ΜΗΣΕΡΑ, ΦΤΥΑΝΑΛΤΣΗ ΚΑΙ ΦΤΥΑΝΑΛΤΗ ΣΟ ΦΧ ΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΝΟΗΗ ΣΗ ΑΝΑΓΚΗ 12 Πεπιλετε Ζ ειιεληθε λνεζε εηλαη δπζθνιε. Πεκεξα ην πξση, δηαβαδνληαο ην θεηκελν κνπ, αλαινγηδνκνπλ απηελ ηελ δπζθνιηα, θαη αλαξσηηνκνπλ πσο ζα κπνξνπζα λα ζαο εμεγεζσ ηνπιαρηζηνλ ηελ θπζε ηεο. Θαη ηνηε εξζε ζηνλ λνπ κνπ ελαο ινγνο ηνπ Pablo Picasso. Νηαλ εδεημε ζηελ θηιε ηνπ Gertrud Stein ην πνξηξαηην ηεο, λνκηδσ εηαλ ην 1905, απηε εηπε, κα δελ κνπ κνηαδεη. Ζ απαληεζε ηνπ Picasso εηαλ "Γελ πεηξαδεη, ζα ηνπ κνηαζεηο εζπ." Πθεθηνκαη νηη ε πξνζσθξαηηθε λνεζε εηλαη θαηα ελαλ ηξνπν ην πνξηξαηην καο, ελα πνξηξαηην ηεο νπζηαο καο, θαη γηα λα αλαγλσξηζνπκε ηνλ εαπην καο ζ απην, ρξεηαδεηαηλα εγθαηαιεηςνπκε ηελ ζπλεζηζκελε καο λννηξνπηα. 1 Ξξσηε γξαθε: Αλαθνηλσζε ζην Γηεζλεο Τπραλαιπηηθν ζπλεδξην ησλ Γειθσλ, Ηνπιηνο 1989 2 εμειυζειρ για πεπαιηεπυ επεξεπγαζια, πος δεν εγινε ποηε [παπακαηυ ζε σπυμα μυβ] βι. γξακκαηα ηνπ Hölderlin ζηε κεηεξα Καζαηλνληαο ηξαγνπδη: δελ μεπεξλσ ηνλ θαθνθσλν παηεξα. Καζαηλνληαο ην εζπραδεη θη απηνο, ην θαλσ in seinem Sinne, θαηα λνπ ηνπ. (Padrutt, Epoch.Winter, Depression) ε παξαπνκπε ζηνπο γνλεηο δελ ιπλεη ηηπνηε, ην θαηλνκελν ηνπ πξνβιεκαηνο δελ εκθαληδεηαη παληα πξνθεηηαη γηα δηθε κνπ ππνζεζε ηελ νπνηα ερσ λα αλαιαβσ, θαη ελ νλνκαηη ησλ γνλεσλ. Πηελ αλαιεςε απηε, νη γνλεηο εηλαη βεβαησο παξνληεο, νκσο ησξα νρη σο ε αξρε ησλ παζσλ. ζπγ-ρσξεζε! 17.2.94. Κηα γπλαηθα: - Η κεηεξα κνπ δελ εδεζε ηνλ ζαλαην ηεο, θξπβνηαλ, θη εδσ νθεηισ θαηη θη εγσ, πνπ θακκηα θνξα ηελ απνπαηξλα, ηελ αγξηεπα, ηεο ιεγακε ςεκκαηα...τσξα λνησζσ πσο ερσ ρξενο λα δεζσ ηνλ ζαλαην ηεο, πνπ απηε δελ εδεζε, λα λνησζσ ν,ηη απηε δελ ελνησζε... ν,ηη λνησζσ δελ εηλαη δηθν κνπ...εηλαη δηθν ηεο...
Κηα ιεπηνκεξεηα απηνπ ηνπ πνξηξαηηνπ ζα επηρεηξεζσ λα ζαο παξνπζηαζσ ζεκεξα. Ζ ηθαλνπνηεζε ησλ αλαγθσλ ζεσξεηηαη ην βαζηθν ραξαθηεξηζηηθν ηεο κεηεξαο, θαη ζεκειησδεο γηα θαζε αλζξσπηλε ζρεζε. Απηε ε ελλνηα ηεο αλαγθεο εηλαη θαηα θπξηνλ ινγν βηνινγηθε. Θαζηεξσζεθε κε ηελ επαλαζηαηηθε ζθεςε ησλ Nietzsche, Marx θαη Freud: Πηνλ αλζξσπν, σο ην ΕΥΝΛ ΙΝΓΝΛ ΔΣΝΛ, ε ρξηζηηαληθε-πιαησληθε αλσηεξνηεηα ηνπ ινγνπ ππνρσξεη εκπξνο ζην «δσν» κε ηα ελζηηθηα θαη - ηηο αλαγθεο ηνπ. Ρν πλεπκαηηθν θαζηζηαηαη «επνηθνδνκεκα» (Marx) θαη «δεπηεξνγελεο δηεξγαζηα» (Freud). Δηζη ην πξσην πνπ ερνπκε λα ζπκνκαζηε εηλαη νηη ε αλαγθε, ζηελ θξνϋδηθε ηεο εθθαλζε, δελ εηλαη κηα παληνηεηλε θαη αδηακθηζβεηεηε αιεζεηα, αιια εηλαη εκπεδσκελε θαη ζπγθεληξσκελε ζηελ βηνινγηζηηθε - επηζηεκνληθε ζθεςε ησλ Λεσηεξσλ Σξνλσλ. Ζ κεηεξα σο αληηθεηκελν ηθαλνπνηεζεο αλαγθσλ, ελλνεηηαη ζαλ ηεηνηα ζην πιαηζην απηεο ηεο ζθεςεο. Ζ θπξηα ελαιιαθηηθε ελλνεζε ηεο αλαγθεο ζηελ δπηηθε ζθεςε, βξηζθεηαη ζηα θεηκελα ησλ ιεγνκελσλ Ξξνζσθξαηηθσλ, ηδηαηηεξα ζηνλ Ξαξκεληδε θαη, θαηα κηα ελλνηα, ζηνλ Ζξαθιεηην. 3 3 Από έλα ζεκηλαξην ζην Επαλσ ζηελ αξρε ηεο εδνλεο [Freud, GW XIII, ζ.16]: Πξνεγνπκελσο ην κνλν, ην νπνην ν ηαηξνο κπνξνπζε λα επηδησθεη, εηαλ λα καληεπεη, λα ζπλζεηεη θαη, ηελ θαηαιιειε σξα, λα αλαθνηλσλεη ζηνλ αζζελε ην ζε ηνπηνλ ιαλζαλνλ αζπλεηδεην. Η ςπραλαιπζε εηαλ πξν παλησλ εξκελεπηηθε ηερλε. Καζσο ε ζεξαπεπηηθε απνζηνιε δελ εθπιεξσλνληαλ κ' απην, εκθαληζηεθε παξαπηα ν επνκελνο ζηνρνο, λα εμαλαγθαζζεη ν αζζελεο ζε κηα επηβεβαησζε ηεο θαηαζθεπεο κε ηελ δηθε ηνπ αλακλεζε. να εξαναγκασθει Αιινπ ε αλαγθε! Δγσ πνηε δελ κπνξσ λα αλαγθαζσ αιεζηλα θαπνηνλ, δηνηη δελ εηκαη ε αξρε ηνπ Ζ αιεζηλε αλαγθε: Ν αηεγθηνο πξνζαλαηνιηζκνο πξνο απην πνπ κε θαιεη, θαη πνπ δελ κπνξσ λα θαλσ αιιησο, παξνινπο ηνπο ινγνπο θιπ. (Ξξνθεηηαη γηα ην ηδην θαηλνκελν π.ρ. ζηελ εμαξηεζε απν θαξκαθα;) Δηκαη παληα εκπεδσκελνο ζε κηα ζπλνκηιηα. Ζ ζεξαπεηα εηλαη ελαο δξνκνο πξνο απηελ ηελ ζπλνκηιηα.
Νκσο αξρηθα αο δνπκε ελα παξαδεηγκα νπνπ κηα αλαγθε ηθαλνπνηεηηαη. Δλα κσξν πεηλαεη. Θιαηεη. Ζ κεηεξα ηνπ ηνπ δηλεη γαια. Ρν κσξν εζπραδεη. Δαλ δνπκε απην ην ζπκβαλ σο ηελ ηθαλνπνηεζε κηαο αλαγθεο, θαη ζπλεζσο απην θαλνπκε, δελ ερνπκε απνθηεζεη ηελ πξσηαξρηθε ηνπ εκπεηξηα. Θαη ηνπην δηνηη κηα αλαγθε πνηε δελ ζα εηαλ δπλαηνλ λα εθδεισζεη θαη, δηα ηεο ηθαλνπνηεζεο ηεο, λα θεξεη δεπηεξεπνλησο ζε κηα επηθνηλσληα ην κσξν, ηελ κεηεξα θαη ην γαια, εαλ δελ ππεξρε εδε κηα θνηλσληα νπνπ κεηεξα, παηδη θαη γαια εηλαη καδη εηζη πνπ θαλελα απν ηα ηξηα δελ εηλαη λνεην δηρσο ηα αιια δπν. Γεδνκελνπ ηνπ κσξνπ, κεηεξα θαη γαια δηλνληαη επηζεο, αθνκε, θαη ηδηαηηεξα, νηαλ δελ βξηζθεηαη κηα κεηεξα λα ηθαλνπνηεζεη ηηο αλαγθεο ελνο παηδηνπ. Απην εηλαη εηζη δηνηη ε απνπζα κεηεξα εηλαη επηζεο παξνπζα, ζρεδνλ πεξηζζνηεξν παξνπζα απν ηελ εδσ επξηζθνκελε. Δηζη εηλαη θαη κε ην γαια πνπ ιεηπεη, κε θαζε ηη ην απνλ. Ρν παηδη πνηε δελ ζα εηαλ ζε ζεζε λα ερεη αλαγθε ηελ κεηεξα ηνπ εαλ δελ ππεξρε ε πξσηαξρηθε ΑΛΑΓΘΖ νπνπ αλαγθαζηηθα, νπνπ εηλαη παηδη, εηλαη θαη ε κεηεξα, παληα, αθνκε θαη δηα ηεο απνπζηαο ηεο. Απηε εηλαη ε Ζ αλαγθε: 1. Ρν νηη θαηη εηλαη, νπσο εηλαη. Ζ παξαηηεζε απν ηηο πβξηζηηθεο ππεξβαζεηο, "αλ αιιησο..." θιπ. 2. Ζ "θαηαλαγθαζηηθε επαλαιεςε". Θαη ζηηο δπν ιεηπεη ην επηηαθηηθν. Θαη εδσ βξηζθεηαη ε αιεζηλε αλαγθε, νηαλ δελ δεισλεηαη πηεζηηθα, δειαδε απελαληη ζε κηα αληηζηαζε. Νκσο ζηελ πξσηε θαλεηο εθβαιιεη κε ηελ παξαηηεζε, νπσο νηαλ εηλαη "κεζα ζηνλ ερν". ( Δηζη ε αλαγθε δελ βξηζθεηαη εμσ απν ην ΔΝΛ, αιια νλνκαδεη ελαλ ηξνπν ηνπ ΡΝ ΑΡΝΛ! Δλαο αιινο ηξνπνο ηνπ εηλαη ε κνηξα, ηζσο νκνινγε ηεο Jemeinigkeit [Δθαζηνηεηα].) Πηελ δεπηεξε, ζαλ ηεηνηα, αθππληδεηαη, θαη ηνπ γηλεηαη εκπεηξαηε σο θαηαλαγθαζκνο πνπ ηνπ επηβιεζεθε απν γνλεηο θιπ., νη νπνηνη ηνπ θεξζεθαλ θαη ηνπο νπνηνπο εμειαβε σο αξρε. σε μια επιβεβαιωση της κατασκευης Γηλνκαη ν ηδηνο, ζρεδνλ, θαηαζθεπε.
