Αναθεώρηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Τρικάλων- Περιβαλλοντική θεώρηση

Αναθεώρηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου Τρικάλων- Περιβαλλοντική θεώρηση Αγγελική ΚΟΤΣΙΑΡΗ Αρχιτέκτων μηχανικός ΕΜΠ aggeliki85@hotmail.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εργασία έχει θέμα την Αναθεώρηση του ΓΠΣ Τρικάλων, που ξεκίνησε πριν δύο χρόνια και ειδικά την περιβαλλοντική θεώρηση. Ασχολείται με τρία στοιχεία, το ποτάμι, τις δασικές εκτάσεις και τις γεωργικές εκτάσεις. Εξηγείται ο ρόλος αυτών των στοιχείων σήμερα και η σημασία τους. Για κάθε ένα από αυτά αναφέρονται τα μέτρα που προτείνει η Αναθεώρηση και κρίνεται κατά πόσο αυτά είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία των στοιχείων και στην αναβάθμισή τους. Επιπλέον, γίνονται και κάποιες συμπληρωματικές προτάσεις που κρίνεται ότι μπορούν να βοηθήσουν περαιτέρω. ABSTRACT The subject of the work is the revision of the city plan of Trikala, which began two years ago, and especially the environmental consideration. It deals with three elements, the river, the forestal extents and the agricultural extents. The role and the importance of these elements is been explained. For each one of them are reported the metres that the revision proposes and is judged if they follow the right direction and if they can help to protect and improve the role of the tree elements. Moreover, some additional proposals, that can help further, are reported. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στην ανάπτυξη των πόλεων μέχρι σήμερα δεν είχε εμφανιστεί ποτέ άλλοτε τόσο επιτακτική η ανάγκη ενασχόλησης με το θέμα του περιβάλλοντος. Ο παράγοντας περιβάλλον έχει αρχίσει και υπεισέρχεται τα τελευταία χρόνια και οι περιβαλλοντικές συνιστώσες στο σχεδιασμό μιας πόλης έχουν αποκτήσει πλέον ιδιαίτερη σημασία. Δεν νοείται σήμερα ο σχεδιασμός χωρίς περιβαλλοντική μελέτη και μάλιστα γίνεται ένα συνεχώς μεγαλύτερο κομμάτι της συνολικής μελέτης. Αυτό δεν ισχύει μόνο για τις πρωτεύουσες και γενικά τις μεγάλες πόλεις, αλλά και για μικρές επαρχιακές πόλεις, που αντιμετωπίζουν όλο και περισσότερο θέματα περιβαλλοντικής ρύπανσης. Η αναθεώρηση ενός Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου είναι μια σημαντική πρωτοβουλία, επιτακτική σε πολλές περιπτώσεις, αφού τα υφιστάμενα ΓΠΣ δεν επαρκούν πλέον και δεν συμβαδίζουν με τις εξελίξεις και τις ανάγκες που υπάρχουν. Ένα ΓΠΣ καθορίζει τα πλαίσια ανάπτυξης μιας πόλης για πολλά χρόνια, γι αυτό πρέπει να συμβαδίζει με τα νέα δεδομένα, στα οποία η νομοθεσία πρέπει να προσαρμόζεται. Η έντονη ανάπτυξη και εξάπλωση των πόλεων με την παράλληλη αύξηση του πληθυσμού χρήζει ειδικής μέριμνας για τα στοιχεία του περιβάλλοντος, όπως τα ποτάμια, τα ρέματα, οι ακτές, τα βουνά και οι λόφοι, τα δάση, η γεωργική γη κλπ. Η έλλειψη περιβαλλοντικής μέριμνας μπορεί να έχει τραγικές συνέπειες. Συνήθως προσπαθούμε εκ των υστέρων να προλάβουμε τις συνέπειες, αλλά η πρόληψη έχει σίγουρα καλύτερα αποτελέσματα. Πολλά έργα και σχέδια γίνονται βιαστικά με βάση κάποιο χρονοδιάγραμμα, χωρίς μελλοντική, μακροπρόθεσμη μελέτη. Η βασική νομοθεσία σε αυτό το πεδίο, ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09 145

που είναι τα ρυμοτομικά και τα πολεοδομικά σχέδια πρέπει να προτρέχουν και να προλαμβάνουν τέτοιες καταστάσεις. Σε συνδυασμό με το ότι πρέπει να τηρούνται, πρέπει να είναι πλήρη, να μην έχουν κενά και να μην αφήνουν περιθώρια για αυθαιρεσίες. Σε τοπικό επίπεδο χρειάζονται λεπτομερής ενημέρωση και πληροφορίες και έπειτα αναλυτική νομοθεσία με κανονισμούς και προβλέψεις. Όσων αφορά την πόλη των Τρικάλων αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση. Αυτό που την κάνει ξεχωριστή είναι το ποτάμι που περνάει από το κέντρο της πόλης, έχει ένα ιδιαίτερο και ξεχωριστό οικοσύστημα, η κατάστασή του δεν είναι κορεσμένη και μπορούν να γίνουν πολλές ρυθμίσεις και αλλαγές. Ένα ποτάμι στο κέντρο της πόλης, κάτι που δε συμβαίνει σε πολλές πόλεις στην Ελλάδα, απαιτεί ιδιαίτερους χειρισμούς για τη διατήρηση αλλά και την αναβάθμισή του, καθώς εμπλέκεται άμεσα στη ζωή της πόλης. Επιπλέον τα Τρίκαλα βρίσκονται στο κέντρο της Ελλάδας, στην ουσία σε ένα πέρασμα βορρά- νότου. Βρίσκονται στο θεσσαλικό κάμπο, άρα η γεωργία είναι σημαντικός τομέας της οικονομίας και οι γεωργικές εκτάσεις γύρω από την πόλη, που επεκτείνεται, τεράστιες και με ιδιαίτερη σημασία. Τα τελευταία χρόνια αυξάνεται και ο τουρισμός στην περιοχή και προσελκύει όλο και περισσότερο κόσμο ως θέρετρο τους καλοκαιρινούς, αλλά κυρίως τους χειμερινούς μήνες. Αν υποθέσουμε ότι εξασφαλίζονται οι περιβαλλοντικές παράμετροι, ότι διαμορφώνεται ένα πλαίσιο νομοθεσίας σε τέτοια κατεύθυνση, έπειτα είναι εξίσου σημαντικό να συνεχίσει κανείς ακόμα παραπέρα, να εκμεταλλευτεί κανείς αυτά τα πλεονεκτήματα και να τα κάνει προσιτά σε κατοίκους και επισκέπτες. Η Αναθεώρηση του ΓΠΣ της πόλης των Τρικάλων βρίσκεται στην τελευταία της φάση. Έχει γίνει η μελέτη και με βάση αυτή οι προτάσεις. Στόχος αυτής της εργασίας είναι να εντοπιστούν οι αστοχίες και οι παραλήψεις όσων αφορά το κομμάτι της περιβαλλοντικής θεώρησης. Η μελέτη και οι προτάσεις της Αναθεώρησης έχουν γίνει μετά από συγκεκριμένες διαδικασίες, έχουν ληφθεί υπόψη πολλές παράμετροι, αλλά στόχος αυτής της εργασίας δεν είναι να ασχοληθεί με τα εύστοχα συμπεράσματα και προτάσεις για την εξέλιξη της πόλης στο μέλλον. Δεν θα γίνει εδώ ειδική αναφορά στα θετικά στοιχεία της Αναθεώρησης, αλλά θα μελετηθούν περισσότερο προβληματικά σημεία, που εντοπίστηκαν κυρίως σκόρπια μέσα στο κείμενο και έχουν να κάνουν με το θέμα του περιβάλλοντος. Στην εργασία θα μελετηθούν αναλυτικά τρία στοιχεία του περιβάλλοντος, αυτά που ε- ντοπίζονται εκτεταμένα στα Τρίκαλα και είναι τα ποτάμια, οι δασικές εκτάσεις και λόφοι και οι γεωργικές εκτάσεις. Για κάθε ένα από αυτά τα στοιχεία θα γίνει η χωροθέτησή του, θα μελετηθεί η υφιστάμενη κατάσταση, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που έχει και προσφέρει στην πόλη όσων αφορά τη ρύπανση, το αισθητικό κάλλος, τις υποδομές και τη σημασία του γενικότερα. Έπειτα εντοπίζονται τα σημεία της Αναθεώρησης του ΓΠΣ που ασχολούνται με το κάθε στοιχείο, αναφέρεται τι προκύπτει από τη μελέτη και τι προτείνεται. Έπειτα γίνεται κριτική στο κείμενο της Αναθεώρησης και κάποιες προτάσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πολύ καλύτερα αποτελέσματα για την μελλοντική ανάπτυξη της πόλης όσων αφορά την περιβαλλοντική θεώρηση. 2. Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΤΡΙΚΑΛΩΝ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Ο δήμος των Τρικάλων βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του νομού Τρικάλων, στη Θεσσαλία. Σύμφωνα με την απογραφή του 2001 ο πληθυσμός ανέρχεται σε 51.000 κατοίκους. Υ- πάρχουν έντονες τάσεις εξάπλωσης της πόλης, ειδικά προς τα ανατολικά και τα νότια, που η πόλη δε συναντά κάποιο εμπόδιο, όπως στα δυτικά (ποταμός Αγιαμονιώτης, σιδηροδρομική γραμμή) και στα βόρεια (δασικές εκτάσεις και λόφοι). Η μορφολογία του εδάφους είναι ομαλή χωρίς ιδιαίτερες υψομετρικές διακυμάνσεις αν εξαιρέσει κανείς τους λόφους. Ο Ληθαίος ποταμός διασχίζει την πόλη στο κέντρο με κατεύθυνση από βορρά προς νότο. 146 ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09

