«Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΪΑΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ»

«Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΟΠΛΟΪΑΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ» ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΔΑΣΚΩΝ : ΛΑΓΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ : ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ (211/00003) ΧΙΟΣ, ΙΟΥΝΙΟΣ 2004

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...2 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ...5 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ...5 Περίληψη...6 Μεθοδολογία Έρευνας...7 1. Η Zήτηση για Tαξίδια...8 1.1 Τα Βασικά Kίνητρα Πραγματοποίησης ενός Ταξιδιού...8 1.2 Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Ζήτηση για Ταξίδια...8 1.2.1 Ελεύθερος Χρόvος...9 1.2.2 Το Διαθέσιμο Εισόδημα...10 1.3 Γενικά Γνωρίσματα των Πλοίων Αναψυχής...10 1.4 Ιστορική Αναδρομή στα Πρώτα Ταξίδια Κρουαζιέρας...11 2. Η Αγορά Κρουαζιεροπλοϊας...12 2.1 Η Διεθνής Αγορά Κρουαζιέρας...12 2.2 Οι Κύριοι Στόλοι...14 2.2.1 Carnival Corporation...14 2.2.2 Royal Caribbean Cruise Line (Rccl)...16 2.3 Τα Σημαντικότερα Ναυπηγεία Κρουαζιερόπλοιων...17 2.3.1 Chantiers De L'atlantique...18 2.3.2 Fincantier...18 2.3.3 Meyer Werft...19 2.3.4 Fosen Mek Verksteder...19 2.4 Η Eξέλιξη των Ναυπηγήσεων στην Ασία...20 2.5 Η Ανταγωνιστικότητα των Ευρωπαϊκών Ναυπηγείων...20 2.6 Κατασκευές Κρουαζιερόπλοιων: Νέο Μέγεθος-Νέες Προκλήσεις22 2.7 Ηλικία των Κρoυαζιερόπλoιων του Παγκόσμιου Στόλου...24 2.8 Οι πιο Δημοφιλείς Προορισμοί και η Εποχικότητα τους...25 2.9 Η Ευρωπαϊκή Αγορά...29 2.9.1 Η Αγορά της Μεσογείου...30 2.10 Η Παγκόσμια Αύξηση του Αριθμού Καμπίνων για τη Δεκαετία 1989-1998...32 2.11 Η Διεθνής Επιβατική Ανάπτυξη και οι Προβλέψεις για το μέλλον της...33 2.12 Οι Σημαίες των Κρουαζιερόπλοιων...34 3. Η Προσφορά για το Προϊόν της Kρουαζιέρας...35 3.1 Royal Olympic Cruises...36 3.1.1 Ιστορική Αναδρομή...36 3.1.2 Ο Στόλος...37 3.1.3 Εταιρική Κουλτούρα και Φιλοσοφία της Εταιρείας...37 3.1.4 Επιχειρηματικά Σχέδια για το Χειμώνα 2002-2003...38 2

3.1.5 Οικονομικά Στοιχεία...39 3.2 Festival Corporation...40 3.2.1 Ο Στόλος...41 3.2.2 Επενδύσεις και Μερίδιο Αγοράς...42 3.2.3 Οι Εργαζόμενοι στην Εταιρεία...42 3.2.4 Αποστολή και Φιλοσοφία της Εταιρείας...43 3.3 Οι Κυριότεροι Προορισμοί στην Ελληνική Αγορά...43 3.4 Κατασκευή Νέων Κρουαζιερόπλοιων σε Ελληνικά Ναυπηγεία...44 4. Η Ζήτηση για το Προϊόν της Κρουαζιέρας...45 4.1 Η Συμπεριφορά του Καταναλωτή...45 4.1.1 Ορισμός της Συμπεριφοράς τoυ Πελάτη και Παράγοντες που την Επηρεάζουν...46 4.1.2 Κίνητρα...48 4.1.3 Ιεράρχηση των Αναγκών...49 4.2 Η Συμπεριφορά τoυ Καταναλωτή στο Πεδίο τoυ Marketing Διεθνώς και στην Ελλάδα...50 4.3 Οι Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Ζήτηση για τις Κρουαζιέρες.51 4.4 Κατηγοριοποίηση των Χρηστών της Κρουαζιέρας...53 4.5 Η Εμπειρία της Κατανάλωσης και το Προϊόν της Κρουαζιέρας...54 4.6 Η Προτίμηση των Τουριστών για τη Θάλασσα...54 4.7 Η Ικανοποίηση των Επιβατών...56 4.8 Δημογραφικά Στοιχεία των Χρηστών της Κρουαζιέρας στην Ελλάδα και στην Ευρύτερη Περιοχή της Μεσογείου...58 4.8.1 Εθνικότητεs...58 4.8.2 Το Ενδιαφέρον των Κύπριων για τις Κρουαζιέρες...60 4.8.3 Ηλικίες...60 4.9 Το Προφίλ του Έλληνα Καταναλωτή Κρουαζιέρας...61 4.9.1 Κίνητρα και Αντικίνητρα...62 5 Το Προϊόν...63 5.1 Το Τουριστικό Πακέτο-Ready Made Package Tour...63 5.2 Η Διαφορά στο Σχεδιασμό του Πακέτου Mεταξύ Πλοιοκτήτριας Εταιρείας και Tour Operator...68 5.3 Τι Περιλαμβάνει το Προϊόν-Πακέτο Κρουαζιέρας...68 5.3.1 Το Προϊόν Της Royal Olympic Cruises...69 5.4 Διασφάλιση των Επιμέρους Προϊόντων και Υπηρεσιών που Προσφέρονται σε ένα Πακέτο...70 5.5 Στρατηγικές Ανάπτυξης του Προϊόντος...71 6. Η Τιμή...74 6.1 Τι Περιλαμβάνει η Τιμή του Πακέτου...74 6.2 Τι Δεν Περιλαμβάνεται στη Τιμή τoυ Πακέτου...75 6.3 Παράγοντες που Διαμορφώνουν την Τιμή της Κρουαζιέρας...76 6.4 Η Χρηματική Αξία ενός Πακέτου...76 6.4.1 Σύμφωνα με τη Διάρκεια...76 3

6.4.1.1 Με Αφετηρία το Λιμάνι του Πειραιά...77 6.4.1.2 Με Αφετηρία Λιμάνια του Εξωτερικού...77 6.4.2 Σύμφωνα με την Κατηγορία της Καμπίνας...79 6.4.3 Τιμή Πακέτου από Tour Operator...79 6.5 Ειδικές Τιμές-Προσφορές...81 7. Το Δίκτυο και η Προώθηση του Προϊόντος...83 7.1 Το Δίκτυο Διανομής...83 7.1.1 Χαρακτηριστικά- Φορείs...83 7.1.2 Ο Ρόλος των Tαξιδιωτικών Πρακτορείων στην Αγορά της Βόρειας Αμερικής...84 7.1.3 Το Δίκτυο στην Ευρώπη...85 7.1.3.1 Το Δίκτυο Διανομής της Royal Olympic Cruises...86 7.1.4 Η Eνταξη των Kρoυαζιέρων στο Παγκόσμιο Σύστημα Διανομής (Global Distribution System)...86 7.2 Τα μέσα Προώθησης και Προβολής του Προϊόντος της Κρουαζιέρας...87 7.2.1 Brochure...88 7.2.2 Άλλα Μέσα Διαφήμισης...90 7.2.3 Τα Μέσα Προώθησης που Χρησιμοποιούνται για τις Κρουαζιέρες και η Απήχηση τoυς....90 8 Οι Άνθρωποι...92 8.1 Ανθρώπινος Παράγοντας και Ασφάλεια...92 8.2 Εκμετάλλευση Εργαζομένων...95 8.3 Ο Καπετάνιος και το Πλήρωμα...96 8.3.1 Ο Καπετάνιος...97 8.4 Πειθαρχία Εν Πλω...97 9 Πολιτικές Ασφάλειας...99 9.1 Η Σύμβαση για την Ασφάλεια της Ανθρώπινης Ζωής στη Θάλασσα (SOLAS, 1974)...99 9.1.1 Περιεχόμενα Σύμβασης...100 9.1.2 Μέτρα Πυρασφάλειας σε Επιβατηγά Πλοία (κανονισμοί 23 έως 41)...104 9.2 Άλλοι Οργανισμοί...105 9.3 Ασφάλεια της Ναυσιπλοΐας...106 9.4 Θαλάσσια Ρύπανση και Κρουαζιερόπλοια...107 9.5 Εσωτερική Υφασμάτινη Επίπλωση...108 9.6 Η Έλλειψη Διαφάνειας και Υπευθυνότητας...108 9.7 Τοπικοί Νόμοι και Κανονισμοί...109 9.8 Ασφάλιση...109 10. Ζητήματα που Απασχολούν την Ελληνική Αγορά...110 10.1 Η Συμβολή των Κρουαζιερόπλοιων στην Εθνική Οικονομία...110 10.2 Ανταγωνισμός και Ελληνική Σημαία...112 10.3. Η Υφιστάμενη Λιμενική Υποδομή...114 4

