ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥ. ΚΥΚΛΟΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ Ενότητα: Β3. Χαρακτηριστικά ηλικίας. Εφορεία Εκπαίδευσης Γενικής Εφορείας Αθήνα η Έκδοση

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΟΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ Ενότητα: Β3. Χαρακτηριστικά ηλικίας Εφορεία Εκπαίδευσης Γενικής Εφορείας Αθήνα 2015-1η Έκδοση 1

Συγγραφέας Υλικό από το υπάρχον υλικό εκπαίδευσης των 4 κλάδων του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων Γιώργος Χουρδάκης Αλέξανδρος Χριστοδουλάρας Σπύρος Πολυζώης Μιχάλης Κατωπόδης Σοφία Καραγκιαούρη Υπεύθυνος Διαμόρφωσης επιστημονικών προδιαγραφών του εκπαιδευτικού υλικού Νεκτάριος Τσεσμελόπουλος Συμβουλευτική Υποστήριξη Επιστημονική Ένωση Εκπαιδευτών Ενηλίκων Επιμέλεια κειμένων Το παρόν δημιουργήθηκε στο πλαίσιο δημιουργίας εκπαιδευτικών εγχειριδίων για την «ευέλικτη εκπαίδευση» του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων (Σ.Ε.Π). Η συγγραφή των κειμένων έχει γίνει με τη βοήθεια τεκμηριωμένων εγχειριδίων τα οποία αποτελούν το υφιστάμενο υλικό της Επίσημης εκπαίδευσης Ενηλίκων Στελεχών του Σ.Ε.Π.. Οι συγγραφείς έχουν επιλεγεί με τη βοήθεια της Εφορείας Εκπαιδεύσεως και είναι ενεργά μέλη του Εκπαιδευτικού προσωπικού του Σ.Ε.Π. 2

Περιεχόμενα Σκοπός...5 Προσδοκώμενα Αποτελέσματα...5 Λέξεις Κλειδιά...6 Εισαγωγή...7 Ενότητα 1...8 1.1. Γνώρισε το Λυκόπουλο...8 1.2. Χαρακτηριστικά που δημιουργούνται από τη φύση του παιδιού...8 1.3. Ανάγκες που δημιουργήθηκαν από την κοινωνική ζωή...9 1.4. Ανάγκες που δημιουργήθηκαν από το ειδικό περιβάλλον...9 1.5. Πως η Αγέλη ανταποκρίνεται στα Χαρακτηριστικά ηλικίας των Λυκόπουλων...9 Ενότητα 2... 14 2.1. Γνώρισε τον Πρόσκοπο... 14 Κλάδος Προσκόπων: Ομάδες για παιδιά ηλικίας 11-15 ετών... 14 2.2. Νοητικά χαρακτηριστικά νέων... 14 2.3. Κοινωνικά Χαρακτηριστικά νέων... 15 2.4. Πνευματικά χαρακτηριστικά νέων... 15 2.5. Ανάγκες και προσδοκίες νέων 11-14... 16 2.6. Συνηθισμένα προβλήματα... 16 2.7. Βελτίωση γνώσεων πάνω στα προβλήματα, Χαρακτηριστικά και ενδιαφέροντα... 16 2.8. Σημεία Προσοχής... 17 Ενότητα 3... 18 Τα χαρακτηριστικά της ηλικίας στον Κλάδο Ανιχνευτών (Κλάδος Ανιχνευτών: Κοινότητες για εφήβους 15-18 ετών)... 18 3.1. Σημεία Προσοχής... 18 3.2. Ορισμός... 18 3.3. Χρόνος έναρξης Διάρκεια... 18 3.4. Μεταβολές... 19 3.5. Χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει ένας έφηβος... 21 3.6. Ο έφηβος και η οικογένεια... 23 3.7. Ο έφηβος και η οικογένεια στην Ελλάδα της κρίσης... 24 3.9. Ειδικές περιπτώσεις... 25 3

3.10. Προβληματισμοί... 29 Ενότητα 4... 30 4.1. Οι νέοι στο ξεκίνημα της ζωής τους και το Προσκοπικό Δίκτυο... 30 4.2. Ανάγκες νέων... 30 4.3. Στόχος κάλυψης των αναγκών των νέων... 31 4.4. Το πλαίσιο των δραστηριοτήτων και οι Δράσεις των Προσκοπικών Δικτύων... 31 Σύνοψη... 33 4

Σκοπός Σκοπός αυτής της εκπαιδευτικής ενότητας είναι να αναφέρει και στην συνέχεια να αναλύσει τα χαρακτηριστικά ηλικίας των παιδιών (Λυκόπουλα Πρόσκοποι), των εφήβων (Ανιχνευτές) και των ενηλίκων (Προσκοπικό Δίκτυο). Θα εξηγηθεί το πώς τα χαρακτηριστικά της ηλικίας αποτελούν έναν από τους τρείς βασικούς άξονες βάσει του οποίου φτιάχνουμε το ετήσιο πρόγραμμα δραστηριότητας του τμήματός μας. Πως και με ποια ήδη δράσεων προσπαθούμε να εκμεταλλευτούμε τα Χαρακτηριστικά ηλικίας αλλά και πως τα εξυπηρετούμε, πετυχαίνοντας έτσι την «ικανοποίηση» των αναγκών των μελών μας αλλά και τον εμπλουτισμό των προγραμμάτων μας. Προσδοκώμενα Αποτελέσματα Με την ολοκλήρωση αυτής της εκπαιδευτικής ενότητας οι εκπαιδευόμενοι θα πρέπει να είναι σε θέση να: Αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά ηλικίας, τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών ηλικίας 7-11 χρονών. Αναλύουν πώς τα χαρακτηριστικά, οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών μεταβάλλονται με την ηλικία τους. Εξηγούν πώς τα χαρακτηριστικά, οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών της ηλικίας του Λυκόπουλου επηρεάζονται από το κοινωνικό περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο, τηλεόραση κλπ.). Περιγράφουν πώς η Αγέλη ανταποκρίνεται στα χαρακτηριστικά ηλικίας και στις ανάγκες των Λυκόπουλων μέσα από τις δράσεις της Αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά ηλικίας, τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών ηλικίας 11-15 χρονών. Γνωρίζουν τα Χαρακτηριστικά Ηλικίας των Προσκόπων. Αναλύουν πώς τα χαρακτηριστικά, οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών μεταβάλλονται με την ηλικία τους. Εξηγούν πώς τα χαρακτηριστικά, οι ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών της ηλικίας του Προσκόπου επηρεάζονται από το κοινωνικό περιβάλλον (οικογένεια, σχολείο, τηλεόραση κλπ.). Περιγράφουν πώς η Ομάδα Προσκόπων ανταποκρίνεται στα χαρακτηριστικά ηλικίας και στις ανάγκες των Προσκόπων μέσα από τις δράσεις της. Βρίσκουν ιδέες δράσεων, παιχνίδια, δραστηριότητες, στοιχεία προγράμματος που μπορούν να εντάξουν στο πρόγραμμα της Ομάδας και κάνουν πράξη τα Χαρακτηριστικά Ηλικίας των Προσκόπων. Γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας και τρόπους που αυτά εκφράζονται στην Κ.Α. Αναφέρουν τη θετική επίδραση της Κοινότητας Ανιχνευτών στα χαρακτηριστικά. 5

Αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά δύσκολες περιπτώσεις, στην περίπτωση που κάποιος Ανιχνευτής έχει διαταραγμένη συμπεριφορά. Αναφέρουν πώς προσφέρονται γνώσεις (εμπειρίες βιώματα) στους Ανιχνευτές. Αναγνωρίζουν τις ανάγκες των νέων 18 με 30 ετών Αναφέρουν πως το Δίκτυο και οι δράσεις τους ικανοποιούν τις ανάγκες των νέων. Λέξεις Κλειδιά -Χαρακτηριστικά Ηλικίας -Λυκόπουλα -Πρόσκοποι -Ανιχνευτές -Προσκοπικό Δίκτυο -Πρόγραμμα -Δράσεις -Ικανοποίηση αναγκών 6

Εισαγωγή Ο Προσκοπισμός είναι μία άκρως ανθρωποκεντρική κίνηση με πρόγραμμα βιώματα, εμπειρίες και συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί φτιαχτεί, από ανθρώπους για ανθρώπους. Συνήθως η παραπάνω προσπάθεια καταβάλλεται από τα ενήλικα στελέχη της Προσκοπικής κίνησης, έχοντας σαν γνώμονα την ικανοποίηση των αναγκών των ανήλικων στελεχών μας. Και όταν μιλάμε για ικανοποίηση αναγκών μιλάμε για τις ανάγκες που υπάρχουν σε κάθε ηλικιακή ομάδα. Είναι γνωστό άλλωστε πως πολλές από τις ανάγκες απορρέουν από τα χαρακτηριστικά της ηλικίας του κάθε ατόμου. Θα δούμε λοιπόν, ποια είναι τα χαρακτηριστικά ηλικίας των μελών μας και με ποιους τρόπους εμείς καλούμαστε να τα εκμεταλλευτούμε αλλά και να τα εξυπηρετήσουμε. 7

