«ΤΟ ΑΡΝΑΚΙ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΚΑΚΙ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ ΑΠΕΚΤΗΣΑΝ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΕ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΒΡΕΞΕΛΛΩΝ»

«ΤΟ ΑΡΝΑΚΙ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΚΑΚΙ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ ΑΠΕΚΤΗΣΑΝ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΜΕ ΣΦΡΑΓΙΔΑ ΒΡΕΞΕΛΛΩΝ» ΈΓΚΡΙΘΗΚΑΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ, ΟΙ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΕΙΣ ΤΩΝ ΚΡΕΑΤΩΝ ΑΡΝΙΩΝ ΚΑΙ ΚΑΤΣΙΚΙΩΝ ΓΑΛΑΚΤΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ ΩΣ Π.Ο.Π, ( ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ) Του Δρ. Παναγιώτη Γούλα, Κτηνίατρου DVM, M.Sc., M.Sc.,Ph.D, Τακτικού Καθηγητού του Τ.Ε.Ι Λάρισας, Αιρετού Μέλους του Δ.Σ του Γεωτεχνικού Επιμελητήριου Ελλάδας Πληροφορίες: E-Mail:goulasp@lar.forthnet.gr goulas@teilar.gr Τηλ: 6944435181 (ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΎΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΩΝ ΠΟΠ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ). Στις 27 Νοεμβρίου 2010 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (official journal C322, 27.11.2010), η έγκριση πιστοποίησης κρεάτων Κατσικιών γάλακτος Περιοχής Ελασσόνας ως Π.Ο.Π. Πριν από 15 ημέρες ήτοι στις 12 Νοεμβρίου 2010 δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (Οfficial journal C307, 12.11.2010), η έγκριση πιστοποίησης κρεάτων αρνιών γάλακτος Περιοχής Ελασσόνας ως Π.Ο.Π. Οι αναφερόμενες εγκρίσεις πιστοποίησης ως Π.Ο.Π (για το αρνάκι και κατσικάκι Ελασσόνας) από την Ε.Ε, είναι οι πρώτες πιστοποιήσεις που έγιναν μέχρι σήμερα στην Ελλάδα για νωπά κρέατα και κρεατοσκευάσματα. Μέχρι σήμερα δεν υπήρξε άλλο προηγούμενο. Σήμερα μετά από πραγματικό αγώνα 5 ετών ως Επιστημονικός υπεύθυνος και Συντονιστής για την διεκδίκηση των δύο αναφερομένων ΠΟΠ στην Ε.Ε αισθανόμαστε εγώ και οι συνεργάτες μου υπερήφανοι για την μεγάλη αυτή επιτυχία σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι εγκρίσεις αυτές, θα δώσουν προστιθέμενη αξία στους αιγοπροβατοτρόφους της Περιοχής Ελασσόνας που θα ενταχθούν στο ΠΟΠ, οι οποίοι θα προσφέρουν 1

Αρνάκι και Κατσικάκι γάλακτος υψηλών ποιοτικών χαρακτηριστικών παραγόμενα με τις αυστηρές προδιαγραφές του Κανονισμού 510/2006 ΕΟΚ. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Προ πέντε ετών η ΕΝΩΣΗ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ μου ανέθεσε να συντάξω τις απαραίτητες μελέτες για πιστοποίηση των κρεάτων αρνιών και κατσικιών Περιοχής Ελασσόνας ως Π.Ο.Π από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρέπει να τονισθεί ότι η Ελασσόνα παρουσιάζει υψηλή δυναμική στην Κτηνοτροφία, εκτρέφει 400.000 αιγοπρόβατα περίπου, κυρίως ντόπιες φυλές, ελευθέρας βοσκής, με πλέον των 1.000.000 στρεμμάτων σε βοσκότοπους, πλούσια βλάστηση με πολλά αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά και με ποικιλία υψομέτρων Για τις μελέτες που θα απαιτούνταν (κανείς δεν γνώριζε ποιες μελέτες απαιτούνταν διότι, στην Ελλάδα δεν είχε γίνει καμία πιστοποίηση στα νωπά κρέατα και στα κρεατοσκευάσματα), για την πιστοποίηση, συγκρότησα ειδικές επιστημονικές ομάδες, με επιστήμονες υψηλών προδιαγραφών και ποικιλία ειδικοτήτων και συγκεκριμένα από: Καθηγητές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης, Ερευνητές, Δασολόγους, Γεωπόνους, Κτηνιάτρους, Χημικούς, Οικονομολόγους, Αρχαιολόγους, Ιστορικούς, Δημοσιογράφους, Φιλολόγους, Τεχνολόγους Ζωικής & Φυτικής Παραγωγής και Φοιτητές. Οι μελέτες για την πιστοποίηση των κρεάτων αρνιών και κατσικιών γάλακτος Περιοχής Ελασσόνας, ως Π.Ο.Π (ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΗΣ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ) στηρίχθηκαν αρχικά στον Κανονισμό 2081/92 του συμβουλίου Ε.Ε, ο οποίος αντικαταστάθηκε με τους Κανονισμούς 509 & 510/2006 του Συμβουλίου της 20ης Μαρτίου 2006, (Κανονισμός 1898/2006 (ΕΚ) σχετικά με την θέσπιση λεπτομερειών κανόνων εφαρμογής του Καν.(ΕΚ) 510/2006 του Συμβουλίου για την Προστασία της Ονομασίας Προέλευσης αγροτικών προϊόντων και τροφίμων, ΚΥΑ 261611/ΦΕΚ Αριθ. Φύλλου 406/22-3-2007 Τεύχος Δεύτερο που καθορίζει συμπληρωματικά μέτρα για την εφαρμογή των Καν.:510/2006 & Καν.1898/2006 για την προστασία των Π.Ο.Π) και στην σύνταξη ειδικών μελετών. Για την πιστοποίηση των νωπών κρεάτων αμνοεριφίων Περιοχής Ελασσόνας, συντάχθηκαν οι παρακάτω 14 μελέτες σε ερευνητικό επίπεδο, από 7 ανά κατηγορία: 2

Σύνταξη μελέτης μεθόδων παραγωγής του προϊόντος (Διατροφή, ενσταβλισμός και Εκτροφή) των αιγοπροβατοτροφικών μονάδων της περιοχής. Σύνταξη μελέτης για τον προσδιορισμό των εκτρεφομένων φυλών αιγοπροβάτων στην περιοχή Ελασσόνας και γενοτυπικός έλεγχος. Σύνταξη μελέτης των φυσικών συνθηκών της επαρχίας Ελασσόνας όπου παράγεται το «αρνάκι και κατσικάκι Ελασσόνας», ( έδαφος, κλίμα & χλωρίδα). Σύνταξη μελέτης υγιεινής κατάστασης των αιγοπροβάτων περιοχής Ελασσόνας (μεταδοτικά νοσήματα και παρασιτώσεις) και τρόποι αντιμετώπισης των. Σύνταξη μελέτης ποιοτικού ελέγχου των κρεάτων των αμνοεριφίων γάλακτος Ελασσόνας και καθορισμός των ποιοτικών χαρακτηριστικών των. Σύνταξη μελέτης της αγοράς για την ζήτηση των κρεάτων των αμνοεριφίων γάλακτος και πιθανών Ιστορικών στοιχείων που συνδέουν τα προϊόντα με την περιοχή. Σύνταξη οριστικής μελέτης και προετοιμασία φακέλων Αιτήσεων για την αναγνώριση ονομασίας προέλευσης (Π.Ο.Π) «Αρνάκι & Κατσικάκι Ελασσόνας» ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η Επαρχία Ελασσόνας, με έκταση 1708 τ.χλμ, είναι η μεγαλύτερη στο Νομό Λάρισας και καταλαμβάνει το βορειοδυτικό τμήμα του. Συνορεύει με τους Νομούς Πιερίας, Κοζάνης, Γρεβενών και Τρικάλων καθώς και με την Επαρχία Τυρνάβου. Διοικητικά ανήκει στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Λάρισας, ενώ σε τοπικό επίπεδο διοικείται από το Επαρχείο Ελασσόνας. Επιπλέον αποτελείται από 6 Δήμους (Ελασσόνας, Ποταμιάς, Ολύμπου, Λιβαδίου, Σαρανταπόρου και Αντιχασίων), με δύο Κοινότητες (Καρυάς και Βερδικούσιας). Η περιοχή χαρακτηρίζεται, από έντονο ανάγλυφο αφού το μεγαλύτερο ποσοστό της (78%) χαρακτηρίζεται ορεινή και ημιορεινή, ενώ λίγες εκτάσεις είναι πεδινές (22%). Εδώ συναντάμε το ψηλότερο βουνό της Ελλάδας, τον Όλυμπο και μάλιστα μερικές από τις ψηλότερες κορφές του (Μύτικας, 2917 μ., Σκαλιό 2911 μ. Φράγκου αλώνι 2684 μ). Η ορεογραφία της Επαρχίας συμπληρώνεται με τους 3

