ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ

ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δ. ΘΕΟΔΩΡΟΥ

1. Δοκιμαστική διδασκαλία Πραγματοποίηση 1 ο και 2 ο τμήμα: Τρίτη 16 έως Πέμπτη 18/1 3 ο και 4 ο τμήμα: Τετάρτη 17 έως Πέμπτη 18/1 Προσυνεννόηση με τον εκπαιδευτικό (ημ/νία, ώρα, μάθημα, ενότητα και θέμα) Προετοιμασία - Μελέτη ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ του συγκεκριμένου μαθήματος (στο «Ψηφιακό Σχολείο»). - Μελέτη ενότητας στο βιβλίο μαθητή (ΒΜ) και στο βιβλίο δασκάλου (ΒΔ) ή και αντίστροφα (στο «Ψηφιακό Σχολείο»). - Μελέτη της εισαγωγής στο ΒΔ οπωσδήποτε! Γιατί?

Δυνατότητα δυάδων για κοινή προετοιμασία και συνδιδασκαλία (και στις δύο τάξεις). Δυνατότητα αμοιβαίας παρακολούθησης. Δυνατότητα συνεργασίας με τον κ. Μανάκα (κοινοποίηση του προγράμματος συνεργασίας στην e-class). Υποχρεωτική συνεργασία με τον εκπ/κό της τάξης πριν από την πραγματοποίηση της δοκιμαστικής διδασκαλίας: παρουσίαση σχεδίου μαθήματος (θέμα, στόχοι, περιεχόμενο, διαδικασία, υλικό/μέσα).

2. Δήλωση τάξης/τμήματος για την Πρακτική Άσκηση ΙΙ Το αργότερο στο τελευταίο μάθημα (18-19 Ιανουαρίου). Σε περίπτωση μη δήλωσης η τάξη θα οριστεί με βάση την σειρά των ονομάτων στο πρόγραμμα παρακολούθησης. 4. Δελτίο παρακολούθησης και πραγματοποίησης διδασκαλιών Πλήρη στοιχεία, υπογραφές εκπαιδευτικών! Παράδοση στο τελευταίο μάθημα (αντίγραφο!). 3. Σχολεία ανά περίοδο πρακτικής άσκησης εαρινού εξαμήνου Α περίοδος (12/2 16/3): 1 ο, 3 ο, 9 ο, 12 ο & Δ.Σ. Μάκρης Β περίοδος (12/3 27/4): Πειραματικό, 2 ο, 5 ο, 10 ο Γ περίοδος (23/4 25/5): 4 ο, 11 ο, Δ.Σ. Ν. Χηλής

5. Πρακτική άσκηση ΕΣΠΑ Ανάρτηση στην e-class του τελικού πίνακα συμμετεχόντων. 6. Φύλλο εργασίας 5 Αδυναμία συμπλήρωσης λόγω μη επαρκούς υλικού από την τελευταία παρακολούθηση διδασκαλίας? Εναλλακτικές λύσεις: α) β) 7. Επόμενο (τελευταίο) μάθημα 1 ου τμήματος: Πέμπτη 18/1/2018, 16:30-18:30 2 ου τμήματος: Παρασκευή 19/1/2018, 13:00-15:00 3 ου τμήματος: Πέμπτη 18/1/2018, 19:00-21:00 4 ου τμήματος: Παρασκευή 19/1/2018, 10:00-12:00

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Βαθμός ετοιμότητας του/της φοιτητή/ριας του ΠΤΔΕ για σχεδιασμό διδασκαλίας (προηγούμενη γνώση και εμπειρίες) 2. Ορισμός και επίπεδα σχεδιασμού διδασκαλίας, αναγκαιότητα και χρησιμότητα 3. Νομικό πλαίσιο σχεδιασμού διδασκαλίας στο δημοτικό σχολείο 4. Ενέργειες σχεδιασμού ωριαίας διδασκαλίας ή διδακτικής ενότητας (μία πρόταση)

Σχεδιασμός διδασκαλίας: Βασικός τομέας της καθημερινής επαγγελματικής δραστηριότητας του εκπαιδευτικού. Βασική επαγγελματική ικανότητα και καθήκον. Ανεπτυγμένη ικανότητα σχεδιασμού διδασκαλίας και, γενικότερα, εκπαιδευτικών προγραμμάτων: χαρακτηριστικό του επιστήμονα-επαγγελματία εκπ/κού, ως ειδικού της διδασκαλίας, της μάθησης, της εκπαίδευσης. Ανάπτυξη της ικανότητας του/της φοιτητή/ριας για σχεδιασμό διδασκαλίας: ένας από τους κύριους στόχους του Προγράμματος Πρακτικής Άσκησης του ΠΤΔΕ.

Ανάπτυξη της ικανότητας του/της φοιτητή/ριας για σχεδιασμό διδασκαλίας (κυρίως στο πλαίσιο της Πρακτικής Άσκησης ΙΙ): - με την προσωπική εμπειρία σχεδιασμού διδασκαλιών και τον αναστοχασμό, - με την αξιοποίηση των σχετικών οδηγιών και την υποστήριξη από το εμπλεκόμενο στην Π.Α. προσωπικό (αποσπασμένοι εκπ/κοί, μέλη ΔΕΠ και ΕΔΙΠ, εκπαιδευτικοί των συνεργαζόμενων σχολείων) - με την βοήθεια της σχετικής θεωρητικής ή και πρακτικής γνώσης από συναφή μαθήματα.

Μαθήματα του προγράμματος σπουδών που προετοιμάζουν τον/την φοιτητή/ρια του ΠΤΔΕ θεωρητικά ή και πρακτικά για τον σχεδιασμό διδασκαλίας? Θεωρητικές γνώσεις, π.χ. μοντέλα σχεδιασμού διδασκαλίας? Εμπειρίες σχεδιασμού διδασκαλίας στο πλαίσιο των σπουδών (σε ποια μαθήματα?) ή και εκτός πλαισίου σπουδών? Χρήση θεωρητικού πρότυπου/μοντέλου ή προσωπικός τρόπος? Βαθμός ετοιμότητας του/της φοιτητή/ριας για σχεδιασμό: - μιας μαθησιακής δραστηριότητας, - μιας ωριαίας διδασκαλίας ή μιας διδακτικής ενότητας, - ενός εκπαιδευτικού προγράμματος?

Με τον όρο «σχεδιασμός διδασκαλίας» εννοούμε την διαδικασία συστηματικής θεωρητικής προετοιμασίας της διδασκαλίας από τον εκπαιδευτικό. Η διαδικασία αυτή περιλαμβάνει μελέτη, σκέψεις και επιλογέςαποφάσεις που αφορούν τα δομικά στοιχεία της διδασκαλίας: - τους στόχους, - το περιεχόμενο, - την διδακτική-μαθησιακή διαδικασία, - τα μέσα διδασκαλίας-μάθησης και - την αξιολόγηση της μάθησης. Οι επιλογές αποφάσεις αυτές λαμβάνουν υπόψη τις προϋποθέσεις μάθησης των μαθητών (επίπεδο ανάπτυξης, εμπειρίες, ανάγκες, ενδιαφέροντα, ρυθμός και στυλ μάθησης κ.ά.) και τις συνθήκες μάθησης και διδασκαλίας (δομή της τάξης, οργάνωση του χώρου, διαθέσιμα μέσα κ.ά.) και αποσκοπούν στην διασφάλιση των καλύτερων δυνατών μαθησιακών αποτελεσμάτων για κάθε μαθητή.