πξσηνγελεο ΑΛΑΓΘΖ, ην αθινλεην, αελαν Δηλαη ηεο κεηεξαο θαη ηνπ παηδηνπ θαη ηνπ θνζκνπ νινπ, δηρσο λα ιεηπεη ηηπνηε, ζε κηαλ θνηλσληα αλαγθαηα, θαζνηη θαη ην απνλ αθνκε, εηλαη. H αλαγθε, ε νπνηα πξνεξρεηαη απν ν,ηη απνθαιεηηαη δηεγεξζε ησλ νξκσλ, εηλαη, νπσο βιεπνπκε, ηειεησο δηαθνξεηηθε απν ηελ αιιε ΑΛΑΓΘΖ, ε νπνηα νλνκαδεη ηελ πξσηνγελε ζπλερεηα ηνπ θνζκνπ, ζηελ νπνηα ν αλζξσπνο αλεθεη απν ηελ πξσηε αξρε. Απηε ε ΑΛΑΓΘΖ, νπνπ αλαγθαζηηθα ηα παληα ζπλερνληαη κεηαμπ ηνπο, θαη νπνπ γη απην δελ ρξεηαδνληαη νπηε δηαρσξηζκνη νπηε ζπλελσζεηο, ερεη ην νκνινγν ηεο ζηελ αλνηθηνηεηα ηνπ αλζξσπνπ, σο ηελ αλνηθηνηεηα ηνπ γηα απην ην νπνην ηνπ παξνπζηαδεηαη θαη ηνλ θαιεη, πξηλ θαη πεξα απν θαζε απηνβνπιε πξνζεζε ηνπ γηα απνζηαζηνπνηεζε ε πξνζεγγηζε. Ζ ςπραλαιπζε παξερεη κηα πξνζβαζε ζε απηελ ηελ αλνηρηνηεηα κεζσ ηνπ βαζηθνπ θαλνλα, εαλ απηνο ελλνεζεη σο ε δπλαηνηεηα ηνπ αλαιπνκελνπ λα εηλαη απνιπηα αλνηθηνο γηα ν,ηη εξρεηαη ζηνλ λνπ ηνπ. Ν βαζηθνο θαλνλαο, απηε ε αζπλεζηζηε πξνζθνξα ηνπ ςπραλαιπηε, ηζσο δελ εηλαη πξσηηζησο κηα κεζνδνο γηα ηελ απνθηεζε πιηθνπ. Ηζσο ζπληζηα ην νπζηαζηηθν ραξαθηεξηζηηθν ηεο ςπραλαιπζεο, εαλ ηνλ ελλνεζνπκε σο ην ειεπζεξν αλνηγκα γηα ν,ηη εξρεηαη απν, θαη νδεγεη πξνο ηελ πξσηνγελε ζπλερεηα ηνπ αλζξσπνπ κε ηνλ θνζκν, εηο πεηζκα θαζε ππνθεηκεληθεο αληηζηαζεο ε νπνηα ζα κπνξνπζε λα παξεκβεη, θαη ρξεηαδεηαη λα μεπεξαζηεη. Ζ, γηα λα ην πσ δηαθνξεηηθα, ν βαζηθνο θαλνλαο εηλαη ε δπλαηνηεηα ηνπ αλζξσπνπ λα μεπεξαζεη ηελ ππνθεηκεληθνηεηα ηνπ πξνο κηα πην ειεπζεξε ππαξμε ζηνλ θνζκν, ε νπνηα ηνλ αθελεη λα ζπκκεηερεη ζηελ ζπλερεηα ηνπ. Απηε ε εκπεηξηα εηλαη δπλαηε, νηαλ ε ΑΛΑΓΘΖ δελ επηθαιππηεηαη απν ηηο ζπλεζεηο αλαγθεο νη νπνηεο πηεδνπλ γηα ηελ ηθαλνπνηεζε ηνπο. Απηνο εηλαη ελαο ηξνπνο λα δηαηππσζεη ν ινγνο γηα ηελ ςπραλαιπηηθε εγθξαηεηα, ε νπνηα δελ επηηξεπεη ηελ ηθαλνπνηεζε αλαγθσλ. Δηλαη αθξηβσο ν νξνο ηεο δπλαηνηεηαο σζηε ε ζπλεζηζκελε, πξνο ελαλ ζθνπν πξνζαλαηνιηζκελε,
ειεγρνκελε ζπκπεξηθνξα κπνξεη λα παξακεξηζηεη ραξηλ ηεο αιιεο ΑΛΑΓΘΖΠ, δειαδε ηεο αλνηθηνηεηαο θαη ηεο ειεπζεξηαο λα ιεγεηαη ακεζα ν,ηη εξρεηαη ζηνλ λνπ, κε αιια ινγηα, λα αθελνληαη ηα πξαγκαηα λα θαλεξσλνληαη, νπσο ιεεη ν Ζξαθιεηηνο, ζηελ ΑΦΑΛΖΛ ΑΟΚΝΛΗΖΛ ηνπο. Απην εηλαη θαηη ην νπνην ν Καθξπγηαλλεο, ελαο Διιελαο ζηξαηεγνο ζηελ επαλαζηαζε ελαληηνλ ηεο ηνπξθηθεο θαηνρεο, ην γλσξηδε, κε ηνλ ηξνπν ηνπ. Ρελ εκεξα πξηλ απν κηα δπζθνιε καρε, γλσξηδνληαο νηη νη αιινη ζηξαηεγνη, νη ζηξαηεγνη «ησλ θαθελεησλ», νπσο ηνπο απνθαινπζε, ζρεδηαδαλ λα δηαθπγνπλ, κπζηηθα εδησμε ηα αινγα θαη ηα θαξαβηα ηνπο, θαη εηζη δελ εηραλ αιιελ επηινγε απν ην λα πνιεκεζνπλ. Ξνιεκεζαλ θαη ληθεζαλ. Ζ ςπραλαιπηηθε εγθξαηεηα, σο απνθιεηζκνο ηεο ηθαλνπνηεζεο αλαγθσλ θαη σο ε αλνηθηνηεηα ε νπνηα ερεη λα θεξδεζεη παξαθνινπζσληαο ηνλ βαζηθν θαλνλα, εκπλεεηαη ηζσο απν ην ηδην πλεπκα ην νπνην εθαιεζε ηνλ Καθξπγηαλλε λα παξεη ηελ ζεζε πνπ πεξε ζ απηελ ηελ καρε. Ηζσο ε κεηεξα θαζεαπηελ δελ νξηδεηαη κνλνλ κεζα απν ηηο ιεηηνπξγηεο ηεο ηθαλνπνηεζεο ησλ αλαγθσλ. Γηρσο λα πξνβεη ζε κηα ηδηαηηεξε πξαμε, θαη πξηλ απν θαζε ππνρξεσζε θαη επζπλε, κνλνλ κε ην Δηλαη ηεο, παξνπζα ε απνπζα, πξνζθεξεη ηελ πξσηε εκπεηξηα γηα ην νηη ζπλερνκαζηε, παληνηε, ζηνλ ηδην θνζκν, θαη απην εηλαη ΑΛΑΓΘΖ. Μεηεπα 4 και τςσαναλςηερ ζηο θυρ ηερ ελλενικερ εννοεζερ ηερ αναγκερ Απν ηελ θξνϋδηθε ςπραλαιπηηθε βηβιηνγξαθηα αλαγλσξηδεηαη νκνθσλα νηη ε ζεκαζηα ηεο κεηεξαο εγθεηηαη ζηελ παξαζηαζε ηεο σο ην «αληηθεηκελν ηθαλνπνηεζεο ησλ αλαγθσλ», Ν Freud απνθαιεη ηελ ζεκαζηα ηεο 4 Celan, Κεηεξα: Δλα νκηιεην Δζπ, πεξλσληαο ζπγθεθξηκελα-νδπλεξα κεζα απν ηε κεηεξα. Ζ κεηεξα, κηα κνξθε ηνπ Δζπ, κηα ζπλαληεζε - εθεη νπνπ κηα ηεηνηα ζπκβαηλεη. Απν εδσ ην θνηλν κεηεξαο θαη ςπραλαιπηε: δπλεηηθα, ζρεδνλ αλαγθαζηηθα, Δζπ
«κνλαδηθε», «δηρσο νκνην ηεο», «αλαληηθαηαζηαηε» 5. Απην ππνλνεη νηη ζην βιεκκα ηνπ νη αλαγθεο θαη ε ηθαλνπνηεζε ηνπο ζπληζηνπλ κηα νδεγν αξρε ηεο δσεο. Αο ζηξαθνπκε ζε ελα παξαδεηγκα. Δλα κσξν θνηκαηαη. Μππλα, εηλαη ζθηγκελν, θιαηεη. Ζ κεηεξα ην παηξλεη ζηελ αγθαιηα ηεο, ηνπ δηλεη γαια, ην κσξν πηλεη θαη, πηλνληαο, ραιαξσλεη ηειεησο. Ρη ζπλεβε εδσ; Κνηαδεη ζαθεο: γηλακε καξηπξεο κηαο αλαγθεο πνπ θνπλησλεη, ηεο αλαγθεο ηξνθεο, ε νπνηα ηθαλνπνηεηηαη απν ην «αληηθεηκελν ηθαλνπνηεζεο αλαγθσλ». Γηα κηα ζηηγκε ζηακαηνπκε, αλαινγηδνκαζηε απην πνπ κνιηο εηπσζεθε, θαη αλαγλσξηδνπκε πσο νηαλ απαληνπκε ζηελ εξσηεζε ζρεηηθα κε ην ηη ζπλεβε εδσ, δηαηππσλνπκε κηα πξνηαζε ε νπνηα δελ εξρεηαη απν ην θαηλνκελν θαζεαπην, αιια απν ηελ δηθε καο θαηαλνεζε ηνπ. Ν Freud ην εζεζε κε απηα ηα ινγηα: "Θαηα ηελ απνςε καο, ηα αληηιεπηα θαηλνκελα πξεπεη λα ππνρσξεζνπλ εκπξνο ζηηο εηθαδνκελεο κνλνλ νξεμεηο." 6 Απηε ε πξνηαζε ερεη θαηαζηεη δνγκα, δειαδε, δελ κπνξεη λα ζπδεηεζεη κεζα ζην πιαηζην ηεο θξνϋδηθεο ςπρνινγηαο, δηνηη δελ εηλαη κηα ςπρνινγηθε αιια κηα ηελ θξνϋδηθε κεηαςπρνινγηα θαζνξηδνπζα θηινζνθηθε πξνηαζε. Κηα ηεηνηα θηινζνθηθε ζπδεηεζε ηνπ ζεκαηνο μεθηλεζε απν ηνλ Ludwig Binswanger ζηελ νκηιηα ηνπ γηα ηελ 80ε επεηεην ησλ γελεζιησλ ηνπ Freud, κε ηνλ ηηηιν Freuds Auffassung des Menschen im Lichte der Anthropologie («H ζπιιεςε ηνπ αλζξσπνπ απν ηνλ Freud ζην θσο ηεο αλζξσπνινγηαο») 7. Δδσ, νπσο θαη ζηε γεληθε θηινζνθηθε ζεσξεζε, ν Freud, καδη κε ηνλ Marx θαη ηνλ Nietzsche, εληνπηδεηαη σο ελαο απν ηνπο αξρηηεθηνλεο ηεο ζπγρξνλεο ελλνεζεο ηνπ αλζξσπνπ θαη ηνπ θνζκνπ. Νπσο γξαθεη ν ειβεηνο ςπραλαιπηεο Hanspeter Padrutt, ε παξαδνζηαθε παξαζηαζε ηνπ αλζξσπνπ σο ΕΥΝΛ ΙΝΓΝΛ ΔΣΝΛ, νπνπ ν ινγνο, ην 5 ΣΗΗΗ, ζ.188 6 XV, ζ.67 7 Vorträge und Aufsätze, Bern 1947, ζζ. 159-189