Ενότητα 1 Τα χαρακτηριστικά ηλικίας στην Αγέλη των Λυκοπούλων 1.1. Γνώρισε το Λυκόπουλο Κλάδος Λυκόπουλων: Παιδιά ηλικίας 7-11 ετών Εισαγωγή Τα Λυκόπουλα, παιδιά 7-11 χρόνων, ευρίσκονται στη σχολική ηλικία. Η ηλικία αυτή δεν είναι περίοδος θεαματικών αλλαγών αλλά συγκρότησης και εμπέδωσης αποκτηθέντων πριν ικανοτήτων και εν γένει εμπειριών. Αρχίζει η κοινωνικοποίηση με το σχολείο και τις έξω οικογενειακές ασχολίες (ξένες γλώσσες - αθλητισμός- μουσική- χορός κλπ). Η Δημιουργία ανθρώπινων σχέσεων φιλιών και γενικά είναι η ηλικία όπου τα παιδιά αναζητούν μία θέση (αναγνώριση) στον κόσμο των μεγάλων. Ο κάθε άνθρωπος και φυσικά κάθε παιδί είναι μία ξεχωριστή προσωπικότητα με τις δικές της ιδιαιτερότητες και εκδηλώσεις. Μια προσεκτική παρατήρηση οδηγεί στο συμπέρασμα ότι εκτός από τις ιδιαιτερότητες υπάρχουν και πολλά κοινά σημεία, κοινά γνωρίσματα: Χαρακτηριστικά - Ανάγκες - Ενδιαφέροντα - Προσδοκίες Τα γνωρίσματα αυτά συναντώνται, είτε όλα, είτε μερικά στους εκπροσώπους αυτής της ηλικίας ανάλογα με τις επιδράσεις του περιβάλλοντος. Τρεις παράγοντες επηρεάζουν τη διαμόρφωση των γνωρισμάτων της ηλικίας. Α) η φύση του παιδιού Β) το γενικό περιβάλλον Γ) οι ειδικές συνθήκες διαβίωσης 1.2. Χαρακτηριστικά που δημιουργούνται από τη φύση του παιδιού Ζωντάνια: ανάγκη για κίνηση- θόρυβο- εκτόνωση- παιχνίδι Όρεξη για μάθηση: ανάγκη γνώσης του περιβάλλοντος Μίμηση Φαντασία: ανάγκη κατανόησης περιβάλλοντος προσαρμογή Περιπέτεια ρομαντισμός: ανάγκη να ζήσει μέσα στον κόσμο της φαντασίας του Αγάπη για κατασκευές:- Δημιουργικότητα ανάγκη δημιουργίας- δράσης Διάθεση για συλλογή αντικειμένων: ανάγκη να αισθάνεται κάτι δικό του Δημιουργία ομάδων- παρέας - συναναστροφές: ανάγκη κοινωνικοποίησης-κοινωνικής ζωής 8

Αυθορμητισμός: ανάγκη έκφρασης Αίσθηση αστείου- ζαβολιάς: ανάγκη ψυχαγωγίας- αναγνώρισης 1.3. Ανάγκες που δημιουργήθηκαν από την κοινωνική ζωή 1. αναγνώριση και σεβασμός προσωπικότητας. 2. κατανόηση, αγάπη, στοργή, υπομονή. 3. συμπαράσταση, βοήθεια, εμπιστοσύνη. 1.4. Ανάγκες που δημιουργήθηκαν από το ειδικό περιβάλλον Γειτονιά, πόλη, οικογένεια, συνθήκες ζωής (διαβίωσης). Η αγέλη των Λυκοπούλων αποτελείται από εκπροσώπους της σχολικής ηλικίας και είνα ι και αυτή ένας παράγοντας που μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στη διαμόρφωση αναγκών χαρακτηριστικών αλλά κύρια και βασικά στην ικανοποίηση όλων των παραπάνω και κυρίως στην εκτόνωσή τους. Πως; Με το πρόγραμμά της και τις εκδηλώσεις της που είναι ρυθμισμένα να ικανοποιούν και να ανταποκρίνονται σ αυτή την ηλικία. Η αγέλη των Λυκοπούλων έχει στόχο να ικανοποιεί τις παιδαγωγικές ανάγκες των παιδιών- να θεμελιώσει ηθικά τα Λυκόπουλα και να βοηθάει στο χτίσιμο ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων με την ενασχόληση με τους 5 τομείς για να επιτύχει τον ένα από τους δύο σκοπούς του προσκοπισμού. Την διαπαιδαγώγηση. 1.5. Πως η Αγέλη ανταποκρίνεται στα Χαρακτηριστικά ηλικίας των Λυκόπουλων ΖΩΝΤΑΝΙΑ: παιδιά γεμάτα ζωή, ενεργητικότητα, ζωηράδα, τους αρέσει ο θόρυβος, τρελαίνονται να παίζουν. Ζωηρά παιχνίδια, έντονα τραγούδια, εκδρομές, δράσεις υπαίθρου, σωματικής αγωγής, κραυγές, αγώνες, ομαδικά παιχνίδια, αθλοπαιδιές, αθλητισμός, Τομέας σωματικής αγωγής υγεία, ευκινησία, κολύμπι, παιχνίδια μπάλας, ποδήλατο, Τομέας φύσης, εκδρομή, ψάρεμα Ερασιτεχνικές ασχολίες: όλες σωματικής αγωγής, υπαίθριας ζωής, κατασκήνωση, προσωπικό παράδειγμα βαθμοφόρων 9

Όρεξη για μάθηση: παιδιά που ρωτούν συνεχώς και για καθετί, αχόρταγα-ρουφούν γνώσειςιστορίες- διηγήσεις και οτιδήποτε ενδιαφέρει. Επισκέψεις, μεγάλα παιχνίδια έρευνας, μελέτη φύσης κύκλοι περιπετειών, μηνιαία θέματα, προβολές, κουίζ (ερωτήσεις), παρουσιάσεις νέων γνώσεων, (γνώση μέσα από τη πράξη) όλα τα κριτήρια, όλες οι ερασιτεχνικές ασχολίες αλλά κυρίως οι πνευματικής καλλιέργειας κατασκήνωση, προσωπικό παράδειγμα γερόλυκων. Μίμηση - Φαντασία : παιδιά με έντονο μιμητισμό μιμούνται τους ήρωες των αγαπημένων του ιστοριών. Ζουν μέσα σε φανταστικούς κόσμους, πλάθουν με το μυαλό τους καταστάσεις ιστορίες, δημιουργούν το δικό τους κόσμο. Ιστορία πλαίσιο κλάδου (μόγλης), ατμόσφαιρα αγέλης, ονόματα βαθμοφόρων, μηνιαία θέματα, διήγηση ιστοριών, προβολές, διακόσμηση φωλιάς, παιχνίδια μίμησης, σκετς, παραστάσεις, tableau vivant, χοροί παρουσιάσεις, εισαγωγή παιχνιδιών, χοροί αγριμιών, μεταμφιέσεις, επισκέψεις, παιδικό θέατρο, καραγκιόζης, κουκλοθέατρο, τραγούδια μίμησης κινήσεων, αφίσες μηνιαίων θεμάτων, αφίσες, διαφημίσεις δράσεων, κύκλος αγέλης. Τομέας υπαίθρου: εκδρομές- διανυκτερεύσεις στο ύπαιθρο. Τομέας πνευματικής καλλιέργειας: Μόγλης, Εθνικός ύμνος, μίμηση κάτι απλού, διήγηση ανέκδοτου. Ερασιτεχνικές ασχολίες: μουσικού, αφηγητή, ηθοποιού, δημιουργικής φαντασίας φίλου του διαστήματος, χορευτή, λαϊκών χορών, σκιτσογράφου, γλυπτικής, ζωγραφικής, καραγκιοζοπαίχτη, κουκλοθέατρου παιχνίδια, διακοσμητή, δημοσιογράφου, ψυχαγωγού διοργανωτή γιορτών, ταξιδιώτη, βιβλιοθηκάριου. Κατασκήνωση, προσωπικό παράδειγμα γερόλυκων. Περιπέτεια ρομαντισμός: στενά συνδεδεμένα με την έντονη φαντασία. Η περιπέτεια είναι το πρακτικό μέρος της φαντασίας. υπάρχουν στιγμές που κυριαρχούν λεπτά αισθήματα ρομαντισμού. Ιστορίες (περιπετειώδες- ιστορικές), ιστορικά παιχνίδια, μηνιαία θέματα μεταμφιέσεις, κύκλοι αγέλης, κύκλοι περιπετειών, μεγάλα παιχνίδια, ιστορία Μόγλη, εκδρομές, κατασκηνώσεις, βραδινά ρομαντισμού, τραγούδια (άσπρο ραn), ανιχνεύσεις. Τομέας ζωής υπαίθρου: κατάκτηση βυθού διαστήματος- ν ακολουθεί άνετα κάποιο μονοπάτι στη φύση- μαγείρεμα στην ύπαιθρο- πορεία με πυξίδα- διανυκτέρευση στο ύπαιθρο. Τομέας πνευματικής καλλιέργειας: κύκλος αγέλης- παρακολούθηση ταινίαςθεάτρου- να γνωρίζει 5 μεγάλες περιόδους της ελληνικής ιστορίας και όλο το β στάδιο όλο το γ στάδιο του μονοπατιού του πνεύματος. Τομέας τεχνικών δεξιοτήτων: Κόμπο, δέμα συσκευασία δώρου. Ερασιτεχνικές ασχολίες: φίλου της λογοτεχνίας- ποίησης- μουσικής radio, t.v., θεάτρουκινηματογράφου- παγκοσμίων γνώσεων- ιστορικού- αρχαιολόγου- παρατηρητή- συλλέκτη- 10