ορεινούς όγκους του Τίταρου, των Καμβουνίων, των Αντιχασίων και τα υψώματα της Μελούνας. Η περιοχή της Επαρχίας Ελασσόνας, εκτός από τις πεδινές καλλιεργημένες εκτάσεις διαθέτει σημαντική βιοποικιλότητα χλωρίδας, κυρίως στα ορεινά συγκροτήματα του Ολύμπου, του Τιτάρου, των Καμβουνίων και των Αντιχασίων. Συναντούμε πληθώρα αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών τα οποία δίδουν, άρωμα νοστιμιά και γεύση στα παραγόμενα κρέατα και γαλακτοκομικά προϊόντα της περιοχής. Η Αιγοπροβατοτροφία, είναι από τις πλέον διαδεδομένες παραγωγικές κατευθύνσεις του αγροτικού τομέα της χώρας μας και από τους σπουδαιότερους κλάδους της κτηνοτροφίας μας. Στην Επαρχία Ελασσόνας εκτρέφονται: 233.145 πρόβατα, σε 1446 εκμεταλλεύσεις,142.186 αίγες σε 969 εκμεταλλεύσεις, τα οποία βόσκουν σε 985.869 στρέμματα βοσκοτόπων (Ε.Α.Σ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ 2007). Ο χαρακτήρας της οικονομίας στην Επαρχία Ελασσόνας είναι κατά βάση γεωργοκτηνοτροφικός. Στα εκτεταμένα ορεινά βοσκοτόπια εκτρέφεται, το 39% των προβάτων και το 59% των αιγών του νομού και παράγονται πολύ καλής ποιότητας γαλακτοκομικά προϊόντα και κρέατα αμνοεριφίων γάλακτος άριστης ποιότητας, κάνοντας εξαγωγές σε Ευρωπαϊκές χώρες τα τελευταία 15 έτη. Η αιγοπροβατοτροφία εξασφαλίζει απασχόληση και ικανοποιητικό εισόδημα σε μεγάλο αριθμό κτηνοτρόφων και σε άτομα που δύσκολα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άλλους τομείς εργασίας. Δημιουργεί θέσεις εργασίας και προτιθέμενη αξία από την μεταποίηση και εμπορία των προϊόντων της. Συντελεί στο να αποφεύγεται η ερήμωση της υπαίθρου και συμβάλλει στη διατήρηση της ισορροπίας του περιβάλλοντος, Οι ιδιάζουσες εδαφοκλιματικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της χώρας μας, επιτρέπουν την εκτροφή, κατά το ημιεκτατικό κυρίως σύστημα 9.244.000 προβάτων γαλακτοπαραγωγικής κατεύθυνσης, με χαμηλές αποδόσεις, που στο σύνολο τους, όμως, καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες της σε πρόβειο γάλα και κατά 84,0% τις ανάγκες της σε πρόβειο κρέας 4

Η Ελληνική αιγοτροφία έχει την πιο αξιόλογη παρουσία στο χώρο της Ε.Ε. με συμμετοχή 49% στο σύνολο του αίγειου πληθυσμού των χωρών της Ε.Ε. των 15. Πρόκειται κατ εξοχήν παραδοσιακή μορφή κτηνοτροφίας που έχει προσαρμοστεί πολύ ικανοποιητικά στις Ελληνικές φυσικές συνθήκες και αξιοποιεί σε υψηλό βαθμό τους βοσκότοπους, τις οριακές και ακατάλληλες για καλλιέργεια εκτάσεις και κύρια τα θαμνολίβαδα των ορεινών και ημιορεινών περιοχών. Δίνει βασικά προϊόντα στη διατροφή του ανθρώπου μεγάλης βιολογικής και διαιτητικής αξίας και εκτρέφονται 5.200.000 αίγες. Αξίζει να τονίσουμε ότι ενώ έχουμε ως Ελλάδα τον μεγαλύτερο αριθμό αιγών στην Ευρωπαϊκή Ενωση, το Κατσικάκι Ελασσόνας είναι το πρώτο το οποίο πιστοποιήθηκε ως Π.Ο.Π (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης), σε αντίθεση με την Πορτογαλία με 600.000 κεφαλές αιγών έχει πιστοποιήσει 6 κατσικάκια ως ΠΟΠ ή ΠΓΕ (Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης), αυτό τα λέει όλα νομίζω πόσο πίσω είμαστε και σε αυτό τον τομέα. Άποψη μου είναι ότι το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων πρέπει να έχει στόχους και πρόγραμμα. Θέλει την Κτηνοτροφία? Θέλει τα πιστοποιημένα προϊόντα? Αν ναι, ας βάλει στόχους και προτεραιότητες για να το πετύχει. Η αναχαίτιση της απερήμωσης της Υπαίθρου συνδέεται άμεσα με την ανάπτυξη της αιγοπροβατοτροφίας η οποία αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας συνδέοντας την εκτροφή τους από την αρχαιότητα έως σήμερα, με την ζωή και την ασχολία των κατοίκων της Επαρχαίας.. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ Αντικείμενο των Μελετών, ήταν η Έρευνα και η ανάλυση εκείνων των στοιχείων τα οποία βοήθησαν στην σύνταξη τελικών προτάσεων για την πιστοποίηση των κρεάτων των αμνοεριφίων γάλακτος Επαρχίας Ελασσόνας ως Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης ( Π.Ο.Π). Για την σύνταξη και ολοκλήρωση των Προτάσεων οι οποίες πραγματοποιήθηκαν μόνο στην Επαρχία Ελασσόνας, ήταν απαραίτητο να διερευνηθούν τα εξής: 1 ον ) Το είδος της Εκτροφής και οι φυλές των αιγοπροβάτων (Γενετικό υλικό) 2 ον ) Ο εντασταβλισμός, η διατροφή και η παραγωγή των αιγοπροβάτων σε γάλα και κρέας 5