πλεπκα, ερεη ηελ πξνηεξαηνηεηα, αληηζηξεθεηαη. Δπεξρεηαη "κηα επαλαζηαζε ηνπ δσηθνπ, ε επαλαζηαζε ηνπ homo natura. Απηε ε επαλαζηαζε ζεκαδεπεηαη απν ηξηα κεγαια νλνκαηα: Friedrich Nietzsche, Karl Marx θαη Sigmund Freud. Κε ελαλ νπσζδεπνηε εθαζηνηε πνιπ δηαθνξεηηθν ηξνπν, νινη ηνπο παηξλνπλ ην κεξνο ηνπ «θπζηθνπ αλζξσπνπ» κε ηηο «νξκεο» θαη κε ηηο «αλαγθεο» ηνπ νπσο δηαηξνθε, ελδπζε, ζεμνπαιηθνηεηα. νπνπ ην πλεπκα ζηνλ Κarx γηλεηαη <επνηθνδνκεκα> θαη ζηνλ Freud <δεπηεξνγελεο δηεξγαζηα>." 8 Πηνλ Zarathustra γξαθεη ν Nietzsche: "Δηλαη νη ζηγαιηλσηεξεο ιεμεηο, απηεο πνπ θεξλνπλ ηε ζπειια. Πθεςεηο πνπ εξρνληαη επαλσ ζε πνδηα πεξηζηεξησλ, θαζνξηδνπλ ηνλ θνζκν." 9 Κηα ηεηνηα ζθεςε, θαηλνκεληθα πξνδειε θαη επνκελσο απαξαηεξεηε θαη απνθαζηζηηθε, εηλαη ε ελλνεζε ηνπ αλζξσπνπ σο homo natura - κε ηηο αλαγθεο ηνπ. Ζ εξσηεζε καο, πσο γηλεηαη θαη ην παξαδεηγκα καο ηεο κεηεξαο, ηνπ κσξνπ θαη ηνπ γαιαθηνο θαηαλνεζεθαλ σο ηθαλνπνηεζε κηαο αλαγθεο, θαη νρη δηαθνξεηηθα, γηλεηαη θαζαξνηεξε νηαλ ζηξαθνπκε ζην θηινζνθηθν ππεδαθνο, νπνπ νη αλαγθεο, θαη ε ζσκαηηθνηεηα γεληθα, απνθηνπλ, νπσο ιεεη ν Binswanger ζηελ νκηιηα πνπ αλαθεξζεθε, "ην δηθαησκα λα απνθαζηδνπλ (...) ηνλ θαζνξηζκν ηνπ αλζξσπνπ ζην ζεκειην ηνπ Δηλαη ηνπ." 10 [Απο εδυ και πεπα, αλλε ζςνεσεια: A ] Ζ θπξηαξρηα ησλ αλαγθσλ θαη ηεο πξννπηηθεο ηεο ηθαλνπνηεζεο ηνπο, δηλεη ζηελ δσε ελαλ ζθνπν, ελαλ ζηνρν, θαη ε δσε πξνζαλαηνιηδεηαη πξνο απηελ ηελ θαηεπζπλζε. Ρσξα, ε ζπλεπεηα ηεο ππαξμεο ελνο ζθνπνπ εηλαη νηη πξεπεη λα εθηηκεζεη θαηα πνζνλ ν ζθνπνο κπνξεη λα επηηεπρζεη ε νρη, θαηα πνζνλ ε κεηεξα γηα παξαδεηγκα ζα ηθαλνπνηεζεη επαξθσο ηηο αλαγθεο ηνπ παηδηνπ ηεο ε νρη. Δηζη πξνθππηεη ε νρη πιενλ εζηθε αιια ςπρνινγηθε 8 Der epochale Winter, Zürich 1984, ζ.50. 9 Also sprach Zarathustra, München 1967, ζ.646θ.ε. 10 ζ.168.
παξαζηαζε ηεο «θαιεο» θαη ηεο «θαθεο» κεηεξαο, ε, ζηελ ηαηξηθε γισζζα, ηεο «θπζηνινγηθεο» θαη ηεο «παζνινγηθεο» κεηεξαο, αλαινγα κε ηα ηξερνληα πξνηππα θαη ην θνηλσληθν - πνιηηηζηηθν πεξηβαιινλ. Πην θσο ηνπ homo natura ε ςπραλαιπζε παξαζηαηλεηαη ζηελ πξννπηηθε ηεο «ζεξαπεηαο», νπνπ «ζεξαπεηα» ζεκαηλεη θαπνηα κειινληηθε απειεπζεξσζε απν ηα δεζκα ησλ λεπξσηηθσλ καηαησζεσλ ησλ αλαγθσλ. Απηνο εηλαη ν ινγνο γηα ηνλ νπνην ν Freud θαηαιαβαηλεη ηελ ςπραλαιπζε σο ελα εηδνο κεηεθπαηδεπζεο 11. Ν ςπραλαιπηεο ελλνεη ηνλ εαπην ηνπ σο ελα εηδνο θαιπηεξεο κεηεξαο, νπνπ ην «θαιπηεξε» αλαθεξεηαη ζηελ δπλαηνηεηα ηνπ «κεηεθπαηδεπνκελνπ» λεπξσηηθνπ λα ηθαλνπνηεη ηηο αλαγθεο ηνπ επαξθεζηεξα. Νκσο κπνξνπκε λα εθηηκεζνπκε θαιπηεξα ην λνεκα θαη ηα νξηα ηεο «αλαγθεο» ζηνλ homo natura, εαλ ηελ αληηπαξαζεζνπκε ζηελ ΑΛΑΓΘΖ ε νπνηα ελλνεηηαη ζηελ πξσηαξρηθε λνεζε ηεο Γπζεο. Απηε εηλαη ε λνεζε ησλ ιεγνκελσλ πξνζσθξαηηθσλ θηινζνθσλ, θπξησο ηνπ Ξαξκεληδε θαη ηνπ Ζξαθιεηηνπ. Ζ πξνζσθξαηηθε λνεζε ππεξμε απνθαζηζηηθε γηα ηνπο δξνκνπο ηνπο νπνηνπο αθνινπζεζε εθεηλε ηνπ Martin Heidegger. Δλαο απν απηνπο ηνπο δξνκνπο εθεξε ηνλ Heidegger ζε κηα κηθξε νκαδα ειβεησλ ςπραλαιπησλ, νη πξσηνη ησλ νπνησλ εηαλ ν Ludwig Binswanger θαη ν Medard Boss. Δηζη πξνεθπςε ε δπλαηνηεηα κηαο αιιεο θαηαλνεζεο απηνπ ην νπνην ζπκβαηλεη ζηελ ςπραλαιπηηθε ζεξαπεηα. Πηνλ Ξαξκεληδε, ε ΑΛΑΓΘΖ 12 δελ ζεκαηλεη θαπνηα ειιεηςε, θαη γη απην δελ ρξεηαδεηαη θακκηα πηεζε γηα ηελ ηθαλνπνηεζε ηεο. Αο δνπκε απηελ ηελ εκπεηξηα ζην παξαδεηγκα απν ην παηδη, ηελ κεηεξα θαη ην γαια. Ζ ΑΛΑΓΘΖ ζεκαηλεη νηη δελ ππαξρεη θακκηα ειιεηςε, νηη νια εηλαη πιεξε εμαξρεο δηνηη γαια θαη παηδη ζπλερνληαη, ην ελα δελ εηλαη λνεην δηρσο ην αιιν, θαη ηα δπν ηνπο δελ εηλαη λνεηα δηρσο ηελ κεηεξα. Γελ ρξεηαδεηαη ηηπνηε επηπιενλ, ην νπνην λα θεξεη ην παηδη, ηελ κεηεξα θαη ην γαια ζε κηα ζρεζε κεηαμπ ηνπο, λα γεθπξσζεη θαπνην θελν πνπ ηα ρσξηδεη. παξρεη κηα ΑΛΑΓΘΖ, 11 XVI, ζ.451. 12 απ. DK 8,16 / 8,30 / 10,6