γνώση ηλεκτρονικών παιχνιδιών- συμμετοχής Χριστουγέννων Πάσχα- φίλου του βουνούανίχνευσης- εκδρομέα- κατασκηνωτή- φίλου περιβάλλοντος- φωτογράφου- αερομοντελιστήξεναγού- πυροσβέστη- ψυχαγωγού- ταξιδιώτη. Προσωπικό παράδειγμα των βαθμοφόρων Αγάπη για κατασκευές - δημιουργικότητα: η χαρά της δημιουργίας, του να φτιάξουν κάτι μόνα τους, κάτι να τα εκφράζει, που είναι στα μέτρα τους. χρειάζονται ενθάρρυνση και αναγνώριση της προσπάθειας. Κατασκήνωση, προσωπικό παράδειγμα βαθμοφόρων. Χειροτεχνίες, διακοσμήσεις, μεταμφιέσεις (κατασκευή) κόμποι μικροκατασκευές κατασκήνωσης, φωλιές εκδρομής, κατασκευές φωλιάς, πάζλ, χώρος ελεύθερης δημιουργίας κατασκευή κούκλων, φιγούρων, παίξιμο καραγκιόζη, κατασκευή παιχνιδιών, για καλή πράξη ράψιμο κουμπιού κατασκευή πραγμάτων για πούλημα οικονομική δράση για ενίσχυση ταμίας- φυτική σύνθεση, ψήσιμο φαγητού, φροντίδα κήπου, στήσιμο αντίσκηνου, στρώσιμο κρεβατιού. τομέας τεχνικής δεξιότητας όλα: νοικοκυριό- καφές και τσάι- παρασκευή γλυκού, φαγητού. Ερασιτεχνικές ασχολίες: τεχνικών δεξιοτήτων όλες, φίλου της βάρκας, ψαρά, γεωργού, κηπουρικής,- φίλου των λουλουδιών, βοτανολογίας, ζωοτεχνίας, φίλου των ζώων φίλου των πουλιών. Διάθεση για συλλογή πραγμάτων - συλλογές: η χαρά του να αποκτήσεις κάτι δικό σου που να το ορίζεις. μέσα στο κόσμο των μεγάλων δεν υπάρχουν πράγματα που να ανήκουν στα παιδιά. Προσωπικό παράδειγμα βαθμοφόρων, συλλογές φύλων, αλφαβητάρια φύσης, μπαούλο θησαυρού αγέλης, μεγάλα παιχνίδια, συλλογές διαφόρων αντικειμένων. Τομείς ενδιαφερόντων : συλλογή 10 αντικειμένων φύσης- 10 φυτά γειτονιάς- καρτ ποστάλ της πόλης του- συλλογή με συγκεκριμένο θέμα- φωτογραφικό άλμπουμ Ερασιτεχνικές ασχολίες : συλλέκτη - φιλοτέχνου - φίλου της ποίησης - βοτανολογίας - φίλου του ουρανού - φίλου του διαστήματος - παιχνίδια 0 διακοσμητή - δημοσιογράφου - φίλου προς όλου - ξεναγού. δημιουργία ομάδα- παρέας - συναναστροφές: δεν είναι η ηλικία των στενών φίλων, όμως χρειάζονται παρέα στο παιχνίδι. συμμορία στις διάφορες περιπέτειες. είναι η δική τους κοινωνία των παιδιών όπου όλοι είναι σεβαστοί και ίσοι. Κατασκήνωση, προσωπικό παράδειγμα βαθμοφόρων αγελαία δραστηριότης, εξάδες, κραυγή αγέλης, στολή, ομαδικά παιχνίδια, σκυταλοδρομίες, τραγούδια όπως ο κρίκος, άσπρα και μαύρα τα λυκάκια, μαζί ξεκινήσαμε, συγκεντρώσεις κλειστού χώρου, διακόσμηση φωλιάς, εξάδας, φωλιά εξάδας εκδρομής, κατασκήνωσης, παρουσιάσεις εξάδας, εργασίες εξάδων, συλλογικές χειροτεχνίες, συμμέτοχη στη δουλεία της φωλιάς (βάψιμο- σιγύρισμα) εξάδα υπηρεσίας, εκλογές, κύκλος αγέλης. Κριτήρια αξιολόγησης: διεύθυνση παιχνιδιού στην αγέλη- συμμετοχή σε δράση προστασίας περιβάλλοντος στη γειτονιά, συμμετοχή σε σκετς εξάδας- παρουσίαση και σκετς 11

για ημέρα σκέψης- οργάνωση σκετς στην εξάδα, διήγηση ιστορίας στην αγέλη, διεύθυνση τραγουδιού- ξενάγηση εξάδας στο μουσείο, οργάνωση επιτελείου εφημερίδας εξάδαςβοήθεια στην διακόσμηση της αγέλης- τηλέφωνα 3 φίλων του, γνωρίζει 4 παιδιά της γειτονιάς. τομέας κοινωνικής συνεργασίας όλο-ερασιτεχνικές ασχολίες : σωστού μαθητή, καλού συζητητή, αθλητή στίβου, αθλοπαιδιών, προπονητή, γυμναστή, χειροτέχνη, παιχνίδια τυπογράφου, διακοσμητή, όλες τις κοινωνικής συνεργασίας. Αυθορμητισμός: η συμβατικότητα της ζωής δεν έχει εμφανισθεί λες και κάνουν αυτό που νοιώθουν χωρίς υστεροβουλία, συμφέρον, υπολογισμό. Κατασκήνωση, προσωπικό παράδειγμα βαθμοφόρων. Τυπικά, πειθαρχία στην αγέλη, Νόμος παιχνίδια (τήρηση κανόνων), κραυγές, κύκλος αγέλης, ζωή στο ύπαιθρο, χειροτεχνίες οικειότητα, ενικός, δημιουργίες της στιγμής (παρουσιάσεις) αλλά γραμματισμένες. Κριτήρια αξιολόγησης : κανόνες παιχνιδιού με μπάλα, διεύθυνση παιχνιδιού στην αγέλη, να γνωρίζει πως να κινείται στη φύση από περιβαλλοντολογικής πλευράς, να προστατεύει ευσυνείδητα το περιβάλλον, να κάνει αυτοσχέδια προσευχή, να διευθύνει ένα τραγούδι να φτιάξει ευχετήρια κάρτα, γράμμα, στρώσιμο τραπεζιού, ψώνια, τηλέφωνο, νοικοκυριό, να γνωρίζει τι κάνουν όταν γιορτάζει κάποιος ή έχει πένθος, πότε είναι η γιορτή της μητέρας και να προετοιμαστεί ανάλογα, να πάρει μέρος σε δράσεις προσφοράς, να γνωρίζει πότε γιορτάζουν τα μέλη της οικογενείας του, να μπορεί να κυκλοφορεί με λεωφορείο, να κάνει παρέα σε ασθενή, να βγάζει περίπατο το μικρό του αδελφάκι, να βοηθά κάποιο συμμαθητή του στα μαθήματα, να έχει αλληλογραφία με ένα παιδί στο εξωτερικό. Ερασιτεχνικές ασχολίες : καλού μαθητή, καλού συζητητή, φιλάθλου, γραμματέα, φίλου προς όλου, οικοκύρη, φίλου της οικογένειας, φίλου του σπιτιού, φιλοξενίας, βρεφοκομίας βοηθού της εκκλησίας, διοργανωτή γιορτών, φίλου της επικοινωνίας. Αίσθηση αστείου και ζαβολιάς: το πειραχτήρι είναι η λέξη για το παιδί που κάνει αστεία, φάρσες, που του αρέσει να γελά χωρίς λόγο πολλές φορές. διασκεδάζει κάνοντας τους άλλους είτε να αγανακτούν είτε να γελούν. τελικά προσελκύει την προσοχή των άλλων (των μεγάλων) πολλές φόρες "κλέβουν το παιχνίδι για να τους παραδεχτούν οι άλλοι". Κατασκήνωση, προσωπικό παράδειγμα βαθμοφόρων μιμήσεις, σκετς, εύθυμες ιστορίες, τυπικά, κραυγές, χοροί αγριμιών (π.χ. μπατερλογκ), παιχνίδια (όπως γύρω από το ξύλο, κλπ). τραγούδια κωμικά, κωμικά σήριαλ. 12

Κριτήρια αξιολόγησης: σωστή στάση στο διάβασμα, τούμπα, βαρελάκια, διήγηση ανέκδοτου, να πει παροιμίες, αινίγματα, να γράψει ένα ποίημα Ερασιτεχνικές ασχολίες : ψυχαγωγού, διοργανωτή γιορτών, μουσικού, αφηγητή ηθοποιού. Ανάγκες [κοινωνικό περιβάλλον] κλίμα αγέλης- σχέσεις βαθμοφόρων λυκόπουλων (ενικός, οικειότητα)- δέσιμο ομάδαςεπιβραβεύσεις προσπάθειας (αστέρια, ερασιτεχνικές ασχολίες-ένα μπράβο ή ένα χαμόγελο). συμμετοχή των παιδιών στα προβλήματα της αγέλης - κύκλος αγέλης- ανάθεση υπευθυνοτήτων σχέσεις βαθμοφόρων μεταξύ τους προσωπικό παράδειγμα Ανάγκες [ειδικό περιβάλλον] εντοπισμός και καλλιέργεια θετικών στοιχείων. άμβλυνση αρνητικών στοιχείων της προσωπικότητας καταφεύγοντας σε ειδικούς για βοήθεια με την αντιμετώπιση των ειδικών παιδαγωγικών προβλημάτων που παρουσιάζονται σαν προέκταση των ιδιαίτερων κοινών χαρακτηριστικών των παιδιών της περιοχής που λειτούργει το τμήμα. Εν κατακλείδι πέρα από όλα αυτά οι γερόλυκοι πρέπει να αντιμετωπίσουν κάθε λυκόπουλο σαν ξεχωριστή προσωπικότητα με ιδιαίτερα προβλήματα, βιώματα και εμπειρίες μέχρι τώρα από την επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος, σχολείου κλπ. αφού διαπιστώσουν τα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες να ιεραρχήσουν και να αξιολογήσουν τους τρόπους αντίδρασης και ικανοποίησης για να έχουμε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. σκύβουμε πάνω από κάθε παιδική ψυχή και με ανοικτό (ευρύ) πνεύμα αντιμετωπίζουμε το κάθε τι. απαραίτητη η συνεργασία με το σπίτι τους γονείς με διακριτικότητα ψυχραιμία - λεπτότητα- προσοχή. πάντα μέσα στο προσκοπικό παιχνίδι και οδηγό τους σκοπούς του προσκοπισμού 13

Ενότητα 2 Χαρακτηριστικά ηλικίας στην Ομάδα των Προσκόπων 2.1. Γνώρισε τον Πρόσκοπο Κλάδος Προσκόπων: Ομάδες για παιδιά ηλικίας 11-15 ετών Σωματικά χαρακτηριστικά νέων: 11-13 ετών Καλή υγεία, ενεργητικότητα, κίνδυνοι ατυχημάτων, γρήγορη αύξηση ύψους ιδιαίτερα κά τω άκρων - 9 ως 10 ώρες ύπνου - Παιδιαρίζει μερικές φορές - Ιδιοτροπίες - Παραξενιές - Αύξηση σεξουαλικού ενδιαφέροντος. 13-14 ετών Γρήγορη αύξηση ύψους και βάρους, αλλαγή στις διαστάσεις του σώματος, Ορμονικές μεταβολές που οδηγούν σε αυξημένες σεξουαλικές ορμές, ανάπτυξη πρωτευόντων και δευτερευόντων χαρακτηριστικών του φύλου αδεξιότητα στις κινήσεις 9 ως 10 ώρες ύπνου, Τα κορίτσια δεν έχουν την ίδια δύναμη αντιστάσεως στη σωματική κόπωση με τ αγόρια γι αυτό χρειάζονται μεγαλύτερο χρόνο ανάπαυσης, τα αγόρια πιο δυνατά από τα κορίτσια - Αύξηση της όρεξης. Υπερβολική απασχόληση σε σπορ ή κάτι ανάλογο. 2.2. Νοητικά χαρακτηριστικά νέων 11-13 ετών Περιέργεια, αγάπη περιπέτειας και πειραματισμού, ανάπτυξη υπομονής και συγκέντρωσης προσοχής, η εμπιστοσύνη και το θάρρος αυξάνουν με τις επιτυχίες και μειώνονται με τις αποτυχίες - δε θέλει γκρίνια και πολύ κριτική. 13-14 ετών Μεγάλη όσο ποτέ άλλοτε η αποτελεσματικότητα της ικανότητας να αποκτά και να χρησιμοποιεί γνώσεις - Μεταστροφή σκέψης από το πραγματικό στο πιθανό - Ικανότητα να εξετάζει με συστηματικό και αντικειμενικό τρόπο πολλές πιθανότητες ταυτόχρονα και σκέψεις με αφηρημένους όρους - Εμφάνιση ηγετικών προσόντων σε πλαίσια παρέας. 14