Στο κέντρο της πόλης ως ένα βαθμό διατηρούνται οι χαράξεις του πρώτου ρυμοτομικού σχεδίου, του 1885 σε Ιπποδάμειο σύστημα. Υπάρχουν δύο κεντρικοί κάθετοι οδικοί άξονες στην τομή των οποίων βρίσκεται η κεντρική πλατεία της πόλης και από αυτό το σημείο περνάει και το ποτάμι. Στις πιο πρόσφατες επεκτάσεις της πόλης ο πολεοδομικός ιστός γίνεται ακανόνιστος. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι σε αυτό το κομμάτι νομιμοποιήθηκε η αυθαίρετη δόμηση που είχε δημιουργηθεί. Οι λόφοι της πόλης αποτελούν τους μεγάλης κλίμακας όγκους πρασίνου. Εκτεταμένο πράσινο υπάρχει και στις όχθες του ποταμού, δημιουργώντας μια ζώνη μέσα στην πόλη. Κατά τα άλλα υπάρχει λίγο πράσινο σε κάποια σημεία, όπως μικρά πάρκα, πλατείες και σχολεία. Το κυριότερο θέμα που έχει να αντιμετωπίσει η πόλη είναι η ρύπανση του ποταμού. Είναι ένα στοιχείο που διατρέχει την πόλη, οπότε η κατάστασή του έχει επιπτώσεις και για τις γύρω του περιοχές και τους κατοίκους. Ακόμη, η εγκατάλειψη είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται όχι μόνο σε κομμάτια του ποταμού, αλλά και στους λόφους και τις δασικές εκτάσεις. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που θα μπορούσανε να αλλάξουνε και τη φυσιογνωμία της πόλης, αλλά και πιο ουσιαστικά τις συνθήκες διαβίωσης σε αυτή. Αντί να προσεχθούν και να αναπτυχθούν μένουν ανεκμετάλλευτα. Ενώ υπάρχουν οι προϋποθέσεις, δεν γίνονται κάποιες κινήσεις που θα μπορούσαν να φανερώσουν τα μοναδικά πλεονεκτήματα των στοιχείων του περιβάλλοντος που διαθέτει. Για παράδειγμα η πόλη θα μπορούσε ενοποιώντας αυτά τα στοιχεία να δημιουργήσει ένα δίκτυο πράσινων και κοινόχρηστων χώρων, μέσω των κατάλληλων πεζοδρομήσεων. Γι αυτό απαιτείται ενιαία αντιμετώπιση των προβλημάτων, με ταυτόχρονη μελέτη των διάφορων παραμέτρων, ώστε και η λύση που δίνεται να είναι συνολική. Επίσης, η επέκταση της πόλης είναι πάντα ένα μεγάλο θέμα και κρίνεται σκόπιμο να σταματήσει να γίνεται αυθαίρετα, γιατί διαταράσσει την περιβαλλοντική ισορροπία και δημιουργείται πρόβλημα με τις υποδομές των δικτύων. Η μεγάλη πρόκληση είναι να μπορέσουν οι φορείς που έχουν αναλάβει τη διαχείριση να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα επιστημονικά, απαλλαγμένο από άλλες παραμέτρους, όπως το βραχυπρόθεσμο κέρδος. Να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα στη ρίζα τους και να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια ουσιαστική πορεία ανάπτυξης, έχοντας κατά νου τις μελλοντικές ανάγκες. Πρέπει ο σχεδιασμός να είναι αντικειμενικός, μακριά από συμφέροντα, με βάση περιβαλλοντικούς όρους. 3. ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΓΠΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ Τον Αύγουστο του 2007 το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης των Τρικάλων εγκρίνει την κίνηση της διαδικασίας σύνταξης της μελέτης «Αναθεώρηση του Γ.Π.Σ. Τρικάλων». Δίνεται βάρος στην επιδίωξη να συμμετέχουν ενεργά οι πολίτες και οι διάφοροι φορείς της πόλης για τη σύνταξη της μελέτης, διαμέσου ανοιχτών συγκεντρώσεων και δημοσιεύσεων στον τύπο. Η μελέτη ανατίθεται στη σύμπραξη των μελετητικών γραφείων «Χωροδυναμική- Περιβάλλον- Ανάπτυξη», στην οποία συμμετέχουν διάφοροι συνεργάτες και σύμβουλοι από πολλούς κλάδους (αρχιτέκτονες πολεοδόμοι, χωροτάκτες, συγκοινωνιολόγος, αρχαιολόγος, γεωλόγος, κοινωνιολόγος). Μετά από ένα μήνα ορίζεται η επιτροπή παρακολούθησης, η οποία αποτελείται από διαπαραταξιακή επιτροπή, από δημοτικούς συμβούλους και από άλλους εκπροσώπους διάφορων φορέων. Η αναθεώρηση του ΓΠΣ αποτελεί μια ευκαιρία να τοποθετηθούν όχι μόνο η Δημοτική Αρχή, αλλά και οι κάτοικοι, οι φορείς και οι μελετητές για το τί πόλη θέλουμε σήμερα, αλλά και για το μέλλον και για το πώς μπορεί η πόλη να γίνει πιο ανθρώπινη. Είναι μια διαδικασία μέσα από την οποία κρίνονται τα χαρακτηριστικά της ανάπτυξης της πόλης, αφού δίνονται κατευθύνσεις για τις χρήσεις γης και την αναπτυξιακή διαδικασία. Η αναθεώρηση του ΓΠΣ αποτελεί ένα εργαλείο ανάπτυξης το οποίο λειτουργεί πιο αποτελεσματικά όταν συμμετέχουν όλο και περισσότεροι φορείς και υιοθετούνται απόψεις που εξυπηρετούν την κοινωνικότερη ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09 147

ρύθμιση του χώρου και δεν έχουν σαν οδηγό τα ιδιωτικά και επιχειρηματικά συμφέροντα. Πρόκειται για μια επιστημονική διαδικασία που δεν πρέπει να υποτάσσεται στις επιθυμίες της πολιτικής και των συμφερόντων. Τον Ιανουάριο του 2008 εγκρίνεται η πρώτη φάση της Αναθεώρησης και δίνεται η εντολή έναρξης της δεύτερης φάσης. Η πρώτη φάση αφορά στην ανάλυση και αναγνώριση της υφιστάμενης κατάστασης, στην αξιολόγηση των αναλυτικών δεδομένων και στην προκαταρκτική πρόταση με εναλλακτικά σενάρια, τα οποία θα εξετασθούν και θα συζητηθούν σε επίπεδο Δημοτικού Συμβουλίου για την τελική επιλογή. Με βάση αυτή την επιλογή του σεναρίου θα εκπονηθεί η Β φάση, η οποία επιμερίζεται σε δύο στάδια, το Β1 και το Β2. Ανάμεσα σε αυτά τα δύο στάδια ακολουθούνται συμμετοχικές διαδικασίες στις οποίες συμμετέχουν όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς. Αρχίζει έτσι το Β1 στάδιο της δεύτερης φάσης, που ολοκληρώνεται και εγκρίνεται το Σεπτέμβρη του 2008 και ξεκινά το Β2 στάδιο. Στο Β1 στάδιο της μελέτης παρουσιάζεται το πρότυπο οικιστικής ανάπτυξης και χωρικής οργάνωσης του Δήμου σε σχέση με το ευρύτερο περιβάλλον του και προσδιορίζονται οι σχέσεις των οικισμών και οι ρόλοι τους στο οικιστικό δίκτυο, καθώς και οι βασικές αρχές οργάνωσης του οικιστικού και του περιαστικού χώρου. Επίσης σε αυτό το στάδιο καθορίζονται οι περιοχές ειδικής προστασίας (ΠΕΠ), που δεν προορίζονται για πολεοδόμηση, οι περιοχές περιορισμού ή ελέγχου της δόμησης γύρω από πόλεις και οικισμούς για τις οποίες απαιτείται έλεγχος και περιορισμός της οικιστικής εξάπλωσης και οι ήδη θεσμοθετημένες περιοχές οικιστικής ανάπτυξης ή προς