ζπκθσλα κε ηελ νπνηα δηλνληαη ηα παληα ζε κηα πξσηνγελε ζπλερεηα, θαη απηε πξνθαιεη, πξν-θαιεη, ην ελα, λα ερεη αλαγθε ην αιιν, εηζη σζηε κνλνλ κεζα απν ηελ ζπλερεηα ηνπο λα εηλαη, ην παηδη, ην γαια, ε κεηεξα. Απηε ε ζπλερεηα δελ κπνξεη λα νξηζηεη κεζα απν θαηη αιιν, δηνηη εηλαη ελα πξσην. Θαζε πξνζπαζεηα λα δηαηππσζεη, εξρεηαη πνιπ αξγα θαη ηελ ραλεη. παξρεη, ιεεη ν Ζξαθιεηηνο, κηα ΑΦΑΛΖΠ ΑΟΚΝΛΗΖ ε νπνηα εηλαη ΘΟΔΗΠΠΥΛ θαζε ΦΑΛΔΟΖΠ 13. Νκσο ηη ζεκαηλνπλ νια απηα; Ρη ζπκβαηλεη νηαλ ην κσξν πεηλα θαη θιαηεη; Γελ ζεκαηλνπλ ηηπνηε; Γελ ζεκαηλεη ηηπνηε ην εαλ ε κεηεξα ηνπ δηλεη γαια ε ην αθελεη λα πεζαλεη; Φπζηθα θαη ζεκαηλνπλ. 14 Νκσο απην πνπ ζεκαηλνπλ, δηνινπ δελ ρξεηαδεηαη λα ελλνεζεη ζε νξνπο ηθαλνπνηεζεο αλαγθσλ. Κεηεξεο δηλνπλ ζην παηδη ηνπο ην γαια, θαη κεηεξεο αθελνπλ ην παηδη ηνπο, εηλαη παληα δπλαηνλ, λα πεζαλεη. Νκσο παληα, θαη καιηζηα ηδηαηηεξα εθεη νπνπ κεηεξα θαη γαια ιεηπνπλ, ζην απαλζξσπν θαη ζην νδπλεξν, εθεη αλαιακπεη κε ηδηαηηεξε ελαξγεηα ε ΑΦΑΛΖΠ ΑΟΚΝΛΗΖ ηεο ζπλερεηαο, νπνπ κε ην παηδη εηλαη κεηεξα θαη γαια, αθνκε θαη πξνπαλησλ νηαλ εηλαη δηα ηεο απνπζηαο ηνπο. Ρν πσο κηα κεηεξα ζα ζπκπεξηθεξζεη ζηελ εθαζηνηε πεξηζηαζε, εηλαη εδσ δεπηεξεπνπζαο ζεκαζηαο. Πεκαζηα ερεη παληνπ λα παξακελεη ζην βιεκκα θαη ζηνλ λνπ εθεηλε ε πξσηνγελεο ηνπο ζπλερεηα σο ΑΛΑΓΘΖ. Δλα αιιν απνζπαζκα ηνπ Ζξαθιεηηνπ ιεεη: ΙΗΚΝΠ ΘΝΟΝΛ ΔΞΝΗΖΠΔΛ 15. H πεηλα ΔΞΝΗΖΠΔΛ, ερεη εμαξρεο, θαη νρη κεηα απν ηελ ηθαλνπνηεζε ηεο, ερεη απν παληα παξ-αγεη ηνλ θνξεζκν. Θαη ην απνλ γαια, εηλαη. Θαη ε απνπζα κεηεξα, θαη ε αθαξδε κεηεξα, εηλαη. Απην αθξηβσο, ην νηη παληνπ θαη παληα δηλεηαη ε ζπλερεηα, ε αξξεθηε, αθινλεηε ζπλερεηα, νλνκαδεη ε ΑΛΑΓΘΖ ησλ πξνζσθξαηηθσλ. Πηηο αλαγθεο ηνπ homo natura κηια, ζρεδνλ 13 απ. DK 54 14 Celan: das Gedicht braucht ein Gegenüber... [ηο ποιεμα σπειαδεηαι ένα ενυπιο] 15 απ. DK 67
κε αθνπνκελε, ε ΑΛΑΓΘΖ. Δηλαη θαλεξν νηη ελαο ηεηνηνο ινγνο επηβαιιεη κηαλ αιιε ζεσξεζε ηεο κεηεξαο, ηεο ζπκπεξηθνξαο θαη ηεο ζεκαζηαο ηεο. Ζ κεηεξα, ζην Δηλαη ηεο, δελ ηθαλνπνηεη αλαγθεο αιια πξνβαιιεη κεζα απν ηνλ ρσξν κηαο αιιεο ΑΛΑΓΘΖΠ, πξηλ θαη πεξα απν ηελ δπλεηηθε ηεο ζπκπεξηθνξα, θαη βξηζθεηαη καθξπα απν θαζε εθηηκεζε ηεο σο θπζηνινγηθεο ε παζνινγηθεο, θαιεο ε θαθεο. Κηα εκπεηξηα 16 ηεο κεηεξαο κεζα απν ηελ «ερσ ηνπ Ξαξκεληδε» 17, κπνξεη λα αθνπζηεη ζε ελα κηθξν απηνβηνγξαθηθν θεηκελν ηνπ Heidegger κε ηνλ ηηηιν Der Feldweg («Ν ρσξαθνδξνκνο»): "Νκσο απν ηνλ θινην ηεο βαιαληδηαο ηα αγνξηα εθαλαλ ηα θαξαβηα ηνπο πνπ, εθνδηαζκελα κε παγθν θαη κε δηαθη, επιεαλ ζην ξεκα ε ζηε γνπξλα ηνπ ζρνιεηνπ. Νη ζαιαζζνπνξεηεο ησλ παηρληδησλ εθηαλαλ αθνκε επθνια ζηνλ πξννξηζκν ηνπο θαη μαλαγπξηδαλ πηζσ ζηελ αθηε. Ρν νλεηξηθν ηεηνησλ ηαμηδησλ παξεκελε ζηνλ κπρν κηαο αιινηε ζρεδνλ αδηνξαηεο ιακςεο, ε νπνηα απισλνληαλ επαλσ ζ νια ηα πξαγκαηα. Ρν βαζηιεην ηνπο αθνξηδνληαλ απν ην καηη θαη ην ρεξη ηεο κεηεξαο. Ζηαλ ζαλ ε αθαηε κεξηκλα ηεο λα εζθεπε νια ηα νληα. Δθεηλα ηα ηαμηδηα ησλ παηρληδησλ δελ εγλσξηδαλ αθνκε ηηπνηε γηα πνξεηεο νπνπ νιεο νη νρζεο κελνπλ πηζσ." 18 Ξνηα εηλαη ε κεηεξα ζην θεηκελν ηνπ Heidegger; Ρν ραξαθηεξηζηηθν ηεο εηλαη ε κεξηκλα. Ζ κεξηκλα ηεο κεηεξαο ζπληζηαηαη ζην νηη απηε ζθεπεη νια ηα νληα. Απηε ε ζθεπε ππαξρεη ζην καηη θαη ζην ρεξη ηεο κεηεξαο, ηα νπνηα αθνξηδνπλ ην «βαζηιεην» ησλ πξαγκαησλ, δειαδε πξνζδηδνπλ ζηνλ ρσξν, ζηνλ νπνην ιακβαλνπλ ρσξα ηα πξαγκαηα, νξηα. Νηαλ θαηη ιακβαλεη ρσξα, εξρεηαη ζε παξνπζηα, πξνβαιινληαο ζηα νξηα ηνπ, δειαδε, παηξλνληαο ηε κνξθε ηνπ. Ζ κεηεξα εηλαη απηε ε νπνηα δηλεη - πνπ ζα πεη, αθελεη ηελ θαζε παξνπζηα λα εξζεη - θαη ε νπνηα δηλεηαη κε ηελ θαζε παξνπζηα. Απην ην δνζηκν εηλαη «αθαην» - δελ εηλαη κηα ζπλεηδεηε, εθνπζηα πξαμε ηεο 16 θαη Celan! 17 Heidegger, GA 15, ζ.394 18 GA 13, ζ.88
κεηεξαο, αιια ε κεηεξα θαζεαπηελ, σο κεηεξα, ζεκαηλεη: ην δνζηκν παξνπζηαο. Κεηαμπ ησλ ζεσλ ππαξρεη κηα, ην νλνκα ηεο νπνηαο ερεη ηελ ηδηα ξηδα κε ηελ «κεηεξα»: Γεκεηξα. Ζ Γεκεηξα απνθαιεη ηνλ εαπην ηεο ΓΥΠΥ, δειαδε: απηε ε νπνηα δηλεη. 19 Ζ ζθεπε ηεο κεηεξαο ζεκαηλεη εθεηλε ηελ αλνηθηνηεηα ε νπνηα δηλεη ηελ παξνπζηα ησλ πξαγκαησλ. Δθεηλνο ν νπνηνο δηακελεη ζε κηα ηεηνηα αλνηθηνηεηα, εηλαη ην παηδη. Ρν παηδη θαηνηθεη ζηελ αλνηθηνηεηα ηεο κεηεξαο, ζηελ αγθαιηα ηεο κεηεξαο, ε νπνηα δελ αθνξηδεηαη απν ην επξνο ησλ ρεξησλ ηεο αιια θζαλεη πεξα, δηνηη ε θαζε παξνπζηα ζπκβαηλεη εληνο ηεο. 20 Ζ αγθαιηα ηεο κεηεξαο εηλαη ε αλνηθηνηεηα νπνπ δηλνληαη νη παξνπζηεο, νπνπ, γηα ην παηδη, ηα πξαγκαηα εξρνληαη ζε παξνπζηα. Απηε ε κεξηκλα ηεο κεηεξαο δελ ζεκαηλεη αλαγθαζηηθα πξνζηαζηα. Ρν εαλ ε κεηεξα κπνξεη θαη πξνζηαηεπεη ε ππεξπξνζηαηεπεη ε καηαησλεη ην παηδη ηεο, νια απηα εηλαη δπλαηα επεηδε ε κεηεξα, σο κεηεξα, ζεκαηλεη ηελ αλνηθηνηεηα ε νπνηα δηλεη παξνπζηα. 21 Ζ κεηεξα, σο κεηεξα, πξνβαιιεη ζαλ ηεηνηα ζε νιεο ηηο πεξηζηαζεηο νπνπ ε ηξερνπζα γλσκε κηια ηνζν γηα ηελ «θαιε» κεηεξα νζν θαη γηα ηελ «θαθε» κεηεξα. Κηα αιιε εκπεηξηα ηεο κεηεξαο εηλαη ε κεηεξα ηνπ Molloy, νπνπ ν Molloy εηλαη ελαο απν ηνπο «vice-existers» ηνπ Beckett 22. Γξαθεη ν Molloy: "My mother. I don t think too harshly of her. I know she did all she could not to have me, except of course the one thing, and she never succeeded in getting me unstuck, it was that fate had earmarked me for less compassionate sewers." 23 [ 24 ] 19 Οκεξηθνο πκλνο ζηε Δεκεηξα, Richardson, Oxford 1974, ζη.122 20 Νδεγνο/ζπλνδνο ζηελ πνξεηα 21 Νρη! Ζ κεηεξα: ην νλνκα ηεο! Ζ νπζησζε ηεο δελ ιεγεηαη! 22 Picador, ζ. 289 23 ζ.19 24 Βι. θαη Celan, πνηεκαηα γηα ηε κεηεξα.