2.3. Κοινωνικά Χαρακτηριστικά νέων 11-13 ετών Εχει φίλους, καλύτερους φίλους ή απρόσωπους άγνωστους, ατημέλητη εμφάνιση, ελέγχει τα συναισθήματά του έξω από το σπίτι, αγαπά το ομαδικό παιχνίδι, υπάρχει επιφυλακτικότητα προς το αντίθετο φύλο, η μεταστροφή της συναισθηματικής σχέσης από τους γονείς στους φίλους δημιουργεί αμηχανία και αδεξιότητα. 13-14 ετών Δοκιμάζει πολλούς ρόλους ελπίζοντας να βρεί την πραγματική του ταυτότητα - Κύκλος γνωριμιών σε τρεις κατηγορίες : την παρέα, την πιο στενή "κλίκα" και τις ιδιαίτερες φιλίες - Οι "κλίκες" των κοριτσιών πιο μικρές και ασχολούνται με τις διαπροσωπικές σχέσεις, ενώ οι "κλίκες" ή "συμμορίες" των αγοριών πιο μεγάλες, λιγότερο στενές και ασχολούνται με κοινές δραστηριότητες (σπορ - χόμπυ) - Γνωρίζει ότι ο κύκλος του διαφέρει από αυτόν των γονιών του και τον οριοθετεί - θέλει να του φέρονται σαν ενήλικο και αισθάνεται ότι του φέρονται σαν παιδί - Επιδιώκει να αναλάβει ευθύνες - Αύξηση ενδιαφέροντος για την ατομική του εμφάνιση - Η επιφυλακτικότητα προς το αντίθετο φύλο υποχωρεί και αυξάνεται το ετερόφυλο ενδιαφέρον. 2.4. Πνευματικά χαρακτηριστικά νέων 11-13 ετών Πιστεύει στο "τίμιο παιχνίδι" - Ευαισθησία στις κακές πράξεις - Σεβασμός στο Θεό - Δέχεται κανόνες ζωής και πειθαρχία. 13-14 ετών Προσωπικές ανησυχίες - Αρχίζει να διαμορφώνει κάποια φιλοσοφία ζωής - Ψάχνει αξίες κα ι πρότυπα - Διατυπώνει ανελέητη κριτική για υπάρχοντα κοινωνικά, πολιτικά και θρησκευτικά συστήματα και εφευρίσκει δικά του - Συνειδητοποιεί την ασυμφωνία ανάμεσα στον υπαρκτό και το δυνητικό με επαναστατικά αποτελέσματα - Αρχίζει να ενδιαφέρεται για τους άλλους - Ενδιαφέρεται να ξεχωρίσει το καλό από το κακό. 15

2.5. Ανάγκες και προσδοκίες νέων 11-14 Ανάγκη παρέας συνομηλίκων που γίνεται η κυριότερη πηγή ασφάλειας και κύρους. Ανάγκη παραδοχής από τους συνομηλίκους και "υποταγής" στα κριτήρια της ομάδας (εμφάνιση - φυσικές δεξιότητες - κοινωνική συμπεριφορά). Ανάγκη ύπαρξης ενός ή δύο έμπιστων φίλων. Ανάγκη μιας βάσης ασφάλειας και σταθερότητας στο σπίτι, στην ομάδα. Ανάγκη αίσθησης προσωπικής ταυτότητας (να έχει ιδέα ποιός είναι, που πάει, ποιές δυνατότητες έχει να φθάσει). Ανάγκη ακριβών και άφθονων πληροφοριών για την ομαλή ανάπτυξή του και πιθανές παραλλαγές για να διαλυθούν παράλογες ανησυχίες και άγχη. 2.6. Συνηθισμένα προβλήματα Απειθαρχία. Αρνητική ταυτότητα (περηφάνεια για το "τίποτα" που είναι). Αδικήματα ηλικίας (ψέματα - βρισιές - μικροαπάτες - κλοπές ως εγκληματικότητα). Κάπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικά. Προβλήματα φαγητού ( πολυφαγία - εξαντλητική δίαιτα). Συναισθηματικά "σκαμπανεβάσματα". Έλλειψη οικογενειακής εποπτείας Σεξουαλικά 2.7. Βελτίωση γνώσεων πάνω στα προβλήματα, Χαρακτηριστικά και ενδιαφέροντα Γνώση του οικογενειακού, εκπαιδευτικού, κοινωνικού και θρησκευτικού υπόβαθρου ΚΑΘΕΝΟΣ παιδιού. Συνεχής προσωπική επαφή. Ανάπτυξη οικειότητας και εμπιστοσύνης βαθμοφόρων - νέων με το παιχνίδι και τη συζήτηση των προβλημάτων τους. Συνεργασία βαθμοφόρων. 16

2.8. Σημεία Προσοχής Πρόγραμμα προσαρμοσμένο σε κάθε ηλικία προσκόπου. Οι μικρότεροι δεν πρέπει να βλέπουν το προσκοπικό πρόγραμμα να υπερβαίνει τις δυνάμεις τους, και οι μεγαλύτεροι να μη νοιώθουν ότι τους υποτιμά, και αυτοί με τη σειρά τους να υποτιμούν τον Προσκοπισμό. Δράσεις ανάλογες με την ηλικία με ελευθερία επιλογής θεμάτων αλλά και σύνεση (Προσκοπικό και όχι Ανιχνευτικό πρόγραμμα). Όχι κοινωνικά στερεότυπα φύλλου. Όχι υπερβολική σημασία στην οργανική και ψυχολογική σημασία των συμπτωμάτων της περιόδου. Όχι αστεία με τις σωματικές αλλαγές Οι βαθμοφόροι να αποτελούν πρότυπα υπευθυνότητας χωρίς αυταρχισμό. Να φροντίζουν για να δημιουργήσουν πλαίσια ασφάλειας στην ομάδα. Να υπάρχει σίγουρη διαδοχή για να μη μένουν τα παιδιά ξεκρέμαστα. 17

Ενότητα 3 Τα χαρακτηριστικά της ηλικίας στον Κλάδο Ανιχνευτών (Κλάδος Ανιχνευτών: Κοινότητες για εφήβους 15-18 ετών) 3.1. Σημεία Προσοχής Στον Κλάδο των Ανιχνευτών, τα ανήλικα μέλη μας βρίσκονται στην πιο περίπλοκη, ίσως, φάση της ζωής τους, αυτή της εφηβείας. Στα χαρακτηριστικά της εφηβικής ηλικίας στηρίζεται η Μεθοδολογία του Κλάδου Ανιχνευτών. Η εφηβεία είναι μια περίοδος αλλαγών, ποσοτικών και ποιοτικών, σε όλους τους τομείς της ζωής του ατόμου, οι οποίες εκφράζονται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άνθρωπο και στις οποίες κάθε έφηβος αντιδρά διαφορετικά, γι αυτό και η εφηβεία δεν είναι ίδια για όλους. Είναι η φάση που ο νέος/η νέα απομακρύνεται σιγά σιγά από την οικογένεια, έχει σεξουαλικές αναζητήσεις και αρχίζει να εντάσσεται κοινωνικά, κυρίως μέσω των ομάδων συνομηλίκων. Σε αυτή τη φάση επαναδιαπραγματεύονται πολλά θέματα και δυσκολίες που υπήρχαν από την παιδική ηλικία, όπως δυσκολίες στις σχέσεις με τους γονείς και θέματα αυτονομίας. 3.2. Ορισμός Σύμφωνα με την Εξελικτική Ψυχολογία, εφηβεία είναι η περίοδος της βιολογικής ωρίμανσης κατά την οποία ο άνθρωπος αποκτά την αναπαραγωγική ικανότητα, εγκαταλείποντας την παιδική ηλικία και ωριμάζει αυτόνομα σε γνωστικό και ψυχοκοινωνικό επίπεδο. Η εφηβεία (ήβη) είναι το μεταίχμιο μεταξύ παιδικότητας και ενηλικίωσης. 3.3. Χρόνος έναρξης Διάρκεια Το όλο θέμα της εφηβείας είναι αρκετά πολύπλοκο με αλλαγές στο σώμα, στα συναισθήματα και διακυμάνσεις στη συμπεριφορά. Υπάρχουν προσεγγίσεις που θέλουν την εφηβεία να χωρίζεται σε στάδια (προεφηβεία, εφηβεία, μετεφηβεία) ή εναλλακτικά, σε ηλικιακές ομάδες (14-16, 16-18). Όλα αυτά όμως δεν μπορούν να έχουν ακρίβεια, καθώς στις μέρες μας είναι ξεκάθαρο πως το κάθε άτομο μεγαλώνει και ωριμάζει με το δικό του ρυθμό, οπότε αυτά τα ηλικιακά όρια δεν είναι αυστηρά. Μπορούμε όμως να συμφωνήσουμε ότι για τα κορίτσια η 18