10.4 Ολυμπιακοί Αγώνες 2004...115 10.4.1 Τα Kρoυαζιερόπλoια που θα Επισκεφτούν το Λιμάνι του Πειραιά κατά τη Διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004...118 10.5 Η Παρούσα Κατεύθυνση της Αγοράς...119 11. Συμπεράσματα και Προτάσεις για Περαιτέρω Έρευνα...121 11.1 Γενική Ανασκόπηση...121 11.2 Το Μέλλον της Παγκόσμοιας Αγοράς Κρουαζιέρων μετά τις Τρομοκρατικές Επιθέσεις και τον Πόλεμο στο Ιράκ...124 11.3 Το Μέλλον της Ελληνικής Τουριστικής Ναυτιλίας...125 11.4 Προτάσεις για Περαιτέρω Έρευνα...126 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...127 Ελληνόγλωσση...127 Ξενόγλωσση...128 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1 Βασικές αιτίες πραγματοποίησης ενός ταξιδιού...8 Διάγραμμα 2. Η αύξηση του παγκόσμιου στόλου...14 Διάγραμμα 3. Τα ποσοστά αύξησης (%) επί του παγκόσμιου στόλου ανά περιοχή...28 Διάγραμμα 4. Η παγκόσμια αύξηση του αριθμού καμπίνων...33 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1. Ο παγκόσμιος στόλος και η χωρητικότητα...13 Πίνακας 2. Παραλαβές νέων κρουαζιερόπλοιων για το έτος 2003...24 Πίνακας 3. Αύξηση χωρητικότητας ανά περιοχή 1989-1995 με ποσοστό % επί του παγκόσμιου στόλου...27 Πίνακας 4. Παγκόσμια αύξηση αριθμού καμπίνων κρουαζιερόπλοιων 1989-1998....32 Πίνακας 5. Τα πλοία και η διαθέσιμη χωρητικότητα σε αριθμό επιβατών και καμπίνων, της Festival Cruises...41 Πίνακας 6. Οι κύριοι προορισμοί των πλοίων της Festival...41 Πίνακας 7. Olympia Voyager...79 Πίνακας 8. Εκδρομές στα λιμάνια προσέγγισης...81 Πίνακας 9. Περιεχόμενα σύμβασης SOLAS...101 5

Περίληψη Οι κρουαζιέρες σήμερα αποτελούν ένα ολοένα και πιο διαδεδομένο τουριστικό προϊόν, ενώ παράλληλα εντάσσονται και στον ευρύτερο τομέα της ναυτιλίας. Νέα, μεγάλα, πολυτελή πλοία, «πλωτά ξενοδοχεία», όπως συνηθίζεται τελευταία να χαρακτηρίζονται, διασχίζουν τις θάλασσες του κόσμου, προσφέροντας στον επιβάτη την εμπειρία της θαλάσσιας περιήγησης. Η αμερικανική αγορά θεωρείται η μεγαλύτερη στο τομέα της κρουαζιεροπλοϊας, με την Carnival Corporation ηγέτιδα εταιρεία. Αλλά και η αγορά της Ευρώπης τη τελευταία δεκαετία, παρουσιάζει ικανοποιητικά ποσοστά αύξησης, τόσο από τη πλευρά της προσφοράς, όσο και από τη πλευρά της ζήτησης. Οι Γερμανοί, οι Άγγλοι, οι Ιταλοί και οι Ισπανοί, καλύπτουν το μεγαλύτερο ποσοστό της ζήτησης για το προϊόν της κρουαζιέρας. Τα πακέτα κρουαζιέρων που αναφέρονται σε ευρωπαϊκούς προορισμούς, στη πλειοψηφία τους περιλαμβάνουν τη περιήγηση στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Η Ελλάδα και οι ελληνικοί προορισμοί, δεν θα μπορούσαν παρά να θεωρούνται ιδιαίτερα ελκυστικοί, για κάποιον που επιθυμεί να κάνει θαλάσσια περιήγηση, κυρίως τη θερινή περίοδο, καθώς τα ελληνικά νησιώτικα συμπλέγματα και η ηπειρωτική Ελλάδα με την πλούσια πολιτισμική παράδοση, σε συνδυασμό με το ήπιο κλίμα, προσφέρονται σε όσους επιθυμούν μέσα σε λίγες μέρες να προσεγγίσουν πολλά διαφορετικά μέρη. Στη παρούσα εργασία θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε την εξέλιξη της παγκόσμιας αγοράς κρουαζιεροπλοϊας και κυρίως τo σύνολο των υπηρεσιών που σχετίζονται (προϊόν, τιμή, δίκτυο διανομής, προώθηση, τοποθέτηση, άνθρωποι), με αναφορές στη παγκόσμια αγορά, στις τάσεις της βιομηχανίας κρουαζιερόπλοιων, την επιβατική κίνηση, τη διαμόρφωση της ζήτησης και της προσφοράς στην ευρύτερη περιοχή τη Ανατολικής Μεσογείου, καθώς και το πώς διαγράφεται το μέλλον της ελληνικής παρουσίας στο τομέα της κρουαζιεροπλοϊας. Στόχος της εργασίας είναι να μπορέσουμε να προσδιορίσουμε κυρίως το προϊόν της κρουαζιέρας και από τις δύο πλευρές: από τη πλευρά της 6

ναυτιλίας, σχετικά με τη προσφορά και από τη πλευρά του τουρισμού, αναφορικά με τη ζήτηση και το σκοπό του ταξιδιού. Ένας επιπλέον στόχος είναι να δημιουργήσουμε τις βάσεις για μία μελλοντική έρευνα που θα αναφέρεται στην εξέταση της ελληνικής ζήτησης για κρουαζιέρες και στη πιθανή ύπαρξη νέων προϊόντων κρουαζιέρας. Μεθοδολογία Έρευνας Η συγγραφή της εργασίας, βασίστηκε σε 1)βιβλιογραφικό υλικό όσον αφορά τα θεωρητικά κεφάλαια που αναφέρονται σε εισαγωγικά κομμάτια για τις έννοιες του τουρισμού, τα τουριστικά πακέτα, 2)σε αρθρογραφία στο διαδίκτυο και σε περιοδικό τύπο, σε 3)διαφημιστικά φυλλάδια (brochure) των κυριοτέρων εταιρειών κρουαζιερόπλοιων καθώς και σε 4)προσωπικές συνεντεύξεις. Όσον αφορά το τελευταίο θα ήθελα να ευχαριστήσω τους κύριους: Βερναδάκη Ντένη, Master' s Shipping Shipbroker. Καραχάλιο Βασίλη, Διευθυντή Πωλήσεων Ελληνικής Αγοράς, της Royal Οlympic Cruises. Παλιούρα Γεώργιο, Γενικό Διευθυντή της Cruiseplan Η άμεση ανταπόκρισή τους και οι πληροφορίες που έδωσαν για την ελληνική αγορά, αποτέλεσαν καθοριστικό παράγοντα για τη τελική σύνθεση της εργασίας και ιδιαίτερα για τα κεφάλαια που αναφέρονται στην ελληνική αγορά( ζήτηση, προϊόν, ασφάλεια). Τέλος, ευχαριστώ τον κ. Δημήτρη Λαγό, καθηγητή του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων, της σχολής Επιστημών της Διοίκησης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, για την καθοδήγηση, επίβλεψη και αγάπη του για το συγκεκριμένο θέμα, καθώς και τον οικονομικό σύμβουλο της EFG Eurobank- Ergasias κ. Νίκο Αγγελίδη για τα στοιχεία που μου έδωσε και για τις πολύτιμες συμβουλές του ιδιαίτερα για τα κεφάλαια που αναφέρονται στην ανταγωνιστικότητα της ελληνικής σημαίας. 7