πολεοδόμηση, οι περιοχές ειδικά ρυθμιζόμενης πολεοδόμησης (ΠΕΡΠΟ) και οι ζώνες ειδικής ενίσχυσης (ΖΕΕ). Σύμφωνα με το κείμενο του Β1 σταδίου οι στόχοι των ρυθμίσεων που προτείνονται, ό- σον αφορά την οργάνωση των χρήσεων γης και την προστασία του περιβάλλοντος, με βάση την ισχύουσα νομοθεσία είναι: Η προστασία του περιβάλλοντος και η βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων. Η ισόρροπη και αλληλοστηριζόμενη ανάπτυξη αστικού, περιαστικού και αγροτικού χώρου. Η λειτουργικότητα της χωρικής συσχέτισης παραγωγικών ζωνών και ζωνών κατοικίας, με βάση τις ανάγκες καθημερινής μετακίνησης, εργασίας και κατοικίας. Η διατήρηση και ανάδειξη της πολιτιστικής αρχιτεκτονικής και ιστορικής κληρονομιάς. Η βελτίωση της ποιότητας ζωής στις πόλεις και στην ύπαιθρο. Οι προτάσεις που διατυπώνονται στη μελέτη Αναθεώρησης βασίζονται στα πορίσματα και τα συμπεράσματα που βγήκαν από την πρώτη φάση της μελέτης, σε συνδυασμό με τις κατευθύνσεις που δόθηκαν από το Δημοτικό Συμβούλιο Τρικάλων και την επιτροπή επίβλεψης καθώς και από το εγκεκριμένο Π.Π.Χ.Σ.Α.Α. Περιφέρειας Θεσσαλίας. Εικόνα 1. Οι κύριες αρτηρίες και τα ποτάμια στο ΓΠΣ Τρικάλων 148 ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09

4. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΠΟΤΑΜΩΝ 4.1. ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ- ΟΦΕΛΗ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Η περιοχή του Δήμου Τρικκαίων διασχίζεται από δύο κύριους παραποτάμους του Πηνειού ποταμού τον Ληθαίο ποταμό (Τρικαλιώτικο) και το Αγιαμονιώτικο ρέμα. Ο Ληθαίος πηγάζει σε ύψος 500 μ. από τα Αντιχάσια όρη. Έχει μήκος 36 χλμ. και εκβάλλει στον Πηνειό σε ύψος 105 μ. λίγο έξω από την πόλη των Τρικάλων. Ο ποταμός διασχίζει την πόλη των Τρικάλων, περνάει από το κέντρο της και αποτελεί βασικό της στοιχείο. Έχει κατεύθυνση από τα βόρεια προς τα νότια της πόλης, σχετικά γραμμική, εκτός από κάποιες καμπύλες που σχηματίζει στο κέντρο της πόλης. Ο Αγιαμονιώτης ποταμός ξεκινάει από την περιοχή Κεφαλόβρυσου και διασχίζει συνοικισμούς στα ανατολικά όρια του Δήμου μέχρι να βρει και να σμίξει με τον Ληθαίο στα νότια της πόλης. Έχει κατεύθυνση ΒΔ προς ΝΑ, σχεδόν παράλληλα με τη σιδηροδρομική γραμμή Τρικάλων- Καλαμπάκας. Τα ποτάμια αποτελούν πολύ σημαντικά στοιχεία για την πόλη των Τρικάλων. Δημιουργούν πολύ ξεχωριστά οικοσυστήματα στη γύρω περιοχή τους. Η χλωρίδα και η πανίδα στις ακτές τους είναι πολύ πλούσιες και έχουνε καταγραφεί πολλά σπάνια είδη φυτών και πουλιών. Ιδιαίτερη αξία παρουσιάζει και το υδάτινο οικοσύστημα, με την ποικιλία υδρόβιων οργανισμών που φιλοξενεί. Ιδιαίτερα ο Αγιαμονιώτης ποταμός είναι πιο πλούσιος γιατί έχει υποστεί λιγότερη ανθρώπινη «διαχείριση». Παλαιότερα τα ποτάμια συγκέντρωναν μεγαλύτερη ποικιλία ψαριών, υδρόβιων πτηνών και θηλαστικών. Τα τότε πλούσια νερά τους συγκέντρωναν ζώα σπάνια, που σήμερα έχουν ε- κλείψει. Στις όχθες των ποταμών κυριαρχούν τρία είδη λεύκης, αρκετές ιτιές και πλατάνια. Η χλωρίδα του Ληθαίου ποταμού στο τμήμα που διαρρέει την πόλη των Τρικάλων ποικίλει. Τα πλατάνια και οι καρτελέριες ευδοκιμούν καλύτερα από άλλα φυτά. Μέσα στην κοίτη του ποταμού αυτοφύονται αρκετά υδροχαρή φυτά, κυρίως καλαμιές. Τα πρανή και οι όχθες του ποταμού καλύπτονται με γκαζόν. Η ιχθυοπανίδα των ποταμών σήμερα αποτελείται από πολλά ψάρια, αμφίβια αλλά και καρκινοειδή όπως ο κάβουρας και η καραβίδα. Στο ποτάμι συγκεντρώνονται και ερπετά υδρόβια (νερόφιδα και νεροχελώνες) αλλά και εδαφόβια (χερσαίες χελώνες, οχιές κ.α.) Γύρω από τα ποτάμια υπάρχουν αρκετές καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Οι συνηθέστερες καλλιέργειες των κατοίκων αποτελούνται από καλαμπόκι, βαμβάκι, τριφύλλι, τεύτλα, σιτάρι, λίγα αμπέλια και καπνό. Εκτός από αυτές υπάρχουν και καλλιέργειες με κηπευτικά. Το νερό των ποταμών, ιδιαίτερα του Ληθαίου, βοηθά στην άρδευση όλων αυτών των καλλιεργειών, το οποίο στις περιοχές που βρίσκονται κοντά στις πηγές χρησιμοποιείται και ως πόσιμο. Στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις υπάρχουν αρκετά πτηνά. Η πόλη των Τρικάλων έχει συνδέσει την ύπαρξή της με τα ποτάμια. Ο πρώτος της πυρήνας αναπτύχθηκε γύρω από το Ληθαίο ποταμό και οι κάτοικοι εκμεταλλεύτηκαν όσο μπορούσαν τα οφέλη του. Χρησιμοποιούνταν για την ύδρευση και αποχέτευση της πόλης, για το πότισμα καλλιεργειών καθώς και σαν χώρος αναψυχής για τους κατοίκους. Με το πέρασμα των αιώνων και εξ αιτίας της ρύπανσης των νερών από τις διάφορες δραστηριότητες των κατοίκων, τα οφέλη των ποταμών έχουν μειωθεί πολύ. Παρόλα αυτά, συνεχίζουν και σήμερα να παίζουν σημαντικό ρόλο στη φυσιογνωμία και τη λειτουργία της πόλης. Οι εποχές και η αλλαγή τους θα μπορούσε να είναι μια βιωματική διαδικασία, καθώς κοντά στις όχθες μπορεί κανείς να δει εύκολα τις αλλαγές των εποχών στο τοπίο. Ο Ληθαίος από τη μια αποτελεί σημείο αναφοράς για την πόλη και προσφέρει ένα αισθητικά αναβαθμισμένο τοπίο. Οι επισκέπτες πάντα σταματάνε στις γέφυρες ή στις όχθες για να φωτογραφίσουν το τοπίο. Ο Αγιαμονιώτης από την άλλη, βρίσκεται στα όρια της πόλης και περνάει δίπλα από σπίτια, αλλά αποτελεί έναν πλούσιο αστικό βιότοπο. Τους καλοκαιρινούς μήνες, οι περιοχές γύρω από τα ποτάμια αποτε- ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09 149

λούν μια ανάσα δροσιάς για τους κατοίκους, με το πράσινο που συγκεντρώνουν και το έστω και λίγο νερό που υπάρχει αυτή την εποχή. Τα ποτάμια του νομού Τρικάλων δέχτηκαν τα τελευταία 30 χρόνια μια πρωτόγνωρη ε- γκληματική βαναυσότητα με δράστη κυρίως τον άνθρωπο. Αιτίες η ανεξέλεγκτη αποψίλωση των δασών,(κοπή δέντρων-πυρκαγιές), η εξάντληση των υδάτινων πηγών και η αυξανόμενη τοξική ρύπανση η οποία δεν έχει τέλος. Κατά μήκος της κοίτης αλλά και στις όχθες των ποταμών υπάρχει όχι μόνο επιφανειακή ρύπανση, αλλά και τοξική. Εκτός από τα σκουπίδια που υπάρχουν μέσα και έξω από τα ποτάμια, υπάρχουν και λιπάσματα, φυτοφάρμακα και άλλα λύματα. Εικόνα 2. Όψεις του ποταμού μέσα στην πόλη. Στην αρχή και κοντά στις πηγές η κατάσταση είναι ανεκτή, αλλά καθώς πλησιάζουν τα ποτάμια προς την πόλη η κατάσταση είναι απογοητευτική, ειδικά όσων αφορά το Ληθαίο. Η κοίτη και οι όχθες του ποταμού έχουν γίνει χώρος απόθεσης σκουπιδιών. Υπάρχουν πεταμένα πλαστικά, σακούλες από λιπάσματα, τενεκέδες, οικιακά απορρίμματα κλπ. όλα μέσα στο νερό, ή έξω από αυτό. Το νερό είναι ελαφρά θολό, με έντονη μυρωδιά σε ορισμένα σημεία και με πολύ ευτροφισμό σε άλλα. Στο κομμάτι μετά τον Άγιο Κων/νο και έως τις Καρυές, όπου ενώνεται ο Ληθαίος με τον Αγιαμονιώτη, η κατάσταση είναι αποκρουστική. Υπάρχει έντονη