3 ον ) Τα εδάφη,το κλίμα και το είδος της χλωρίδας των βοσκοτόπων. 4 ον Η Υγιεινή κατάσταση των αιγοπροβάτων (Λοιμώδη Νοσήματα και παράσιτα) 5 ον ) Η χημική σύσταση του κρέατος των αμνοεριφίων καθώς και το προφίλ των λιπαρών οξέων 6 ον ) Το Μάρκετινγκ της αγοράς 7 ον ) Τα ιστορικά στοιχεία και η διαχρονική ενασχόληση των κατοίκων της Επαρχίας Ελασσόνας στα βάθη των αιώνων, με την αιγοπροβατοτροφία. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΝΩΠΩΝ ΚΡΕΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΜΝΟΕΡΙΦΙΩΝ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ ΩΣ Π.Ο.Π. (προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης, σύμφωνα με τους ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥΣ 509 & 510/2006 του Συμβουλίου της Ε.Ε της 20ης Μαρτίου 2006). 1. Περιγραφή των προϊόντων που θα φέρουν την ονομασία Π.Ο.Π. Πρόκειται για: α) νωπό κρέας αρνιού γάλακτος 30-45 ημερών, βάρους 6,5-10,5 Kg το οποίο προέρχεται, από αρνιά προβάτων τα οποία φέρουν τα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά των αυτοχθόνων Ελληνικών φυλών. Οι πληθυσμοί των προβάτων αυτών είτε ανήκουν στις αυτόχθονες ηπειρωτικές Ελληνικές φυλές όπως Καραγκούνικη, Βλάχικη, Σαρακατσάνικη και Μπούτσικο, είτε προέρχονται από διασταυρώσεις αυτών των φυλών μεταξύ τους ή και με άλλες Ελληνικές φυλές, όπως Χιώτικο, Σερρών, Μυτιλήνης & Φριζάρτας β) νωπό κρέας κατσικιού γάλακτος 30-55 ημερών, βάρους 5,5-9,0 Κg, το οποίο προέρχεται από κατσικάκια αιγών οι οποίες φέρουν τα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά των αυτοχθόνων Ελληνικών φυλών που διαβιούν στην ευρύτερη ηπειρωτική Χώρα. Οι πληθυσμοί των αιγών αυτών ανήκουν στην ντόπια Ελληνική φυλή (Capra Prisca), ή σε διασταυρώσεις αυτής με αρσενικά της φυλής Σκοπέλου. Οι αίγες του ανωτέρω πληθυσμού διαβιούν σε εκτατικές ή ημιεκτατικές συνθήκες, στην Επαρχία Ελασσόνας όπως καθορίζεται και οριοθετείται η περιοχή παρακάτω και βόσκουν σε ορεινούς βοσκότοπους σε υψηλά υψόμετρα, άνω των 250m. Το κρέας των αμνοεριφίων θα πωλείται μόνο φρέσκο (νωπό) ως: α) ολόκληρο, 6

β) σε ημιμόρια γ) σε τεμάχια. Δεν επιτρέπονται : 1) σφάγια αμνοεριφίων γάλακτος, που έχουν καταψυχθεί 2) σφάγια αμνοεριφίων, βάρους μεγαλύτερου των 10,5 Kg και 9,0 Kg αντίστοιχα. 3) σφάγια που προέρχονται από ξένες φυλές αιγοπροβάτων (εισαγόμενες), ή από Ελληνικές εντασβλισμένες, 4) σφάγια αμνοεριφίων όταν τους χορηγούνται γάλα σκόνη αντί του μητρικού γάλακτος. Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του κρέατος «Αρνάκι και Κατσικάκι γάλακτος Ελασσόνας»: Το κρέας του «Αρνάκι και Κατσικάκι γάλακτος Ελασσόνας» έχει χαρακτηριστικό άρωμα με ευχάριστη οσμή και γεύση, τρυφερό, χυμώδες με ph 7,1-7,3,στρώμα λίπους ελάχιστο, με υψηλά ποσοστά λινολενικού οξέος, χρώμα κρέατος λευκό έως απαλό ροζ, σύμφωνα με τους Κοινοτικούς κανονισμούς. Ανήκει στην κατηγορία ελαφρών αρνιών & κατσικιών, βάσει των Κανονισμών: 338/91, 2137/92 & 461/93 (σύστημα SEUROP). Γεωγραφική Περιοχή Η γεωγραφική Περιοχή στην οποία θα παράγεται το αρνάκι και κατσικάκι Περιοχής Ελασσόνας και το οποίο αναγνωρίσθηκε ως Π.Ο.Π (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης), είναι σαφώς οριοθετημένη και περιλαμβάνει ολόκληρη την Επαρχία Ελασσόνας, και διοικείται από το ΕΠΑΡΧΕΙΟ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ. Περιλαμβάνει 6 Δήμους, 2 Κοινότητες και ένα Δ.Δ το Δαμάσι το οποίο ανήκει στο Δήμο Τιρνάβου 2. Ζωοτροφές Τα αμνοερίφια ΠΟΠ θα τρέφονται μέχρι την ηλικία της σφαγής αποκλειστικά με μητρικό γάλα. Η διατροφή των προβάτων και των αιγών θα στηρίζεται στην ελεύθερη βόσκηση σε ορεινά βοσκοτόπια (υψόμετρου άνω των 250m) και στους 7

τεχνητούς λειμώνες. Για 3-5 μήνες θα χορηγούνται συμπληρωματικές ζωοτροφές, ως επί το πλείστον δημητριακά, ψυχανθή, λαχανικά, άχυρο, τριφύλλι, προϊόντα αδειούχων σπερμάτων, που παράγονται κυρίως στην οριοθετημένη γεωγραφική περιοχή, βιταμίνες και ιχνοστοιχεία. 3. Δεν επιτρέπεται η χρήση : α) γάλακτος σκόνης στα αμνοερίφια,ως υποκατάστατο του μητρικού γάλακτος β) ζωοτροφών Ζωικής Προέλευσης, στα αμνοερίφια και στα αιγοπρόβατα γ) Ορμονών δ) αυξητικών παραγόντων ε) αντιβιοτικών, στα αμνοερίφια για την ταχύτερη πάχυνση τους. στ) προϊόντων που μπορούν να αλλάξουν τον κανονικό ρυθμό ανάπτυξης του ζώου, και τα προϊόντα από ζωική προέλευση. ζ) φαρμακευτικών ουσιών στις ζωοτροφές εκτός αν το επιτρέπει η Ελληνική και η Ευρωπαϊκή Νομοθεσία και γίνεται για θεραπευτικούς, μετά από συνταγή κτηνιάτρου. θ) μεταλλαγμένων ζωοτροφών, 4. Συγκεκριμένα στάδια της παραγωγής που πρέπει να εκτελούνται στην οριοθετημένη γεωγραφική περιοχή. α) Προκειμένου ένα σφάγιο να δικαιούται να φέρει την ονομασία «Αρνάκι ή Κατσικάκι Ελασσόνας Π.Ο.Π» θα πρέπει οι γονείς του αρνιού και κατσικιού από το οποίο προήλθε το σφάγιο να διαβιούν στην οριοθετημένη περιοχή τουλάχιστον για 8 μήνες, πριν τη σύζευξη. β) Τα αμνοερίφια θα πρέπει να γεννιούνται και να εκτρέφονται μέχρι την σφαγή στην οριοθετημένη περιοχή 5.Ειδικοί κανόνες σχετικά με τον τεμαχισμό σε φέτες, το τρίψιμο, τη συσκευασία κ.λπ. Τα εργαστήρια τεμαχισμού και συσκευασίας τoυ κρέατος πρέπει να βρίσκονται στην προτεινόμενη ελεγχόμενη ζώνη για τους ακόλουθους λόγους: α) Για τον καλύτερο έλεγχο της ποιότητας και της καταγωγής προς αποφυγή νοθείας. β) Εξαιτίας του ορεινού ανάγλυφου και της έλλειψης σύγχρονου οδικού δικτύου εντός της οριοθετημένης γεωγραφικής ζώνης, η πολύωρη μεταφορά των ζώων προκαλεί προβλήματα ευζωίας των ζώων (όπως συνωστισμό και stress) με άμεσες επιπτώσεις στην ποιότητα του τελικού προϊόντος γ) Η μεταφορά του κρέατος σε μεγάλες αποστάσεις, ιδιαίτερα όταν οι συνθήκες δεν είναι ιδανικές (υψηλές θερμοκρασίες, έκθεση στον ήλιο κλπ). 8