1. Η Zήτηση για Tαξίδια 1.1 Τα Βασικά Kίνητρα Πραγματοποίησης ενός Ταξιδιού Οι βασικοί σκοποί ενός ταξιδιού αναψυχής, που μπορούν να αποτελέσουν κίνητρα και για την επιλογή μιας κρουαζιέρας είναι τα παρακάτω: Διαφυγή από την καθημερινότητα των συνθηκών και των καθηκόντων. Επιθυμία να λειτουργεί και να ζει κανείς μόνος, εκτός εποπτείας της κοινωνίας στην οποία ανήκει. Αναζήτηση επαφών διαφόρων μορφών και τύπων. Αναψυχή, με αναζήτηση της ησυχίας, της ενεργού ικανοποίησης ενδιαφερόντων, της αλλαγής ζωής. Αποκατάσταση της υγείας. Διάγραμμα 1 Βασικές αιτίες πραγματοποίησης ενός ταξιδιού 1.2 Παράγοντες που Επηρεάζουν τη Ζήτηση για Ταξίδια 8

Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση για ταξίδια είναι κυρίως οι εξής: Ο ελεύθερος χρόνος Το διαθέσιμο εισόδημα Οι τεχνολογικές δυνατότητες μετακίνησης Η διάθεση για μετακίνηση Ο βαθμός αστικοποίησης του περιβάλλοντος στον τόπο μόνιμης κατοικίας Η απόσταση μεταξύ μόνιμης κατοικίας και τόπου τουριστικής διαμονής Η κοινωνική θέση Το επάγγελμα Η δομή του νοικοκυριού Οι τιμές των τουριστικών προϊόντων και υπηρεσιών Οι συναλλαγματικές ισοτιμίες μεταξύ της χώρας και της χώρας προέλευσης και της χώρας υποδοχής. Από τους παραπάνω παράγοντες πιο μεγάλης βαρύτητας είναι οι δύο πρώτοι: ο ελεύθερος χρόνος και το διαθέσιμο εισόδημα οι οποίοι και επηρεάζoυν αποφασιστικά τη ζήτηση για τουριστικά ταξίδια στη μεταπολεμική περίοδο. Τη περίοδο αυτή παρατηρείται και μία συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση για ταξίδια τουρισμού, η οποία προέρχεται κυρίως από τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα που συμμετέχουν όλο και περισσότερο στην οικονομική ανάπτυξη των καπιταλιστικών βορειοαμερικανικών και ευρωπαϊκών κρατών. Παράλληλα αξίζει να σημειώσουμε ότι διαθέσιμο χρόνο και εισόδημα, σήμερα, έχουν τα νέα κοινωνικά στρώματα των εργαζoμένων, συνταξιούχων, ελεύθερων επαγγελματιών, φοιτητών, τα οποία μεταπολεμικά συγκροτούν και τον κύριο όγκο της ζήτησης για ταξίδι διακοπών από τα πρακτορεία. 1.2.1 Ελεύθερος Χρόvος Ο ελεύθερος χρόνος των ευρύτερων κοινωνικών ομάδων, είναι ελεύθερος 9

και ατομικά διαθέσιμος, αλλά επειδή ακριβώς συνιστά χρόνο άδειας ή διακοπής από την ετήσια απασχόληση και εξαρτάται από το θεσμικό πλαίσιο των εργασιακών υποχρεώσεων, βρίσκεται κατά κάποιο τρόπο έξω από την βούληση του ατόμου υποψήφιου τουρίστα. Ο ελεύθερος αυτός χρόνος φτάνει κατά μέσο όρο σε μηνιαία διάρκεια, για το μεγαλύτερο μέρος των εργαζoμένων, και συμπίπτει με την ετήσια άδεια διακοπών που πραγματοποιείται συνήθως κατά τη θερινή περίοδο. 1.2.2 Το Διαθέσιμο Εισόδημα Ο δεύτερος σημαντικός παράγοντας της επιθυμίας για τουριστικό ταξίδι είναι το διαθέσιμο εισόδημα για μετακίνηση, προς μία χώρα του εξωτερικού, για κρoυαζιέρα. Κατά τη μεταπολεμική περίοδο, το διαθέσιμο εισόδημα αυξάνεται καθώς αυξάνεται και το κατά κεφαλήν εισόδημα των βιομηχανικών χωρών. Οι βιομηχανικές χώρες είναι αυτές που αποτελούν τις κύριες χώρες αποστολής τουριστών. 1.3 Γενικά Γνωρίσματα των Πλοίων Αναψυχής Τα πλοία αναψυχής, είναι πλοία που χρησιμοποιούνται από τους ιδιοκτήτες τους ή από άλλους για ολική ναύλωση για την εκτέλεση ψυχαγωγικών δραστηριότητες εν πλω. Ανάλογα με την οικονομική κατάσταση και τις επιθυμίες των ιδιοκτητών τους είναι και οι διαστάσεις των σκαφών αναψυχής ή όπως αλλιώς λέγονται θαλαμηγοί. Οι θαλαμηγοί διακρίνονται σε: Θαλαμηγούς προστατευμένων περιοχών και κλειστών θαλασσών Θαλαμηγούς που είναι σε θέση να εκτελέσουν και υπερωκεάνια ταξίδια. Οι δυνατότητες υποδοχής μεγάλου αριθμού επιβατών και πληρώματος για τις θαλαμηγούς της πρώτης περίπτωσης, είναι περιορισμένη. Αντίθετα για τις θαλαμηγούς της δεύτερης κατηγορίας, η μεταφορική ικανότητα είναι μεγάλη καθώς και ο αριθμός του πληρώματος τους. Τα συγκεκριμένα πλοία τα διακρίνει μία ποικιλία σχεδίων, σε εξωτερική και εσωτερική διακόσμηση. 10

1.4 Ιστορική Αναδρομή στα Πρώτα Ταξίδια Κρουαζιέρας Δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο να προσδιοριστεί χρονολογικά πότε πραγματοποιήθηκε η πρώτη κρoυαζιέρα. Αυτό που είναι γνωστό είναι ότι ο πρώτος ταξιδιωτικός πράκτορας ήταν ο Thomas Cook, ο οποίος οργάνωσε το πρώτο Grand Tour (Μεγάλη Περιήγηση) στην Ευρώπη το 1856. Ωστόσο δεν γνωρίζoυμε ποιός οργάνωσε τη πρώτη κρoυαζιέρα. Για το θέμα αυτό υπάρχουν ενδείξεις, σύμφωνα με τις οποίες αυτή η πρώτη κρoυαζιέρα θα πρέπει να πραγματοποιήθηκε στα μέσα του 190υ αιώνα, όταν άρχισαν να γίνονται τα ταξίδια μεγάλων αποστάσεων πιο δημοφιλή και να θεωρούνται ασφαλή. Yπoστηρίζεται από πολλούς ότι η Peninsula and Oriental Steam Navigation Company, πρώτη «ανακάλυψε», τη κρoυαζιέρα στα 1844. Η εταιρεία γνωστή και ως Ρ&Ο δρομολογούσε πλοία από Αγγλία με προορισμό την Ισπανία, Πορτογαλία και Κίνα. Η Ρ&Ο μπήκε στο χώρο των επιχειρήσεων κρoυαζιέρων αναψυχής όταν το 1844 ο νομπελίστας William Makepeace Thackeray, ταξίδεψε στη Μάλτα, στην Ελλάδα, τη Κωνσταντινούπολη, στους Αγίους Τόπους και την Αίγυπτο, μέσα από μία σειρά ναυτιλιακών διασυνδέσεων της εταιρείας. Στη συνέχεια ο ίδιος έγραψε ένα βιβλίο σχετικά με τη Μεσογειακή Κρουαζιέρα. Η Ρ&Ο σταμάτησε να οργανώνει κρουαζιέρες στα 1880, κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού Πολέμου. Η πρώτη αμερικανικής προέλευσης κρουαζιέρα, έλαβε χώρα κατά πάσα πιθανότητα το 1867, με το ταξίδι του ατμόπλοιου Quaker City από την Νέα Υόρκη. Ο οργανωτής της κρουαζιέρας Charles Duncan τιτλοφόρησε την κρουαζιέρα: ''Εκδρομή στους Άγιους Τόπους, την Αίγυπτο, την Κριμαία, την Ελλάδα και άλλους ενδιαμέσους σταθμούς». Οι κρουαζιέρες τότε είχαν διάρκεια 6 μήνες και συχνά οι κακές καιρικές συνθήκες δυσκόλευαν το ταξίδι. Οι πρώτες αυτές κρουαζιέρες πρόσφεραν όλες τις βασικές υπηρεσίες εν πλω: διαμονή, σίτιση, διασκέδαση. Από την εποχή της πραγματοποίησης της παραπάνω κρουαζιέρας ως τα 11