εφηβεία ξεκινάει περίπου στην ηλικία των 9-14 χρονών και για τα αγόρια ξεκινάει στην ηλικία των 10-14 χρονών, όταν οι ορμόνες του φύλου αρχίζουν να παράγονται από τον οργανισμό (οιστρογόνα+προγεστερόνη, τεστοστερόνη). Η έναρξη της εφηβείας επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες: γενετικούς, θρέψης (διατροφή), χρόνια νοσήματα, περιβαλλοντικούς (πχ έκθεση σε ουσίες με ορμονική δράση). 3.4. Μεταβολές Οι μεταβολές που συντελούνται κατά τη διάρκεια της εφηβείας είναι βιολογικές, κοινωνικές, νοητικές και ψυχολογικές και έτσι ομαδοποιημένες θα τις εξετάσουμε. Α) Βιολογικές Οι ορμόνες του φύλου, οι «χυμοί» της εφηβείας, ορίζουν τις βιολογικές (σωματικές) αλλαγές και έχουν ψυχοσωματικές επιπτώσεις. - Ραγδαία αύξηση σώματος (σε ύψος, σε βάρος, σε οστική πυκνότητα) - Ανάπτυξη χαρακτηριστικών του φύλου (γεννητικά όργανα, στήθος, θώρακας, τριχοφυΐα, φωνή, λεκάνη) - Έμμηνος ρύση - Ακμή - Ικανότητα αναπαραγωγής Ποικίλλει από έφηβο σε έφηβο η ηλικία έναρξης της σωματικής αύξησης και ο ρυθμός εμφάνισης των μεταβολών. Η εικόνα του σώματος που μεταβάλλεται αναστατώνει τον έφηβο, γιατί ανατρέπει όσα ήξερε μέχρι τότε. Το σώμα είναι για τον έφηβο ένα μέσο να εκφράσει συμβολικά τις εσωτερικές συγκρούσεις του και ό,τι συνδέεται με αυτές. Είναι απαραίτητη η ενημέρωση των εφήβων για όσα συμβαίνουν στο σώμα τους, προκειμένου να αποφευχθούν τραυματικές εμπειρίες. (Στην Κοινότητα Ανιχνευτών μπορούμε να πραγματοποιούμε σχετικές δράσεις με τη βοήθεια ειδικών επιστημόνων, προκειμένου να ενημερώνονται οι Ανιχνευτές/Ανιχνεύτριες για τις αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα τους). Β) Κοινωνικές Η Κοινωνιολογία μελετά την εφηβεία ως μια περίοδο προετοιμασίας εισόδου στην κοινωνική ζωή των ενηλίκων. Μελετά τους εφήβους ως μια κοινωνική ομάδα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Αποφαίνεται ότι όσο πιο πολύπλοκη είναι μια κοινωνία, τόσο πιο πολύ διαρκεί η εφηβεία (αργούν οι έφηβοι να ξεφύγουν από την επιρροή της οικογένειας) και τόσο 19

εντονότερες είναι οι συγκρούσεις της. Τέλος, οι γονείς είναι η «γέφυρα» ανάμεσα στον έφηβο και στην κοινωνία, καθορίζοντας το πώς θα «βγει» ο έφηβος στην κοινωνία. Γ) Νοητικές Οι έφηβοι σκέφτονται με βάση όλα όσα γνωρίζουν (δεν βασίζεται η σκέψη τους μόνο στις εμπειρίες τους) και αναπτύσσουν την αφηρημένη σκέψη που είναι η ικανότητα να διατυπώνουν αφηρημένες εικασίες και με βάση αυτές να οδηγούνται σε συμπεράσματα. Ακόμα, κάνουν λογικές υποθέσεις, αναλύουν και συνθέτουν. Μπορούν να αναλύουν και να ελέγχουν την πραγματικότητα, μπορούν να επιχειρηματολογούν (χρήσιμη ικανότητα για την αμφισβήτηση) και μπορούν να επεξεργάζονται τα συναισθήματά τους. Η εξέλιξη της νοημοσύνης έχει ως αποτέλεσμα και την αλλαγή στη σχέση του εφήβου με τον περιβάλλοντα κόσμο. Δ) Ψυχολογικές Ορισμένες από τις ψυχολογικές μεταβολές που παρατηρούνται στους εφήβους 14-17 ετών (η ηλικία των Ανιχνευτών μας), είναι: - εξερεύνηση ορίων καθώς αναζητούν την ταυτότητά τους (δοκιμάζουν την αντοχή και την ανοχή των άλλων και προσδιορίζουν τελικά τα δικά τους όρια) - επιδίωξη αυτονομίας - περιέργεια, πειραματισμός - στροφή στους φίλους (η ομάδα των συνομηλίκων γίνεται πολύ σημαντική και είναι μέσο αναζήτησης της κοινωνικής τους ταυτότητας), - αντίδραση αμφισβήτηση γονεϊκής εξουσίας (διεκδικούν την ανεξαρτησία τους και γι αυτό αμφισβητούν τους γονείς τους, οι οποίοι δεν είναι πια τα ιδανικά πρότυπα όπως πίστευαν στην παιδική τους ηλικία) - αναζήτηση προτύπων (ας αναρρωτηθούμε τι είδους πρότυπα επιλέγουν οι έφηβοι...) - τάση αυτοπροβολής, αίσθηση παντοδυναμίας, ριψοκίνδυνη συμπεριφορά (θέλουν να προβάλλουν τον εαυτό τους, αισθάνονται άτρωτοι και ισχυροί, ικανοί ν αλλάξουν τον κόσμο, εκδηλώνουν ριψοκίνδυνη και παραβατική συμπεριφορά) *χρειάζεται να γίνει κατανοητό πως όλα τα παραπάνω δεν είναι απαραίτητο να εμφανίζονται σε όλους τους εφήβους, και, αν εμφανίζονται, δεν είναι απαραίτητο ότι θα εμφανίζονται με τον ίδιο τρόπο. Μιλάμε για ανθρώπινες συμπεριφορές με τεράστιο εύρος. 20

3.5. Χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει ένας έφηβος Ο πίνακας που ακολουθεί αναφέρει ορισμένα επιμέρους χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει ένας έφηβος, προσφέροντας μία μικρή περιγραφή για το καθένα: Χαρακτηριστικά εφηβείας Βιοσωματικά Γνωστικά/Νοητικά Συναισθηματικά/Ψυχολογικά Κοινωνικά Αδεξιότητα (Η οποία πιθανά προκύπτει από αλλαγές στη σωματική δομήκαι στον ελλιπή έλεγχο των άκρων του) Αμφισβήτηση της εξουσίας και κάθε μορφής αυθεντίας (Σαν γενικότερη άρνηση να δεχτούν εντολές, να αρνηθούν θρησκευτικές και άλλες αξίες και αντίδραση στις απόψεις των μεγαλυτέρων) Ανία (Έλλειψη ενδιαφέροντος και βαρεμάρα σε διάφορα πεδία, ακόμα και σε πράγματα που αγαπά) Επιθυμία να μένει μόνος και τάση για ανεξαρτοποίηση αυτονομία (Η έντονη επιθυμία για συντροφιά που χαρακτηρίζει το άτομο μέχρι και το τέλος της σχολικής ηλικίας δίνει τη θέση της στην έντονη επιθυμία να μένει μόνο του) Υπεραπασχόληση με Ανάπτυξη ηθικών Νευρικότητα Αποστροφή προς θέματα σεξ αξιών Αδικαιολόγητος εκνευρισμός την εργασία (Το ενδιαφέρον και (Αποκτά άποψη σε και μεταβολές στη διάθεση) (Η ταχεία την περιέργεια των θέματα ισότητας, βιοσωματική εφήβων τη μονοπωλεί το θέμα ιδανικών, δικαιοσύνης, ανάπτυξη απορροφά μεγάλο μέρος της του σεξ, εν όψει του δικαιωμάτων κ.λπ.) ενεργητικότητας, με αυξανόμενου ενδιαφέροντος για τη αποτέλεσμα να νιώθει κούραση και σχέση με το άλλο απροθυμία να φύλο) ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του) Σεξουαλική ωρίμανση και επαφή (Ξεκινούν να έχουν ολοκληρωμένες σεξουαλικές επαφές, συχνά όμως αδυνατούν να προσεγγίσουν αποτελεσματικά το Απόκτηση ταυτότητας του Εγώ (Διαμορφώνει την προσωπικότητά του) Αντίδραση (Πολλές φορές απότομη, χωρίς ουσιαστικό λόγο) Εφηβική κουλτούρα (Κοινά «πιστεύω» παρέας, κοινοί κώδικες επικοινωνίας, κοινός τρόπος ντυσίματος, κοινά ενδιαφέροντα και μουσικά ακούσματα, τα οποία ενώνουν τους εφήβους μεταξύ τους 21

άλλο φύλο) και τους διαχωρίζουν από τους άλλους) Σωματική ανάπτυξη Ανάπτυξη Απογοήτευση Κοινωνικά (Ανάπτυξη στήθους για τα κορίτσια, ανάπτυξη γεννητικών οργάνων για τα αγόρια, τριχοφυία, ακμή) αφαιρετικής σκέψης (Σκέφτεται υποθετικά αλλά και απαγωγικά για την επίλυση ενός προβλήματος) (Με ασήμαντες αφορμές νιώθει έντονη την απόρριψη και την ανικανότητα) στερεότυπα (Ως απόρροια της αναζήτης προτύπων υιοθετούν άκριτα απόψεις και συμπεριφορές τρίτων) Υπεραπασχόληση με την εμφάνιση (Έμφαση στο πώς με βλέπουν εξωτερικά οι άλλοι) Γλώσσα των εφήβων (Με εκφράσεις και κινήσεις σώματος που αφορούν ένα «κλειστό» κώδικα επικοινωνίας) Ντροπαλότητα (Οι αλλαγές που συντελούνται στο σώμα του εφήβου τον κάνουν συχνά να δείχνει υπερβολική ντροπαλότητα και να μην αισθάνεται άνετα με Σημασία ομάδας συνομηλίκων (Η ανάγκη να ανήκουν σε μία ομάδα, αναζητώντας συναισθηματική και την παρουσία των άλλων) κοινωνική υποστήριξη) Αναζήτηση νοήματος Έλλειψη αυτοπεποίθησης Χαλάρωση δεσμών και πειραματισμός (Ένας έφηβος συχνά μπορεί με την οικογένεια (Εκδηλώνουν να αισθάνεται ανασφάλεια (Αμφισβήτηση των ανησυχίες και δοκιμάζουν και αβεβαιότητα) γονέων, τάση για αυτονομία) πράγματα) Ανεξαρτησία Εγωκεντρισμός Άρνηση (Ως αυτοσκοπός, (Ανάγκη να αποτελεί το (Σαν αντίδραση. Με θέλουν να επίκεντρο όλων) το ΟΧΙ διαφοροποιεί αισθάνονται τον εαυτό του από το ελεύθεροι) περιβάλλον του) Αναζήτηση προτύπων (Που θα χρησιμοποιήσουν Συναισθηματική αστάθεια (Ανικανότητα ελέγχου των συναισθημάτων του και της έκφρασης αυτών) Συγκρούσεις (Ο έφηβος δεν αποφεύγει τις συγκρούσεις στις σαν παραδείγματα σχέσεις του με τους προς μίμηση) άλλους) Υπερευαισθησία (Σε πειράγματα, προσβολές, πλάκες κ.λπ) Θυμός (Συναίσθημα έντονης δυσαρέσκειας, προκαλούμενο συνήθως από κάποια 22