Πηελ πξαγκαηηθνηεηα δελ πξνθεηηαη γηα δπν δηαθνξεηηθεο εκπεηξηεο ηεο κεηεξαο, νπσο ζα ηζρπξηδνληαλ ε ςπρνινγηα, ε επηζηεκε ηεο ζπκπεξηθνξαο. Ζ κεηεξα ηνπ Πεθεξε 25 θαη ε κεηεξα ηνπ Beckett εηλαη ην ηδην πξνζσπν. Ιεγνληαο απην, δελ ελλνσ νηη ε ηδηα κεηεξα θαπνηε ηθαλνπνηεη αλαγθεο θαη θαπνηε ηηο καηαησλεη. Δλλνσ νηη ν θνζκνο ηεο κεηεξαο ηνπ Πεθεξε, ην ζπηηη κε ηα ζθαινπαηηα, ηα ζεληνληα, ηελ θνπλνππηεξα, ην θεξη, ηα ρεηιε, θαη απν ηελ αιιε ν,ηη ν Molloy πξνζιακβαλεη νηαλ αθνπεη "and the voice is of a world collapsing endlessly, a frozen world, under a faint, untroubled sky..." 26 αλεθεη ζην ελα θνζκν, ΡΝΛ ΑΡΝΛ ΑΞΑΛΡΥΛ νπσο ιεεη ν Ζξαθιεηηνο 27. Δαλ, γηα λα ρξεζηκνπνηεζσ κηα εθθξαζε ηνπ Greenson, ε κεηεξα ζηνλ Πεθεξε αληαπνθξίλεηαη ζηελ "θαλεξε κεισδηα", ε κεηεξα ζηνλ Beckett εξρεηαη απν ηα "θξπκκελα...ζεκαηα ηνπ αξηζηεξνπ ρεξηνπ" 28 θαη αληηζηξνθσο. Γειαδε ππαξρεη κηα θξπθε ζεξκνηεηα αλακεζα ζηνλ Molloy θαη ηελ κεηεξα ηνπ, θαη ππαξρεη κηα ζπγθαιπκκελε ςπρξνηεηα ζηελ κεηεξα ε νπνηα ζειεη λα εηλαη "θαιε". Πε θαζε κηα ηνπο εηλαη παξνπζα ε αιιε. Θαη απην, ζπκθσλα κε ηελ πξσηε ειιεληθε λνεζε, εηλαη κηα ΑΛΑΓΘΖ. Ζ κεηεξα, σο ε αλνηθηνηεηα ηεο αγθαιεο, σο ε παξνπζηα ε νπνηα δηλεηαη καδη κε θαζε παξνπζηα, εηλαη εθεη ζηελ ηθαλνπνηεζε θαη ζηελ καηαησζε δηνηη 25 Απν πξνεγνπκελν ζρεδηαζκα: Τν ζπηηη ζαλ ην θαινθνηηαμεηο κεζα από ηηο παιηεο θνξληδεο μππλα κε ηα παηεκαηα ηεο κεηεξαο ζηα ζθαινπαηηα ην ρεξη πνπ θηηαλεη ηα ζθεπαζκαηα ε δηνξζσλεη ηελ θνπλνππηεξα ηα ρεηιηα πνπ ζβελνπλ ηε θινγα ηνπ θεξηνπ. PIAZZA SAN NICOLÒ 26 ζ.38 27 DK απ.30 28 R. Greenson, The Technique..., New York 1972, p.365
θαη απην αλεθεη επηζεο ζηνπο Ξξνζσθξαηηθνπο ηθαλνπνηεζε θαη καηαησζε εηλαη, κε ηνλ ηδην ηξνπν, πιεξεηο παξνπζηεο. Ρν πξνζθεξνκελν γαια θαη ην παξαθξαηνπκελν γαια εηλαη θαη ζηηο δπν πεξηπησζεηο παξνλ. Ζ απνπζηα εηλαη παξνπζηα, νπσο ιεεη ν Ξαξκεληδεο, "ΒΔΒΑΗΥΠ". 29 Ρσξα, ε εκπεηξηα ηεο κεηεξαο σο κεξηκλαο ε νπνηα δηλεη παξνπζηα θαη εηλαη παξνπζα καδη κε θαζε παξνπζηα, εηλαη παξνκνηα κε ηελ εκπεηξηα ηνπ ςπραλαιπηε απν ηνλ αλαιπνκελν ηνπ. Ν αλαιπνκελνο, θαζε ηνπ ζθεςε, δειαδε, θαζε παξνπζηα πνπ ηνπ δηλεηαη, ζπκβαηλεη καδη κε ηελ παξνπζηα ηνπ ςπραλαιπηε. Απηνο εηλαη ινηπνλ, γηα ελα δηαζηεκα, κηα ζρεδνλ κνληκε παξνπζηα, πνπ δηαξθεη πνιπ πεξηζζνηεξν απν ιηγεο σξεο ηελ εβδνκαδα. Πε θνηλσληα κε απηελ ηελ παξνπζηα ππαξρεη ν αλαιπνκελνο ζηελ αλαθνξα ηνπ ζηνλ θνζκν θαη ζηηο δηαθνξεο παξνπζηεο πνπ ηνπ δηλνληαη. Κεηεξα θαη ςπραλαιπηεο εηλαη ζρεζεηο πνπ πξνζθεξνπλ, νπσο ζηηο πεξηπιαλεζεηο ηνπ παηδηθνπ θνζκνπ ζηε γνπξλα ηνπ ζρνιεηνπ, κηα αθηε. Νκσο ην θεηκελν ηνπ Heidegger ηειεησλεη κε κηα θξαζε ε νπνηα δελ ζπδεηεζεθε αθνκε: "Απηεο νη πεξηπιαλεζεηο ηνπ παηρληδηνπ δελ εμεξαλ ηηπνηε αθνκε γηα πεξηπιαλεζεηο νπνπ νιεο νη νρζεο κελνπλ πηζσ." Κεπσο απην ζεκαηλεη νηη ε κεηεξα θαη νη κεηξηθεο κνξθεο δελ ερνπλ ηελ απνθιεηζηηθνηεηα πνπ ηνπο απνδηδεηαη απν ηνλ Freud; Ρπαξρεη κηα πεξηνρε νπνπ ε ζρεζε κε ηε κεηεξα δελ εηλαη πιενλ απνθαζηζηηθε; Δηλαη, γηα λα κηιεζνπκε πεξα απν ηε γισζζα ηνπ homo natura, δπλαηε κηα παξνπζηα πνπ λα δηλεηαη κε ηεηνηνλ ηξνπν σζηε ηα πξαγκαηα λα εκθαληδνληαη κεζα απν ηνλ εαπην ηνπο, νπσο εηλαη θαζ εαπηα, δηρσο λα δηλνληαη κεζα απν ηελ παξνπζηα ελνο πξνζσπνπ; παξρεη κηα αλνηρηνηεηα ε νπνηα λα κελ εηλαη πιενλ αγθαιηα; Ζ απαληεζε εηλαη: λαη. παξρεη ελαο θνζκνο, Ν ΑΡΝΠ ΑΞΑΛΡΥΛ ησλ θνζκσλ, ν νπνηνο δελ πξνεξρεηαη νπηε απν ηνλ ζεν νπηε απν ηνλ αλζξσπν, 29 DK απ.4,1
ιεεη ν Ζξαθιεηηνο. 30 παξρεη κηα παξνπζηα ε νπνηα δελ ρξεηαδεηαη νπηε αξρε νπηε ηεινο, ιεεη ν Ξαξκεληδεο. 31 Πηνλ ρσξν απηεο ηεο πεξηνρεο, κεζα απν ηελ νπνηα κηινπλ ν Ζξαθιεηηνο θαη ν Ξαξκεληδεο, ε παξνπζηα ησλ πξαγκαησλ δηλεηαη κεζα απν ηα πξαγκαηα θαζεαπηα, δηρσο κεζνιαβεηεο. Ν Heidegger ηνλ πξνζεγγηδεη κε ηελ γεξκαληθε εθθξαζε γηα θαηη ην παξνλ: "Es gibt", "δηλεηαη". Ρσξα ην απξνζσπν ην νπνην δηλεη ηελ παξνπζηα δελ εηλαη ελα πξνζσπν αιια ην απξνζσπν ην νπνην ελλννπκε π.ρ. ζηελ εθθξαζε "βξερεη". Απην ην απξνζσπν εηλαη πνπ δηλεη ηελ παξνπζηα, εμαθαληδνκελν ραξηλ ηεο δνζεο ηνπ, δειαδε ηνπ παξνληνο. Ρν απξνζσπν εηλαη απην ην νπνην αλεπξηζθεηαη πξηλ απν θαζε ζπλεηδεηε θαηαλνεζε. Δηζη ην απξνζσπν εηλαη ην νλνκα γηα ηνλ ρσξν ν νπνηνο ππεξβαηλεη ηελ αλζξσπηλε ζπλεηδεζε, ην νλνκα γηα ην "αζπλεηδεην" νπνπ "νιεο νη νρζεο κελνπλ πηζσ". Δηλαη πεξηζζνηεξν απν ζπκπησζε νηη ν Freud, γηα λα νλνκαζεη ην αζπλεηδεην, θζαλεη ζηελ ηδηα ιεμε, ην απξνζσπν. Νκσο ν Freud δελ αθνινπζεη ηνλ απξνζσπν ραξαθηεξα κερξη ην ηεινο. Ζ ζεζε ηνπ, νδεγνπκελε απν ηα βεκαηα ηνπ homo natura, δηλεη ζην απξνζσπν ελα βηνινγηθν λνεκα, ην λνεκα ησλ θξαηεξσλ αλαγθσλ πνπ απνδεηνπλ ηθαλνπνηεζε, θαη εηζη ην ραλεη επζπο κνιηο ην νλνκαζεη. Νκσο ην απξνζσπν εηλαη παληα εθεη θαη αλακελεη ηελ επαξθε ηνπ αμηνινγεζε. Ρη ζεκαηλεη απην γηα ηνλ ςπραλαιπηε; 1. Πην θσο ηνπ απξνζσπνπ νπνπ νιεο νη νρζεο κελνπλ πηζσ, ε ςπραλαιπζε απνθηα ελα αιιν λνεκα θαζσο ππαηληζζεηαη ηελ δπλαηνηεηα νρη κηαο "θαιπηεξεο δσεο" αιια ελνο αξξεηνπ αλνηγκαηνο γηα ηνλ ρσξν πεξαλ θαζε ζρεζεο κε ηελ κεηεξα θαη κεηξηθεο κνξθεο. Ρνηε ε ςπραλαιπζε δελ νλνκαδεηαη ζπκθσλα κε ηνλ θνζκν ηεο ρεκεηαο θαη ηνπ ρεηξνπξγεηνπ αιια ζπκθσλα κε ην πξσην λνεκα ηεο ειιεληθεο ιεμεο "αλαιπζηο" σο ηνπ αλνηγκαηνο ησλ καηησλ ε ηνπ ιπζηκαηνο ηνπ πινηνπ θαη 30 DK απ.30 31 ΑΓΔΛΖΡΝΛ ΑΛΥΙΔΘΟΝΛ, DK 8, 3.