δυσοσμία και σκουπίδια πάσης φύσεως, μπάζα, σακούλες, τζάμια και άλλα, μέχρι και ψόφια ζώα. Στο κομμάτι του ποταμού που διασχίζει την πόλη, η κατάσταση είναι κάπως καλύτερη όχι όμως ιδεατή αφού και εδώ, στο πιο κεντρικό σημείο της πόλης, οι όχθες του ποταμού είναι γεμάτες σκουπίδια. Διαπιστώνει κανείς ότι η ύπαρξη ποταμών στην πόλη, ενώ θα έπρεπε να δημιουργεί μόνο οφέλη για αυτή, στην πράξη έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα. Η ρύπανση στις κοίτες και στις όχθες μπορεί να επηρεάσει και μεγαλύτερη έκταση του περιβάλλοντος γύρω από τα ποτάμια καθώς και να δημιουργήσει προβλήματα στην υγεία του ανθρώπου μέσω του νερού που μπορεί να ποτίζει τις καλλιέργειες ή που μπορεί να πιεί ο ίδιος. Ακόμα όμως και αν το πρόβλημα της ρύπανσης ξεπεραστεί με τα κατάλληλα μέτρα, είναι σημαντικό το ότι δεν υ- πάρχει κοντά στα ποτάμια η κατάλληλη υποδομή, ώστε να μπορούνε κάτοικοι και επισκέπτες να γευτούνε τα οφέλη τους. Οι όχθες στο μεγαλύτερο μήκος είναι αδιαμόρφωτες και σε κάποια σημεία είναι δύσκολη ακόμα και η πρόσβαση. Υπάρχει ένα εντελώς φυσικό τοπίο, που όμως σε μεγάλο μέρος είναι μολυσμένο. Γι αυτούς ακριβώς τους λόγους, τα ποτάμια θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται σαν ζώνες που απαιτούνε ιδιαίτερο χειρισμό. Το όφελος από τα θετικά στοιχεία των ποταμών, αλλά συγχρόνως η έκταση που μπορεί να πάρουν τα αρνητικά που προκαλούνται δείχνουν ότι τέτοιες περιπτώσεις τοπίων, ειδικά όταν διασχίζουν το κέντρο μιας πόλης πρέπει να κρατάνε σε εγρήγορση τους διάφορους φορείς και τις τοπικές αρχές. Τα μέτρα για την προστασία τους, αλλά και για την αξιοποίησή τους πρέπει να είναι άμεσα, χωρίς καθυστερήσεις και αμέλειες. 150 ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09

4.2. ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΟΥ ΓΠΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΟΤΑΜΙΑ Στην πρώτη φάση της αναθεώρησης απαριθμείται το πολιτιστικό απόθεμα της πόλης και τα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος. Ο ποταμός Ληθαίος αναφέρεται εδώ και τονίζεται η σημασία του ως στοιχείο που διαμόρφωσε διαχρονικά την φυσιογνωμία της πόλης, αναφέρεται η σημασία του πρασίνου που έχει, αλλά επισημαίνεται ότι σε κάποια σημεία της πόλης εμφανίζεται απομακρυσμένος από τη ζωή και τις δραστηριότητες των κατοίκων. Στην πρώτη φάση της αναθεώρησης γίνεται επίσης αναφορά στα έργα που έχει προγραμματιστεί να γίνουν από το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα (ΠΕΠ) Θεσσαλίας και από το Τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου. Τα έργα που προγραμματίζονται από το ΠΕΠ δίνουν περισσότερο βάρος στις υποδομές για τις προσβάσεις και την πιστότητα του Δήμου σε ενδοπεριφερειακή και διαπεριφερειακή κλίμακα. Δίνεται περιορισμένη βαρύτητα στις αναπλάσεις και στις τοπικές παρεμβάσεις, που όμως είναι αναγκαίες για την εξυγίανση και ανασυγκρότηση του αστικού ιστού της πόλης. Όσων αφορά το Τεχνικό Πρόγραμμα του Δήμου, δίνει περισσότερη βαρύτητα σε έργα που έχουν να κάνουν με το περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα για τα ποτάμια, αναφέρει μια πρόταση για αντιπλημμυρικά έργα στον Ληθαίο και στον Αγιαμονιώτη, καθώς και έργα καθαρισμού της κοίτης των ποταμών της πόλης και ανάπλαση κεντρικού τμήματος του Ληθαίου ποταμού. Αναφέρονται επίσης κάποια έργα για τη διαχείριση των αποβλήτων της περιοχής καθώς και η γεφύρωση των οχθών έξω από το κέντρο της πόλης, ώ- στε να μη λειτουργούν τα ποτάμια σαν φραγμοί στη λειτουργικότητα της περιοχής. Εικόνα 3. Πεταμένα σκουπίδια στο ποτάμι Εικόνα 4. Όψη του ποταμού στα όρια της πόλης Στη δεύτερη φάση της αναθεώρησης του ΓΠΣ γίνεται λόγος για την περιβαλλοντική προστασία ορισμένων ζωνών, για τη διατήρηση και ανάδειξη της φυσικής κληρονομιάς, την αειφορική χρήση των φυσικών πόρων και για τη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας και της βιοποικιλότητας. Αναφέρεται η λήψη μέτρων για τον έλεγχο και περιορισμό της δόμησης εκτός σχεδίου και η επιβολή εξειδικευμένων ειδικών χρήσεων στο σύνολο του εξωαστικού χώρου, με έμφαση στην προστασία και την ανάδειξη του δικτύου των υδάτινων πόρων και ποταμών, των θυλάκων φυσικού τοπίου και της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας αλλά και στην προαγωγή της ερμηνείας του φυσικού περιβάλλοντος και της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, της ήπιας αναψυχής και του οικοτουρισμού με στόχο τη συνετή διαχείριση της φυσικής κληρονομιάς, όπως είναι τα ποτάμια και οι παραποτάμιες περιοχές. Ειδικότερα αναφέρεται στην προστασία, την ανάδειξη και τη διαχείριση των υδάτινων πόρων και των παραποτάμιων και παρόχθιων περιοχών, καθώς και στην προστασία ζωνών και θυλάκων με βλάστηση και ι- διαίτερο και περιβαλλοντικά ευαίσθητο φυσικό τοπίο, με προβολή του φυσικού τοπίου και έ- νταξη των περιοχών στις πράσινες διαδρομές σε συνδυασμό με την ήπια αναψυχή. Δίνεται έμφαση στο σχεδιασμό ενιαίων δικτύων φυσικού περιβάλλοντος μέσα στον αστικό χώρο, πράσινων διαδρομών που διασυνδέονται με παραποτάμιες διαδρομές στον εξωαστικό χώρο και με τις ευρύτερες περιαστικές περιοχές ήπιας αναψυχής και εντάσσονται στους τουριστικούς διαδρόμους προς Μετέωρα και Πίνδο. Εξίσου σημαντική είναι η αναφορά που γίνεται για τη μείωση της ρύπανσης, τη λήψη μέτρων για τις πηγές εκπομπής ρύπων με την κατασκευή απαραίτητων έργων υποδομής, με την παροχή κινήτρων και την επιβολή τελών και διοικητικών ποινών, με μέτρα ευαισθητοποίησης των επιχειρήσεων, με σκοπό τη βελτίωση της περιβαλλοντικής συμπεριφοράς τους και την προαγωγή μιας καλής περιβαλλοντικής διαχείρισης σε όλους ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09 151