Εννοιολογικές διευκρινήσεις Σχεδιασμός - Προετοιμασία διδασκαλίας/μαθήματος Σχεδιασμός= θεωρητική προετοιμασία (παιδαγωγικές-διδακτικές σκέψεις, κρίσεις, αξιολογήσεις και επιλογές/αποφάσεις). Προετοιμασία= ευρύτερη έννοια. Περιλαμβάνει, εκτός από τον σχεδιασμό, και το πρακτικό μέρος της προετοιμασίας (π.χ. ανεύρεση ή κατασκευή του υλικού που επιλέχθηκε να χρησιμοποιηθεί, προετοιμασία οπτικοακουστικών μέσων, η δοκιμαστική εκτέλεση ενός πειράματος, η οργάνωση του χώρου πριν από την διδασκαλία). Σχεδιασμός - Σχέδιο διδασκαλίας/μαθήματος Σχέδιο διδασκαλίας ή μαθήματος (ως καταληκτική ενέργεια του σχεδιασμού): συνοπτική, γραπτή, συνήθως σχηματική παρουσίαση των σκέψεων και των επιλογών/αποφάσεων που λήφθηκαν κατά τον σχεδιασμό.

1. Ετήσιος σχεδιασμός / προγραμματισμός με βάση το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (και τα σχολικά εγχειρίδια), ανά γνωστικό αντικείμενο/μάθημα, στην αρχή της σχολικής χρονιάς: - Ορισμός γενικών γνωστικών στόχων (στο πλαίσιο του σκοπού του μαθήματος) - Κατανομή περιεχομένου / θεματικών ενοτήτων σε χρονικές περιόδους (π.χ. τρίμηνα) - Προετοιμασία πρόσθετων πηγών και εκπαιδευτικού υλικού - Προγραμματισμός εκπαιδευτικών επισκέψεων εκτός σχολείου - Προγραμματισμός επισκέψεων ειδικών στην τάξη - Προγραμματισμός projects - κ.ά.

2. Τριμηνιαίος ή διμηνιαίος σχεδιασμός Αναθεώρηση και επαναπροσδιορισμός γενικών στόχων, θεματικών ενοτήτων κτλ. του ετήσιου προγραμματισμού, με βάση την προηγηθείσα πορεία και τα αποτελέσματα της διδακτικήςμαθησιακής διαδικασίας. 3. Σχεδιασμός διδασκαλίας σε μικροεπίπεδο - Σχεδιασμός διδακτικής ενότητας (σειράς μαθημάτων με ενιαίο θέμα) - Σχεδιασμός ωριαίας διδασκαλίας (συνήθως ενός θέματος/κεφαλαίου) - Σχεδιασμός μαθησιακής δραστηριότητας (περιορισμένης χρονικής διάρκειας)

[Διευκρίνιση σχετ. με την χρήση των όρων «Ενότητα» και «Κεφάλαιο» στα σχολικά εγχειρίδια του δημοτικού σχολείου: Το περιεχόμενο πολλών από τα νέα σχολικά βιβλία είναι διαρθρωμένο σε ενότητες, καθεμία από τις οποίες περιλαμβάνει περισσότερα επιμέρους κεφάλαια (με ξεχωριστό θέμα). Συνήθως: Αντιστοιχία κεφαλαίου (θέματος) διδακτικής ώρας]

4. Μακροπρόθεσμος σχεδιασμός ή προγραμματισμός Σύνταξη Αναλυτικών Προγραμμάτων Σπουδών (ΑΠΣ) και Ωρολογίων Προγραμμάτων (ανά τάξη και γνωστικό αντικείμενο) στο πλαίσιο της υλοποίησης προγραμμάτων εκπαιδευτικής πολιτικής και λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες του ατόμου και της κοινωνίας. Ανατίθεται από την Πολιτεία (Υπουργείο Παιδείας) σε αρμόδια όργανα/επιτροπές. Με βάση το ΑΠΣ κάθε γνωστικού αντικειμένου παράγεται το εκπαιδευτικό υλικό (σχολικά εγχειρίδια, εκπ/κό λογισμικό κτλ.) και πραγματοποιείται ο σχεδιασμός διδασκαλίας από τον εκπαιδευτικό. Κρίσιμο ερώτημα: Συμμετοχή του εκπαιδευτικού στην διαμόρφωση του ΑΠΣ και της παραγωγής του εκπαιδευτικού υλικού?

Στο σημερινό μάθημα: Περιορισμός στον σχεδιασμό ωριαίας διδασκαλίας ή διδακτικής ενότητας.

Αναγκαιότητα και χρησιμότητα του σχεδιασμού?

Ο σχεδιασμός ή προγραμματισμός της διδασκαλίας-μάθησης είναι αναγκαίος εξ ορισμού: Η διδασκαλία, ως υπεύθυνη και σκόπιμη δραστηριότητα-πράξη, είναι ένα σύστημα προγραμματισμένων ενεργειών που αποσκοπούν στην μάθηση, την ανάπτυξη και γενικότερα στην ομαλή και δημιουργική ένταξη των μαθητών στην κοινωνία. Έχει συνέπειες τόσο για το άτομο όσο και για την κοινωνία. Ο σχεδιασμός παρέχει την αίσθηση της ασφάλειας και της αυτοπεποίθησης, κυρίως στον αρχάριο εκπαιδευτικό. Έχοντας σαφείς στόχους, κατέχοντας το περιεχόμενο, έχοντας οργανώσει την διδακτική διαδικασία και έχοντας ετοιμάσει το υλικό και τα μέσα, αποφεύγει τους άστοχους αυτοσχεδιασμούς, την αμηχανία, επιστημονικά «σφάλματα» ως προς το διδακτικό αντικείμενο κ.ά.

Βοηθά στην έγκαιρη επιλογή και προετοιμασία του κατάλληλου υλικού - μέσων διδασκαλίας-μάθησης. Βοηθά στην πρόβλεψη δυσκολιών κατανόησης. Συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη διαχείριση του χρόνου. Καθιστά τον εκπαιδευτικό ικανότερο να αποφασίζει τις κατάλληλες αναπροσαρμογές κατά την διάρκεια της διδασκαλίας (ανάπτυξη της ευελιξίας του εκπ/κού). Συμβάλλει στο να ανταποκρίνεται η διδασκαλία (στόχοι, περιεχόμενο, μέθοδοι, μέσα) σε μεγαλύτερο βαθμό στις ανάγκες, τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητες των μαθητών. Συμβάλλει σε μια πιο συστηματική αναστοχαστική ανάλυση και αξιολόγηση της διδασκαλίας. κ.ά.