δ) Ο τεμαχισμός των κρεάτων, των αρνιών Ελασσόνας Π.Ο.Π δεν πρέπει να γίνεται μαζί στον ίδιο χώρο με κρέας άλλης προέλευσης. ε) Η αποθήκευση των κρεάτων Π.Ο.Π πρέπει να γίνεται χωριστά και ανεξάρτητα χωρίς να αναμειγνύονται με άλλα κρέατα. 6. Ειδικοί κανόνες σχετικά με την επισήμανση Η ταυτοποίηση τω αμνών γάλακτος στην εκτροφή, την σφαγή και μέχρι την εκδορά θα γίνεται σύμφωνα με την Εθνική και Κοινοτική Νομοθεσία. Για την καλύτερη ταυτοποίηση των σφάγιων των αμνοεριφίων Ελασσόνας πέραν των υποχρεωτικών αναφερομένων ενδείξεων από πλευράς Εθνικής και Κοινοτικής Νομοθεσίας θα τίθεται το ειδικό σήμα (σφραγίδα) κυκλικού σχήματος (θα σφραγίζεται το σφάγιο σε διάφορα σημεία), ο δε λογότυπος θα περιλαμβάνει: το βουνό Όλυμπος στο βάθος, μπροστά την κεφαλή του αρνιού ή κατσικιού, στην συνέχεια περιμετρικά του βουνού τις φράσεις αρνάκι ή κατσικάκι Ελασσόνας αντίστοιχα, στο δε κάτω άκρο την λέξη Π.Ο.Π όπως παρακάτω. 7.Απόδειξη Προέλευσης Η ιχνηλασιμότητα είναι εξασφαλισμένη από την γέννηση του αμνοεριφίου έως τη διάθεση του κρέατος στους καταναλωτές. Οι κτηνοτρόφοι οφείλουν να ενημερώνουν το μητρώο των αμνοεριφίων στην εκτροφή, σύμφωνα με την Εθνική και Κοινοτική Νομοθεσία. Επίσης στα σφαγεία θα τηρούνται μητρώα για την σφαγή έως και την εκδορά αμνών και εριφίων που προορίζονται να πωληθούν ως «Αρνάκι ή Κατσικάκι Ελασσόνας Π.Ο.Π». 10. Ιδιαιτερότητα των προϊόντων Η διάπλαση του σφαγίου των αμνοεριφίων Περιοχής Ελασσόνας, παρουσιάζουν ομοιόμορφη μυϊκή κάλυψη. Τα σφάγια των αμνοεριφίων καλύπτονται από λεπτό υποδόριο στρώμα λίπους, ομοιόμορφα κατανεμημένο. Είναι μικρού βάρους 5,5-10,5 Κιλά, ελαφρού σφάγιο, με λίπος πολύ χαμηλό, σε σύγκριση άλλων περιοχών. Το χρώμα των σφάγιων είναι λευκό έως απαλό ροζ,οφείλεται στο ph, την ηλικία του ζώου, τη διατροφή, τη φυλή. Τα αμνοερίφια γάλακτος Ελασσόνας έχουν κρέας τρυφερό, χυμώδες με χαρακτηριστικό άρωμα και ευχάριστη οσμή και γεύση, ακόμη και σε μεγαλύτερη ηλικία. 9

11. Αιτιώδης σχέση που συνδέει τη γεωγραφική περιοχή με την ποιότητα ή τα χαρακτηριστικά του προϊόντος (για τις ΠΟΠ) ή με συγκεκριμένη ποιότητα, με τη φήμη ή άλλα χαρακτηριστικά του προϊόντος (για τις ΠΓΕ). Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του κρέατος των αμνοεριφίων οφείλονται στις ιδιαίτερες εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής (ορεινές και ημιορεινές εκτάσεις), με πλούσια βλάστηση και με μεγάλη ποικιλία φυτών (μόνο στον Όλυμπο συναντούμε 1.700 είδη φυτών) και μάλιστα πολλά αρωματικά. Τα ζώα που βόσκουν στους παραπάνω βοσκοτόπους διανύουν συχνά μεγάλες αποστάσεις και αυτό προκαλεί μία διαφορετική σωματική διαμόρφωση σε σχέση με ζώα που ζουν σε χαμηλότερα υψόμετρα και κυρίως σε σχέση με ζώα που ζουν σταβλισμένα. Οι αντιοξειδωτικές ουσίες πολλών αρωματικών φυτών, δίδουν ιδιαίτερο άρωμα και γεύση στο γάλα και ειδικότερα στο κρέας των αρνιών, χαρακτηριστικό της γεύσης και του αρώματος και για αυτό τον λόγο γίνονται περιζήτητα από το καταναλωτικό κοινό Η ένταση του αρώματος συνδέεται θετικά με το λινολενικό οξύ (C18:3), το οποίο βρίσκεται σε μεγαλύτερα ποσοστά στα ζώα ελεύθερης βοσκής και συνδέουν τα ειδικά αυτά επιζητούμενα χαρακτηριστικά του κρέατος αρνιού γάλακτος με το έδαφος την βλάστηση και στο μικροκλίμα της περιοχής Ελασσόνας. Έγιναν αναλύσεις λιπαρών οξέων σε αρνιά και κατσίκια της Ελασσόνας και βρέθηκαν μεγαλύτερες ποσότητες σε λινολενικό οξύ (C18:3), σε σχέση με αντίστοιχες των αρνιών και των εριφίων των πεδινών εκτάσεων. Πέραν αυτών, το είδος της διατροφής, η φυλή, ο τρόπος εκτροφής, η ηλικία και η αναπαραγωγική κατάσταση του ζώου επηρεάζουν το άρωμα. Τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του κρέατος του «Αρνάκι και Κατσικάκι Ελασσόνας» οφείλονται: α) Στις μικρόσωμες ντόπιες φυλές αιγοπροβάτων, που λόγω της τακτικής βόσκησης στους ορεινούς φυσικούς βοσκότοπους, είναι λιτοδίαιτες, ανθεκτικές και πλήρως προσαρμοσμένες στο ιδιαίτερο γεωγραφικό περιβάλλον. β) την τακτική βόσκηση των μητέρων στους βοσκότοπους, γ) στην μεγάλη ποικιλία της βλάστησης, χόρτων, βοτάνων και των αρωματικών φυτών στους βοσκότοπους, δ) στην ποικιλία των υψομέτρων από 250m 2.918Μ υψόμετρο, ε) στο έδαφος και στο μικροκλίμα της περιοχής, στ) στην διατροφή αποκλειστικά με γάλα της μητέρας τους ζ) στα υψηλά ποσοστά του λιπαρού οξέος του λινολενικού οξέος (C18:3). η) Στο μικρό χρονικό διάστημα χορήγησης συμπληρωματικής τροφής στις μητέρες με τροφές ως επί το πλείστον παραγόμενες στης Επαρχία Ελασσόνας. Η εκτροφή αιγοπροβάτων και η παραγωγή κρέατος από «Αρνάκι και Κατσικάκι Ελασσόνας» είναι διαχρονική και καταγεγραμμένη στα βάθη των αιώνων, γίνεται για κατανάλωση στις αγορές: της Λάρισας, της Κατερίνης, της Αθήνα, της Θεσσαλονίκης και του εξωτερικού (Ιταλία, Ισπανία και Κύπρο). 10