τους τομείς. Γίνεται λόγος για την ολοκλήρωση του δικτύου αποχέτευσης λυμάτων και για την προώθηση αντιπλημμυρικών έργων για μια πλήρη αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής. Όσων αφορά τις γενικές αρχές και τις κατευθύνσεις για τις ζώνες Περιοχών Ειδικής Προστασίας, γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στις εκτάσεις κατά μήκος των ποτάμιων ζωνών. Εκεί θεωρείται αναγκαία η απαγόρευση της δόμησης, της αποξήρανσης, των επισχέσεων, της ρίψης μπαζών και σκουπιδιών στις κοίτες, της υδροληψίας, των λειτουργιών κάθε είδους αποξηραντικού δικτύου, της όχλησης και θανάτωσης των πουλιών από τη λαθραία θήρα των μεταναστευτικών ή διαχειμαζόντων πουλιών. Θεωρείται επίσης αναγκαίο μετά από ειδική μελέτη να γίνει διερεύνηση για τους τύπους οικοτόπων προτεραιότητας, ώστε να επιβληθούν περαιτέρω μέτρα προστασίας και περιορισμών. Στην δεύτερη φάση της αναθεώρησης του ΓΠΣ η ζώνη προστασίας των υδάτινων οικοσυστημάτων ποταμών, ρεμάτων και παρόχθιων περιοχών ορίζεται ως ΠΕΠ 2. Η κατηγορία αυτή αφορά τους ποταμούς που διασχίζουν την περιοχή μελέτης, συγκεκριμένα τον ποταμό Πηνειό και τους παραποτάμους του Αγιαμονιώτη, Ληθαίο και Κουμέρκη και τις παρόχθιες ζώνες τους και η ζώνη προστασίας ορίζεται σε πλάτος 100 μ. Εκατέρωθεν της κοίτης. Στις θέσεις όπου οι κοίτες δύο ποταμών αναπτύσσονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους, οι ζώνες αυτές μπορεί να είναι διευρυμένες του κανόνα. Οι επιτρεπόμενη χρήση στην ΠΕΠ 2 είναι η γεωργική γη. Απαγορεύεται κάθε είδους δόμηση, η θήρα, η σύλληψη κάθε είδους άγριας πανίδας, η καταστροφή κάθε είδους ζώνης με φυσική βλάστηση, η καταστροφή των φυτοφρακτών, η αποστράγγιση ελωδών εκτάσεων, η ρύπανση των υδατικών πόρων και οι ρυπαίνουσες δραστηριότητες. Στο κεφάλαιο της αναθεώρησης του ΓΠΣ που ασχολείται με προτάσεις για την οικιστική αναβάθμιση και εξυγίανση, ένα από τα βασικά πεδία στο οποίο προτείνονται δομικές παρεμβάσεις, αναπλάσεις, ρυθμίσεις και μέτρα είναι το φυσικό περιβάλλον μέσα στην πόλη. Γίνεται λόγος για ένα δίκτυο φυσικού περιβάλλοντος που σχετίζεται με τις παραποτάμιες «πράσινες διαδρομές» μέσα και έξω από τον αστικό χώρο. Προτείνεται η προστασία και επαύξηση του αστικού και περιαστικού πρασίνου, η άρση της λειτουργίας των ποταμών ως φυσικών φραγμών με την πρόβλεψη περισσότερων γεφυριών ειδικά στον Αγιαμονιώτη και η διαμόρφωση γραμμικών αναπτύξεων πρασίνου με φυτεύσεις, συστηματικό καθαρισμό, προσθήκη υπαίθριων λειτουργιών και εγκαταστάσεων, καθώς και η δημιουργία νέων μεγάλων πάρκων επιπέδου πόλης. Αναφέρεται ότι πρέπει να δοθεί σημασία στο δίκτυο φυσικού περιβάλλοντος με υπερτοπική σημασία μέσα στην πόλη, που είναι οι ποταμοί Ληθαίος και Αγιαμονιώτης. Δυστυχώς, στην αναθεώρηση του ΓΠΣ γενικότερα αναφέρονται στοιχεία που έχουν τον όρο της πολεοδομίας και μόνο και απουσιάζει ο όρος της περιβαλλοντικής πολεοδομίας. Αυτό σημαίνει ότι σε κάποια κομμάτια μπορεί το σχέδιο που δημιουργείται να μπει πάνω στον υπάρχοντα χάρτη και να δημιουργήσει αλλοιώσεις στο φυσικό περιβάλλον. Όσων αφορά τα ποτάμια γίνεται μεν αναφορά στην σημασία τους για την πόλη, γίνονται σωστές επισημάνσεις για το πόσο διαμορφώνουν το χαρακτήρα της πόλης και για το ότι πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη. Δεν υπάρχει όμως πρόταση για την εξασφάλιση της οικολογικής παροχής τους, απουσιάζουν στοιχεία της αειφόρας και περιβαλλοντικής πολεοδομίας, όπως η πρόβλεψη για περιοχές πάρκων που θα λειτουργούν βιοκλιματικά για την πόλη. Όσων αφορά τις ζώνες προστασίας υδάτινων οικοσυστημάτων ποταμών, ρεμάτων και παραποτάμιων περιοχών, η ζώνη προστασίας εκατέρωθεν της όχθης που ορίζεται στα 100 μ. κρίνεται ανεπαρκής. Θα μπορούσε να αυξηθεί στα 200 μ. σε όλο το μήκος εντός και εκτός σχεδίου, ώστε να ενωθούν και εγκάρσια όπου είναι δυνατό μεταξύ τους, ώστε να αποτελέσουν βιοκλιματικούς διόδους για τη βελτίωση του κλίματος του δεδομένου αστικού χώρου. Στις εντός σχεδίου περιοχές στο μέτωπο αυτό των 200 μ. θα μπορούσε να υπάρχει περιορισμός για το μέγιστο ύψος των κτιρίων. 152 ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09

Περιγράφεται στην αναθεώρηση του ΓΠΣ η μοναδικότητα και ιδιαιτερότητα του υδάτινου δυναμικού των ποταμών, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι αναδεικνύεται κιόλας. Πρέπει να συμπεριληφθούν πρόσθετα στοιχεία για να αναδείξουν αυτό το δυναμικό πόλο έλξης τόσο των κατοίκων, όσο και του τουριστικού τομέα της πόλης με συγκεκριμένες υποδομές, δράσεις και προτάσεις. Στη μελέτη προτείνεται ένα δίκτυο διαδρομών συνδυασμένο με τα ποτάμια. Όμως αυτό το δίκτυο δεν είναι σαφώς σχεδιασμένο, μόνο κάποια σημεία του είναι ορισμένα. Έτσι δεν μπορούν να οριστούν και κάποιες χρήσεις γης και να καθοριστούν οι άξονες στους οποίους θα κινούνται αυτές οι διαδρομές. Πριν τις προτάσεις για την ανάδειξη των υδάτινων στοιχείων, πρέπει να τακτοποιηθεί το ζήτημα της καθαριότητάς τους, η ανάγκη να επανέλθουν στη φυσική τους κατάσταση. Γίνεται αναφορά σε διάφορα μέτρα για την αντιμετώπιση της ρύπανσης, αλλά έχουν περισσότερο τον χαρακτήρα προτάσεων. Δεν δίνονται οι προϋποθέσεις για να ληφθούν αυτά τα μέτρα. Αναφέρονται για παράδειγμα τα αντιπλημμυρικά έργα, αλλά δεν υπάρχει σαφής προσδιορισμός των σημείων που θα γίνουν τα έργα και της ακριβούς μορφής τους. Επίσης κρίνεται απαραίτητη η χωροθέτηση νέου βιολογικού καθαρισμού, που δεν εξετάζεται στη μελέτη. Ένα άλλο μέτρο που αναφέρεται στη μελέτη είναι η ενημέρωση και τα περιβαλλοντικά προγράμματα. Αυτές οι ενέργειες είναι βέβαια σωστές, αλλά δεν έχει νόημα να εφαρμόζονται όταν το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται στη ρίζα του και οι πραγματικές αιτίες και υπεύθυνοι δεν εξουδετερώνονται. Εκτός από τις προτάσεις για τις υποδομές που πρέπει να δημιουργηθούν στα ποτάμια και τις όχθες τους, πρέπει να υπάρξει μέριμνα και για τη σύνδεση των όχθεων. Αυτή είναι ικανοποιητική στο κέντρο της πόλης, αλλά η σύνδεση και ενοποίηση του αστικού ιστού δεν έχει επιτευχθεί σε περιοχές έξω από το κέντρο. Χρειάζονται προτάσεις για κατασκευή γεφυριών με σαφή προσδιορισμό της θέσης τους. Επίσης στη μελέτη γίνεται αναφορά σε πάρκα επιπέδου πόλης, χωρίς όμως να ορίζεται η θέση που αυτά μπορούν να γίνουν, καθώς και το μέγεθός τους. Ένας άλλος όρος που αναφέρεται είναι ο οικοτουρισμός, σαν χρήση στις ζώνες προστασίας των υδάτινων οικοσυστημάτων, αλλά χρειάζεται πιο σαφής αναφορά στο τι σημαίνει ακριβώς. Για παράδειγμα, τι λειτουργίες και χρήσεις προβλέπει, τι εγκαταστάσεις απαιτεί και σε τι βαθμό δημιουργεί όχληση στις προστατευόμενες περιοχές που μελετώνται. 5. ΔΑΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΛΟΦΟΙ 5.1. ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Οι βασικές δασικές εκτάσεις στην πόλη των Τρικάλων είναι δύο λόφοι. Αυτός του Προφήτη Ηλία και αυτός της Ανάληψης. Ο λόφος του Προφήτη Ηλία βρίσκεται στα όρια του α- στικού ιστού, είναι ενταγμένος στην πόλη και υπάρχει αρκετή δόμηση στα χαμηλά του σημεία. Πρόκειται κυρίως για χαμηλά διώροφα σπίτια. Στη βόρεια μεριά του ο λόφος καταλήγει στον περιφερειακό της πόλης. Η κύρια χρήση στα χαμηλά του λόφου είναι κατοικία και υπάρχουν και κάποια μικρά συνοικιακά μαγαζιά τοπικής σημασίας. Πάνω στο λόφο υπάρχει ο ζωολογικός κήπος της πόλης, καθώς και κάποιες παιδικές χαρές. Αποτελεί έτσι σημείο αναφοράς όχι μόνο για τους κατοίκους των κοντινών γειτονιών, αλλά για όλη την πόλη. Αυτός ο λόφος αποτελεί και τον πιο σημαντικό πνεύμονα πρασίνου για την πόλη. Υπάρχει έντονη βλάστηση και πλούσιο δασικό πλούτο. Υπάρχουν πολλά είδη δέντρα και φυτών, αλλά αυτά που επικρατούν είναι τα πεύκα. Το δάσος αποτελεί καταφύγιο για διάφορα είδη ζώων και πτηνών. Πάνω στο λόφο υπάρχει ένα ξωκλήσι του 1896 και σε διάφορες ανασκαφές έ- χουν βγει στην επιφάνεια ευρήματα της νεολιθικής εποχής. Δίπλα στο λόφο, μάλλον σε συνέχεια με αυτόν υπάρχει το βυζαντινό κάστρο και το ρολόι της πόλης. Εκεί λειτουργεί και ένα υπαίθριο θέατρο, ένα αναψυκτήριο και υπάρχει και χώρος στάθμευσης. Η θέα από το λόφο και από το κάστρο προς την πόλη είναι αξιοσημείωτη. ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09 153