Μοντέλα σχεδιασμού διδασκαλίας, προτεινόμενα από την διδακτική βιβλιογραφία: [παραδείγματα από γερμανόγλωσση βιβλιογραφία] Το μοντέλο της Διδακτικής Ανάλυσης Θεωρητικό πλαίσιο: θεωρία της μόρφωσης (Bildung). Προτεραιότητα στην επιλογή περιεχομένων «μορφωτικών αγαθών». Το μοντέλο της Σχολής του Βερολίνου και της Σχολής του Αμβούργου (εξέλιξη του πρώτου) Θεωρητικό πλαίσιο: θεωρία της μάθησης. Αλληλεξάρτηση των δομικών στοιχείων της διδασκαλίας αντί της προτεραιότητας των περιεχομένων. Το στοχοκεντρικό μοντέλο Προσανατολισμός στους στόχους μάθησης. Εξάρτηση των υπόλοιπων επιλογών από τους στόχους. Σχεδιασμός διδασκαλίας = λεπτομερής καθορισμός στόχων και θεμελίωσή τους.

Το μοντέλο του ανοιχτού (μαθητοκεντρικού) σχεδιασμού Ο μαθητής: συν-διαμορφωτής του μαθήματος. Έμφαση στις ατομικές διαφορές και στην διαφοροποίηση της διδασκαλίας, την πρόβλεψη εναλλακτικών δυνατοτήτων κ.ά. Το μοντέλο του σχεδιασμού διδασκαλίας ως «κατασκευής» κ.ά. Χρειάζεται ο εκπαιδευτικός κάποιο/α μοντέλο/α σχεδιασμού διδασκαλίας προτεινόμενα από τους θεωρητικούς της διδασκαλίας? Πώς μπορεί να τα χρησιμοποιήσει? Έρευνες δείχνουν ότι οι εκπ/κοί δεν στηρίζονται σε «επίσημα» διδακτικά μοντέλα. Γιατί?

Σχεδιασμός διδασκαλίας στο πλαίσιο της Π.Α. Ι και Π.Α. ΙΙ: Χρήση (επιλεκτική) των προτεινόμενων οδηγιών για σχεδιασμό διδασκαλίας (η πρόταση εμπεριέχει ορισμένα στοιχεία του μοντέλου της σχολής κυρίως του Βερολίνου και του μοντέλου της διδακτικής ανάλυσης) ή εφαρμογή κάποιου γνωστού μοντέλου από την βιβλιογραφία. Στο μέλλον? Το πιθανότερο: Ανάπτυξη προσωπικού μοντέλου σχεδιασμού καθημερινής διδασκαλίας, με βάση: - την σχετική γνώση από την αρχική εκπαίδευση και την επιμόρφωση, - την προσωπική παιδαγωγική-διδακτική θεωρία, και ειδικότερα την βασική αντίληψη για την μάθηση και την διδασκαλία, - την καθημερινή εμπειρία και τον αναστοχασμό, - την σχέση με την παιδαγωγική-διδακτική θεωρία και έρευνα.

3. Το ισχύον νομικό πλαίσιο για τον σχεδιασμό της διδασκαλίαςμάθησης στο δημοτικό σχολείο (Λαμβάνεται υπόψη και κατά την πρακτική άσκηση) Α. Το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) της υποχρεωτικής εκπαίδευσης Περιλαμβάνει : - τις γενικές αρχές της Εκπαίδευσης - το ΔΕΠΠΣ κάθε γνωστικού αντικειμένου/μαθήματος, για όλες τις τάξεις του δημοτικού και του γυμνασίου. Το ΔΕΠΠΣ περιγράφει: 1) τον σκοπό της διδασκαλίας του γνωστ. αντικειμένου/μαθήματος, 2) τους γενικούς στόχους, 3) τους θεματικούς άξονες και 4) τις θεμελιώδεις έννοιες διαθεματικής προσέγγισης.

Β. Τα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών (ΑΠΣ) των μαθημάτων/ γνωστικών αντικειμένων Περιλαμβάνουν: 1) τους ειδικούς σκοπούς του μαθήματος 2) τους στόχους 3) τις θεματικές ενότητες (και τον προβλεπόμενο χρόνο ανά ενότητα) 4) ενδεικτικές δραστηριότητες (Οι κατηγορίες 2, 3 και 4 παρουσιάζονται σε πίνακα) 6) τον προβλεπόμενο συνολικό χρόνο διδασκαλίας του μαθήματος (π.χ. Γλώσσα Α τάξης: 250 ώρες περίπου) 7) προτεινόμενα διαθεματικά σχέδια εργασίας 8) Διδακτική μεθοδολογία (προτεινόμενες προσεγγίσεις) 9) Αξιολόγηση 10) Απαιτούμενο διδακτικό υλικό (προδιαγραφές παραγωγής)

ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ = Υπουργική απόφαση υπ αριθμό 21072α/Γ2 (ΦΕΚ 303/13-03-2003, τεύχος Β ) Γ. Τα Νέα Πιλοτικά Προγράμματα Σπουδών (από το 2011) (συμπληρωματικά προς τα ισχύοντα ΔΕΠΠΣ και ΑΠΣ) Δ. Ο ΝΟΜΟΣ-ΠΛΑΙΣΙΟ 1566/1985 «Δομή και λειτουργία της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης» (κυρίως ο σκοπός της εκπαίδευσης, [άρθρο 1] και ειδικότερα της δημοτικής εκπαίδευσης [άρθρο 4]) και η υπόλοιπη σχετική σχολική νομοθεσία: Νόμοι, Προεδρικά Διατάγματα (π.χ. ΠΔ 79/2017: Οργάνωση και λειτουργία δημοτικών σχολείων, ΠΔ 8/1995: αξιολόγηση των μαθητών), Υπουργικές αποφάσεις (π.χ. η σχετ. με το Ωρολόγιο πρόγραμμα του Δ.Σ.), Εγκύκλιοι (π.χ. «Προγραμματισμός εκπαιδευτικού έργου», «Κατ οίκον εργασίες»)

Σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, σύμφωνα με τον Ν. 1566/85, άρθρο 1: «Σκοπός της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι να συμβάλλει στην ολόπλευρη, αρμονική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε, ανεξαρτήτως φύλου και καταγωγής, να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά. Ειδικότερα υποβοηθεί τους μαθητές: α) Να γίνονται ελεύθεροι, υπεύθυνοι, δημοκρατικοί πολίτες, β) Να αναπτύσσουν δημιουργική και κριτική σκέψη»