τέλη της δεκαετίας του 1950 όλο και περισσότεροι ταξιδιώτες διέσχιζαν τον Ατλαντικό σε ταξίδια αναψυχής. Από τα τέλη του 190υ αιώνα στην επιβατηγό ναυτιλία κυριάρχησαν τα μεταναστευτικά ταξίδια από Ευρώπη για Αμερική και από Μ. Βρετανία για Αυστραλία.(Dίckίnsοn Β., Vladimir Α. 1997) Με το πέρασμα του χρόνου, το προϊόν της κρουαζιέρας άρχισε να γίνεται ολοένα και πιο ελκυστικό. Ένας από τους παράγοντες που συνέβαλαν προς αυτή την κατεύθυνση, ήταν και η ανάπτυξη και εξέλιξη των υπόλοιπων μέσων συγκοινωνίας και κυρίως του αεροπλάνου (το λιμάνι έναρξης της κρουαζιέρας είναι λιμάνι της περιοχής όπου πρόκειται να πραγματοποιηθεί η κρουαζιέρα και όχι κάποιο λιμάνι της χώρας προέλευσης του ταξιδιώτη). 2. Η Αγορά Κρουαζιεροπλοϊας 2.1 Η Διεθνής Αγορά Κρουαζιέρας Η γενική τάση στην βιομηχανία κρουαζιέρας τα τελευταία χρόνια είναι προς τη συγκέντρωση δύναμης και κύρους ανάμεσα σε μεγάλους συνδυασμούς, πολλές φορές με τη λειτουργία παραρτημάτων σε παραπάνω από μία χώρες. 12

Στα τέλη της δεκαετίας του 80 και στις αρχές της δεκαετίας του 90, η παραπάνω τάση έγινε περισσότερο αισθητή, ιδιαίτερα με την συγχώνευση πολλών εταιρειών από την Carniva1,nou αποτελεί και το πιο εύστοχο παράδειγμα. Στη συνέχεια υπήρξε τάση ανάμεσα στη διαμόρφωση Χαμένων δεσμών με εταιρείες που διαμόρφωναν ριψοκίνδυνη αγορά, με ή χωρίς κάποια συμμετοχή. Το 1996 η εταιρεία Carnival, προσαρτισμένη σε αυτήν και η εταιρεία Seabourn, προβλεπόταν να αποτελέσει το μεγαλύτερο στόλο στην αγορά κρουαζιερόπλοιων, με 22 πλοία και 26,528 αγκυροβολήσεις. Η δυναμικότητα της Carnival επρόκειτο να η είναι μεγαλύτερη με ένα στόλο 22 πλοίων που ανήκουν στη. Το 1997, το πρόγραμμα κατασκευής πλοίων περιλάμβανε την είσοδο της εταιρείας Disney, με την απόκτηση νέων πλοίων, καθώς και την απόκτηση κρουαζιερόπλοιων, μεγάλης χωρητικότητας. Στο πίνακα 2. 1 που ακολουθεί βλέπουμε των αριθμό των κρουαζιερόπλοιων του παγκόσμιου στόλου για τα έτη 1985, 1995, 1999,2000,2001 και την αντίστοιχη συνολική χωρητικότητα τους. Ενώ στο διάγραμμα 1 βλέπουμε πως κυμαίνεται η αύξηση του παγκόσμιου στόλου τη περίοδο από το 1985 έως και το 2001. Πίνακας 1. Ο παγκόσμιος στόλος και η χωρητικότητα ΕΤΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΟΙΩΝ ΣΥΝΟΛIΚΗ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ GT 1985 147 2241 1990 170 2013 1995 222 4969 1999 235 6987 2000 243 7773 2001 254 8505 13

ΠΗΓH :www.cruiseindustry.com Διάγραμμα 2. Η αύξηση του παγκόσμιου στόλου ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΣΤΟΛΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ 10000 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ ΣΕ GT ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΛΟΙΩΝ 2000 1000 0 1 2 3 4 5 6 2.2 Οι Κύριοι Στόλοι 2.2.1 Carnival Corporation Η Carnival αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές εταιρείες στο χώρο των κρoυαζιερόπλoιων. Η παρουσία της στις κρoυαζιέρες της Βόρειας Αμερικής, αλλά και γενικά στη παγκόσμια σκηνή της αγοράς κρoυαζιερόπλoιων, είναι ηγετική, χωρίς να αφήνονται πολλά περιθώρια έντονου ανταγωνισμού από άλλες εταιρείες. Η απόδοσή στα χρόνια από το 1991 μέχρι το 1995 ήταν συνεχώς αυξανόμενη. Οι επιβάτες που μεταφέρθηκαν με κρoυαζιερόπλoια της εταιρείας το 1988 ήταν 580,000, αριθμός ο οποίος διπλασιάστηκε το 1992 14

σε 1, 153,000. Αρχικά η ανάπτυξη της εταιρείας αναμενόταν με την απόκτηση της Holland America Line (ΗΑL).Μαζί με την Holland Αmerica ο όμιλος περιλαμβάνει άλλες δύο εταιρείες, την Windstar Cruises και την ταξιδιωτική εταιρεία Holland America Westours. To 1992, η Carnival γνωστοποίησε ότι πήρε το 25% του μεριδίου της mini-cruise operation, Seaboum Cruise Line, ποσοστό το οποίο το 1995 έφτασε στα 50%. Σήμερα η Carnival Corporation περιλαμβάνει, πέρα των παραπάνω εταιρειών, και τις εταιρείες Costa και Cunard, δηλαδή σύνολο έξι στόλων. Η κυριαρχία της Carnival Corporation είναι έντονη σε Ευρώπη και Αμερική. Όπως παρoυσιάζεται σε σχετική διαφημιστική φυλλάδα της εταιρείας για τη περίοδο 2002-2003, οι προγραμματισμένες κρoυαζιέρες για τα πλοία της εταιρείας είναι: 3μερες, 4μερες, 7μερες,8μερες, 10μερες, 15μερες κρoυαζιέρες σε Ανατολική και Δυτική Καραϊβική με αναχωρήσεις από τα λιμάνια του Μαϊάμι, του Σαν Ντιέγκο, της Νέας Ορλεάνης. 3μερες, 4μερες κρoυαζιέρες στις Μπαχάμες με αναχωρήσεις από τα λιμάνια του Μαϊάμι, του Σαν Ντιέγκο. 7μερες και 8μερες κρoυαζιέρες στην Νότια Καραϊβική με αναχωρήσεις από τα λιμάνια του Μαϊάμι, του Πουέρτο Ρίκο. 14μερες και 1 7μερες κρoυαζιέρες στο κανάλι του Παναμά από το λιμάνι του Μαϊάμι και του Σαν Ντιέγκο. 4μερες, 5μερες και 7μερες κρoυαζιέρες στο Βόρειο Ατλαντικό, με αναχωρήσεις από τη Νέα Υόρκη. 3μερες, 4μερες κρoυαζιέρες στο Μεξικό με αναχώρηση από το Λος Άντζελες 7μερες κρoυαζιέρες στην Αλάσκα με αναχωρήσεις από το Βανκούβερ 12μερες και 15μερες κρουαζιέρες στην Ευρώπη με αναχωρήσεις από το Λονδίνο. Γίνεται σαφές ότι η Carnival Corporation, με τον πολυάριθμο στόλο της κυριαρχεί σε όλους τους βασικούς προορισμούς κρουαζιέρας. Η μεγάλη χωρητικότητα των πλοίων της σε συνδυασμό με το χαμηλό λειτουργικό της κόστος (ένα μεγάλο ποσοστό της σύνθεσης των πληρωμάτων είναι 15

αλλοδαποί, που απασχολούνται με χαμηλούς μισθούς) την καθιστούν ως τη πιο κερδοφόρα εταιρεία κρουαζιερόπλοιων ανά τον κόσμο. Πρόσφατα η Carnival Corporation 1 έκφρασε τις ενστάσεις της για την έγκριση από το Αγγλικό Τμήμα Εμπορίου (U.K Department of Trade and Industry) της συγχώνευσης της εταιρείας Ρ&Ο Princess Cruises από την Royal Caribbean Cruises, καθώς και η ίδια είχε παρουσιάσει ανάλογο ενδιαφέρον για την Ρ&Ο Princess Cruises και είχε διατυπώσει σχετική πρόταση. Η εταιρεία ζήτησε σχετική αναφορά από την Competition Commission για την αιτιολογία της απόρριψης της έγκρισης της πρότασης της εταιρείας. Για το ίδιο θέμα ο Πρόεδρος της Carnival Corporation δήλωσε ότι η εταιρεία του κατέχει το 9% της αγοράς στην Αγγλία, με την Royal Caribbean, να ελέγχει το 10% της ίδιας αγοράς και η Ρ&Ο να κατέχει το 25%. 2.2.2 Royal Caribbean Cruise Line (Rccl) Η συγκεκριμένη εταιρεία παρουσιάζει ανάπτυξη τη τελευταία δεκαετία και καθίσταται μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη παγκόσμια αγορά κρουαζιέρας. Η έγκριση από τους σχετικούς ευρωπαϊκούς φορείς για την συγχώνευση της με την Ρ&Ο Princess Cruises, αποτελεί μεγάλη επιτυχία για την εταιρεία και αναμένεται να αυξηθεί και άλλο η δύναμη της ενώ η παρουσία της σε βασικούς προορισμούς θα είναι πιο ανταγωνιστική. Το 1988 εξαγόρασε την Admiral Cruises, αλλά τα δύο πιο σημαντικά από τα τρία πλοία, που απόχτησε από αυτήν την εξαγορά, πουλήθηκαν το 1992, καθώς τα άλλα παρέμειναν στην εταιρεία όπως το Viking Serenade, ακολουθώντας έτσι κάποια βασική αλλαγή από το 1991. Η συγκεκριμένη εταιρεία ελέγχει σε αριθμό ίδια ταξίδια με αυτά της CCL. Αυτό που χαρακτηρίζει και τις δυο εταιρείες είναι η ίδια στρατηγική πάνω στην ανάπτυξη γρήγορης επιδίωξης για μεγάλες γραμμές κρουαζιέρας. Τη στρατηγική αυτή 1 www.cruise.com 16