Μπορεί να πει κανείς ότι ο λόφος έχει ενδιαφέρον και για τους ντόπιους κατοίκους και για τους επισκέπτες. Θα μπορούσε να αποτελεί κέντρο όχι μόνο αναψυχής, αλλά και πολιτισμού. Δυστυχώς η υποτυπώδης διαμόρφωση και ο ελλιπής φωτισμός στο λόφο κάνουνε δύσκολη την πρόσβαση και τον καθιστούν επικίνδυνο. Υπάρχουν μονοπάτια τα οποία είναι χαμένα μέσα στη βλάστηση, ενώ θα μπορούσαν να αποτελούν ένα δίκτυο για περιπάτους. Ένας άλλος σημαντικός πνεύμονας πρασίνου για την πόλη είναι ο λόφος της Ανάληψης, που βρίσκεται ακριβώς στα όρια του αστικού ιστού, συνορεύει με τον περιφερειακό της πόλης, στο σημείο απέναντι από το λόφο του Προφήτη Ηλία. Η θέα και από αυτό το λόφο προς την πόλη είναι πανοραμική. Δεν υπάρχει έντονη βλάστηση στο λόφο, κυριαρχούνε οι θάμνοι και υπάρχουν σχετικά λίγα δέντρα. Στους πρόποδες του λόφου υπάρχουν λίγα σπίτια (κατοικία). Εκεί βρίσκεται και μία από τις ψυχιατρικές κλινικές της πόλης και το κολυμβητήριο. Πάνω στο λόφο υπάρχει μια καφετέρια- εστιατόριο, καθώς και μία εκκλησία. Εικόνα 5. Ο λόφος του Προφήτη Ηλία Εικόνα 6. Το φρούριο της πόλης 5.2. ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΟΥ ΓΠΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Στη δεύτερη φάση της αναθεώρησης του ΓΠΣ στο σημείο που αναφέρεται η διασφάλιση της προστασίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος γίνεται λόγος και για την προστασία του δάσους στο λόφο του Προφήτη Ηλία και αναφέρονται και «άλλες δασικές εκτάσεις». Σύμφωνα με τις αρχές για τις ζώνες ΠΕΠ, όσων αφορά τα δάση, τις δασικές εκτάσεις και τις αναδασωτέες περιοχές, παρ ότι είναι μικρής έκτασης στην περιοχή μελέτης, θεωρείται αναγκαίο να οριοθετηθούν και χαρακτηρισθούν, προκειμένου να προστατευθούν και να διαχειρισθούν ανάλογα ώστε να αποφευχθούν φαινόμενα υποβάθμισής τους, όπως καταπατήσεις εκτάσεων και ανεξέλεγκτη δόμηση αλλά και πυρκαγιές. Αναφέρεται επίσης ότι θα πρέπει να αποφεύγεται η αναδάσωση των καμένων δασικών εκτάσεων με ξενικά είδη δέντρων, στα οποία τα είδη πανίδας δεν είναι προσαρμοσμένα και τα οποία ανταγωνίζονται με αρνητικά αποτελέσματα τα αυτόχθονα είδη. Η ζώνη προστασίας των δασών και των δασικών εκτάσεων στο λόφο του Προφήτη Ηλία ορίζεται στην αναθεώρηση του ΓΠΣ ως ΠΕΠ 1. Αφορά το λόφο του Προφήτη Ηλία που βρίσκεται στα βόρεια του οικιστικού ιστού της πόλης των Τρικάλων, περιβαλλόμενος από περιοχές κατοικίας, στο βόρειο τμήμα του συνορεύει ΠΕΠΔ V «Προστασίας φυσικής ομορφιάς, προβολής, ανάδειξης, ερμηνείας του φυσικού περιβάλλοντος, προαγωγής της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, του πολιτισμού, της ήπιας αναψυχής και της φυσικής αγωγής». Οι προτεινόμενες κανονιστικές ρυθμίσεις αποσκοπούν στην προστασία των εκτάσεων δασικού χαρακτήρα, όπως αυτές ορίζονται από την δασική νομοθεσία και δεν επιτρέπεται καμία κατάτμηση. Στις εκτάσεις δασικού ή αναδασωτέου χαρακτήρα που βρίσκονται εντός των περιοχών αυτών επιτρέπονται μετά από έγκριση της δασικής αρχής χρήσεις, δραστηριότητες και εγκαταστάσεις ήπιας δασικής αναψυχής, όπως μικρό αναψυκτήριο. Όσων αφορά τη ζώνη ΠΕΠΔ V, εκτείνεται στην περιοχή που βρίσκεται στα βόρεια του οικιστικού ιστού της πόλης και σχετίζεται άμεσα με το λόφο του Προφήτη Ηλία. Ο χαρακτήρας της ζώνης αυτής συνδυάζει τις δραστηριότητες και λειτουργίες ανάδειξης του φυσικού το- 154 ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09

πίου με περιπατητικά μονοπάτια, τον πολιτισμό και την ήπια αναψυχή. Οι επιτρεπόμενες χρήσεις είναι η γεωργική γη, η διάνοιξη μονοπατιών, τα περίπτερα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και οικολογικής ευαισθητοποίησης, οι υπαίθριες πολιτιστικές εγκαταστάσεις, οι υπαίθριες θεματικές παιδικές χαρές, τα καθιστικά, τα υπαίθρια γήπεδα άθλησης, τα αναψυκτήρια μέχρι 100 τμ. και οι διαμορφώσεις με περιπατητικά μονοπάτια, καθιστικά, κιόσκια και όλα τα σχετικά που συμβάλλουν στην ήπια αναψυχή σε φυσικό περιβάλλον. Ο πόλος του περιαστικού πρασίνου του λόφου του Προφήτη Ηλία αναφέρεται σαν ένα από τα πεδία οικιστικής αναβάθμισης και εξυγίανσης. Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται ότι αποτελεί μεν κυρίως δασική περιοχή και συνδέεται και με την περιαστική ζώνη των Τρικάλων, όμως ταυτόχρονα σηματοδοτεί την πόλη και έρχεται σε συνέχεια της περιοχής ιστορικής μνήμης και πολιτισμού της συνοικίας Βαρούσι και του παλιού εμπορικού κέντρου της πόλης. Γίνεται λοιπόν αναφορά για το ότι η περιοχή του λόφου θα μπορούσε να περιλάβει κάποιες λειτουργίες αναψυχής και πολιτισμού στις χαμηλές πλαγιές του λόφου, έτσι ώστε να προσφέρει μια διέξοδο των κατοίκων προς τη φύση, με σχεδιασμό πορειών πεζών, υπαίθριων καθιστικών, στάσεων θέας κλπ. Η περιοχή προστασίας δασών και δασικών εκτάσεων που ορίζεται στην αναθεώρηση του ΓΠΣ ως ΠΕΠ 1 θα ήταν καλό να παραμείνει υπό το καθεστώς ειδικής προστασίας δασών και δασικών εκτάσεων. Πρόκειται για μικρές σχετικά εκτάσεις οπότε επιβάλλεται να διατηρηθούν ως έχουν και να προστατευθούν ακόμα καλύτερα. Οι χρήσεις ήπιας δασικής αναψυχής που επιτρέπονται θα μπορούσαν να περιοριστούν σε υπαίθριες διαμορφώσεις. Η κατασκευή αναψυκτηρίου μέχρι 100 τμ. δεν είναι καθόλου απαραίτητη για να προσελκύσουν οι περιοχές αυτές κόσμο. Ένα άλλο θέμα που μπαίνει είναι ποιός θα διαχειρίζεται τέτοιου είδους εγκαταστάσεις. Ακόμη δεν υπάρχει καμία αναφορά στις όμορες περιοχές αυτών των ζωνών. Θα έ- πρεπε να ισχύουν ιδιαίτερα μέτρα, καθώς πρόκειται για κατοικημένες περιοχές και θα μπορούσε τουλάχιστον να προσδιορίζεται ο συντελεστής δόμησης. Η περιοχή του λόφου της Ανάληψης θα μπορούσε να υπαχθεί στο καθεστώς Ζώνης προστασίας φυσικής ομορφιάς, προβολής, ανάδειξης του φυσικού περιβάλλοντος και τοπίου. Και σε αυτό το σημείο της μελέτης γίνεται πολύ σωστή εκτίμηση της υπάρχουσας κατάστασης, αλλά οι προτάσεις είναι γενικού χαρακτήρα. Οι λειτουργίες αναψυχής και πολιτισμού θα μπορούσαν να είναι σαφώς προσδιορισμένες. Για παράδειγμα, ο λόφος του Προφήτη