Ε. Το Σύνταγμα της Ελλάδας Άρθρο 16: γενικότερος σκοπός της παιδείας «Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους και έχει σκοπό την ηθική, πνευματική, επαγγελματική και φυσική αγωγή των Ελλήνων, την ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης και τη διάπλασή τους σε ελεύθερους και υπεύθυνους πολίτες.» (Υπογράμμιση Δ.Θ.) Σύνταγμα της Ελλάδας (μετά την αναθεώρηση του 2008): http://www.hellenicparliament.gr/userfiles/8c3e9046-78fb48f4-bd82-bbba28ca1ef5/syntagma.pdf

Ο σχεδιασμός-προγραμματισμός της διδασκαλίας έχει ήδη πραγματοποιηθεί με την ευθύνη της Πολιτείας και σε μακροεπίπεδο αλλά και σε μικροεπίπεδο (ΔΕΠΠΣ - ΑΠΣ, Νέα Πιλοτικά Προγράμματα Σπουδών, Ωρολόγια Προγράμματα, σχολικά εγχειρίδια και λοιπό εκπαιδευτικό υλικό). Είναι αναγκαίος και ο ατομικός σχεδιασμός διδασκαλίας μάθησης από τον εκπαιδευτικό? Γιατί? Ποιος ο βαθμός αυτονομίας του εκπαιδευτικού? Με ποια αντίληψη/θεωρία για τον ρόλο του ο εκπ/κός υλοποιεί το ΑΠΣ?

1. Εξέταση των προϋποθέσεων μάθησης των μαθητών (της μαθησιακής ικανότητας/ετοιμότητας, της κατάστασης αφετηρίας) [Ποιος?] 2. Ανάλυση του θέματος,- καθορισμός και οργάνωση του περιεχομένου [Τι?] 3. Καθορισμός των στόχων μάθησης (των προσδοκώμενων μαθησιακών αποτελεσμάτων, της επιθυμητής κατάστασης) [Προς τι?] 4. Οργάνωση της διδακτικής-μαθησιακής διαδικασίας και χρονικός προγραμματισμός [Πώς?] 5. Επιλογή των κατάλληλων μέσων διδασκαλίας [Με τι?] 6. Επιλογή των κατάλληλων μεθόδων και μέσων αξιολόγησης της μάθησης (σε συνάρτηση με τους στόχους) [Αλληλεξάρτηση των στοιχείων/ενεργειών του σχεδιασμού] 7. Λαμβάνοντας υπόψη 1-6: Σύνθεση σχεδίου διδασκαλίας/μαθήματος (ως κατάληξη και σύνοψη των προηγούμενων ενεργειών)

- Ποιες οι προηγούμενες γνώσεις και εμπειρίες των μαθητών σχετ. με το θέμα? - Ποιες οι γενικότερες μαθησιακές ικανότητες και ποιες οι σχετικές με το μάθημα δεξιότητες? - Ποια η στάση των μαθητών απέναντι στο μάθημα και η διάθεσή τους για εργασία? - Ποιο το στυλ μάθησης της τάξης στο συγκεκριμένο μάθημα? - Ποιο το ατομικό στυλ και ο ατομικός ρυθμός μάθησης των μαθητών? - Ποιο το οικογενειακό και ευρύτερο κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον των μαθητών? - Ποια η σύνθεση, δομή, δυναμική της τάξης? [Ατομικές διαφορές ως προς τις προϋποθέσεις μάθησης των μαθητών!]

Όσο καλύτερα γνωρίζει ο εκπαιδευτικός τους μαθητές του, τόσο περισσότερο ο σχεδιασμός της διδασκαλίας (καθορισμός στόχων, επιλογή περιεχομένου, οργάνωση της διδακτικής-μαθησιακής διαδικασίας, επιλογή μέσων) θα ανταποκρίνεται: - στο επίπεδο νοητικής/γνωστικής ανάπτυξης, - στις εμπειρίες, - στα ενδιαφέροντα και - στις ανάγκες (συναισθηματικές, ψυχοκοινωνικές) των μαθητών.

Οι προϋποθέσεις μάθησης των μαθητών προσδιορίζονται από τον εκπαιδευτικό πάντα προσωρινά. Με κάθε νέα πληροφορία, μέσω παρατήρησης και αξιολόγησης ή άλλης πηγής, οι αρχικές εκτιμήσεις συμπληρώνονται, τροποποιούνται, αναθεωρούνται Το ίδιο ισχύει και για τον/την φοιτητή/ρια κατά την πρ. άσκηση. Σημαντικός περιορισμός κατά την πρακτική άσκηση! Στο πλαίσιο της δοκιμαστικής ωριαίας διδασκαλίας, αλλά και στο πλαίσιο της πρακτικής άσκησης του εαρινού εξαμήνου, ο/η φοιτητής/ρια, λόγω της μικρής διάρκειας παρουσίας και εξοικείωσης με την τάξη, έχει περιορισμένες δυνατότητες για συγκέντρωση των απαραίτητων πληροφοριών και στοιχείων που αφορούν τις προϋποθέσεις μάθησης των μαθητών. [Εξαίρεση οι Συνεργάτες Τάξης].

1) Ποιες οι προηγούμενες εμπειρίες, γνώσεις και δεξιότητες των μαθητών σχετικά με το θέμα/αντικείμενο της διδασκαλίας? Μπορεί να προέρχονται από: - το σχολικό περιβάλλον (προηγούμενο ή προηγούμενα μαθήματα, προηγούμενες τάξεις) και - από το εξωσχολικό περιβάλλον (οικογενειακό περιβάλλον, τηλεόραση, βιβλία, διαδίκτυο κτλ.). Επίσης: Ποιες οι πιθανές ή συνήθεις παρανοήσεις των μαθητών σχετικά με το θέμα? Ποιοι μαθητές, από προσωπικό ενδιαφέρον, γνωρίζουν περισσότερα από τους συμμαθητές τους, ενδεχομένως και από τον εκπαιδευτικό, στο συγκεκριμένο μάθημα? Τρόπος αξιοποίησής τους?

2) Σε ποιο βαθμό οι μαθητές έχουν αναπτύξει τις γενικές ικανότητεςδεξιότητές τους αλλά και δεξιότητες σχετικές με το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο? Γενικές ικανότητες και δεξιότητες, όπως: - Γλωσσική ικανότητα στον προφορικό και γραπτό λόγο (Σε ποιο βαθμό οι μαθητές διαβάζουν σωστά και κατανοούν κείμενα, γράφουν σωστά, χρησιμοποιούν πλούσιο λεξιλόγιο, διακρίνουν το ουσιώδες και σημαντικό από το δευτερεύον ή το γεγονός από την ερμηνεία, περιγράφουν, αφηγούνται, εξηγούν, επιχειρηματολογούν κτλ.) - Ικανότητα διαχείρισης της πληροφορίας (αναζήτηση, αξιολόγηση, αποκωδικοποίηση πληροφοριών από διάφορες πηγές πληροφόρησης) - Δεξιότητες χρήσης Η/Υ και διαδικτύου Ειδικές δεξιότητες σχετικές με το συγκεκριμένο γνωστ. αντικείμενο όπως π.χ. στο μάθημα της Ιστορίας: να αντλούν πληροφορίες από μια ιστορική πηγή, να ερμηνεύουν τα δεδομένα και να εξάγουν συμπεράσματα.