και οι δυο εταιρείες την ακολουθούν από τα τέλη της δεκαετίας του 80. Το 1992, τα κέρδη της εταιρείας έφτασαν στο $ 1δις, κάτι που την καθιστά την πρώτη εταιρεία που ακολουθεί την Carnival. Τα κέρδη της εταιρείας το 1994 ήταν ιδιαίτερα εντυπωσιακά και έφταναν σε μια αύξηση της τάξης του 100,8%, ποσοστό μεγαλύτερο από το προηγούμενο έτος. Η αύξηση των κερδών της oφεiλoνταν στη βελτιωμένη απόδοση, στη λειτουργική ικανότητα, στη σημαντική βελτίωση της κεφαλαιουχικής διάρθρωσης και σε μια αναθεώρηση της πολιτικής αποσβέσεων. Ωστόσο οι μελλοντικές οικονομικές προσδοκίες του έτους 1995, έπεσαν έξω από αυτές που η RCCL επιδίωκε. Το 1995 παραδόθηκε στην εταιρεία το κρουαζιερόπλοιο Legend of the Seas. Το κρουαζιερόπλοιο Splendour of the Seas, με 1,804 αγκuρoβoλήσεις περίπου, αποτελούσε για το 1996, το δεύτερο μεγαλύτερο καράβι που ταξίδευε στα Ευρωπαϊκά νερά, μετά από το Oriana, που ανήκε στην εταιρεία Ρ&Ο. Το πρόγραμμα των κρουαζιέρων από την RCCL, για το έτος 1996,ήταν πιο ποικίλο, από ό,τι μέχρι στιγμής είχε προσφερθεί από την εταιρεία, με κρουαζιέρες σε μέρη όπως Βερμούδες, Αλάσκα, Mεξικό. Στόχος της RCCL είναι να συνεχιζει να είναι κυρίαρxη στην αγορά του Ηνωμένου Bασιλείoυ, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές αγορές, όπως τη Μεσόγειο 2. Aξίζει να σημειώσουμε ότι το 1997 τα πλοία της μετέφεραν συνολικά 1.000.000 επιβάτες από τους οποίους οι 50.000 ήταν Ευρωπαίοι. 2.3 Τα Σημαντικότερα Ναυπηγεία Κρουαζιερόπλοιων Τα μεγάλα τέσσερα Ευρωπαϊκά ναυπηγεία κρουαζιερόπλοιων 3 είναι τα: Knaerner Masa Yards στην Φιλανδία, Meyer Werft στην Γερμανία, Chantiers de ΙΆtΙantίque στην Γαλλία και Fincantieri στην Ιταλία. Άλλα ναυπηγεία είναι αυτά των Blohm+Voss και Lloyd Werft στη Γερμανία, Τ Mariotti και Visentini στην Ιταλία, Fosen της Νορβηγίας, Ingalls των ΗΠΑ και πρόσφατα η Mitsubishi στην Ιαπωνία. Αλλά και η Samsung και Hyundai της Νότιας Κορέας, μπορούν πολύ καλά να αντεπεξέλθουν στην βιομηχανία κρoυαζιερόπλoιων. 2 Cruise & Ferry Guide 97,The Annual Passenger Ship Register 3 Fairplay Solutions (May 2000) 17

Σύμφωνα με στατιστικές του περιοδικού Fairplay, υπάρχουν επί του παρόντος πάνω από 260 γραμμές στην εμπορία κρoυαζιέρας, με ένα μέγιστο αριθμό επιβατών δυναμικότητας 228,000. Αυτό που είναι αξιόλογο, είναι η αισθητή αύξηση, που επρόκειτο να γίνει μέσα στα επόμενα 3 χρόνια περίπου, με τις 52 κατασκευές που επρόκειτο να ανατεθούν και τις πάνω από 90,000 επιπλέον αγκυροβολήσεις που θα ακολουθήσουν. Ωστόσο το πρόβλημα που αντιμετωπίζoυν μεγάλες εταιρείες είναι το αίτημα για κατασκευές, που έχει ξεπεράσει την ικανότητα των 4 μεγάλων ευρωπαϊκών ναυπηγείων κρoυαζιερόπλoιων, τα οποία και διαπιστώνουν την δυσκολία και την ικανότητα να παραδώσουν πλοία πριν το 2004. Αν και υπάρχουν προβλήματα, αναμένονται αλλαγές σε ιδέες, στην ανάπτυξη και εφαρμογή νέας διαδικασίας management. 2.3.1 Chantiers De L'atlantique Ίσως η πιο αξιοπρόσεκτη σύμβαση ήταν αυτή μεταξύ του γαλλικού ναυπηγείου Chantiers de L atlantίque και της εταιρείας Cunard, για την κατασκευή του Queen Mary 2, ενός από τα μεγαλύτερα κρoυαζιερόπλoια που έχει ποτέ κατασκευαστεί. Το πλοίο αυτό χωρητικότητας 150,000gt, και δυνατότητα μεταφοράς 2,800 επιβάτες, και (το κόστος ανήρθε στα $700εκατομμύρια), επρόκειτο να καλύψει την υπερατλαντική γραμμή. Μέσα στο 2000 η Renaissance παρέλαβε από τα ναυπηγεία το κρoυαζιερόπλoιo R Five. 2.3.2 Fincantier Η εταιρεία Holland America Line, σε σχετική της σύμβαση το Νοέμβριο του 1999, με τα ιταλικά ναυπηγεία Fincantier, αναφέρεται στην κατασκευή 5 κρoυαζιερόπλoιων που αξιολογούνται το καθένα στο ποσό των $400Μ. Αυτά τα κρουαζιερόπλοια, χωρητικότητας 84,000gt, θα μπορούν να μεταφέρουν 1,800 επιβάτες. Εκτός από τα 5 αυτά πλοία, η συγκεκριμένη είχε και άλλα 2 18

κρουαζιερόπλοια αναθέσει στη κατασκευή των ίδιων ναυπηγείων. Αυτά είναι το Zandam, χωρητικότητας 63,000gt, με προγραμματισμένη παράδοση το Μάη του 2000, καθώς και το Amsterdam, χωρητικότητας 61,000gt, του οποίου η παράδοση προβλεπόταν για τον Οκτώβρη του 2000. Στα μέσα του ίδιου έτους η Princess Cruises, μέλος της Ρ&Ο Group Ocean, παρέλαβε το Princess, χωρητικότητας 77,000gt. 2.3.3 Meyer Werft Ένα άλλο σημαντικό ναυπηγείο είναι το Meyer Werft της Γερμανίας, το οποίο έχει συμφωνήσει με την Royal Caribbean (RCL), για την κατασκευή 2 πλοίων. Τα πλοία θα είναι τα πέμπτα και έκτα πλοία τύπου Radiance of the Seas και χωρητικότητας 88,000gt και επρόκειτο να παραδοθούν μέσα στα έτη 2005 και 2006.Τα ίδια ναυπηγεία έχουν, επίσης, αναλάβει την ναυπήγηση 2 κρουαζιερόπλοιων χωρητικότητας 112,000gt για λογαριασμό της Star Cruises. Η πιο πρόσφατη παράδοση πλοίου, των συγκεκριμένων ναυπηγείων, είναι το Aurora της εταιρείας Ρ&Ο Cruises, το οποίο και παραδόθηκε στις 14 Απριλίου. 2.3.4 Fosen Mek Verksteder Μία πρόσφατη είσοδο στο τομέα των κατασκευών είναι τα ναυπηγεία Fosen Mek Verksteder, στη Νορβηγία. Η Hurtigruten έχει αναθέσει στα συγκεκριμένα ναυπηγεία την ένα 133m ropax πλοίο και το οποίο θα μετασκευαστεί σε κρουαζιερόπλοιο με ιδιαίτερες προδιαγραφές, και το οποίο θα διαθέτει 313 καμπίνες. Μη έχοντας, ουσιαστικά, νέες κατασκευές μέχρι το 1999, η Fosen στα μέσα του 2000 έκανε συμφωνία για 4 επιβατηγά πλοία, χωρητικότητας 30,000GT, για την ελληνική ναυτιλιακή εταιρεία Anek Lines, καθώς επίσης και την παραγγελία του πολυσυζητημένου The World of Redensea, χωρητικότητας 40,000gt. 19