Ηλία θα μπορούσε να συνδεθεί με το κάστρο της πόλης με ένα δίκτυο μονοπατιών και διαμορφώσεων. Κάποια από αυτά τα μονοπάτια ήδη υπάρχουν, αλλά χρειάζονται καθαρισμό και καλύτερη διαμόρφωση. Έτσι η περιοχή θα μπορούσε να λειτουργήσει στο σύνολό της σαν έ- νας ελκυστικός προορισμός και για τους κατοίκους και για τους επισκέπτες. Ειδική φροντίδα πρέπει να ληφθεί για τον καθαρισμό και την εξυγίανση των λόφων. Στην πρόταση για τα καθιστικά πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στην τοποθέτηση κάδων για τα σκουπίδια και εγκαταστάσεων φωτισμού και πυροπροστασίας, αφού χωρίς αυτά η περιοχή δεν θα γίνει ασφαλής και επισκέψιμη. Μαζί με αυτές τις εγκαταστάσεις πρέπει να αναφερθεί και η διάνοιξη μονοπατιών για να έχουν πρόσβαση κάποια ειδικά οχήματα (πυροσβεστικά, απορριμματοφόρα), καθώς και η σηματοδότηση για να κατευθυνθεί κανείς σωστά στην περιοχή. Με αυτά τα μέτρα δεν θα είναι αναγκαία η απόδοση συγκεκριμένων και πολλών λειτουργιών για να γίνει ελκυστική η περιοχή, αλλά αρκεί που θα προσφέρουν ένα φυσικό αλλά ασφαλές και προσβάσιμο περιβάλλον. Το θέμα με το δίκτυο των διαδρομών στη συγκεκριμένη περιοχή μπορεί να συνδυαστεί με το υπόλοιπο δίκτυο που προτείνεται να δημιουργηθεί στην πόλη και περιλαμβάνει και τα ποτάμια. Θα μπορούσε έτσι στο χάρτη της πόλης να υπάρχει ένα χαραγμένο δίκτυο με σημεία στάσης σε κομβικά μέρη της πόλης, που θα συνδυάζουν και το πράσινο. Όχι μόνο το πράσινο των λόφων, αλλά και πράσινο μέσα στο κέντρο. Υπάρχουν και σημεία του κέντρου που θα μπορούσαν να ενταχθούν στις Περιοχές Ειδικής Προστασίας, όπως η πλατεία δίπλα ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09 155

στο ποτάμι, απέναντι από το ΚΤΕΛ, που αυτή τη στιγμή είναι ένας μεγάλος αδιαμόρφωτος χώρος με χαμηλή βλάστηση. 6. ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ 6.1. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Η γεωργική γη αποτελεί το 20% της συνολικής έκτασης του νομού Τρικάλων. Το υπόλοιπο ποσοστό μοιράζεται σε 42% βοσκότοποι, 30% δασικές εκτάσεις και 8% υπόλοιπες χρήσεις. Αυτό σημαίνει ότι καλλιεργούνται περίπου 670.000 στρέμματα, κυρίως με βαμβάκι, καπνό, καλαμπόκι, σιτάρι και οπωροκηπευτικά. Η οικονομία των Τρικάλων βασίζεται πολύ στον πρωτογενή τομέα παραγωγής, καθώς και στην μεταποίηση των προϊόντων του πρωτογενή τομέα. Υπάρχουν για παράδειγμα πολλά τυροκομεία, αλευροβιομηχανίες, εργοστάσια ξυλείας κλπ. Απασχολείται λοιπόν μεγάλο ποσοστό των κατοίκων στους τομείς αυτούς και τα προϊόντα καταλήγουν κυρίως στην Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών, αλλά και σε ιδιώτες. 6.2. ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΝΑΘΕΩΡΗΜΕΝΟΥ ΓΠΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Η διαχείριση της γεωργικής γης αναφέρεται στις βασικότερες κατευθύνσεις χωρικής α- νάπτυξης που αφορούν το Δήμο Τρικκαίων. Πιο συγκεκριμένα αναφέρεται η προστασία και αειφόρος διαχείριση της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, στο πλαίσιο της βιώσιμης χρήσης των φυσικών πόρων, με εφαρμογή μεθόδων και υλοποίηση έργων περιβαλλοντικής εξυγίανσης, καθώς και με προσαρμογή στους κανόνες του ανταγωνισμού, προώθηση τοπικών προϊόντων και υποστήριξη της παραγωγής βιολογικών προϊόντων. Στο κεφάλαιο που έχει να κάνει με την διασφάλιση της προστασίας και αποκατάστασης του περιβάλλοντος γίνεται λόγος και για την προστασία και διαφύλαξη της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας. Στον σχεδιασμό Περιοχών Ελέγχου ή Περιορισμού της Δόμησης (ΠΕΠΔ) εκτός σχεδίου συμπεριλαμβάνεται και γεωργική γη υψηλής παραγωγικότητας στο σύνολο της υπόλοιπης εκτός σχεδίου περιοχής του Δήμου, ώστε να εξασφαλιστεί η προστασία της και ανάδειξή της. Στις γεωργικές εκτάσεις υψηλής παραγωγικότητας προτείνεται η διατήρηση της εντατικής γεωργίας με τον εκσυγχρονισμό της και η αναδιάρθρωση των καλλιεργειών με σταδιακή ενίσχυση των περιβαλλοντικά φιλικότερων μορφών αγροτικής παραγωγής και των βιολογικών μεθόδων καλλιέργειας προκειμένου να αποφευχθεί η ρύπανση των εδαφών και των υπογείων υδάτων. Στα πλαίσια της εφαρμογής της περιβαλλοντικά βέλτιστης αγροτικής πρακτικής αναφέρεται ότι είναι σκόπιμο να ενισχυθεί και η διατήρηση της αγροτικής βιοποικιλότητας, η οποία επηρεάζεται κυρίως από τους τύπους άσκησης της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, με διατήρηση στις γεωργικές εκτάσεις της δενδρώδους ή θαμνώδους βλάστησης των φυτοφρακτών, των μεμονωμένων δένδρων. Γίνεται λόγος για τη μεταστροφή προς την αειφορική γεωργία μέσω της εφαρμογής μεθόδων ολοκληρωμένης ή βιολογικής παραγωγής, που είναι κάτι που συνίσταται στην Ευρώπη της «νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, που δίνει έμφαση στην ποιότητα των προϊόντων και στην προστασία του περιβάλλοντος». Οι νέες κατευθύνσεις που απορρέουν από αυτή την πολιτική γίνεται ξεκάθαρο ότι έχουν ως προϋπόθεση για την πληρωμή των άμεσων ενισχύσεων την τήρηση του κώδικα ορθής γεωργικής πρακτικής και των κανόνων σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος. Σε ορισμένες περιοχές όπου παρατηρούνται εγκαταλειμμένες καλλιέργειες, λιβάδια κλπ. προτείνεται η διατήρηση, η διαφύλαξη και η ενίσχυση των παραδοσιακών χρήσεων, όπως η εκστατική κτηνοτροφία, η γεωργία χαμηλών εισροών που ασκείται σε αγρούς με φυτοφράχτες και πιθανόν η ανάπτυξη της μελισσοκομίας. Μια τέτοια προσέγγιση συνάδει με την ελεγχόμε- 156 ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09

νη βόσκηση, έτσι ώστε να αποφευχθεί η ομογενοποίηση του τοπίου. Επίσης στις περιοχές αυτές και εφ όσον πληρούν τους όρους του Ειδικού Πλαισίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας προτείνεται η χρήση φωτοβολταϊκών και μονάδων παραγωγής ενέργειας από βιομάζα. Τέτοιας κατηγορίας γαίες είναι και οι δημοτικής ιδιοκτησίας εκτάσεις οι οποίες υπάγονται σε διάφορες ΠΕΠΔ όπως για την εκπαίδευση, την κοινωνική κατοικία, τα στεγαστικά προγράμματα, την ήπια αναψυχή, τον οικοτουρισμό κλπ. Η ζώνη προστασίας της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας στο σύνολο της υπόλοιπης εκτός σχεδίου περιοχής του Δήμου, έως και τα διοικητικά όρια Ο.Τ.