Ποια η γενικότερη στάση των μαθητών απέναντι στο συγκεκριμένο μάθημα-γνωστικό αντικείμενο? Τους αρέσει? Το θεωρούν δύσκολο - εύκολο? βαρετό - ενδιαφέρον? Ποια θέματα/ενότητες του συγκεκριμένου μαθήματος ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τους μαθητές? (π.χ. η μυθολογία στην Ιστορία της Γ τάξης) Ποια η σχέση του θέματος με τα ενδιαφέροντα των μαθητών της συγκεκριμένης ηλικίας, στο συγκεκριμένο κοινωνικο-πολιτισμικό περιβάλλον? Εντάσσεται στα ενδιαφέροντά τους? Αν ναι, πώς θα γίνει η σύνδεση? Αν όχι, πώς μπορεί να δημιουργηθεί καταστασιακό ενδιαφέρον των μαθητών για το θέμα? [Διερεύνηση των ενδιαφερόντων των μαθητών με συνομιλία εκτός τάξης, με ερ/γιο ή συνέντευξη.]

Είναι οι μαθητές της τάξης μου πρόθυμοι να εργαστούν? Εργάζονται με επιμονή, υπομονή και ολοκληρώνουν τις εργασίες τους? Ποια η σωματική τους κατάσταση (κόπωση?) τη συγκεκριμένη ώρα? Ποιο μάθημα έχει προηγηθεί, ποιο έπεται? Πόσο μπορώ να τους επιβαρύνω π.χ. με δυσκολότερες ή πρόσθετες εργασίες? Φέρνουν στο σχολείο τα υλικά που τους ζητούνται?

4) Ποιο το στυλ μάθησης της τάξης στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο-μάθημα? Πώς έχουν μάθει οι μαθητές να εργάζονται και να μαθαίνουν στο συγκεκριμένο μάθημα? Με ποιες μεθόδους και με ποιες μορφές εργασίας είναι εξοικειωμένοι και ποιες προτιμούν? Το στυλ μάθησης μιας τάξης διαμορφώνεται συνήθως ανάλογα με τις μεθόδους που προτιμά και εφαρμόζει ο εκπαιδευτικός. Στην πρακτική άσκηση είναι ιδιαίτερα σημαντικός παράγοντας για τον σχεδιασμό της διδασκαλίας.

5) Ποιο το ατομικό στυλ και ο ατομικός ρυθμός μάθησης των μαθητών? Κάθε άτομο έχει ένα μοναδικό τρόπο και ρυθμό να μαθαίνει, δηλαδή να αναζητά, να συλλέγει, να επεξεργάζεται και να οργανώνει τις πληροφορίες που λαμβάνει. Οι μαθητές παρουσιάζουν ατομικές διαφορές ως προς τον τρόπο κατάκτησης / δόμησης της γνώσης, αναπαράστασης και εφαρμογής της γνώσης.

Πολλές τυπολογίες στυλ μάθησης ή γνωστικού στυλ ή μαθησιακού τύπου στην βιβλιογραφία. Παραδείγματα Ο Gardner (2011) διακρίνει 3 τύπους μαθητών: α) Ο μαθητής που μαθαίνει διαισθητικά (με φυσικό τρόπο) β) Ο μαθητής που μαθαίνει παραδοσιακά (ο σχολαστικός μαθητής) γ) Ο μαθητής που είναι έμπειρος στα γνωστικά αντικείμενα (άτομο με δεξιότητες εφαρμογής της γνώσης σε νέες καταστάσεις) και 7 τύπους νοημοσύνης (τρόπους αντίληψης-κατανόησης του κόσμου): γλωσσική, λογικο-μαθηματική, χωρική, μουσική, σωματικήκιναισθητική, διαπροσωπική, ενδοπροσωπική. Τα άτομα διαφέρουν ως προς τον συνδυασμό και την δυναμική των τύπων νοημοσύνης.

Μαθησιακοί τύποι μαθητών κατά Feldberg: Οπτικός λεκτικός Διαισθητικός ορθολογιστής Δραστήριος στοχαστικός Γραμμικός σφαιρικός (ολιστικός) Συνιστάται ποικιλία μεθόδων, ώστε η διδασκαλία και η αξιολόγηση της μάθησης να ανταποκρίνονται στα διαφορετικά ατομικά στυλ μάθησης.

6) Σύνθεση / δομή / δυναμική της τάξης Αριθμός αγοριών - κοριτσιών ( διαφορές στα ενδιαφέροντα!) Μαθητές με διαφορετική πολιτισμική προέλευση και η θέση τους στην τάξη? Πώς σκέφτομαι να τους εμπλέξω? Μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες ή περιθωριοποιημένοι μαθητές? Πώς σκέφτομαι να τους εντάξω στην διδακτική-μαθησιακή διαδικασία? Μαθητές επιθετικοί που προκαλούν συγκρούσεις και διαταράσσουν την ομαλή ροή του μαθήματος? Πώς σκέφτομαι να τους χειριστώ? Συμπάθειες-αντιπάθειες μεταξύ των μαθητών? Υποομάδες και σχέσεις μεταξύ τους? Επικρατεί κυρίως κλίμα ανταγωνισμού ή συνεργασίας και αλληλοβοήθειας μεταξύ των μαθητών? Πώς σκέφτομαι να παρέμβω? [Το κοινωνιόγραμμα μπορεί να προσφέρει χρήσιμες πληροφορίες για τις σχέσεις των μαθητών και την θέση κάθε παιδιού στην ομάδα της τάξης Βλ. Μπίκος, Αλληλεπίδραση και κοινωνικές σχέσεις στη σχολική τάξη, 2004.]

1) Ανάλυση του θέματος - Ποια είναι τα επιμέρους στοιχεία του θέματος και ποιες οι σχέσεις μεταξύ τους? (= η δομή του θέματος) Ποιες οι βασικές έννοιες, ιδέες, αρχές, κανόνες? - Ποιες οι πλευρές ή διαστάσεις του θέματος και τα επίπεδα εξέτασής του? Χρήσιμη είναι η κατασκευή ενός σχεδιαγράμματος ή ενός εννοιολογικού χάρτη που αναπαριστά την δομή του θέματος. (Βοηθά να έχουμε μια σαφή εικόνα της δομής.) - Σε ποια ευρύτερη ενότητα εντάσσεται το θέμα?