Η διαχρονική απασχόληση των κατοίκων της περιοχής με την αιγοπροβατοτροφία και η ιδιαίτερη ποιότητα του κρέατος των αμνοεριφίων Ελασσόνας τεκμηριώνονται και από τα ακόλουθα στοιχεία: 1) Μεγάλη ανάπτυξη της εκτροφής των αιγοπροβάτων (επί Βυζαντινής εποχής και επί Τουρκοκρατίας ), με σημαντικές εξαγωγές στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Βιέννη, στο Βουκουρέστι και στην Τεργέστη. 2) Από τα ήθη και έθιμα της περιοχής Ελασσόνας, τα οποία συνδέονται με τις ασχολίες και την ζωή των κατοίκων στους Αιώνες όπως : -Τα Μπαμπαλιούρια: ένα Πρωτοχρονιάτικο έθιμο με πολύπλοκη μεταμφίεση. Οι μεταμφιεσμένοι φέρουν στο στήθος βαριά κουδούνια αιγοπροβάτων, που κάνουν πολύ θόρυβο. Στο κεφάλι τους τοποθετούν ειδική μάσκα από δέρμα (τομάρι) ζώου αίγας ή προβάτου χρώματος μαύρου ή άσπρου. Τα Μπαμπαλιούρια είναι παλαιά έκφραση της ασχολίας των κατοίκων με την αιγοπροβατοτροφία, η οποία έχει τις ρίζες της στα βάθη των αιώνων. -Το Πανηγύρι της Ολυμπιώτισσας: στην Ελασσόνα από τα μεγαλύτερα και τα ονομαστότερα στην Ελλάδα. Οι πιστοί κρατούσαν στα χέρια τους κεριά και άλλα τάματα. Ξεκινούσαν από απόσταση δύο και τριών ημερών πορείας με τα πόδια για να έλθουν στην χάρη της να προσκυνήσουν, να φέρουν τα τάματα τους όπως πρόβατα, γίδια, γελάδια, άλογα, μοσχάρια και δαμάλια και τα έδεναν στον περίβολο 3) Από το μεγάλο παζάρι της Ελασσόνας επί Τουρκοκρατίας (1600-1660), ένα από τα τρία μεγαλύτερα και γνωστά σε Ευρώπη και Ασία της εποχής εκείνης, γινόταν ξεχωριστό ζωοπάζαρο αμνοεριφίων και υπήρχαν πολλά ψητοπωλεία όπου Έλληνες και Τούρκοι κατανάλωναν ψητά αρνιά και ερίφια. 4) Από τα φημισμένα παλαιά Ψητοπωλεία (πριν το 1940) της περιοχής, όπου καταναλώνονται μεγάλες ποσότητες ψητού κρέατος από «Αρνάκι Ελασσόνας» ημερησίως, λόγω της νοστιμιάς και του αρώματος τους. 5) Από την μεγάλη ζήτηση (για κατανάλωση) λόγω φήμης από τις Ελληνικές πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Θεσσαλία, Κρήτη κ.τ.λ ) και το εξωτερικό (Ιταλία, Ισπανία και Κύπρο ) την τελευταία 15ετία ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝΥΦΑΝΤΑΚΗΣ, Ε.Μ., (2000), Ελληνικά Παραδοσιακά Τυριά µε Προστατευμένη Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π). Εθνική Επιτροπή Γάλακτος Ελλάδος, Αθήνα. ΑΡΣΕΝΙΟΥ Λ., (2005), «Τα τσελιγκάτα σαρακατσάνων και βλάχων», Λάρισα σελ 17 και 25 ΑΡΣΕΝΙΟΥ Λ., (2005), «Τα τσελιγκάτα Σαρακατσάνων και βλάχων», Λάρισα σελ 17 και 25 ΒΑΪΤΣΗΣ Θ.Α.,(1994),Τεχνητοί Λειµώνες και Κτηνοτροφικά Φυτά. Πρακτικά Πανελλήνιου Συνεδρίου: "Κτηνοτροφική Πολιτική. Θέσεις 11

Προσανατολισµοί". Ιωάννινα 10-12 Νοεµβρίου 1994, ΓΕΩΤΕΕ, Θεσσαλονίκη. ΒΕΛΚΟΣ Γ., (1974). δάσκαλος, στο περιοδικό Περραιβία (Δίμηνη Έκδοση θεμάτων της Επαρχίας Ελασσόνας) τεύχος 4, 1974, σελ. 21-22 & τεύχος 11-12, 1975, σελ. 132-135. ΒΕΛΚΟΣ Γ., δάσκαλος, στο περιοδικό Περραιβία (Δίμηνη Έκδοση θεμάτων της Επαρχίας Ελασσόνας) τεύχος 4, 1974, σελ. 21-22 & τεύχος 11-12, 1975, σελ. 132-135. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ Γ.Χ., ΛΙΓΔΑ Χ., ΓΕΩΡΓΟΥΔΗΣ Α., (1995) Εκτίμηση φαινοτυπικών και γενετικών παραμέτρων ορισμένων χαρακτηριστικών της ανάπτυξης των αμνών της φυλής Χίου. Επιθ. Ζωοτ. Επιστ. 21: 5-18). ΓΕΩΡΓΑΚΗΣ ΣΠ. & συν., (2005) Το κρέας και τα προϊόντα τους. Σελ. 108 Εκδόσεις Σύγχρονη Παιδεία, Θεσσαλονίκη. ΓΙΑΚΟΥΛΑΚΗ Μ., (1997), Εκτίμηση της θρεπτικής αξίας της τροφής αιγών που βόσκουν σε θαμνολίβαδα από τις ολικές αζωτούχες ουσίες των κοπράνων. Γεωτεχνικά Επιστημονικά Θέματα, 2/1997, σελ. 32-37. ΓΙΟΥΡΓΑ Χ., (1999), Οι βοσκότοποι της Λέσβου, Πρακτικά Αναπτυξιακού Συνεδρίου Προβατοτροφία Βορείου Αιγαίου, Προβλήματα και Προοπτικές Ανάπτυξης, Καλλονή Λέσβου, 27-28 Νοεμβρίου 1998, 58-67, εκδ. ΕΘΙΑΓΕ, Ν.Α. Λέσβου, ΓΕΩΤΕΕ Θεσσαλονίκη ΓΚΙΟΛΙΑΣ Μ.Α., «Παραδοσιακό δίκαιο και Οικονομία του Τσελιγκάτου», Αθήνα 2004, σελ. 394. ΓΚΟΓΚΟΣ A., Πρακτικά 1 ου Συνεδρίου για την Ιστορία και Ανάπτυξη του Δήμου Λιβαδίου, σελ. 95-107, Έκδοση Σύνδεσμος Επιστημόνων Λιβαδίου Ολύμπου, 2001. ΓΚΡΙΖΙΩΤΗΣ Α., (1975), στο περιοδικό Περραιβία (Δίμηνη Έκδοση θεμάτων της Επαρχίας Ελασσόνας) τεύχος 9, σελ. 84-86 & σελ. 129-131. ΓΟΥΛΑΣ Π. (1993).Aναπαραγωγικό πρότυπο και αποδόσεις της εγχώριας αίγας (Capra Prisca) κάτω από ημιεντατικές και εντατικές συνθήκες εκτροφής σε σχέση με την αίγα φυλής Zaanen, Διδακτορική διατριβή, σελ. 168, Θεσ/νίκη, 1993. Επιστημονική Επετηρίδα του Τμήματος Κτηνιατρικής του Α.Π.Θ., ΓΟΥΛΑΣ Π., ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ Α. και ΤΣΑΚΑΛΩΦ Π., (1993) Επίδραση του τρόπου εκτροφής της εγχώριας αίγας στο αναπαραγωγικό της πρότυπο. 6 ο Πανελλήνιο Κτηνιατρικό Συνέδριο, Αθήνα 25-28 Νοεμβρίου 1993. Πρακτικά Συνέδριο, Τομέα Γ Εκτροφή Ιπποειδών-Μικρών Μηρυκαστικών, σελ. Γ4, 24. ΓΟΥΛΑΣ Π., ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ Α., ΤΣΑΚΑΛΩΦ Π., ΣΑΡΑΤΣΗΣ Φ., (1996) Επίδραση του τρόπου εκτροφής της εγχώριας αίγας (Capra Prisca) στο σωματικό 12