προσβολή, άρνηση ή ταραχή) Ισχυρογνωμοσύνη (Αδιάλλακτη επιμονή στις προσωπικές του απόψεις, χωρίς απαραίτητα να διαθέτει επιχειρήματα) Ρομαντισμός (Με την έννοια της ωραιοποίησης της πραγματικότητας) Φυσικά, ο κάθε έφηβος δεν είναι ίδιος. Καθένας έχει διαφορετικές εμπειρίες, απόψεις, ανάγκες, διαφορετικό σωματότυπο αλλά και μία σειρά χαρακτηριστικών που προκύπτουν από το στάδιο ανάπτυξης που διανύει. Τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά δεν εμφανίζονται σε όλους τους εφήβους, ούτε και έχουν την ίδια ένταση κάθε φορά. Έτσι, οτιδήποτε στη συμπεριφορά ενός ενήλικα θα φαινόταν παράξενο, στη συμπεριφορά ενός εφήβου μπορεί να είναι φυσιολογικό και υγιές. Θα πρέπει επίσης να έχουμε υπόψη ότι πολλά από αυτά μπορεί και να αλλάζουν συνεχώς, με την πάροδο του χρόνου, κάνοντας ακόμα πιο δύσκολη την κατανόηση ενός εφήβου. Γι αυτό ακριβώς και χρειάζεται συνεχής εγρήγορση από το ενήλικο στέλεχος. Η καλή επαφή με τους Ανιχνευτές, η παρακολούθηση της συμπεριφοράς τους σε βάθος χρόνου και αντίστοιχα η καλή επικοινωνία των ενηλίκων στελεχών μεταξύ τους βοηθά ώστε να ανιχνεύουμε αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά και, ακολούθως, να κατευθύνουμε καλύτερα τους παιδαγωγικούς στόχους που θέτουμε ως επιτελείο. 3.6. Ο έφηβος και η οικογένεια Τα ενήλικα στελέχη χρειάζεται να έχουν συχνή επικοινωνία με τους γονείς των Ανιχνευτών και να συζητούν μαζί τους για θέματα που τους απασχολούν. Είναι απαραίτητο να είναι υποψιασμένοι για το πώς οι γονείς βιώνουν και αντιμετωπίζουν την εφηβεία του παιδιού τους. Η προσπάθεια του εφήβου για αυτονομία κλονίζει την ισορροπία που είχε η οικογένεια μέχρι αυτή την περίοδο. Οι γονείς τρομάζουν νομίζοντας ότι χάνουν το παιδί τους γιατί αυτό απομακρύνεται και είναι πιθανό να εκτιμήσουν λάθος κάποιες εκδηλώσεις του εφήβου ως προβληματικές συμπεριφορές. Είναι μεγάλη πρόκληση για τους γονείς το να μπορέσουν να αφήσουν πίσω τους την υπερπροστασία για το μικρό παιδί, όταν έχουν μπροστά τους έναν έφηβο που δοκιμάζει τα όρια, φέρεται με αγένεια, επιζητεί την ανεξαρτησία-όμως φέρεται ανεύθυνα, είναι πεισματάρης-όμως έχει την ανάγκη των ενηλίκων. 23

Συχνά η εφηβεία συμπίπτει με την κρίση της μέσης ηλικίας των γονιών. Θα πρέπει οι γονείς να έχουν καλή σχέση μεταξύ τους για να μην θεωρήσουν προσωπική τους αποτυχία την απόρριψη που θα εισπράξουν από τον έφηβο. Θα πρέπει να γίνουν καλοί ακροατές, χωρίς να κρίνουν, χωρίς να προδίδουν την εμπιστοσύνη του εφήβου, να θέσουν αξίες και να γίνουν πρότυπα με τη συμπεριφορά τους, να βάλουν όρια (τα οποία είναι μια πυξίδα για τον έφηβο και του δίνουν ασφάλεια, ακόμα και όταν τα αμφισβητεί). 3.7. Ο έφηβος και η οικογένεια στην Ελλάδα της κρίσης Έφηβοι και γονείς μοιράζονται το ίδιο αίσθημα αστάθειας και την ίδια απαξίωση των θεσμών. Οι γονείς συχνά δυσκολεύονται να πλαισιώσουν με δυναμισμό τον έφηβο στην αναγκαία αντιπαράθεση μαζί του. Η γενικευμένη κατάσταση «κρίσης» δεν διευκολύνει την αναζήτηση νοήματος και ταυτότητας από τον έφηβο, ούτε τον προστατεύει από το άγχος και τις παθολογίες της ηλικίας του. 3.8. Στόχοι της εφηβείας και πώς απαντά σε αυτούς η Κοινότητα Ανιχνευτών Όπως προείπαμε, στα χαρακτηριστικά της εφηβείας στηρίζεται η μεθοδολογία του Κλάδου Ανιχνευτών. Κατά συνέπεια, οτιδήποτε κάνουμε, οποιαδήποτε διαδικασία ακολουθούμε, ταιριάζει στα χαρακτηριστικά των εφήβων, στους οποίους απευθυνόμαστε. Για παράδειγμα: Στόχοι της εφηβείας Ανάπτυξη ανεξαρτησίας Επέκταση κοινωνικότητας εκτός οικογένειας Ανάπτυξη ρεαλιστικής και αποδεκτής εικόνας για το σώμα και τον εαυτό του Διαμόρφωση και αποδοχή ενός συστήματος κοινωνικών και ηθικών αξιών Ικανότητα εφαρμογής ενός ρεαλιστικού σχεδίου επαγγελματικής σταδιοδρομίας Η Κοινότητα Ανιχνευτών απαντά με... Η ζωή του στην Κοινότητα Έρευνα, προσφορά, όμιλοι εργασίας, δράσεις με τον κοινωνικό περίγυρο, συμμετοχή σε μεγάλες προσκοπικές δράσεις Αξιολόγηση, δράσεις υπαίθρου, δράσεις που αφορούν την υγεία του, Κοινότητες με αγόρια και κορίτσια Νόμος και Υπόσχεση, έρευνα, δημοκρατικό σκηνικό δουλειάς Προγραμματισμός, ανιχνευτικά εργαστήρια, έρευνα, προσφορά, αξιολόγηση, οργάνωση δράσεων, 6 πεδία 24

3.9. Ειδικές περιπτώσεις Για το τέλος, αφήσαμε ορισμένες περιπτώσεις τις οποίες μπορεί ρεαλιστικά να συναντήσει ένα ενήλικο στέλεχος μέσα στο τμήμα του. Συνθήκες και καταστάσεις που δεν έχουν απαραίτητα να κάνουν άμεσα με τα χαρακτηριστικά της ηλικίας, απαντώνται όμως σε αυτές τις ηλικίες και ενίοτε μπορεί να μας φέρουν σε δύσκολη θέση. Ίσως για να καταλήξουμε ότι μπροστά μας ανοίγεται ένα τεράστιο, ανεξερεύνητο πεδίο, που αγνοούμε το μέγεθός του και ενίοτε θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να ζητήσουμε και εμείς βοήθεια από κάποιον ειδικό για να βοηθήσουμε στην αντιμετώπισή τους! Βιοσωματική ανάπτυξη Χαρακτηριστικό Μικρή περιγραφή Τρόπος αντιμετώπισης Διαταραχές διατροφής (Παχυσαρκία/ ανορεξία/ βουλιμία) Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση Το υπερβολικό βάρος δεν επηρεάζει μόνο το πώς βλέπουν οι άλλοι τον έφηβο, αλλά πρωτίστως έχει να κάνει με θέματα υγείας και ευεξίας. Αντίστοιχα, η πρόσληψη ελάχιστης τροφής μπορεί να οδηγήσει σε εξίσου σοβαρά προβλήματα. Αφορά τόσο το άγχος σε σχέση με το σώμα τους ή την έκφραση της σεξουλικότητάς τους, όσο και την άγνοια ή ελλιπή ενημέρωση για θέματα αντισύλληψης και σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Μέσω του προγράμματος, της ζωής στη φύση, του σωστού διαιτολογίου στις δράσεις, αλλά και με στοχευμένες δράσεις μπορούμε να δείξουμε στον Ανιχνευτή έναν άλλο δρόμο. Σε ακραίες περιπτώσεις καλό είναι να μιλήσουμε με τους γονείς ή/και με κάποιον ειδικό γιατί οι τροφικές διαταραχές έχουν συχνά ψυχογενή αιτιολογία. Η ενημέρωση για τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα και για την ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη θα μπορούσε να είναι χρήσιμη λόγω της αύξησης τέτοιων περιστατικών σε εφήβους. Γνωστική/Νοητική ανάπτυξη Χαρακτηριστικό Μικρή περιγραφή Τρόπος αντιμετώπισης Μαθησιακές δυσκολίες Πολλοί έφηβοι παρουσιάζουν δυσκολία στην ανάγνωση, τη γραφή, τη συγκέντρωση, μειωμένη πρόθεση για μάθηση και ολοκλήρωση ενός έργου που 25 Είναι χρήσιμο παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες να συνεργάζονται με άλλους Ανιχνευτές, σε δραστηριότητες που περιλαμβάνουν γραπτό λόγο,