Για την ανάλυση του θέματος απαραίτητη η μελέτη του περιεχομένου του συγκεκριμένου κεφαλαίου, αλλά και των προηγούμενων και επόμενων κεφαλαίων της ίδιας ενότητας: - στο βιβλίο του μαθητή (ΒΜ) - στο τετράδιο εργασιών (ΤΕ) - στο βιβλίο του δασκάλου (ΒΔ) (Μελέτη και της εισαγωγής του ΒΔ, οπωσδήποτε, όπου παρουσιάζεται το θεωρητικό πλαίσιο συγγραφής του ΒΜ) Χρήση και πρόσθετων πηγών σχετικής επιστημονικής γνώσης. Βασική αρχή: επιστημονικότητα/εγκυρότητα του περιεχομένου του μαθήματος!

Πρόσθετες πηγές για πληρέστερη και έγκυρη ενημέρωση επί του θέματος, αλλά και εξεύρεση υλικού: - Βιβλία των γνωστικών αντικειμένων (από τα αντίστοιχα μαθήματα Φυσικών, Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του προγράμματος σπουδών) - Βιβλία Διδακτικής του μαθήματος (π.χ. Van de Walle) - Λεξικά, εγκυκλοπαίδειες (και ψηφιακές) και θεματικά βιβλία - Νέα Πιλοτικά Προγράμματα Σπουδών (στην ιστοσελίδα του Υπουργείου: «Ψηφιακό σχολείο») - Εκπαιδευτικό λογισμικό των μαθημάτων (στο «Ψηφιακό σχολείο») - Διαδικτυακοί τόποι (χρήση αξιόπιστων, έγκυρων πηγών!)

2) Διδακτική θεμελίωση και ανάλυση του θέματος - Γιατί είναι σημαντική η συγκεκριμένη γνώση/ δεξιότητα/ τεχνική / μέθοδος/ στρατηγική για τον μαθητή, για το παρόν και το μέλλον του; - Είναι συνειδητή στα παιδιά η σημασία/αξία αυτής της γνώσης/δεξιότητας/μεθόδου/τεχνικής/στρατηγικής; - Σε ποια σημεία περιμένουμε να συναντήσουν δυσκολίες κατανόησης οι μαθητές? - Τι περιμένουμε να είναι νέο ή ενδιαφέρον για τους μαθητές σε αυτό το μάθημα / την ενότητα; - Ποια είναι η ελάχιστη γνώση (η βασική ιδέα) που θα πρέπει να κατακτήσουν / δομήσουν οι μαθητές στο συγκεκριμένο κεφάλαιο / ενότητα?

Οι στόχοι προσδιορίζουν αυτό που αναμένεται από τους μαθητές να γνωρίζουν, να κατανοούν και να είναι σε θέση να κάνουν μετά το τέλος του μαθήματος, ασχολούμενοι με το συγκεκριμένο θέμα. - Ποιες πληροφορίες (γεγονότα, δεδομένα) και γνώσεις (έννοιες, αρχές, κανόνες, θεωρίες, μοντέλα) θα κατακτήσουν οι μαθητές στη συγκεκριμένη διδακτική ώρα / ενότητα? - Ποιες τεχνικές/μεθόδους/στρατηγικές θα οικειοποιηθούν? - Ποιες δεξιότητες θα αναπτύξουν? - Ποιες αξίες θα καλλιεργηθούν στο συγκεκριμένο μάθημα, ποιες στάσεις / πεποιθήσεις θα αναπτυχθούν ή θα τροποποιηθούν?

Ο καθορισμός των στόχων γίνεται σύμφωνα με τους στόχους του συγκεκριμένου κεφαλαίου και της ευρύτερης ενότητας, όπως ορίζονται στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών του μαθήματος. Υπάρχουν και στο βιβλίο του δασκάλου αλλά και σε ορισμένα βιβλία του μαθητή (στον «προοργανωτή» του κεφαλαίου ή της ενότητας). Οι γνωστικοί στόχοι του κεφαλαίου ή της ενότητας εντάσσονται στους ειδικούς σκοπούς του μαθήματος, όπως ορίζονται στο ΑΠΣ, και στον γενικότερο σκοπό του μαθήματος, όπως ορίζεται στο ΔΕΠΠΣ. Γενικότερο πλαίσιο: οι σκοποί της εκπαίδευσης (Ν. 1566/85) και ο σκοπός της Παιδείας σύμφωνα με το Σύνταγμα (η ολόπλευρη ανάπτυξη και η διάπλαση του «ελεύθερου και υπεύθυνου πολίτη» )

Οι στόχοι θα πρέπει να είναι: - σαφείς - ρεαλιστικοί (πραγματοποιήσιμοι στον διαθέσιμο χρόνο) - επιτεύξιμοι (ανάλογοι των δυνατοτήτων, εμπειριών και γνώσεων των μαθητών) και - ελέγξιμοι (περιγράφουν παρατηρήσιμα αποτελέσματα) [Σχέση γνωστικών στόχων περιεχομένου?]

Επιλογές που αφορούν: 1) την διάρθρωση της διδακτικής-μαθησιακής διαδικασίας σε φάσεις ή στάδια, στο πλαίσιο ενός ορισμένου διδακτικού μοντέλου ή γενικότερης διδακτικής προσέγγισης (διερευνητικήςανακαλυπτικής, εποικοδομητικής, ), 2) τις μορφές δραστηριοποίησης εκπ/κού και μαθητών κατά την ενασχόλησή τους με το θέμα (ανά φάση ή στάδιο) (μέθοδοι/ μορφές/ τεχνικές διδασκαλίας-μάθησης), 3) τον τρόπο οργάνωσης της επικοινωνίας και της (συν)εργασίας των μαθητών (ανά δραστηριότητα ή φάση). (Αλληλεξάρτηση των 3 διαστάσεων μεταξύ τους και με τους στόχους και το περιεχόμενο)

Δυνατότητες κατά την πρακτική άσκηση: Υιοθέτηση προτεινόμενης διάρθρωσης στο ΒΔ του μαθήματος. Υιοθέτηση προτεινόμενου μοντέλου από βιβλιογραφία της Διδακτικής του συγκεκριμένου μαθήματος ή της Γεν. Διδακτικής. Εφαρμογή/δοκιμή προτεινόμενης διάρθρωσης διδασκαλίας του μοντέλου της Κριτικής Διδασκαλίας (όχι οπωσδήποτε πιστή, βήμα προς βήμα, εφαρμογή. Δυνατότητα επιλεκτικής αξιοποίησης). Εφαρμογή/δοκιμή προτεινόμενου γενικού, απλούστερου σχήματος: Εισαγωγή στο θέμα επεξεργασία του θέματος εφαρμογή της νέας γνώσης.