βάρος και στο σφάγιο των εριφίων σε σχέση με τα ερίφια της φυλής Ζάανεν, 7 ο Πανελλήνιο Κτηνιατρικό Συνέδριο, Θεσσαλονίκη 28 Νοεμβρίου-1 η Δεκεμβρίου 1996 Πρακτικά Συνεδρίου, σελ. 113. ΓΟΥΛΑΣ Π., ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ Α., ΤΣΑΚΑΛΩΦ Π., ΣΑΡΑΤΣΗΣ Φ., (1999) Επίδραση του τρόπου εκτροφής της εγχώριας αίγας στην γαλακτοπαραγωγή, Ανακοινώθηκε στο 8 ο Πανελλήνιο Κτηνιατρικό Συνέδριο, Αθήνα 25-28 Νοεμβρίου 1999, Πρακτικά Συνεδρίου, σελ. 186. ΓΟΥΛΑΣ Π., TΖΙΜΑΣ Π.,.ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ Α., (2002), Απόδοση των τεμαχίων των σφαγίων εριφιών γάλακτος, σε σχέση με το φύλο και τον τρόπο εκτροφής τους., Ανακοινώθηκε στο 9 ο Πανελλήνιο Κτηνιατρικό Συνέδριο στην Θεσσαλονίκη, 21-24 Νοεμβρίου 2002.Πρακτικά συνεδρίου σελ. 34-35. ΓΟΥΛΑΣ Π., ΚΑΝΤΑΣ Δ., ΤΖΙΜΑΣ Π. και ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΙΔΗΣ Α. (2005) Η επίδραση του τρόπου εκτροφής της εγχώριας αίγας στην παραγόμενη ποσότητα και στο βάρος των τεμαχίων κρέατος εριφίων σε σχέση με το κρέας εριφίων φυλής Ζάανεν, παρουσιάσθηκε στο 1 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Τεχνολογίας Ζωικής Παραγωγής στην Άρτα 3-4 Ιουνίου 2005, στην Άρτα Πρακτικά συνεδρίου σελ.177-195. ΓΟΥΛΑΣ Π. και συν. (2005). Σύνταξη μελέτης ποιοτικού ελέγχου των κρεάτων των αμνοεριφίων γάλακτος Ελασσόνας και καθορισμός των ποιοτικών χαρακτηριστικών των,λαρισα. ΓΟΥΛΑΣ Π. και συν (2005). Μελέτη μεθόδων παραγωγής του προϊόντος,διατροφή, ενσταβλισμός και Εκτροφή) των προβατοτροφικών μονάδων της περιοχής, σελίδες 1-10, ΛΑΡΙΣΑ. ΓΟΥΛΑΣ Π. και συν. (2007). Σύνταξη οριστικής μελέτης και προετοιμασία φακέλων Αιτήσεων για την αναγνώριση ονομασίας προέλευσης (Π.Ο.Π) «Αρνάκι & Κατσικάκι Ελασσόνας», ΛΑΡΙΣΑ. GOULAS P. (1985). Determinazione dei livelli plasmatici di Progesterone durante il ciclo estrale in capredi razza Saanen, Tesi di specializzazione Milano, 1985.Εργασία Μεταπτυχιακής Ειδίκευσης σελ.54, Γεωπονική Σχολή Μιλάνου Ιταλίας. GOULAS P., KARAGIANNIDIS A., TSAKALOF P., SARATSIS F., (2001) Reproductive pattern of the indigenous goat (Capra Prisca) raised under semiintensive and intensive conditions in comparison with the Saanen goat. Δημοσιεύθηκε στο Ιταλικό επιστημονικό περιοδικό Zootecnica e Nutrizione Animale (La rivista e; organo ufficiale dell Associazione Scientifica di Produzione Animale) εκδοτικό οίκου Εdagricole, Bologna, Italy, Δεκέμβριο 2001, τεύχος 6, 27: pp. 241-251. 13

GOULAS P., (1985) Determinazione dei livelli plasmatici di Progesterone durante il ciclo estrale in capre di razza Saanen. Tesi di specializzazione Milano, 1985.Εργασία Μεταπτυχιακής Ειδίκευσης σελ.54, Γεωπονική Σχολή Μιλάνου Ιταλίας. ΔΑΚΑΡΗ Σ., (1985), ό. π. σελ. 10-11. Και Δημοσθένης Δανιηλίδης, Η Νεοελληνική Κοινωνία και Οικονομία, Αθήνα, σελ. 10 & 21 και ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο Η Γεωγραφική Οντότητα, σελ. 1-22. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ Β., Η Κεντρική και Δυτική Μακεδονία κατά τον Εβλιγιά Τσελεμπή, σελ, 342 κ.ε ΕΘΙΑΓΕ - ΙΧΤΕΛ. 2000. Εδαφολογική μελέτη επαρχίας Ελασσόνας. Επιθεώρηση Ζωοτ/κής Επ/μης, τευχ: σελ. 21 25-41. ZERVOS I.A., TSANTARLIOTOU M.P., GOULAS P., VANTZIAS G., WOLTERS A., VAN YMOND L., TAITZOGLOU I.A.,(2003) Acrocin and Plasminogen activator activity of Ram spermatozoa are affected by dietary vitamin A intake, 7 ο Annual Conference of the European Society for Domestic Animal Reproduction, Dublin, Ireland 3 October 2003. ZERVOS I.A., TSANTARLIOTOU M.P., GOULAS P., VANTZIAS G., WOLTERS A., VAN YMOND L., TAITZOGLOU I.A., (2003) Acrocin and Plasminogen activator activity of Ram spermatozoa are affected by dietary vitamin A intake, 7 ο Annual Conference of the European Society for Domestic Animal Reproduction, Dublin, Ireland 3 October 2003. ZERVOS I.A., TSANTARLIOTOU M.P., VANTZIAS G., GOULAS P., KOKOLIS N.A., and TAITZOGLOU I.A., (2004) Effects of Dietary Vitamin A intake on acrosin and plasminogen activator activity on Ram spermatozoa, Theriogenology, ZERVOS I.A., TSANTARLIOTOU M.P., VANTZIAS G., GOULAS P., KOKOLIS N.A., and TAITZOGLOU I.A., (2004) Effects of Dietary Vitamin A intake on acrosin and plasminogen activator activity on Ram spermatozoa, Theriogenology. ZYGOGIANNIS, D.,KYRIAZAKIS, I., STAMATARIS, C., FRIGGENS, N.C. and KATSAOYNIS, N., (1997), The growth and development of nine European sheep ΖΕΡΒΑΣ Γ., ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι. Εκτίμηση βοσκοϊκανότητας και βοσκοφόρτωσης βοσκοτόπων του νομού Λάρισας και προτάσεις βελτίωσης και διαχείρισης αυτών. Αθήνα 2002. ΖΕΡΒΑΣ Γ., ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ Ι., (2002) Εκτίμηση βοσκοϊκανότητας και βοσκοφόρτωσης βοσκοτόπων του Nομού Λάρισας και προτάσεις βελτίωσης και διαχείρισης αυτών. Αθήνα 2002. ΖΥΓΟΓΙΑΝΝΗΣ Δ., (1992),Γιδοτροφία Α Έκδοση. 14