2.4 Η Eξέλιξη των Ναυπηγήσεων στην Ασία Η Ασία ετoιμάζεται με τα ναυπηγεία Hyundai Heavy Industries(HHI) της Νότιας Κορέας να εισέλθει στην αγορά των κρoυαζιερόπλoιων. Οι κατασκευές επρόκειτο να αυξηθούν και να επιφέρουν κέρδη, αφού και η εταιρεία Hyundai Merchant Marine (ΗΜΜ), επρόκειτο να αγοράσει 7 νέα κρoυαζιερόπλoια στα επόμενα δέκα Χρόνια προς το παρόν η ΗΜΜ κατέχει 3 κρoυαζιερόπλoια, αγορασμένα από άλλες ναυτιλιακές εταιρείες. Μία άλλη δυναμική καινοτομία, που θα μπορούσε να αφορά την Crustal Cruises, είναι η Αμερικανική θυγατρική της Ιαπωνικής NWK Line, η οποία έχει αναλάβει τη δέσμευση παραγγελίας ενός τρίτου κρoυαζιερόπλoιoυ. Η NWK έχει αναθέσει σε έναν αριθμό ναυπηγείων την κατασκευή πλοίου χωρητικότητας 50,000gt, το οποίο η εταιρεία επιθυμεί να το βάλει σε δρομολόγιο στο δεύτερο μισό του 2003. Το παραπάνω συμβόλαιο θα μπορούσε να αποτελεί άλλο ένα στοιχείο, της προσπάθειας των ασιατικών ναυπηγείων να διασπάσουν την κυριαρχία αυτών της Ευρώπης σε μία αγορά υψηλών αξιών, όπως είναι η αγορά των κρoυαζιερόπλoιων. Η Mitsubishi έχει ήδη πετύχει την παραγγελία 2 πλοίων από την Ρ&Ο και έχει ήδη απενεργοποιήσει μία από τις αποβάθρες της στο ναυπηγείο της στο Ναγκασάκι, η οποία αποβάθρα πλέον θα χρησιμοποιείται ως περιοχή αποθήκευσης εξοπλισμού κρoυαζιερόπλoιων. Τα ναυπηγεία Samsung από την άλλη κατόρθωσαν να κάνουν ένα αρχικό βήμα υπογράφοντας το συμβόλαιο για 4 επιβατηγά πλοία με την Minoan Lines. 2.5 Η Ανταγωνιστικότητα των Ευρωπαϊκών Ναυπηγείων Οι τιμές για σχεδόν όλους τους τύπους πλοίων έχουν μειωθεί λόγω των εξαιρετικά χαμηλών τιμών που προσφέρουν τα κορεάτικα ναυπηγεία. Το ποσοστό της Ν.Κορέας στην παγκόσμια αγορά έχει αυξηθεί εις βάρος των ευρωπαϊκών και των ιαπωνικών ναυπηγείων. Η επιθετική πολιτική στον τομέα των τιμών κυρίως των κορεατικών ναυπηγείων, οδήγησε στην ανάθεση μη οικονομικά συμφέρουσων παραγγελιών, τις οποίες δεν μπορούσαν να αναλάβουν τα ευρωπαϊκά 20

ναυπηγεία. Αυτή η αρνητική διαμόρφωση των τιμών θα έχει σταδιακά επιπτώσεις στο σύνολο της αγοράς και δυσμενή επίδραση στην ναυπηγική βιομηχανία στην ΕΕ. Η ναυπηγική βιομηχανία της Ευρώπης πρέπει να εξυγιανθεί μέσω προσπαθειών στο πλαίσιο μιας προγραμματισμένης μείωσης του δυναμικού παραγωγής (ποσοτική προσαρμογή). Αναφορικά με αυτό, ιδιαίτερη σημασία έχει η επανεκπαίδευση του εργατικού δυναμικού. Για στρατηγικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και βιομηχανικούς λόγους θα πρέπει όμως να διατηρηθεί ένα συγκεκριμένο δυναμικό. Οι προσπάθειες θα πρέπει να επικεντρωθούν στον εκσυγχρονισμό και την διαφοροποίηση του παραγωγικού μηχανισμού καθώς και στην αύξηση της παραγωγικότητας και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας (ποιοτική προσαρμογή). Υπάρχουν πολυάριθμες ενδείξεις για το γεγονός ότι τα κορεάτικα ναυπηγεία προσφέρουν στην αγορά νέες κατασκευές πλοίων κάτω από την τιμή κόστους για τα ίδια τα ναυπηγεία. Σε πολλές περιπτώσεις δεν καλύπτονται ούτε οι λειτουργικές δαπάνες ούτε η εξυπηρέτηση του χρέους από τις τιμές. Στα ναυπηγεία της ΕΕ θα παραμείνει ως εκ τούτου ο εξειδικευμένος τομέας των κρουαζιερόπλοιων, επειδή τα κορεατικά ναυπηγεία θα αναλάβουν σχεδόν όλες τις υπόλοιπες αναθέσεις νέων πλοίων στους άλλους τομείς. Η θετική συγκυρία στην κατασκευή κρουαζιερόπλοιων έχει σταθεροποιήσει την γενική κατάσταση στην ευρωπαϊκή ναυπηγική βιομηχανία, παρά το γεγονός ότι εννέα ναυπηγεία εντός της Ευρώπης(σε σύνολο 150 περίπου ναυπηγείων) δραστηριοποιούνται σ' αυτόν τον τομέα. Όμως αναμένεται ότι κορεατικά και ιαπωνικά ναυπηγεία θα καταβάλουν πολύ περισσότερες προσπάθειες για να εξασφαλίσουν αναθέσεις για την κατασκευή κρουαζιερόπλοιων. Όταν η αγορά εμπιστευθεί για πρώτη φορά τα σχετικά ναυπηγεία να κατασκευάσουν, τηρώντας τις προθεσμίες και σε επαρκή ποιότητα, ο εν λόγω εξειδικευμένος ευρωπαϊκός τομέας θα βρεθεί σε κίνδυνο και το συνολικό ποσοστό της αγοράς θα μειωθεί περαιτέρω. Μία απειλητική κατάσταση διαπιστώνεται για τα μικρομεσαία ναυπηγεία της ΕΕ, επειδή αυτά δεν θα είχαν καμία δυνατότητα να κατασκευάσουν μεγάλα κρουαζιερόπλοια. 21