1η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ: Όταν ακολουθούμε τη δομή του σχολικού βιβλίου, χρησιμοποιούμε τη διάρθρωση που προτείνει το βιβλίο του δασκάλου (ΒΔ) για το συγκεκριμένο μάθημα. Παραδείγματα

Α. ΕΝΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΔΙΓΡΑΦΩΝ (ΒΔ, σελ. 36-39) Ενδεικτικό διάγραμμα επεξεργασίας για το γράμμα Α α (στο ΒΙΒΛΙΟ ΜΑΘΗΤΗ:) α) Επεξεργασία κεντρικής εικόνας (15-20 ) β) Επεξεργασία του κεντρικού κειμένου (20-25 ) γ) Επεξεργασία συνοδευτικών κειμένων (10 ) (στο ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ:) δ) Εμπέδωση του γράμματος (30 ) ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ: κολλάζ του γράμματος, ομαδικό βιβλίο του γράμματος, ομαδική δραστηριότητα-παιχνίδι σε κύκλο [ε) Αξιολόγηση της μάθησης (Δ.Θ.)]

Β. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΕ ΤΥΠΟΥΣ ΚΕΙΜΕΝΩΝ (ΒΔ, σελ. 56-57) Ενδεικτικό διάγραμμα διδασκαλίας του κεφαλαίου «Ένα γράμμα για την Ιωάννα» (4 διδακτικές ώρες) 1 ο ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΔΙΩΡΟ α) Διατύπωση υποθέσεων (15 ) β) Ανάγνωση κατανόηση κειμένου (15 ) γ) Εντοπισμός χαρακτηριστικών στοιχείων της δομής του κειμενικού είδους (10 ) δ) Δραστηριότητα στο ΒΜ (Δομή της πρότασης) (15 ) ε) Εξάσκηση στον τύπο του κειμένου Επιβεβαίωση ή διάψευση αρχικών υποθέσεων (15 ) [=Εφαρμογή, Δ.Θ.] στ) Ορθογραφία

2 ο ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΔΙΩΡΟ α) Διαισθητική προσέγγιση γραμματικού φαινομένου στο ΒΜ (Διάκριση και χρήση των πού που και πώς πως ) β) Εξάσκηση στο γραμματικό φαινόμενο στο ΤΕ [Εφαρμογή, Δ.Θ.] γ) Εξάσκηση στο είδος κειμένου - Παραγωγή γραπτού λόγου (στο ΤΕ) δ) Ορθογραφία Σημείωση της συγγραφικής ομάδας του βιβλίου: Τα διαγράμματα διδασκαλίας είναι ενδεικτικά και είναι στην διακριτική ευχέρεια του/της εκπαιδευτικού να τα ακολουθήσει, να τα εμπλουτίσει, να τα παραλλάξει σύμφωνα με τις ανάγκες της τάξης του/της.

Παράδειγμα 2: Μαθηματικά Α και Γ τάξης «Μαθηματικά της φύσης και της ζωής» «Διάγραμμα ροής» (Δίνεται σχηματικά στο ΒΔ για την διδασκαλία κάθε κεφαλαίου): α) Προσανατολισμός - εκμαίευση (ΒΔ: Εισαγωγική δραστηριότητα, ΒΜ: Δραστηριότητα 1) β) Επισημοποίηση της νέας γνώσης (ΒΜ: Δραστηριότητα 1) γ) Εμπέδωση και εφαρμογή της νέας γνώσης (ΒΜ: Δραστηριότητες 2-4, ΤΕ: Δραστηριότητες 1-3) δ) Επέκταση (ΤΕ: Δραστηριότητα 4)

Παράδειγμα 3: Φυσικά Ε και Στ τάξης «Ερευνώ και ανακαλύπτω» Με βάση το «ερευνητικά εξελισσόμενο διδακτικό μοντέλο» (διερευνητική-ανακαλυπτική μάθηση) προτείνεται το σχήμα: α) Εισαγωγικό ερέθισμα και διατύπωση υποθέσεων β) Πειραματικός έλεγχος γ) Εξαγωγή συμπεράσματος δ) Εμπέδωση γενίκευση

2 η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ: Όταν δεν ακολουθούμε τη δομή του σχολικού βιβλίου και οργανώνουμε τη διδασκαλία μας με υλικό και δραστηριότητες της επιλογής μας (από άλλες πηγές αλλά και από το σχολικό βιβλίο), έχουμε τις παρακάτω δυνατότητες: 1 η δυνατότητα: Να χρησιμοποιήσουμε/δοκιμάσουμε διδακτικό μοντέλο της επιλογής μας, το οποίο προτείνεται από την βιβλιογραφία της Διδακτικής του συγκεκριμένου μαθήματος.

Παράδειγμα 1, για τη διδασκαλία των Φυσικών: Μοντέλο της ανακαλυπτικής μάθησης-διδασκαλίας Φάσεις 1. Προσανατολισμός των μαθητών 2. Διατύπωση και έλεγχος των υποθέσεων 3. Εφαρμογή της νέας γνώσης 4. Αξιολόγηση της νέας γνώσης (Βλ. Κ. Χαλκιά, 2010, Διδάσκοντας Φυσικές Επιστήμες, σελ. 106-107)

Παράδειγμα 2, για τη διδασκαλία των Φυσικών: Μοντέλο της κονστρουκτιβιστικής μάθησης-διδασκαλίας Φάσεις 1. Προσανατολισμός των μαθητών 2. Ανάδειξη των ιδεών των μαθητών 3. Εισαγωγή της νέας γνώσης (αναδόμηση/εμπλουτισμός των ιδεών των μαθητών) 4. Εφαρμογή των νέων ιδεών των μαθητών 5. Ανασκόπηση (μεταγνωστική φάση) (Βλ. Κ. Χαλκιά, 2010, Διδάσκοντας Φυσικές Επιστήμες, σελ. 111-115.)

2 η δυνατότητα: Μπορούμε, επίσης, να χρησιμοποιήσουμε/δοκιμάσουμε το γενικό σχήμα διάρθρωσης ωριαίας διδασκαλίας, το οποίο στηρίζεται στο μοντέλο της Κριτικής Διδασκαλίας (Ματσαγγούρας 2007, 247-282. Βλ. και διαφάνειες του σχετικού μαθήματος): 1. Προετοιμασία (γνωστική και μεθοδολογική) 2. Πρώτη επαφή των μαθητών με τα δεδομένα και ενεργοποίηση σχημάτων κατανόησης 3. Επεξεργασία των δεδομένων και εξαγωγή συμπερασμάτων (με δραστηριότητες οργάνωσης και ανάλυσης των δεδομένων, σύνθεσης και παραγωγής νέων γνωστικών στοιχείων) 4. Εφαρμογή της νέας γνώσης (σε παρόμοιες και νέες καταστάσεις και μεταφορά από το σχολικό στο εξωσχολικό πλαίσιο) 5. Ανακεφαλαίωση (λεκτική ή σχηματική ή απολογιστική) 6. Αξιολόγηση της μάθησης (της δηλωτικής γνώσης, της διαδικασιακής γνώσης, των στάσεων και των αξιών)

3 η δυνατότητα: Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε/δοκιμάσουμε προτεινόμενο μοντέλο διάρθρωσης ωριαίας διδασκαλίας άλλης διδακτικής προσέγγισης της Γενικής Διδακτικής, όπως π.χ. το μοντέλο της «άμεσης διδασκαλίας» του Slavin (2007: 276-294) 1. Έκθεση των μαθησιακών στόχων και προσανατολισμός των μαθητών στο μάθημα 2. Ανασκόπηση προαπαιτούμενων γνώσεων 3. Παρουσίαση της νέας ύλης 4. Έλεγχος της μάθησης 5. Ανεξάρτητη εξάσκηση των μαθητών 6. Αξιολόγηση της επίδοσης και ανατροφοδότηση 7. Ανάθεση κατ οίκον εργασιών και ανασκοπήσεις σε επόμενα μαθήματα

4 η δυνατότητα: Μπορούμε, επίσης, να χρησιμοποιήσουμε/δοκιμάσουμε το γενικό και απλό σχήμα: α) Εισαγωγή στο θέμα β) Επεξεργασία του θέματος γ) Εφαρμογή της νέας γνώσης.