ΖΥΓΟΓΙΑΝΝΗΣ, Δ (1999).Προβατοτροφία Εκδόσεις Σύγχρονη Παιδεία Θεσσαλονίκη. HEUZEY L., «Οδοιπορικό στην Τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία το 1858», Θεσσαλονίκη 1991, σελ. 71,& 75-76. HOLLAD Η., «Ταξίδι στη Μακεδονία και Θεσσαλία 1812 813», Αθήνα 1989, σελ. 137 138. COM (2003), Πρόταση Κανονισμού για την προστασία των ζώων κατά τη μεταφορά των ζώων και συναφείς δραστηριότητες και για την τροποποίηση των Οδηγιών 64/432/ΕΟΚ και 93/119/ΕΚ. Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Βρυξέλλες, 16.7.2003, COM (2003) 425 τελικό, 2003/0171 (CNS). KAMARIANOS A., KARAMANLIS X., TEODOSIADOY E., GOULAS P., and SMOKOVITIS A., (2002) Environmental pollutants in the semen of farm animals (Bulls, Rams and Bucks), 6 ο Annual Conference of the European Society for Domestic Animal Reproduction, Parma Italy 12-14 September 2002, Reproduction in Domestic Animals, Vol. 37, n.4 (abstract P1.65: 238). KAMARIANOS Α., KARAMANLIS Χ., GOULAS P., TΗEODOSIADOU Ε. AND SMOKOVITIS Α., (2002), (2003) The presence of environmental pollutants in the follicular fluid of Farm Animals (Cattle, Sheep, Goats and Pigs), 6 ο Annual Conference of the European Society for Domestic Animal Reproduction., Parma, Italy, 12-14 September 2002. Δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά του Reproduction in Domestic Animals, Vol.37, N 4. (Abstract P1.64 pp. 238), δημοσιεύθηκε επίσης στο Διεθνές Επιστημονικό περιοδικό Reproductive Toxicology 5496 (2002): 1-6 και Reproductive Toxicology 17 (2003): 185-190. ΚΑΛΑΪΣΑΚΗΣ Π. (1982) Φυσιολογία Θρέψεως Αγροτικών Ζώων. Αθήνα, ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ 509 & 510/2006 του Συμβουλίου της 20ης Μαρτίου 2006, Κανονισμός 1898/2006(ΕΚ) σχετικά με την θέσπιση λεπτομερειών κανόνων εφαρμογής του Καν.(ΕΚ) 510/2006 του Συμβουλίου για την Προστασία της Ονομασίας Προέλευσης αγροτικών προϊόντων και τροφίμων, ΚΥΑ 261611/ΦΕΚ Αριθ. Φύλλου 406/22-3-2007 Τεύχος Δεύτερο που καθορίζει συμπληρωματικά μέτρα για την εφαρμογή των Καν.:510/2006 & Καν.1898/2006 για την προστασία των ΠΟΠ, τον 2081/92 του συμβουλίου ΕΕ, Κανονισμός 3508/92/ΕΟΚ Ε.Ε, Κανονισμός 21/2004/ΕΚ του συμβουλίου Ε.Ε. ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 2081/92 του συμβουλίου ΕΕ, Κανονισμός 3508/92/ΕΟΚ Ε.Ε, Κανονισμός 21/2004/ΕΚ του συμβουλίου Ε.Ε. ΚΑΡΑΒΙΔΑ A., Σχεδιάστρια Κλωστοϋφαντουργίας, τα Υφαντά και η Υφαντική στο Λιβάδι. Πρακτικά του 1 ου Συνεδρίου για την Ιστορία και την ανάπτυξη του Δήμου Λιβαδίου, σελ. 118-123. Έκδοση Σύνδεσμος Επιστημόνων Λιβαδίου Ολύμπου 2001. 15

ΚΑΡΑΝΙΚΟΛΑΣ Π., ΓΟΥΣΙΟΣ Ι., ΜΑΡΤΙΝΟΣ Ν., (2002), Η παραγωγή Ανασυγκρότηση Ορεινών Περιοχών μέσω της Βιολογικής Κτηνοτροφίας: Προκαταρτικές Εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις στο επίπεδο οικονομικής βιωσιμότητας των εκμεταλλεύσεων, πρακτικά 7 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Αγροτικής Οικονομίας, Θεσσαλονίκη 21-23 Νοεμβρίου 2002, 169-181, Εκδόσεις Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Αθήνα. ΚΑΡΥΩΤΗΣ Θ. και συν.2005.σύνταξη μελέτης των φυσικών συνθηκών της επαρχίας Ελασσόνας όπου παράγεται το «αρνάκι και κατσικάκι Ελασσόνας», ( έδαφος κλίμα & χλωρίδα), συντάχθηκε από το ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ, ΕΘΙΑΓΕ ΛΑΡΙΣΑΣ. ΚΟΥΚΟΥΛΕ ΦΑΙΔΩΝΟΣ, «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός», τόμος Β τεύχος 1, σελ. 201 & 203 και σελ 188 215, τόμος Ε σελ. 330 και σελ. 326 327. Κατά την άποψή μας και αυτή είναι μια λόγια έκφραση κι όχι η πραγματική έκφραση που μεταχειρίζονταν οι κοινοπράκτες κτηνοτρόφοι. ΚΡΗΤΑΣ Σ., ΚΥΡΙΑΚΗΣ Σ., ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ Κ., ΓΟΥΛΑΣ Π., ΣΠΑΗΣ Α., ΚΑΡΑΝΤΖΙΑΣ Χ.,.ΓΚΟΒΑΡΗΣ Α, ΡΟΔΗ-BURRIEL Α., ΣΑΡΡΗΣ K. ΚΑΙ ΓΙΑΝΝΑΡΑΚΟΣ Δ., (2001) Κτηνιατρική διαχείριση εκτροφών αιγοπροβάτων για την παραγωγή διαπιστευμένης ποιότητας Ελληνικών ζωοκομικών προϊόντων, Ανακοινώθηκε στο 3 ο Πανελλήνιο Κτηνιατρικό Συμπόσιο Παραγωγικών Ζώων το οποίο πραγματοποιήθηκε στην Θεσσαλονίκη 9-11 Νοεμβρίου 2001, Πρακτικά Συνεδρίου, σελ. 47. LEAKE W.M., (2002), Ταξίδι στη Θεσσαλία το 1806, (Σκόπελος, Περιοχή Ελασσόνας), μετάφραση Βασίλης Ευ. Αργυρούλης, Σχόλια: Κ. Σπανός, Θεσσαλικό Ημερολόγιο τόμος 14 ος, σελ, 145-164. LEAKE W.M., (2002), Ταξίδι στη Θεσσαλία το 1806, (Σκόπελος, Περιοχή Ελασσόνας), μετάφραση Βασίλης Ευ. Αργυρούλης, Σχόλια: Κ. Σπανός, Θεσσαλικό Ημερολόγιο τόμος 14 ος, σελ, 145-164. ΛΟΥΚΕΡΗ, Α., (1996), Η Ελληνική αιγοπροβατοτροφία στα πλαίσια της ΕΕ και της GATT. Σημειώσεις. ΜΕΡΑΚΛΗΣ Μ., Λαογραφικά Ζητήματα, εκδ. «Χ.Μπούρα», Αθήνα (1989) ΜΙΧΑΗΛΙΔΟΥ E. ΚΑΙ ΡΟΚΟΣ Δ., (2001), 'Πολιτική Γης για την Ολοκληρωμένη Ανάπτυξη των Ορεινών Περιοχών στους Τομείς της Γεωργίας, Κτηνοτροφίας και Δασοπονίας''. 3 ο Διεπιστημονικό Διαπανεπιστημιακό Συνέδριο Ε.Μ.Π. "Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΙΣ ΟΡΕΙΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ. ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ", Αθήνα. ΜΠΕΛΙΜΠΑΣΑΚΗ ΣΟΦΙΑ και συν. 2005.Μελέτη για τον Προσδιορισμό των Εκτρεφόμενων Φυλών Προβάτων στην Περιοχή Ελασσόνας και Γονοτυπικός Έλεγχος, συντάχθηκε από το ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ, ΕΘΙΑΓΕ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΟ ΕΤΟΣ 2005, σελίδες 30-36). 16