συνήθως σχετίζεται με το σχολείο. σε παρουσιάσεις, κατά την προετοιμασία φακέλων κ.λ.π. (Εναλλακτικοί τρόποι παρουσίασης ενός θέματος όπως π.χ με τη χρήση powerpoint, με φωτογραφίες, με video κ.α Συναισθηματική/Ψυχολογική ανάπτυξη Χαρακτηριστικό Μικρή περιγραφή Τρόπος αντιμετώπισης Φοβίες Άγχος Οι φοβίες θα πρέπει να διακρίνονται από τον απλό φόβο, καθώς η αντίδραση στο φοβικό αντικείμενο είναι δυσανάλογη προς την ηλικία και τον κίνδυνο (που μπορεί να είναι και φανταστικός). Οι πιο συνηθισμένοι τύποι φοβίας είναι η αγοραφοβία, η κλειστοφοβία, η υψοφοβία, η κοινωνική φοβία κ.ά. Τα συμπτώματα εκφράζονται με ταχυπαλμία, τρέμουλο, δύσπνοια, εφίδρωση, πονοκεφάλους ή πονόκοιλους. Το άγχος είναι κάτι αρκετά κοινό, που όμως μπορεί να φτάσει σε ανησυχητικά επίπεδα. Τα συμπτώματα του μοιάζουν με τα συμπτώματα των φοβιών (ταχυπαλμία, τρέμουλο, δύσπνοια, εφίδρωση, πονοκέφαλοι ή πονόκοιλοι) και μπορεί να εκδηλωθεί σε πολλές περιπτώσεις. Αν η ανησυχία είναι υπερβολική για την περίσταση (ακόμα κι αν υπάρχει συναίσθηση της υπερβολής) και αν το άτομο αδυνατεί να ελέγξει το αίσθημα άγχους, πιθανόν να πρόκειται για αγχώδη διαταραχή. Τότε τα ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι έντονα και φτάνουν ως την κρίση πανικού. Συνήθως δεν βοηθούν οι λογικές εξηγήσεις. Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι να βοηθήσετε τον έφηβο να αναπτύξει ικανότητες με τις οποίες θα αντιμετωπίσει τη φοβία του σε συνθήκες ασφάλειας και χωρίς πίεση ή εξαναγκασμό. Αφού διαβάσετε περισσότερα και ενημερωθείτε για την φοβία, μπορείτε να τον οδηγήσετε βαθμιαία να έρθει σε επαφή με τον φόβο και σταδιακά να εξοικειωθεί με αυτόν. Το άγχος είναι φυσιολογική αντίδραση και ο καθένας μας το έχει κάποια στιγμή βιώσει. Όταν όμως το άγχος είναι υπερβολικό, μπορούμε άμεσα να συμβουλέψουμε τον έφηβο να παίρνει αργές, βαθιές αναπνοές και να χαλαρώσει τους μυς του. Μεσοπρόθεσμα προσπαθούμε να είμαστε υποστηρικτικοί, ενθαρρύνουμε την ανεξαρτησία και τον εμπλέκουμε σε δραστηριότητες που θα προσφέρουν περισσότερη αυτοπεποίθηση, χωρίς όμως να τον πιέζουμε. Παράλληλα, ενισχύουμε την κοινωνικοποίηση του και ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή του σε κοινωνικές και αθλητικές δραστηριότητες. 26

Αυτοεκτίμηση Κατάθλιψη Πένθος Πρόκειται για την άποψη που έχει το άτομο για την αξία του και τις ικανότητες του και διαμορφώνεται κυρίως από τις εμπειρίες του με τους άλλους. Χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα συναισθηματικά (ντροπαλότητα, φόβος αποτυχίας) και κοινωνικά (απόσυρση, ψέματα, επικίνδυνες ενέργειες κ.ά.). Ο έφηβος παρουσιάζει δυσφορία και απώλεια ενδιαφέροντος σχεδόν για τα πάντα, ενώ παράλληλα μπορεί να επηρεάζεται η όρεξη για φαγητό, για ύπνο, καθώς και η ψυχοκινητική του δραστηριότητα. Άλλα συμπτώματα είναι η κοινωνική απόσυρση, ο περιορισμός των δραστηριοτήτων, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και τα προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις για περίοδο πάνω από δύο εβδομάδες. Η απώλεια ενός μέλους της οικογένειας ή στενού φίλου είναι μία τραυματική εμπειρία για έναν/μία έφηβο και οι αντιδράσεις ποικίλλουν: μπορεί να αποφεύγει να μιλήσει γι αυτό ή να εμφανίσει μεγάλη θλίψη, έντονο άγχος, απελπισία ή θυμό. Για την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης ενδείκνυται να εμπλέκεται ο ανιχνευτής σε δραστηριότητες τις οποίες μπορεί να φέρει εις πέρας με επιτυχία. Να δημιουργείται κλίμα αποδοχής, θετικής αναγνώρισης και συναισθηματικής ασφάλειας. Να ενισχύεται η ανεξαρτησία μέσα σε σαφή όρια. Του δίνουμε να καταλάβει ότι μια αποτυχία δεν σημαίνει πως είναι αποτυχημένος. Εδώ δεν μιλάμε για μια απλή θλίψη ή αστάθεια της διάθεσης, που βιώνουν όλοι και ιδίως οι έφηβοι αλλά για μία πάθηση που αν δε θεραπευτεί μπορεί να απειλήσει και την ίδια τη ζωή του εφήβου (αυτοκτονία). Ως εκ τούτου απαιτείται η ενημέρωση των γονέων και η παρέμβαση ειδικού, αφού εμείς σαν Πρόσκοποι δεν μπορούμε να προσφέρουμε κάτι ουσιαστικό. Αφήστε τον έφηβο να εκφράσει τα συναισθήματα του. Ακούστε προσεκτικά και δώστε απαντήσεις σε αυτό που σας ρωτά. Αποφύγετε τα ψέματα, συμπαρασταθείτε και δώστε του χρόνο να μοιραστεί μαζί σας τον ψυχικό πόνο. Μην τον πιέζετε να επιστρέψει στην καθημερινότητα του σαν να μη συνέβη τίποτα. Κοινωνική ανάπτυξη Χαρακτηριστικό Μικρή περιγραφή Τρόπος αντιμετώπισης Χρήση αλκοόλ και ψυχοτρόπων/ παράνομων Οι πειρασμοί και ο κίνδυνος εθισμού από ουσίες σε έναν έφηβο είναι αρκετά μεγάλος. Τα συμπτώματα είναι συνήθως 27 Δράσεις γύρω από τέτοια θέματα και τις επιπτώσεις τους μπορούν να αποθαρρύνουν τους εφήβους από το να δοκιμάσουν κάτι.

ουσιών Παραβατική συμπεριφορά Χρήση του διαδικτύου/ Ηλεκτρονικά παιχνίδια Bullying (εκφοβισμός) εμφανή και περιλαμβάνουν ξαφνικές αλλαγές στη διάθεση, απομάκρυνση από τους παλιούς του φίλους, αλλαγή των συνηθειών του, μυστικοπάθεια, ασυνήθιστες μυρωδιές κ.ά. Πέρα από τον εθισμό, η χρήση ουσιών δημιουργεί προβλήματα στη σωματική και ψυχική υγεία των ατόμων, καθώς και στην κοινωνική προσαρμογή τους. Γίνονται επιθετικοί. Η απόκλιση από τις Αρχές μας αλλά και από τους νόμους της πολιτείας συνήθως προκύπτει από κοινωνικοπολιτικούς παράγοντες ή λόγω οικογενειακών προβλημάτων. Οι κλοπές, η βίαιη συμπεριφορά και ο βανδαλισμός είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά. Το διαδίκτυο, όπως και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, αποτελούν πραγματική επανάσταση, αλλά σήμερα το 30% των νέων 11-18 ετών έχουν βιώσει συμπτώματα από την υπερβολική χρήση τους: προβλήματα σωματικά (παχυσαρκία, πονοκέφαλοι, ξηρότητα οφθαλμών πόνοι των οστών κ.ά.), ψυχολογικά (εθισμός, κατάθλιψη, ναρκισσισμός), κοινωνικά (απομόνωση, παραμέληση ασχολιών του, επιθετικότητα). Ακόμα μπορεί να έχουν πέσει θύματα ηλεκτρονικής απάτης, cyberbullying κ.λπ. Αρκετά διαδεδομένο στις μέρες μας, το bullyingείναι η εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη, απρόκλητη παρενόχληση από κάποιον δυνατό προς κάποιον ανίσχυρο παιδί/έφηβο. Μπορεί Επίσης, βοηθούν αθλητικές δραστηριότητες. Εάν τώρα υποπέσει στην αντίληψή σας μία τέτοια περίπτωση, μπορείτε πάντα να κάνετε και μία προσωπική συζήτηση. Αν πρόκειται για χρήση ναρκωτικών, ζητείστε οπωσδήποτε βοήθεια από κάποιον ειδικό (γραμμή βοήθειας: 1145 για όλη την Ελλάδα). Οι γονείς πρέπει ΠΑΝΤΑ να ενημερώνονται. Μέσω του προγράμματός μας μπορούμε να δώσουμε έμφαση στις Αρχές αλλά και στους δεσμούς φιλίας και σεβασμού. Μία καλή ιδέα είναι να αναθέσουμε στον Ανιχνευτή να ασχοληθεί με σχετικές δραστηριότητες. Όπως σε όλα τα προβλήματα, το σημαντικότερο ρόλο παίζει η πρόληψη. Αφιερώστε χρόνο για να ενημερώσετε τους ανιχνευτές (και, γιατί όχι, για να ενημερωθείτε) για την ασφαλή χρήση και τους κινδύνους του διαδικτύου (saferinternet.gr). Το σωστό πρόγραμμα του Κλάδου Ανιχνευτών συμβάλλει τόσο στην ανάπτυξη ποικίλων ικανοτήτων και ενδιαφερόντων των εφήβων όσο και στην ανάπτυξη ουσιαστικών σχέσεων φιλίας μεταξύ τους, στοιχεία που μπορούν να αποτρέψουν ενδεχόμενο εθισμό. Με δεδομένο ότι οι Ανιχνευτές της Κοινότητάς σας μπορεί να ανήκουν είτε στα θύματα είτε στους θύτες είτε στους παρατηρητές, μην αγνοήσετε καμία σχετική αναφορά. Επίσης, 28