Α., που περιλαμβάνει την περιοχή της ΖΟΕ με στοιχείο 3 αποτελεί την ΠΕΠΔ VI. Ο χαρακτήρας των περιοχών αυτών είναι αυστηρά αγροτικός με σκοπό την προστασία της γης υψηλής παραγωγικότητας. Σε αυτά τα αγροτεμάχια απαγορεύεται η άσκηση οποιασδήποτε άλλης δραστηριότητας εκτός από γεωργική εκμετάλλευση. Αναλυτικά οι επιτρεπόμενες χρήσεις είναι γεωργική γη, κτίρια, υποδομές και εγκαταστάσεις υποστηρικτικές της αγροτικής παραγωγής, γεωργοκτηνοτροφικά κτίρια, κατοικία για την αποκλειστική εξυπηρέτηση αγροτικών εκμεταλλεύσεων (αγροικία) με μέγιστη συνολική δομήσιμη επιφάνεια κατοικιών 100 τμ., εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας μικρής κλίμακας μόνο σε χέρσες γαίες κατόπιν γνωμοδότησης της ΝΕΧΩΠ και σύμφωνα με τις δεσμεύσεις του Ειδικού Πλαισίου και αθλητικές εγκαταστάσεις. Απαγορεύονται οι γεωτρήσεις, η καταστροφή κάθε είδους ζώνης με φυσική βλάστηση, η καταστροφή των φυτοφραχτών, η αποστράγγιση ελώδων εκτάσεων, η ρύπανση των υδάτινων πόρων και γενικά η κάθε είδους ρυπαίνουσα δραστηριότητα. Μία γενική παρατήρηση όσων αφορά τις γεωργικές εκτάσεις είναι ότι με το σκεπτικό του κανονικού σχήματος και με τη λογική να κλείσουν οι ακανονιστίες, εντάσσονται στο σχέδιο αδόμητες περιοχές, καθαρές, που είναι για αγροτική καλλιέργεια. Η επέκταση του σχεδίου δε γίνεται μόνο σε περιοχές όπου υπάρχουν θύλακες με υπάρχουσες κατοικίες, αλλά και σε κενές εκτάσεις. Με αυτό τον τρόπο θα ενταχθούν στο ΓΠΣ 4.500 στρέμματα γεωργικής γης. Όμως όπως αναφέρεται και στη μελέτη η γεωργία και η γη είναι αυτή που παράγει την πρώτη ύλη για την διατροφή του πληθυσμού και πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή. Δεν μπορεί να αφαιρείται από τον αγρότη η γεωργική γη με αντάλλαγμα την αύξηση της αξίας της γης με την οικοπεδοποίηση εν όψη μιας οικιστικής ανάπτυξης, που και για τον ίδιο είναι καταστροφική. Το επιχείρημα ότι σήμερα η εντατικοποίηση της γεωργίας ισοσκελίζει την ελάττωση της γεωργικής γης δεν είναι αρκετό. Τα αγροτικά εισοδήματα μειώνονται και ο πληθυσμός στις πόλεις (και στα Τρίκαλα) αυξάνεται και πρέπει να αναρωτιέται κανείς πως θα τραφεί αυτός ο πληθυσμός. Εκτός του ότι πρέπει να περιοριστούν οι εκτάσεις που εντάσσονται στο σχέδιο, πρέπει να υπάρξει και πρόβλεψη για αυτές που τελικά εντάσσονται, αν θα συμπεριληφθούν κάποια κομμάτια τους στις Περιοχές Ειδικής Προστασίας. Πρέπει να οριστεί ένα ποσοστό των εκτάσεων αυτών που να εντάσσονται στις ΠΕΠ 1, προστασίας δασικών εκτάσεων. Ακόμη για αυτές τις περιοχές πρέπει να προσδιοριστούν οι χρήσεις γης, προκειμένου να αποφευχθούν προβλήματα στη συνέχεια και πρέπει να οριστούν οι συντελεστές δόμησης, οι κοινόχρηστοι και κοινωφελείς χώροι. Στις νέες περιοχές που εντάσσονται στο ΓΠΣ πρέπει να ληφθεί μέριμνα να ακολουθούν τα τυχόν υπαρκτά φυσικά όρια και περιμετρικά των περιοχών να υπάρχει πράσινος δακτύλιος με πλάτος 100 μ. Επιπλέον στη μελέτη γίνεται αναφορά στα βιολογικά προϊόντα και γίνεται σαφές ότι είναι απαραίτητες αυτές οι καλλιέργειες για να δοθούν χρήματα από την ΕΕ. Το θέμα είναι ότι πολλές φορές οι παραδοσιακές καλλιέργειες έχουν μεγαλύτερη απόδοση και η εμπειρία των αγροτών είναι μεγαλύτερη. Επίσης, τα προϊόντα που συστήνει η ΕΕ προς καλλιέργεια δεν ευδοκιμούν στις περιοχές αυτές. Τέλος η πρόταση για χρήση φωτοβολταϊκών και μονάδων παραγωγής ενέργειας από βιομάζα είναι ασαφής και πρέπει να προταθούν συγκεκριμένες εκτάσεις για την πιθανή τοποθέ- ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09 157

τησή τους. Αφού όπως αναφέρεται πρόκειται για εκτάσεις του δήμου, που εντάσσονται σε διάφορες ΠΕΠΔ, πρέπει πρώτα να ληφθούν υπόψη και να καλυφτούν οι ανάγκες για αθλητικές εγκαταστάσεις, κοινωνική κατοικία, εκπαίδευση κλπ. Και μετά οι ανάγκες για τέτοιες εγκαταστάσεις που βρίσκονται σε πρωταρχικό στάδιο εφαρμογής. 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Είναι δεδομένο ότι ο φυσικός πλούτος υπάρχει και μάλιστα είναι μεγάλος. Υπάρχουν μάλιστα κομμάτια που είναι ανέγγιχτα. Οι υπεύθυνοι φορείς καλούνται να κάνουνε μια παρέμβαση, που πρέπει να εξαλείψει τα προβλήματα και να αναδείξει τα πλεονεκτήματα. Σε πρώτο στάδιο όσων αφορά καθένα από τα στοιχεία που μελετώνται, πρέπει να επανέλθει στην υγιή του κατάσταση, γι αυτό μιλάμε για καθαρισμό και προστασία. Το δεύτερο στάδιο έχει να κάνει με τις νέες παρεμβάσεις που πρέπει να είναι τέτοιες, ώστε να μην καταλήξει κανείς να αναπολεί την προηγούμενη κατάσταση. Γι αυτό οι παρεμβάσεις πρέπει να είναι ήπιες και όσο πιο κοντά γίνεται στα δεδομένα του τόπου. Το πρώτο στάδιο της Αναθεώρησης του ΓΠΣ Τρικάλων καταφέρνει με επιτυχία να μελετήσει την υπάρχουσα κατάσταση και να εντοπίσει τα προβλήματα. Στο δεύτερο στάδιο οι προτάσεις γίνονται με βάση τη μελέτη, οπότε είναι αρκετά εύστοχες. Το κακό είναι ότι μένουνε σε πολύ πρωταρχικό στάδιο, θα έπρεπε να είναι πιο συγκεκριμένες και να μελετώνται πιο διεξοδικά. Δηλαδή, να είναι προσδιορισμένο το πού ακριβώς αλλάζει η δεδομένη κατάσταση και ποιες θα είναι οι συνέπειες των αλλαγών. Πρέπει ότι προτείνεται να λαμβάνει υπόψη και τους υπόλοιπους τομείς ανάπτυξης και να είναι ένα έργο ρεαλιστικό, που να μη μείνει σχέδιο. Η ανάπλαση των ποταμών και των λόφων με βάση ένα δίκτυο που θα τα συνδέει μεταξύ τους, καθώς και με άλλους ελεύθερους χώρους, είναι μια πρόταση που θα μπορούσε να λύσει πολλά ζητήματα. Με βάση ένα τέτοιο σχέδιο, θα μπορούσε ολόκληρη η μελέτη να προσανατολίζεται σε αυτή την κατεύθυνση και να μιλάει με περιβαλλοντικούς όρους. Σε συνδυασμό με τις γεωργικές εκτάσεις, που πρέπει επίσης να διατηρηθούν και να προστατευθούν, δημιουργείται συνολικά ένα πλαίσιο που τονίζει αυτές τις χρήσεις, τις βάζει σε προτεραιότητα, ώστε ο- ποιαδήποτε ενέργεια να μη μπορεί να τις βλάψει. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Αναθεώρηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου του Δήμου Τρικάλων, Α φάση(2008). Αναθεώρηση του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου του Δήμου Τρικάλων, Β1 φάση(2008). Αραβαντινός Α. (1997),Πολεοδομικός Σχεδιασμός, Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα. Αυγερινού- Κολώνια (1997),Θέµατα Ανάπτυξης του Χώρου και Χωροταξικός Σχεδιασµός, Τοµέας Πολεοδοµίας και Χωροταξίας ΕΜΠ. Βαβίζος, Ζανάκη, Παπαζήσης (1998),Οικολογική Θεωρία και Πράξη στις Περιβαλλοντικές, Μελέτες: Χλωρίδα, πανίδα και οικοσυστήματα. Δρόσος Ιωάννης (2007),Περιβαλλοντική θεώρηση του ΓΠΣ του Δήμου Γέρακα, εργασία στο ΔΠΜΣ Πολεοδομίας- Χωροταξίας. Ζαγοριανάκος Ευθύμης (2006),H Οδηγία για τις Στρατηγικές Περιβαλλοντικές Εκτιμήσεις (ΣΠΕ) και η εμπειρία εφαρμογής στην Μ. Βρετανία και Ιρλανδία. Κότσιαρη Αγγελική, Περυσινάκη Ευαγγελία(2008),Ανάπλαση περιοχής ΚΟΜΔΕ και σιδηροδρομικού σταθμού Τρικάλων, διπλωματική εργασία Αρχιτεκτονικής Σχολής ΕΜΠ. Ο Ληθαίος Ποταμός- εργασία 1 ου Ενιαίου Λυκείου Τρικάλων(2004) ΤΕΕ (2006),Νομοθεσία για τον Πολεοδομικό Σχεδιασμό. ΤΕΕ (2006),Νομοθεσία για τον Χωροταξικό και Πολεοδομικό Σχεδιασμό. 158 ΕΜΠ ΔΠΜΣ Πολεοδομία Χωροταξία Προσεγγίσεις του σχεδιασμού στην Ελλάδα 2008/09