ΜΠΙΛΛΙΝΗΣ Χ. και συν.2005.σύνταξη μελέτης υγιεινής κατάστασης των αιγοπροβάτων περιοχής Ελασσόνας (μεταδοτικά νοσήματα και παρασιτώσεις) και τρόποι αντιμετώπισης των, συντάχθηκε από το το ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ. ΜΠΟΥΜΠΑ Σ.Α., «Το περραιβικόν Γένος και ο Όλυμπος» Έκδοση Πολιτιστικού Οργανισμού Δήμου Σαρανταπόρου, Αθήνα 2000, σ. 269-275 και 345-356. ΟΔΗΓΙΑ 91/628/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 19 ης Νοεμβρίου 1991 για την προστασία των ζώων κατά τη μεταφορά και για την τροποποίηση των οδηγιών 90/425/ΕΟΚ και 91/496/ΕΟΚ Π.Δ 410/94, Π.Δ 203/98 ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Δ., ΝΙΚΟΛΑΟΥ Μ.,& ΜΠΕΛΛΟΣ Γ.(2005), Γενετική Βελτίωση Αγροτικών ζώων και Διατήρηση Αυτοχθόνων Φυλών. Άρτα 1 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Τεχνολογίας Ζωικής Παραγωγής, πρακτικού Συνεδρίου 52-65. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ Α., (1997), Η Ελληνική Αιγοπροβατοτροφία το παρόν και το μέλλον. Επιθεώρηση Ζωοτ/κής Επ/μης, τευχ: σελ. 21 25-41. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ, Α. (1999 α ), Η αιγοπροβατοτροφία στα πλαίσια της παραγωγής βιολογικών προϊόντων. Αφιέρωμα στη αιγοπροβατοτροφία. Γεωργία- Κτηνοτροφία, 10, 102-104 ΠΛΑΤΗΣ Π., ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ Β., ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΥ Θ., και ΤΣΙΟΝΤΣΗΣ Α., (2001), Επίδραση των εδαφοκλιματικών παραγόντων στη σύνθεση της βλάστησης και στην ποσοτική και ποιοτική παραγωγή των υπαλπικών ποολίβαδων του Άσκιου Όρους, Πρακτικά 9 ου Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου, Προστασία Φυσικού περιβάλλοντος και Αποκατάσταση Διαταραγμένων Περιοχών. Ελληνική Δασολογική Εταιρεία. Κοζάνη, 17-20 Οκτωβρίου 2000, σελ. 225-234. ΠΛΑΤΗΣ Π.Δ., (2001), Η σπορά ποωδών φυτών ως μέτρο βελτίωσης της παραγωγικότητας των λιβαδιών και προστασίας του εδάφους από τη διάβρωση διαταραγμένων επιφανειών, σελ. 301-308. Η Λιβαδοπονία στο κατώφλι του 21 ου αιώνα (Θ. Παπαχρήστου και Ο. Ντίνη-Παπαναστάση, εκδότες). Πρακτικά 2 ου Πανελλήνιου Λιβαδοπονικού Συνεδρίου. Ιωάννινα, 4-6 Οκτωβρίου 2000. Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία. Δημ. Νο. 9. ΠΟΥΛΙΑΝΟΣ Α., (1984) «Σαρακατσάνοι, ο αρχαιότερος λαός της Ευρώπης». Περιοδικό Σαρακατσαναίοι, έκδοση Αδελφότητας Σαρακατσαναίων Ηπειρος, έτος 2 ο, σελ.9 ΣΕΚΚΑΣ Φ., (2000), Βιολογική κτηνοτροφία-έλεγχος και πιστοποίηση κτηνοτροφικών προϊόντων. «ZOOTECHNIA 2000» Ημερίδα: Κτηνοτροφία και Περιβάλλον. Θεσσαλονίκη, 28 Σεπτεμβρίου 2000, σελ. 68 70 &77-78. Στο οικείο κεφάλαιο των οδών ο Friedrich Stahlin, δίνει αναλυτική περιγραφή των δυσκολιών καθώς και των διαβάσεων. 17

ΣΚΟΥΒΑΡΑ Ε.Α., «Ολυμπιώτισσα», Αθήναι 1967, σ.159, 434, 470 STAHLIN F., «Η αρχαία Θεσσαλία», Θεσσαλονίκη 2002, σελ. 49-54. TSANTARLIOTOU M., TAITZOGLOY I., GOULAS P., and KOKOLIS N. (2002) Dexamethasone reduces acrosin activity of ram spermatozoa.andrologia 34, pp. 188-193. ΤΣΕΡΒΕΝΗ-ΓΟΥΣΗ, Α Σ., (2000), Σχέση διατροφής παραγωγικών ζώων και ποιότητας παραγόμενων προϊόντων. ZOOTECHNIA 2000 Ημερίδα: Κτηνοτροφία και Περιβάλλον. Θεσσαλονίκη, 28 Σεπτεμβρίου 2000. ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΓΕΩΡΓΙΑΣ, Γενική Γραμματεία Δασών και Φυσικού Περιβάλλοντος, (Εθνικοί Δρυμοί της Ελλάδας, Αθήνα 2002, σελίδες 6 & 31). ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ Π. και συν. 2005. Σύνταξη μελέτης της αγοράς για την ζήτηση των κρεάτων των αμνοεριφίων γάλακτος και πιθανών Ιστορικών στοιχείων που συνδέουν τα προϊόντα με την περιοχή, ΛΑΡΙΣΑ. ΧΑΤΖΗΜΗΝΑΟΓΛΟΥ, Ι.(1999),Ελληνικές φυλές προβάτου. Αφιέρωμα στην αιγοπροβατοτοφία. Γεωργία-Κτηνοτροφία, 10: 21-35. ΨΥΧΟΓΙΟΥ Δ., ΠΑΠΑΠΕΤΡΟΥ Γ.,«Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ», άρθρο των Δ. Ψυχογιού, Γιούλη Παπαπέτρου: ΟΙ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΝΟΜΑΔΩΝ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΩΝ, ΣΕΛ. 93 κ. εξ. Με χάρτη των μετακινήσεων. ΕΚΚΕ, Αθήνα 1987, σελ. 98, 100, 101. 18