Προκαταλήψεις Ρατσισμός να έχει διάφορες μορφές (ψυχολογική ή σωματική βία, σεξουαλική παρενόχληση, οικονομική εκμετάλλευση, cyberbullying) και ποικίλες επιπτώσεις: στα θύματα (άγχος, κατάθλιψη, μοναξιά, μέχρι τάσεις αυτοκτονίας), στους θύτες (κατάχρηση αλκοόλ/ναρκωτικών, παραβατική συμπεριφορά) αλλά και στους παρατηρητές (άγχος). Οι προκαταλήψεις αφορούν εκ των προτέρων σχηματισμένες αρνητικές απόψεις για μία ομάδα ανθρώπων λόγω ενός ουδέτερου χαρακτηριστικού τους (φύλο, κοινωνική τάξη, σεξουαλικές προτιμήσεις, θρησκεία, εθνικότητα, φυλή κ.ά.). Ο ρατσισμός εκδηλώνεται ως έκφραση της αντίληψης ότι εμείς είμαστε ανώτεροι από τους άλλους και εκδηλώνεται με συναισθήματα μίσους ή ακόμα και βία (λεκτική, ψυχολογική, σωματική) προς τους άλλους. προληπτικά είναι σημαντικές οι δραστηριότητες που προωθούν τόσο την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων (συνεργασίας και ομαδικού πνεύματος) και τη βελτίωση της αυτοεικόνας όσο και την ευαισθητοποίηση για τη διαφορετικότητα και γενικά για περιστατικά βίας. Πάντως μελέτες δείχνουν πως το φαινόμενο μειώνεται σταδιακά από τα 12 ως τα 18 έτη. Δεδομένου ότι όλοι ανεξαιρέτως έχουμε προκαταλήψεις (π.χ. για τις γυναίκες οδηγούς, τους άντρες χορευτές ή αεροσυνοδούς κτλ.) είναι χρήσιμο να μην εναντιωνόμαστε με απορριπτικό τρόπο στις απόψεις των Ανιχνευτών. Δραστηριότητες που προωθούν την αξία της διαφορετικότητας και της συναδέλφωσης βοηθούν όλους μας να σπάμε τις προκαταλήψεις μας και να προλαμβάνουμε τα φαινόμενα ρατσισμού. 3.10. Προβληματισμοί Από όλα τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι δεν μπορούμε να βασιζόμαστε μόνο στις δικες μας εμπειρίες και αναμνήσεις από την εφηβική μας ηλικία κατά τη συναναστροφή μας με εφήβους μέσα στο προσκοπικό τμήμα της Κοινότητας των Ανιχνευτών. Έτσι λοιπόν, μπορείς να αναρωτηθείς... Ακούς τους εφήβους; Δείχνεις κατανόηση και υπομονή; Ενθαρρύνεις περισσότερο και κριτικάρεις λιγότερο; Είσαι ο εαυτός σου; Ενημερώνεσαι για τα προβλήματά τους; Τους δείχνεις εμπιστοσύνη; Βοηθάς τους γονείς να καταλάβουν τα παιδιά τους; Οι εποχές αλλάζουν, οι ανάγκες το ίδιο κι εμείς οφείλουμε να είμαστε συνεχώς ενημερωμένοι προκειμένου να συνεχίσουμε να είμαστε χρήσιμοι στους έφηβους Ανιχνευτές και στις έφηβες Ανιχνεύτριές μας. 29

Ενότητα 4 Τα Χαρακτηριστικά ηλικίας στο Προσκοπικό Δίκτυο 4.1. Οι νέοι στο ξεκίνημα της ζωής τους και το Προσκοπικό Δίκτυο Κλάδος Προσκοπικών Δικτύων: Προσκοπικά Δίκτυα για νέους 18-26 ετών Τα μέλη του Προσκοπικού Δικτύου βρίσκονται στο σπουδαιότερο στάδιο του βίου τους. Έχουν να κάνουν πολλές και σημαντικές επιλογές που θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό το υπόλοιπο της ζωής τους. Από τη στιγμή που θα γίνουν μέλη του Προσκοπικού Δικτύου στα 18 τους μέχρι την μέρα που θα αποχωρήσουν από αυτό θα έχουν περάσει από την εφηβεία στην ενηλικίωση. Σ αυτό το διάστημα άλλοι θα αρχίσουν τις σπουδές τους, ή θα μάθουν μια τέχνη ή θα βρουν την πρώτη τους δουλειά. Προς το τέλος της παραμονής τους στο Προσκοπικό Δίκτυο πολλοί από αυτούς θα έχουν δημιουργήσει οικογένεια, θα έχουν γίνει γονείς, θα έχουν το σπίτι τους, θα έχουν ξεκινήσει καριέρα, θα έχουν εγκατασταθεί σε άλλο τόπο μακρινό, θα έχουν ταξιδέψει ή μπορεί να τα έχουν κάνει όλα αυτά. Είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες περιόδους στην ζωή ενός ανθρώπου!! Και είναι μια μοναδική πρόκληση που έχει το Προσκοπικό Δίκτυο να βρεθεί κοντά και να συμπαρασταθεί στο κάθε νέο και νέα σ αυτή τη μεγάλη και σημαντική καμπή της ζωής τους. 4.2. Ανάγκες νέων Στόχος του Προσκοπικού Δικτύου είναι να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των νέων που έχουν σχέση με τις ανθρώπινες σχέσεις, την ένταξη στο ευρύτερο κοινωνικό και επαγγελματικό περιβάλλον, την υποστήριξη στις ανησυχίες τους, την διέξοδο στους προβληματισμούς τους και γενικότερα να συμβάλει στην ανάπτυξη των στοιχείων της προσωπικότητάς τους. Ειδικότερα: Με το παραπάνω σκεπτικό το Σ.Ε.Π. έλαβε την απόφαση για την δημιουργία των Προσκοπικών Δικτύων για να ανταποκριθεί στην ανάγκη των νέων για φιλία και κοινωνικότητα, στην ανάγκη να ακούγεται η φωνή τους και να έχουν συμμετοχή στα κέντρα λήψης αποφάσεων, στην διάθεσή τους να προσφέρουν εθελοντική εργασία και να συμμετέχουν στα κοινά, να βρίσκουν στήριγμα σε γενικότερα θέματα που αντιμετωπίζουν, όπως αυτά των σπουδών, της εύρεσης εργασίας, της επιλογής καριέρας, της επαγγελματικής αποκατάστασης, της οικονομικής αυτονομίας, της αυτοδυναμίας. 30

4.3. Στόχος κάλυψης των αναγκών των νέων Το Προσκοπικό Δίκτυο έχει προσαρμόσει τους παιδαγωγικούς του στόχους, τη διοίκηση, την οργάνωση αλλά και την μεθοδολογία του στις ανάγκες και προσδοκίες των νέων αυτής της ηλικίας, έτσι ώστε να αποτελέσει ένα στήριγμα στην προσπάθειά τους να ολοκληρώσουν την προσωπικότητά τους ώστε να γίνουν άτομα Αυτοδύναμα : ικανά να κάνουν επιλογές και να έχουν τον έλεγχο της προσωπικής και κοινωνικής τους ζωής ως άτομα και ως μέλη της κοινωνίας. Υπεύθυνα : ικανά να αναλαμβάνουν τις ευθύνες των πράξεών τους, να τιμούν τις υποχρεώσεις τους και να τις πραγματοποιούν ανεξάρτητα από τις ενέργειες που απαιτούνται. Αφοσιωμένα : ικανά να διαδηλώνουν τις αρχές τους, τους στόχους, ή τα ιδανικά τους και να ζουν σύμφωνα με αυτά. Πρόθυμα να προσφέρουν : ικανά να δείχνουν ενδιαφέρον για τους άλλους, να ενεργούν με αυτούς και γι αυτούς, να μοιράζονται τις ανησυχίες τους. 4.3.1. Οι νέοι στο ξεκίνημα της ζωής τους και το Προσκοπικό Δίκτυο Τα μέλη του Προσκοπικού Δικτύου βρίσκονται στο σπουδαιότερο στάδιο του βίου τους. Έχουν να κάνουν πολλές και σημαντικές επιλογές που θα επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό το υπόλοιπο της ζωής τους. Από τη στιγμή που θα γίνουν μέλη του Προσκοπικού Δικτύου στα 18 τους μέχρι την μέρα που θα αποχωρήσουν από αυτό θα έχουν περάσει από την εφηβεία στην ενηλικίωση. Σ αυτό το διάστημα άλλοι θα αρχίσουν τις σπουδές τους, ή θα μάθουν μια τέχνη ή θα βρουν την πρώτη τους δουλειά. Προς το τέλος της παραμονής τους στο Προσκοπικό Δίκτυο πολλοί από αυτούς θα έχουν δημιουργήσει οικογένεια, θα έχουν γίνει γονείς, θα έχουν το σπίτι τους, θα έχουν ξεκινήσει καριέρα, θα έχουν εγκατασταθεί σε άλλο τόπο μακρινό, θα έχουν ταξιδέψει ή μπορεί να τα έχουν κάνει όλα αυτά. Είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες περιόδους στην ζωή ενός ανθρώπου!! Και είναι μια μοναδική πρόκληση που έχει το Προσκοπικό Δίκτυο να βρεθεί κοντά και να συμπαρασταθεί στο κάθε νέο και νέα σ αυτή τη μεγάλη και σημαντική καμπή της ζωής τους. 4.4. Το πλαίσιο των δραστηριοτήτων και οι Δράσεις των Προσκοπικών Δικτύων Το πρόγραμμα περιλαμβάνει δραστηριότητες που ανταποκρίνονται στις επιθυμίες, τις δυνατότητες, τον χρόνο αλλά και τις ανάγκες των μελών του Προσκοπικού Δικτύου. Είναι εκπαιδευτικό, παιδαγωγικό, επιμορφωτικό, ψυχαγωγικό. Προσφέρει ευκαιρίες για δραστηριότητες προσωπικής και ομαδικής δημιουργικότητας, κοινοτικής ανάπτυξης, προσφοράς, προστασίας περιβάλλοντος, εκδρομές, ταξίδια, κατασκηνώσεις κ.α. 31