ηνπ αλνηγκαηνο ηνπ ζηελ αλνηρηε ζαιαζζα. 32 θαηα ηελ ζπδεηεζε ηνπ επνκελνπ ζεκεηνπ. Απην γηλεηαη θαζαξνηεξν 2. Ρσξα ν βαζηθνο θαλνλαο δελ νδεγεη ζην αζπλεηδεην κεζα απν κηα αιπζζηδα "ζπλεηξκσλ". Δπηπιενλ ν βαζηθνο θαλνλαο δελ εηλαη νδεγηα: δελ εηλαη κηα εκθαλεο ε αθαλεο σζεζε. Ν βαζηθνο θαλνλαο ιεεη νηη ν αλαιπνκελνο εηλαη ειεπζεξνο λα πεη ν,ηη εξρεηαη ζηνλ λνπ ηνπ, νπσο εξρεηαη, ρσξηο ηελ δηθε ηνπ παξεκβαζε. Δλλνεκελνο εηζη, ν βαζηθνο θαλνλαο νλνκαδεη ηελ βαζηθε ζρεζε ηνπ αλζξσπνπ κε ηα πξαγκαηα, δηνηη ηα πξαγκαηα εηλαη παξνληα, δηλνληαη, αθ εαπηνπ ηνπο. Ν αλζξσπνο αλεθεη ζε απην ην δσζηκν: ε εθθξαζε "θαηη εξρεηαη ζηνλ λνπ" ζεκαηλεη ην δσζηκν ηεο παξνπζηαο. Ν ηξνπνο κε ηνλ νπνην δηλεηαη κηα παξνπζηα, εηλαη ν ινγνο, ε ιεμε νρη κε ηελ κνληεξλα ηεο ζεκαζηα αιια νπσο ελλνεηηαη απν ηνλ Ζξαθιεηην. 33 Απηνο ν ινγνο δελ εηλαη ινγνο θαλελνο, νπηε ζενπ νπηε αλζξσπνπ. Απηνο ν ινγνο πξεπεη λα ελλνεζεη σο ε θσλε ε νπνηα, αθεαπηεο ζησπειε, δηλεη ηνλ αλζξσπηλν ινγν αθελνληαο ηνλ λα ερεη. Ν αλζξσπηλνο ινγνο αλεθεη εγγελσο ζ απηελ ηελ ζησπε, ε ζησπε ελλνεκελε σο ε ζησπειε θσλε ησλ πξαγκαησλ. Ν αλζξσπηλνο ινγνο εηλαη ελ εαπησ ην αθνπζκα απηεο ηεο θσλεο. Νηαλ ν ςπραλαιπηεο αλαθνηλσλεη ζηνλ αλαιπνκελν ηνλ βαζηθν θαλνλα, δελ ηνλ πηεδεη λα αθνινπζεζεη κηα θαηεπζπλζε αιια ηνπ ιεεη απην πνπ εηλαη. Θαη ν αλαιπνκελνο, αθνινπζσληαο ηνλ βαζηθν θαλνλα, εηλαη θαζνδνλ πξνο ηελ νπζησζε ηνπ. Νζν καθξπα ηνλ θεξεη θαζε θνξα ν δξνκνο. 3. Ρν λνεκα ηεο ςπραλαιπζεο απνθηα κηα αιιε βαξπηεηα. Ν ζθνπνο δελ εηλαη απηνο ηνλ νπνην o Freud ππαηληζζεηαη κε ηελ γλσζηε ξεζε ηνπ "Νπνπ εηαλ ην Απην, πξεπεη λα γηλεη Δγσ." 34 Δαλ ην "Απην" δελ ζεκαηλεη ηελ επηθηλδπλε θπζε ηνπ αλζξσπνπ, νη αλαγθεο ηεο νπνηαο πξεπεη θαπσο λα 32 βι. Liddel-Scott 33 DK απ.50 34 XXII, ζ.80
ειεγρζνπλ, αιια ηελ αλαγθε σο ΑΛΑΓΘΖ, σο ηελ απξνζσπε δνζε παξνπζηαο, σο ηελ "αθαλε αξκνληα", σο ηελ ζησπε πνπ θαζνξηδεη ηνλ θσλνπκελν ινγν καο κνπθνπνησληαο θαζε θνξα ην πξνζσπν καο, ηνηε ε ςπραλαιπζε ζα εηρε καιινλ ην λνεκα κηαο αξξεηεο απνθαιπςεο ηεο αιεζηλεο θπζεο ηνπ αλζξσπνπ, ε νπνηα δελ εηλαη πξσηαξρηθα ην πξνζσπν, ην εγσ, ε ηαπηνηεηα αιια, νπσο ιεεη ν Heidegger, ε αλνηθηνηεηα γηα ην κπζηεξην. 35 Ρν "κπζηεξην", ην "αθαλεο", ην "απξνζσπν", ε "ζησπε" ελλννπλ ην απην. Κ απηελ ηελ ελλνηα ε θξαζε ηνπ Freud πνπ παξαηεζεθε ηειεπηαηα ζα κπνξνπζε λα αθνπζηεη αληηζηξνθα: Νπνπ εηαλ Δγσ, πξεπεη λα ππαξμεη ην Απξνζσπν. A Νκσο ην «πξεπεη» ζηελ πξνηαζε ηνπ Freud, ην δνγκαηηθν «δηθαησκα» λα εθιακβαλεηαη ελα πξνζιακβαλνκελν θαηλνκελν σο νξεμηο θαη λα ππνρσξεη σο θαηλνκελν, ε θηινζνθηα δελ εηλαη δπλαηνλ λα ην αλερηεη. Ζ θηινζνθηα εηλαη ην παζνο ηνπ ζαπκαδεηλ ε, κε κηα εθθξαζε ηνπ Martin Heidegger, ε επιαβηθνηεηα ηνπ εξσηεκαηνο. Ρν δνγκα ηεο παξαζηαζεο ηεο κεηεξαο ζε νξνπο νξεμεσο, δειαδε σο «αληηθεηκελνπ ηθαλνπνηεζεο αλαγθσλ», ρξεηαδεηαη νρη λα πηνζεηεζεη ε λα απνξξηθζεη αιια λα πξνζερζεη πεξηζζνηεξν: ρξεηαδεηαη λα απνθαιπθζεη ν ζαπκαζκνο θαη ην εξσηεκα πνπ θξπβεη θαη ζπγθαιππηεη. Πην θσο ησλ Ξξνζσθξαηηθσλ ην «λα πξνζερζεη» ζεκαηλεη λα ηδσζεη κε ελα βιεκκα ην νπνην βιεπεη θαηη, ζπκθσλα κε ελα απνζπαζκα ηνπ Ζξαθιεηηνπ, νθσο ερεη.. Αο δνπκε ην πξνεγνπκελν παξαδεηγκα θαη ν,ηη παξαζηεζεθε σο ηθαλνπνηεζε κηαο αλαγθεο, «σο ερεη». Ξσο ηθαλνπνηεη ε κεηεξα αλαγθεο; Γηλνληαο. Ξξνθεηηαη γηα ελα δνζηκν ηδηαηηεξν. Ρν ηδηαηηεξν ηνπ εγθεηηαη ζην νηη δελ δεηα αληαπνδνζε. Θαη πνηα αλαγθε θαλεη ηε κεηεξα λα ηθαλνπνηεη ηηο αλαγθεο ηνπ παηδηνπ; Ξνηα αλαγθε εηλαη πνπ επηηαζζεη ην δηρσο αληαπνδνζε δνζηκν; Δηλαη ε αλαγθε πνπ δεηα απν ηε κεηεξα λα εηλαη κεηεξα. Απηε ε αλαγθε ησξα, επεηδε δελ εηλαη ζηξακκελε ζηνλ εαπην ηεο, δελ εμππεξεηεη ελα ηδηνλ νθεινο, επεηδε δελ πξνζβιεπεη ζηελ απηνζπληεξεζε, ερεη ηνλ ραξαθηεξα ηνπ ρξενπο. Απηε ε αλαγθε ιεεη, κε 35 Gelassenheit, Pfullingen 1959, ζ.24.