2.6 Κατασκευές Κρουαζιερόπλοιων: Νέο Μέγεθος-Νέες Προκλήσεις Τα τελευταία χρόνια στις νέες ναυπηγήσεις παρατηρείται το φαινόμενο της γιγάντωσης των πλοίων ακολουθώντας τη πολιτική των πλοίων τάνκερ της δεκαετίας του '70. Τα κρουαζιερόπλοια έχουν φτάσει σε μεγέθη της τάξεως των 142000 gt. Το τελευταίο πλοίο της Royal Caribbean, «Voyager of the Seas» έχει το μέγεθος των 142000 gt με μεταφορική ικανότητα 1800 ατόμων πλήρωμα και 3100 επιβατών, και μπορεί να μεταφέρει μια μικρή πόλη. Η γιγάντωση οφείλεται στα οικονομικά οφέλη. Οι οικονομίες κλίμακας που εμφανίζονται μετά τους 2000 επιβάτες αφήνουν σημαντικά κέρδη στους ιδιοκτήτες, ενώ σε αντίθετη περίπτωση, δηλαδή όταν το πλοίο μεταφέρει 1000-2000 επιβάτες παρουσιάζονται τεράστια κόστη. Η οικονομική φιλοσοφία για τα νέα σύγχρονα κρουαζιερόπλοια, που χαρακτηρίζονται ως (πλωτές κωμοπόλεις», είναι ο επιβάτης να παραμένει όσο το δυνατόν περισσότερο επί του πλοίου για να δαπανά πάνω σε αυτό τα χρήματά του (Ποταμιανός 1997). Στο άμεσο μέλλον αναμένεται να αυξηθούν τα μεγέθη των πλοίων. Αυτό όπως προαναφέραμε οφείλεται στις οικονομίες κλίμακας αλλά και στα πλεονεκτήματα που παρουσιάζονται σε μια εταιρεία που διαχειρίζεται ίδια πλοία. Σύμφωνα με γνώμες ειδικών τα πλοία αναμένεται να φτάσουν και τα μεγέθη της τάξεως των 200000 gt ή και μεγαλύτερα. Αυτό μπορεί να συμβεί στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Καραϊβική αφού τους το επιτρέπει η κίνηση των επιβατών αλλά και η μορφολογία της περιοχής. Αντιθέτως κάτι τέτοιο δεν μπορεί εύκολα να συμβεί στην Μεσόγειο που ενώ αποτελεί μια ανερχόμενη αγορά τα πλοία αυτής της τάξεως θα παρουσίαζαν προβλήματα στην προσέγγιση κάποιων περιοχών. Αναμενόταν ότι το κόστος κατασκευής νέων κρουαζιερόπλοιων θα ήταν ένα σημαντικό εμπόδιο στην περαιτέρω επέκταση και εξέλιξη του παγκόσμιου στόλου κρουαζιερόπλοιων με την κατασκευή νέων πλοίων. Αυτό τελικά δεν ισχύει, για δύο λόγους. Αρχικά, παρά την πτώση και την αναμενόμενη κατάργηση των επιχορηγήσεων κατασκευής πλοίων, δεν υπάρχουν στοιχεία αύξησης της τιμής. Οι τιμές είναι υψηλότερες από ότι ήταν πριν δέκα χρόνια, αλλά οι τιμές του 1998 για τα παραδοτέα πλοία ανά κλίνη, ήταν χαμηλότερες 22

από ότι το 1995. Αυτό δείχνει την ικανότητα των τριών ή τεσσάρων κυρίαρχων προμηθευτών να απορροφήσουν το κόστος, για παράδειγμα μέσω βελτιώσεων παραγωγικότητας, και της νέας μόδας που επικρατεί για αξιοποίηση των οικονομιών κλίμακας, με την κατασκευή μεγάλων πλοίων. Αν και αυτό που ισχύει, σύμφωνα με διεθνής συμβάσεις είναι τα παλαιότερα πλοία να περνούν πέρα από κάποια ηλικία στη διαδικασία του scrap και τη θέση τους να παίρνουν τα νεοκατασκευασμένα, ωστόσο όπως αποδεικνύεται στη πράξη, είναι ότι μερικά από τα 87 κρουαζιερόπλοια που τα περισσότερα έχουν κατασκευαστεί πριν από το 1970 και αριθμούν πάνω από 57,000 αγκυροβολήσεις, εξακολουθούν να διασχίζουν τις 7 θάλασσες της γης. Τα περισσότερα πλοία κάνουν κάποιες μετασκευές για να ανταποκριθούν στα νέα δεδομένα, ενώ ο αριθμός των παλιών πλοίων που περνούν σε scrap, όπως ήδη αναφέραμε είναι πολύ λίγα. Το γεγονός αυτό έχει μία ανεπανάληπτη απήχηση στην αγορά των παλιών αυτών πλοίων. Ένας πολύ σημαντικός αριθμός των επιβατών απέxει από την γενική κουλτούρα των θεόρατων πλοίων και προτιμούν τα μικρότερα και μεγαλύτερης ηλικίας κρουαζιερόπλοια που ταυτόχρονα προσφέρουν κρουαζιέρες με χαμηλότερο κόστος ταξιδιού, και εφόσον αυτά μπορούν και διασχίζουν τις θάλασσες. Τα σημερινά κρουαζιερόπλοια επεκτείνουν τη φαντασία των σχεδιαστών πλοίων. Μία άλλη περιοχή της ναυτιλίας που είναι υποχρεωμένη να λάβει υπ' όψιν της τα διλήμματα που αφορούν την υπηρεσία των μεγαλύτερων πλοίων, είναι οι εγκαταστάσεις επισκευής πλοίων, είτε για σχεδιασμένη συντήρηση, είτε για επείγουσα εργασία. Η Ρεμπέκα Στιούαρτ, επικεφαλής στέλεχος της Newport News Shipbuilding, ανέφερε το ζήτημα των μεγαλύτερων πλοίων σε συνέδριο επισκευής πλοίων που διοργανώθηκε στην Ουάσιγκτον, από την Ναυτιλιακή Διοίκηση. "Καθώς οι πλοιοκτήτες αυξάνουν τις απαιτήσεις τους για πιο γρήγορο και καλύτερο service, προσπαθώντας να εξασφαλίσουν τις μεγάλες τους επενδύσεις, ο νεκρός χρόνος μειώνεται". Η Στιούαρτ (1996) αναφέρει ότι "είναι κρίσιμο για ένα ναυπηγείο να έχει τις απαραίτητες εγκαταστάσεις, σχεδιαστική ευελιξία, 23

τεχνική εξειδίκευση και εργαλεία για να εξυπηρετήσει όλες τις νέες Κατασκευές και να είναι σε θέση ώστε να ανταγωνιστεί άλλα ναυπηγεία, στον τομέα ακριβώς των κατασκευών νέων κρουαζιερόπλοιων. Πίνακας 2. Παραλαβές νέων κρουαζιερόπλοιων για το έτος 2003 4 ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΝΑΥΠΗΓΕΙΟ ΠΛΟΙΟ Aida Cruises Aker MTW AIDΑaura Carnival Cruise Lines Fincantier I Carnival Glory Costa Kvaerner Masa Yards CostaMediteranea Costa Fincantier I CostaFοrtuna Crystal Cruises Inc Chantiers de L'Atlantique Crystal Serenity Cunard Line Ltd Chantiers de L'Atlantique Queen Mary 2 Holland America Fincantier I Amsterdam Mediterranean Shipping Cruise Chantiers de L'Atlantique MSC Lirica Princess Cruises Chantiers de L'Atlantique Island Princess Princess Cruises Mitsubishi I HI Diamond Princess Radison Seven Seas T. Marrotti Seven Seas Voyager RCI Kvaerner Masa Yards Navigator of the Seas RCI Meyer Werft Serenade of the Seas Πηγή : www.cruise.com 2.7 Ηλικία των Κρoυαζιερόπλoιων του Παγκόσμιου Στόλου Την περίοδο 1996-1998, παραδόθηκαν στην αγορά 30 νεότευκτα κρoυαζιερόπλoια. Αυτές οι παραδόσεις πρόσθεσαν 50,248 νέες κλίνες στη συνολική χωρητικότητα. Αυτό αντιπροσωπεύει περισσότερο από διπλάσια αύξηση επί του συνολικού κύκλου των προηγούμενων ετών 1993-1995, όταν ο αριθμός των κλινών ανερχόταν συνολικά στις 22,956. Για το 2001 το 47% των πλοίων έχουν χρονολογία κτήσης το 1991-1995, δηλαδή κυμαίνονται από 5 έως 10 ετών. Το 40% έχουν χρονολογία 4 www.cruise.com 24

κατασκευής τη περίοδο 1991-1995. Μεγάλα ποσοστά έχουν ακόμη τα πλοία που είναι άνω τριακονταετίας, τα οποία αποτελούν κυρίως μετασκευές άλλων τύπων πλοίων (συνήθης μέθοδος που ακολουθείται είναι η μεταποίηση των επιβατηγών πλοίων που αποσύρονται λόγω περιορισμών σε κρoυαζιερόπλoια). Ο γηρασμένος αυτός στόλος διατηρείται από μικρότερες εταιρείες. Οι μεγαλύτερες έχουν ήδη καταφύγει στον εκσυγχρονισμό του στόλου τους για να ανταγωνιστούν τις υπόλοιπες, ενώ διατηρούν πλοία μεγαλύτερης ηλικίας, μόνο σε περιπτώσεις που xρειάζεται να καλύψουν μια ιδιαίτερα αυξημένη ζήτηση. Έτσι τα ποσοστά των πλοίων που είναι κατασκευασμένα την περίοδο 1951-1955 είναι της τάξεως του 17,2 % ενώ της περιόδου 1946-1950 έχουν ποσοστό 17,7%. Υπάρχει ακόμη ένα ποσοστό πλοίων που είναι κατασκευασμένα πριν το τέλος του Β παγκοσμίου πολέμου, (πριν το 1946) και αποτελούν το 9,3%. Βέβαια η εμπειρία στην αγορά αποδεικνύει ότι η μόνη διέξoδoς για την αντιμετώπιση των ανταγωνιστών είναι η παροχή των βέλτιστων δυνατών υπηρεσιών που συνεπάγεται ανανέωση του στόλου με νέα υπερσύγχρονα, άνετα και πολυτελή πλωτά ξενoδoxεία-κρoυαζιερόπλoια, καθώς και η μείωση του λειτουργικού κόστους. 2.8 Οι πιο Δημοφιλείς Προορισμοί και η Εποχικότητα τους Οι πλοιοκτήτριες εταιρείες, από πλευράς ρόλου έχουν να σxεδιάζoυν κρoυαζιέρες, οι οποίες είναι επαναλαμβανόμενες και επικεντρώνονται στα δείγματα της αγοράς. Τα δείγματα της αγοράς αναφέρovται σε δύο παράγοντες για το σχεδιασμό της κρoυαζιέρας και την επιλογή του προορισμού. Αυτά είναι: ανταπόκριση των δρομολογίων στη ζήτηση για συγκεκριμένο προορισμό.γνωρίζoντας τη ζήτηση η εταιρεία είναι σε θέση να προβάλει ένα ελκυστικό προϊόν κρoυαζιέρας με βάση τον προορισμό. Η εποχικότητα των προορισμών, καθώς δεν είναι εφικτό να πραγματοποιηθεί μια κρoυαζιέρας σε περιοχή με ψυχρό κλίμα. Η Καραϊβική έχει εποχικότητα 12 μήνες το χρόνο, αλλά κυρίως το δεύτερο 25