Το γενικότερο μεθοδολογικό ερώτημα: Πώς μπορεί να γίνει ενδιαφέρον και κατανοητό το περιεχόμενο και να κατακτηθεί / οικοδομηθεί από τον ίδιο τον μαθητή? Μέθοδοι/μορφές/ τεχνικές διδασκαλίας-μάθησης που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στο πλαίσιο της επιλεγμένης γενικότερης διδακτικής προσέγγισης ή μοντέλου (ανακαλυπτικό διερευνητικό, κονστρουκτιβιστικό, επίλυση προβλήματος, μέθοδος project ): Α. Γενικές μέθοδοι/τεχνικές διδασκαλίας και μάθησης (από δασκαλοκεντρικές προς περισσότερο μαθητοκεντρικές) αφήγηση, περιγραφή, παρουσίαση, ανάγνωση, επεξήγηση, επίδειξη ερωταποκρίσεις κατευθυνόμενη συζήτηση ελεύθερη συζήτηση

καταιγισμός ιδεών (και σε συνδυασμό με τον εννοιολογικό χάρτη) εννοιολογικός χάρτης παιχνίδι ρόλων, δραματοποίηση, θεατρικό παιχνίδι ταξίδι με την φαντασία κ.ά. Συνιστάται εναλλαγή μεθόδων/τεχνικών! Β. Μέθοδοι ειδικές για τη διδασκαλία συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου/μαθήματος π.χ. η χρήση ιστορικών πηγών στο μάθημα της Ιστορίας το πείραμα στην διδασκαλία των φυσικών επιστημών

Δυνατότητες οργάνωσης της επικοινωνίας: Μετωπικά - Ομαδοσυνεργατικά Επιλογές μορφών εργασίας των μαθητών: Ατομική εργασία του μαθητή (και ταυτόχρονα εξατομικευμένη υποστήριξη συγκεκριμένων μαθητών από τον εκπαιδευτικό) Δυαδική συνεργασία Ομαδική εργασία-συνεργασία Συνιστάται η εναλλαγή μορφών εργασίας! Πρόβλεψη για κατάλληλη οργάνωση του χώρου (διάταξη θρανίων)!

Η επιλογή της καταλληλότερης μεθόδου/ τεχνικής διδασκαλίας ή μορφής εργασίας των μαθητών εξαρτάται από: - τη φύση του διδακτικού αντικειμένου, - τον βαθμό δραστηριοποίησης των μαθητών που επιδιώκει ο εκπαιδευτικός, - την μαθησιακή ετοιμότητα και το ενδιαφέρον των μαθητών, - το προσωπικό στυλ διδασκαλίας του εκπαιδευτικού, - τον διαθέσιμο χρόνο κ.ά.

Ποια μέσα διδασκαλίας-μάθησης θα χρησιμοποιηθούν (ανά δραστηριότητα ή φάση)? (Πραγματικά αντικείμενα ή μοντέλα αντικειμένων, υλικό του σχολικού βιβλίου (κείμενα, εικόνες), φύλλα εργασίας, διαφάνειες, βίντεο, χάρτες, εικόνες, σχήματα, πίνακες, διαγράμματα, ηχητικό υλικό, όργανα όπως γνώμονας, διαβήτης, κ.ά.) Ποια μέσα παρουσίασης θα χρησιμοποιηθούν? (Πίνακας, προβολέας, Η/Υ, διαδραστικός πίνακας, κ.ά.) Κριτήρια επιλογής: Καταλληλότητα σε σχέση με τον στόχο και την μέθοδο Καταλληλότητα για πρόκληση του ενδιαφέροντος Διαθεσιμότητα Δαπάνη χρόνου για την ετοιμασία

Με ποιες μεθόδους θα διαπιστωθούν τα μαθησιακά αποτελέσματα (ο βαθμός επίτευξης των στόχων)? Δυνατότητες επιλογής: Προφορικές ερωτήσεις Γραπτές δοκιμασίες (τεστ, φύλλα αξιολόγησης) Κατασκευές Εικαστική έκφραση-δημιουργία Παιχνίδι ρόλων, δραματοποίηση Δημιουργία εννοιολογικού χάρτη Περίληψη Διατύπωση και διασκευή προβλήματος Επίλυση προβλήματος κ.ά. Συνιστάται ποικιλία μεθόδων αξιολόγησης! (Για ανταπόκριση στα διαφορετικά ατομικά στυλ αναπαράστασης και εφαρμογής της γνώσης) Η αξιολόγηση μπορεί να γίνεται από τον εκπ/κό, τον ίδιο τον μαθητή (αυτοαξιολόγηση), τον/τους συμμαθητή/ές.

Η καταληκτική ενέργεια του σχεδιασμού είναι η σύνθεση του σχεδίου διδασκαλίας/μαθήματος. Σε αυτό παρουσιάζονται συνοπτικά οι σκέψεις και οι αποφάσεις που έχουν ληφθεί ως προς όλες τις συνιστώσες της διδασκαλίας. Ένα σχέδιο διδασκαλίας/μαθήματος περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία: Σχολείο/τάξη/τμήμα - Ημερομηνία Μάθημα/ενότητα/θέμα Στόχοι (κύριος και επιμέρους) Περιεχόμενο (βασικά σημεία/άξονες/πλευρές/διαστάσεις του θέματος) Περιγραφή της προγραμματισμένης διδακτικής-μαθησιακής διαδικασίας (ενέργειες δασκάλου και δραστηριότητες μαθητών), διαρθρωμένης σε φάσεις/στάδια και με εκτίμηση της απαιτούμενης χρονικής διάρκειας ανά φάση ή δραστηριότητα. Μέσα διδασκαλίας-υλικό που θα χρησιμοποιηθούν.

Μελέτη: - ΔΕΠΠΣ και Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών των μαθημάτων της τάξης μου - Νέα Πιλοτικά Προγράμματα Σπουδών για την τάξη μου - Εισαγωγές βιβλίων δασκάλου των μαθημάτων της τάξης μου