ελαλ ηξνπν δηαθνξεηηθν απν εθεηλνλ ηνπ Freud: Ξξεπεη. Απν πνπ εξρεηαη απην ην «πξεπεη»; Αγλσζην. Ζ αλαγθε ηνπ δελ ερεη ππνθεηκελν. Δηλαη απξνζσπε. Γηα ηε κεηεξα σο κεηεξα «εηλαη αλαγθε» λα δσζεη ζην παηδη ηεο ην γαια ηνπ. Ρν απξνζσπν ηνπ «εηλαη αλαγθε» δεισλεη πσο απηε ε αλαγθε δελ πξνεξρεηαη απν αιινπ θαη δελ παξαπεκπεη αιινπ, δελ εμππεξεηεη θαηη. Δηλαη ε αλαγθε ηελ νπνηα ερεη αλαγθε ε θαζε αλαγθε ηνπ παηδηνπ. Γελ ππνθεηηαη ζε θαπνην σθειηκηζηηθν θηλεηξν, δελ εηλαη νπηε εγσηζηηθε νπηε αιηξνπηζηηθε. Ππγθεληξσλεη ηε κεηεξα ζηνλ εαπην ηεο. Πην θαιεζκα ηεο ε κεηεξα γηλεηαη κεηεξα. Νλνκαδεηαη: κεηεξα. Ξξσηα ζην θαιεζκα απηνπ ηνπ «εηλαη αλαγθε» ε κεηεξα εηλαη κεηεξα. Ζ πξσηε ηεο αληαπνθξηζε ζην θαιεζκα εηλαη εδε ν ηνθεηνο. Ν ηνθεηνο πνπ πξνζηδηαδεη ζηνλ αλζξσπν δελ νξηδεηαη απν ην βηνινγηθν γεγνλνο. Δηλαη πξαμε νλνκαζηαο: Πην ηνθεην ε κεηεξα βαθηηδεηαη κεηεξα. Θαη ε νλνκαζηα ηεο δελ ηζρπεη απαμ δηα παληνο ζαλ ηακπεια επαλσ ζ' ελα νλ. Θεξδηδεηαη θαη ραλεηαη θαζε σξα, κε ηελ αληαπνθξηζε ε ηελ ακειεζε ηεο αληαπνθξηζεο ζ' απην πνπ ηεο αλαηεζεθε. Ρν νλνκα «κεηεξα» δελ εηλαη ραξαθηεξηζκνο ελνο αλζξσπνπ αιια θαιεζκα θαη ρξενο λα εηλαη ε κεηεξα πνπ εηλαη. Πην θαιεζκα θαη ζην ρξενο ηνπ απξνζσπνπ «εηλαη αλαγθε» κηια ε αλαγθε θαζε αλαγθεο. Θηλνπκαζηε εδε ζηνλ ρσξν ηεο ειιεληθεο λνεζεο, ζηνλ ρσξν ηεο αλαγθεο. Πην θσο ηεο αλαγθεο ε κεηεξα δελ εηλαη νπηε αληηθεηκελν νπηε ππνθεηκελν ηθαλνπνηεζεο αλαγθσλ. Υο κεηεξα θαιεηηαη ζε ελα δνζηκν ην νπνην δελ απαηηεη αληαπνδνζε, θαιεηηαη λα αθελεη ην πξνζσπν ηεο ζηελ αθαλεηα, λα εθπξνζσπεη, εθεη πνπ ηαρζεθε σο κεηεξα, ην απξνζσπν «εηλαη αλαγθε». Γηα λα πξνζεγγηζνπκε απην ην αηληγκαηηθν Απξνζσπν, πνπ δηλεη, ζα ζηξαθνπκε ζ' ελα απνζπαζκα απν ην κηθξν απηνβηνγξαθηθν θεηκελν ηνπ Heidegger κε ηνλ ηηηιν Ο Χσξαθνδξνκνο: Οκσο απν ηνλ θινην ηεο βαιαληδηαο ηα αγνξηα εθηηαρλαλ ηα θαξαβηα ηνπο πνπ, εθνδηαζκελα κε παγθν θαη κε δνηαθη, επιεαλ ζην ξεκα ε ζηε γνπξλα ηνπ ζρνιεηνπ. Οη ζαιαζζνπνξηεο ησλ παηρληδησλ εθηαλαλ αθνκε επθνια ζηνλ πξννξηζκν ηνπο θαη μαλαγπξηδαλ πηζσ ζηελ νρζε. Τν νλεηξηθν ηεηνησλ ηαμηδησλ παξεκελε ζηνλ κπρν κηαο αιινηε ζρεδνλ αδηνξαηεο ιακςεο πνπ απισλνηαλ επαλσ ζ νια ηα πξαγκαηα. Τν βαζηιεην ηνπο αθνξηδνληαλ απν ην καηη θαη ην ρεξη ηεο κεηεξαο. Ηηαλ ζαλ ε αθαηε κεξηκλα ηεο λα εζθεπε νια ηα νληα. Εθεηλα ηα ηαμηδηα ησλ παηρληδησλ δελ εγλσξηδαλ αθνκε ηηπνηε γηα
πνξεηεο νπνπ νιεο νη νρζεο κελνπλ πηζσ. Ξνηα εηλαη ε κεηεξα ζην θεηκελν ηνπ Heidegger; Ρν καηη θαη ην ρεξη ηεο δελ κεξηκλα απια γηα ηελ ηθαλνπνηεζε αλαγθσλ. Σθεπεη νια ηα νληα. Απηε ε ζθεπε δελ θξνληηδεη, δελ ηθαλνπνηεη, δελ πξνζηαηεπεη. Αθνξηδεη, παξερεη ηα νξηα ζην «βαζηιεην ησλ πξαγκαησλ», θαη εηζη ην θαλεη πξαγκαηηθν, ην αθελεη λα εηλαη ελαο θνζκνο γηα ην παηδη ηεο, ελαο θνζκνο πνπ κπνξεη λα ηνλ θαηνηθεη. Αθνκε θαη ζην λενγελλεην, νηαλ παηξλεη ην γαια θαη εζπραδεη θη αλνηγεη ηα καηηα ηνπ θαη θνηηαδεη ηξηγπξσ, απην πνπ δηλεηαη εηλαη ε θαηνηθεζε ζηνλ θνζκν. Ρν βιεπνπκε πεξηνξηζκελα θαη παξακνξθσκελα νηαλ ην παξαζηαηλνπκε σο ηελ ηθαλνπνηεζε ηεο αλαγθεο δηαηξνθεο. Απην πνπ ηνπ δνζεθε, ην γαια, δελ εηλαη ελα κεηγκα ρξεζηκσλ ζπζηαηηθσλ γηα ηνλ νξγαληζκν. Δηλαη ην δσξν ησλ πξαγκαησλ, ην δσξν ελνο θνζκνπ ζηνλ νπνηνλ αλνηγεηαη, ηνλ νπνην θαηνηθεη. Ρν γαια δελ εηλαη ελα ζξεπηηθν πγξν. Δηλαη δσξν ηεο κεηεξαο θαη καδη δσξν ηεο πξσηεο κεηεξαο, ηεο «κεηεξαο γεο». Δξρεηαη απν ηε γε. Ρν λενγελλεην παηξλεη κεζα ηνπ, κε ην γαια, ην αθαην θαη ην ζθνηεηλν ηεο κπζηεξην, πνπ εηλαη ην εδαθνο γηα νια ηα εξγα θαη ηα ινγηα ησλ αλζξσπσλ. Ζ κεηεξα, ζην νλνκα ηεο γεο, δηλεη ζηα πξαγκαηα ηελ πξαγκαηηθνηεηα ηνπο, ηνλ νξηδνληα απν ηνλ νπνην αλαδπνληαη θαη ζηνλ νπνην ζα θαηαδπζνπλ, δηαηξερνληαο ην θαζκα ηεο παξνπζηαο ηνπο. Κεηαμπ ησλ ρζνλησλ ζεσλ ππαξρεη κηα, ην νλνκα ηεο νπνηαο ερεη ηελ ηδηα ξηδα κε ηε «κεηεξα»: Γεκεηξα. Ζ Γεκεηξα απνθαιεη ηνλ εαπην ηεο ΓΥΠΥ, δειαδε: απηε ε νπνηα δηλεη. Ζ κεηεξα δηλεη παξνπζηα. Ζ κεηεξα δελ εηλαη ελα πξνζσπν. Δηλαη λνκνο, πνπ νκσο ρξεηαδεηαη ελα πξνζσπν, αλζξσπνπ ε θαη ζενπ, λα ηνλ εθ-πξνζσπεη. Ρν δνζηκν ηεο εηλαη «αθαην», γξαθεη ν Heidegger. Γελ εηλαη κηα ζπλεηδεηε, εθνπζηα πξαμε. Ζ κεηεξα θαζαπηε, σο κεηεξα, ζεκαηλεη, πξηλ απν θαζε αιιν: δνζηκν παξνπζηαο. Ρν θαην ηνπ δνζηκαηνο ηεο εηλαη ην γαια. Ζ κεηεξα δηλεη παξνπζηα. Νη εθθξαζεηο «καηηα κνπ», «ζπιαρλν κνπ», «θαξδηα κνπ», «ςπρε κνπ» κηινπλ γηα απην ην δνζηκν: δηλεη παξνπζηα δηλνκελε ε ηδηα, δηλνληαο ηα καηηα θαη ην ζπιαρλν, ηελ θαξδηα θαη ηελ ςπρε ηεο. Ρν θεηκελν ηνπ Heidegger ηειεησλεη κε κηα θξαζε ε νπνηα δελ ζπδεηεζεθε αθνκε: Εθεηλα ηα ηαμηδηα ησλ παηρληδησλ δελ εγλσξηδαλ αθνκε ηηπνηε γηα πνξεηεο νπνπ νιεο νη νρζεο κελνπλ πηζσ.
Κεπσο απην ζεκαηλεη νηη ε κεηεξα δελ ερεη ηελ απνθιεηζηηθνηεηα πνπ ηεο απνδηδεηαη απν ηνλ Freud, δελ εηλαη «κνλαδηθε», «δηρσο νκνην ηεο», «αλαληηθαηαζηαηε»; Κεπσο ππαξρεη κηα πεξηνρε νπνπ ε ζρεζε κε ηε κεηεξα δελ εηλαη πιενλ απνθαζηζηηθε; Ρνπην ζα πεη ησξα: Δηλαη δπλαηε κηα παξνπζηα πνπ λα κελ δηλεηαη κεζα απν ηα καηηα θαη ηα ζπιαρλα, ηελ θαξδηα θαη ηελ ςπρε ηεο κεηεξαο; παξρεη κηα αλνηρηνηεηα ε νπνηα λα κελ αθνξηδεηαη απν ην καηη θαη ην ρεξη ηεο θαη ηελ αγθαιηα ηεο; Ζ απαληεζε εηλαη: λαη. Θαηαξρελ ην ππνςηαδνκαζηε απν ηελ παξαδνζε πνπ καο θιεξνδνηεζεθε. παξρεη ελαο θνζκνο ν νπνηνο δελ δεκηνπξγεζεθε νπηε απν ηνλ ζεν νπηε απν ηνλ αλζξσπν, ιεεη ν Ζξαθιεηηνο. παξρεη κηα παξνπζηα ε νπνηα δελ ρξεηαδεηαη νπηε αξρε νπηε ηεινο, ιεεη ν Ξαξκεληδεο. Πηνλ ρσξν απηεο ηεο πεξηνρεο, κεζα απν ηελ νπνηα κηινπλ ν Ζξαθιεηηνο θαη ν Ξαξκεληδεο, ε παξνπζηα ησλ πξαγκαησλ δηλεηαη κεζα απν ηα πξαγκαηα θαζαπηα, δηρσο κεζνιαβεηεο. Ν Heidegger ηνλ πξνζεγγηδεη κε ηε γεξκαληθε εθθξαζε γηα θαηη πνπ εηλαη παξνλ: «Es gibt», «δηλεηαη». Ρσξα απην πνπ δηλεη παξνπζηα δελ εηλαη ελα πξνζσπν αιια ην Απξνζσπν ην νπνην ππνλνεηηαη π.ρ. ζηελ εθθξαζε «βξερεη». Ρν ζπλαληεζακε εδε ζην «εηλαη αλαγθε». Ρν Απξνζσπν δηλεη παξνπζηα, εμαθαληδνκελν ραξηλ ηεο δνζεο ηνπ, δειαδε ηνπ παξνληνο, π.ρ. ηεο βξνρεο. Δηλαη ην νλνκα γηα ην αθαλεο ην νπνην ζπλνδεπεη ηα θαλεξα θαη επνκελσο ζπλεηδεηα, ην πξσην θαη πζηαην νλνκα γηα ην Αζπλεηδεην - νπνπ «νιεο νη νρζεο κελνπλ πηζσ». Δηλαη πεξηζζνηεξν απν ζπκπησζε νηη ν Freud, γηα λα νλνκαζεη ην Αζπλεηδεην, θζαλεη ζηελ ηδηα ιεμε, ηε γεξκαληθε απξνζσπε αλησλπκηα: Es. Νη ειιεληθεο κεηαθξαζεηο «Απην», «Δθεηλν», θαζνηη πξνζσπηθεο αλησλπκηεο, εηλαη παξαπιαλεηηθεο. Ρν Es εηλαη ην Απξνζσπν. Ν Freud δελ αθνινπζεη ηνλ απξνζσπν ραξαθηεξα ηνπ κερξη ην ηεινο. Νδεγνπκελνο απν ηα βεκαηα ηνπ homo natura, ηνπ απνδηδεη κηα κνξθε, ελα «πξνζσπν», εηλαη ην ηειηθα βηνινγηθν ππνζηξσκα ησλ θξαηεξσλ αλαγθσλ πνπ απνδεηνπλ ηθαλνπνηεζε. Δηζη ην ραλεη επζπο κνιηο ην νλνκαζεη. Νκσο ην Απξνζσπν εηλαη παληα εθεη θαη αλακελεη ηελ επαξθε ηνπ εθθξαζε. Ρη ζεκαηλεη απην γηα ηνλ ςπραλαιπηε; 1. Πην θσο ηνπ Απξνζσπνπ νπνπ νιεο νη νρζεο κελνπλ πηζσ, ε ςπραλαιπζε απνθηα ελα αιιν λνεκα, θαζσο ππαηληζζεηαη ηε δπλαηνηεηα νρη κηαο «ςπρηθεο πγεηαο» αιια ελνο αξξεηνπ αλνηγκαηνο γηα ηνλ ρσξν πεξαλ θαζε ζρεζεο κε ηε κεηεξα θαη κεηξηθεο κνξθεο. Ρνηε ε ςπραλαιπζε δελ νλνκαδεηαη ζπκθσλα κε ηνλ θνζκν ηεο ρεκεηαο θαη ηνπ
ρεηξνπξγεηνπ αιια ζπκθσλα κε ην πξσην λνεκα ηεο ειιεληθεο ιεμεο «αλαιπζηο» σο ηνπ αλνηγκαηνο ησλ καηησλ ε ηνπ ιπζηκαηνο ηνπ πινηνπ θαη ηνπ αλνηγκαηνο ηνπ ζηελ αλνηρηε ζαιαζζα. Απην γηλεηαη θαζαξνηεξν ζηε ζπδεηεζε ηνπ επνκελνπ ζεκεηνπ. 2. Ν βαζηθνο θαλνλαο δελ εηλαη πιενλ επηβαιινκελνο «θαλνλαο» θαη νδεγηα. Ιεεη νηη ν αλαιπνκελνο εηλαη ειεπζεξνο λα πεη ν,ηη εξρεηαη ζηνλ λνπ ηνπ, νπσο εξρεηαη, ρσξηο ηε δηθε ηνπ παξεκβαζε. Νλνκαδεη κηαλ αλαγθε, ην νηη ζηνλ αλζξσπν «εηλαη αλαγθε» απην πνπ εξρεηαη ζηνλ λνπ ηνπ, πνπ ζα πεη: απην πνπ δηλεηαη, λα ην θεξεη ζε γισζζα, θαη λα ην νλνκαζεη. Ν βαζηθνο θαλνλαο κηια γηα ην ρξενο πνπ ερεη θαηαινγηζηεη ζηνλ αλζξσπν σο αλζξσπν: ηελ επαξθε αληαπνθξηζε ζην θαιεζκα πνπ ηνλ αθνξα, ζηελ παξνπζηα πνπ ηνλ ρξεηαδεηαη γηα λα ζαξθσζεη εξρνκελε ζε γισζζα. Ρσξα ν βαζηθνο θαλνλαο δελ εηλαη ε κεζνδνο πνπ νδεγεη ζην Αζπλεηδεην κεζα απν «ειεπζεξνπο ζπλεηξκνπο». Κηια γηα ηελ αλαγθε λα αλαιεθζεη απην πνπ δηλεηαη θη εξρεηαη. Λα εξζεη ζε γισζζα. Νηαλ ν ςπραλαιπηεο αλαθνηλσλεη ζηνλ αλαιπνκελν ηνλ βαζηθν θαλνλα, δελ ηνλ πηεδεη λα αθνινπζεζεη κηα θαηεπζπλζε αιια ηνπ ιεεη απην πνπ εηλαη. Θαη ν αλαιπνκελνο, αθνινπζσληαο ηνλ βαζηθν θαλνλα, εηλαη θαζνδνλ πξνο ηελ νπζησζε ηνπ. Νζν καθξηα ηνλ θεξεη θαζε θνξα ν δξνκνο. 3. Ρν λνεκα ηεο ςπραλαιπζεο απνθηα κηαλ αιιε βαξπηεηα. Ν ζθνπνο δελ εηλαη απηνο ηνλ νπνην o Freud ππαηληζζεηαη κε ηελ γλσζηε ξεζε ηνπ «Νπνπ εηαλ ην Απην, πξεπεη λα γηλεη Δγσ» Δαλ ην «Απην» δελ ζεκαηλεη ηελ επηθηλδπλε θπζε ηνπ αλζξσπνπ, νη αλαγθεο ηεο νπνηαο πξεπεη θαπσο λα ειεγρζνπλ, αιια ηελ αλαγθε σο αλαγθε, σο ηελ απξνζσπε δνζε παξνπζηαο, ηνηε ε ςπραλαιπζε ζα εηαλ δξνκνο κηαο αξξεηεο αιεζεπζεο ηνπ αλζξσπνπ, ε νπνηα δελ αλεπξηζθεηαη ζην πξνζσπν, ζην εγσ, ζηελ ηαπηνηεηα αιια, νπσο ιεεη ν Heidegger, ζηελ αλνηθηνηεηα γηα ην κπζηεξην. Ρν «κπζηεξην», ην «αθαλεο», ην «Απξνζσπν» ελλννπλ ην απην. Κ απηελ ηελ ελλνηα ε θξαζε ηνπ Freud πνπ παξαηεζεθε ηειεπηαηα ζα κπνξνπζε λα αθνπζηεη δηαθνξεηηθα: Οπνπ κηια ην Εγσ, πξεπεη λα ζπλαθνπεηαη ην Απξνζσπν. Ρνπην εηλαη δπλαην νηαλ ε αλαγθε δελ επηθαιππηεηαη απν ηηο ζπλεζεηο αλαγθεο νη νπνηεο πηεδνπλ γηα ηελ ηθαλνπνηεζε ηνπο. Δδσ βξηζθεηαη ν νπζηαζηηθνο ινγνο γηα ηελ «αξρε ηεο εγθξαηεηαο», ε νπνηα δελ επηηξεπεη ηελ ηθαλνπνηεζε αλαγθσλ κεζα ζηελ ςπραλαιπηηθε ζπλαληεζε. Δηλαη αθξηβσο ν νξνο ηεο δπλαηνηεηαο σζηε ε ζπλεζηζκελε, απν επηζπκηεο θαη αλαγθεο θαηεπζπλνκελε ζπκπεξηθνξα λα παξακεξηζηεη ραξηλ ηεο αιιεο αλαγθεο.
Απην εηλαη θαηη πνπ ν Καθξπγηαλλεο, ελαο Διιελαο ζηξαηεγνο ζηελ επαλαζηαζε ελαληηνλ ηεο ηνπξθηθεο θαηνρεο, ην γλσξηδε, κε ηνλ ηξνπν ηνπ. Ρελ εκεξα πξηλ απν κηα δπζθνιε καρε, γλσξηδνληαο νηη νη αιινη ζηξαηεγνη, νη ζηξαηεγνη «ησλ θαθελεησλ», νπσο ηνπο απνθαινπζε, ζρεδηαδαλ λα δηαθπγνπλ, κπζηηθα εδησμε ηα αινγα θαη ηα θαξαβηα ηνπο, θη εηζη δελ εηραλ αιιε επηινγε απν ην λα πνιεκεζνπλ. Ξνιεκεζαλ θαη ληθεζαλ. Ζ ςπραλαιπηηθε εγθξαηεηα εκπλεεηαη ηζσο απν ην ηδην πλεπκα ην νπνην θαιεζε ηνλ Καθξπγηαλλε λα παξεη ηε ζεζε πνπ πεξε ζ' απηελ ηε καρε