εξάμηνο κάθε έτους, η Ασία έχει επίσης εποχικότητα όλο το χρόνο. Στα Νορβηγικά Φιόρδ και τη Βαλτική πραγματοποιούνται κρουαζιέρες κυρίως στα μέσα Μαΐου. Η Ανατολική Μεσόγειος θεωρείται ότι έχει μεγάλη εποχικότητα, καθώς τα κρουαζιερόπλοια μπορούν να ταξιδέψουν με ήρεμη θάλασσα και ηλιοφάνεια από το Μάρτιο, μέχρι και τις αρχές Νοέμβρη. Η εποχικότητα παίζει σημαντικό ρόλο τόσο για τη προσφορά, όσο και για τη ζήτηση για συγκεκριμένο προορισμό. Εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αγορά που έχει μικρή εποχικότητα, την υπόλοιπη, περίοδο, πέρα της αυτής που προσφέρεται για την οργάνωση κρουαζιέρας, θα αναγκαστούν να δέσουν τα καράβια τους, αν δεν προσανατολιστούν σε προορισμούς που παρουσιάζουν εποχικότητα τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή ή που έχουν εποχικότητα όλο το χρόνο. Για παράδειγμα οι ελληνικές εταιρείες που κατά τη Χειμερινή περίοδο δεν στέλνουν τα πλοία τους προς Καραϊβική, αναγκάζονται να τα δέσουν. Αξίζει να σημειώσουμε ότι γενικότερα οι εταιρείες που στέλνουν κρουαζιερόπλοια στη Καραϊβική, κάνουν το πλοίο προορισμό. Πρόκειται για κρουαζιέρες μεγάλης διάρκειας (μέχρι και 55 ημερών), που προσφέρουν πολλές εκδηλώσεις πάνω στο κρουαζιερόπλοιο (διαλέξεις, ειδικοί προσκεκλημένοι επιστήμονες, καλλιτέχνες) Στον πίνακα που ακολουθεί (πίνακας 3) απεικονίζεται η αύξηση των κλινών στις τρεις βασικές περιφέρειες (Καραϊβική, Μεσόγειος και Δυτική Ακτή) από το 1989 έως και το 1995. Αυτό είναι ενδεικτικό στοιχείο της αύξησης της προσφοράς κρουαζιερόπλοιων για τις αγορές αυτές, που προσδιορίζεται από το πόσο ελκυστικές είναι αυτές οι αγορές. 26

Πίνακας 3. Αύξηση χωρητικότητας ανά περιοχή 1989-1995 με ποσοστό % επί του παγκόσμιου στόλου. 5 ΕΤΟΣ ΚΑΡΑΪΒΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΔΥΤΙΚΗ ΑΚΤΗ ΚΛΙΝΕΣ % ΚΛΙΝΕΣ % ΚΛΙΝΕΣ % 1989 35467 42 17709 21 17716 21 1990 42023 45 19491 21 19516 21 1991 51604 51 16492 16 22454 22 1992 55310 51 23532 22 225334 21 1993 65874 58 28410 25 23322 20 1994 71225 58 27561 23 27104 22 1995 72650 55 36642 28 30931 23 %αύξηση 89/95 +105 +107 +75 Όλες οι περιοχές παρουσίασαν μια αύξηση κατά την εξεταζόμενη περίοδο, η οποία μάλιστα ήταν μεγαλύτερη για την περιοχή της Καραϊβικής 6. Περί το 55% του παγκόσμιου στόλου δραστηριοποιείται σε αυτή την περιοχή, ενώ στη Δυτική ακτή η αύξηση ήταν πιο περιορισμένη. Η χωρητικότητα σε αυτή την αγορά αυξήθηκε ραγδαία μεταξύ 1989-1991, όταν η πολιτική κατάσταση στη Μέση Ανατολή επηρέασε αρνητικά την αγορά της, μεσογείου, αλλά η αύξηση στο μερίδιο αγοράς ήταν σχεδόν σταθερό όλα τα επόμενα χρόνια. Η περιοχή της Καραϊβικήs συνεχίζει να έχει τη μεγαλύτερη ποικιλία 5 G.P Wild (International) Ltd. The Cruise Market 1996/97, the Lloyd s Business Intelligence Centre, σελ :52 6 Δεν περιλαμβάνονται πλοία που πραγματοποιούν κρουαζιέρες από λιμάνια-βάσεις εκτός της Καραϊβικής 27

στους προορισμούς κρουαζιέρων, συνδυάζοντας Ευρωπαϊκή και Αφρικανική κουλτούρα με όμορφα τοπία και εξωτικό κλίμα. Το κλίμα εξασφαλίζει τη δυνατότητα ταξιδιού όλο το χρόνο( εποχικότητα), με κορύφωση το δεύτερο εξάμηνο του έτους, αυξάνοντας τον αριθμό των πλοίων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή όλο το χρόνο. Η Μεσογειακή αγορά έχει παρουσιάσει επίσης σημαντική αύξηση κατά την εξεταζόμενη περίοδο. Ακόμη, η αγορά της Βόρειας Ευρώπης παρουσίασε σημαντική βελτίωση την περίοδο που εξετάζεται, (αύξηση από 5.139 κλίνες το 1991, στις 20.077 το 1995). Η Δυτική ακτή έχει επίσης μια μικρή βελτίωση, κυρίως λόγω των περιορισμών που θέτει στη χωρητικότητα η περιοχή, τόσο για φυσικούς, όσο και για περιβαλλοντικούς λόγους. Οι προβλέψεις που μπορούν να γίνουν για το μέλλον, αφορά τις εξεταζόμενες περιοχές. Αναφορικά με την περιοχή της Καραϊβικής, η αγορά θα μπορούσε να χάσει ένα μερίδιο από τις χειμωνιάτικες κρουαζιέρες με εναλλακτικούς προορισμούς τη Βόρεια Αμερική κ.α. Η Μεσόγειος αναμένεται να αυξήσει το μερίδιο αγοράς της, κυρίως την περίοδο αιχμής της, εκτός και εάν η σταθερότητα στην περιοχή μεταβληθεί από γεγονότα στη Μέση Ανατολή. Η Δυτική Ακτή αναμένεται να συνεχίσει να κερδίζει έδαφος. Αξίζει να σημειώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια η Αλάσκα, με τους εκπληκτικούς της παγετώνες έχει αναπτυχθεί πολύ (το έτος 1995 η εταιρεία της Αλάσκα προσέφερε 30 κρουαζιερόπλοια, συμπεριλαμβανομένων κάποιων απ' τα πολυτελέστατα στον κόσμο), ενώ και οι κρουαζιέρες γύρω απ' την Ασία αυξάνονται επίσης, πολύ γρήγορα. Διάγραμμα 3. Τα ποσοστά αύξησης (%) επί του παγκόσμιου στόλου ανά περιοχή 28

ΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΑΥΞΗΣΗΣ(%) ΕΠΙ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΣΤΟΛΟΥ ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΗ 70 60 50 40 30 20 10 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 ΚΑΡΑΪΒΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΔΥΤΙΚΗ ΑΚΤΗ Στο παραπάνω διάγραμμα (3) βλέπουμε τα ποσοστά αύξησης των προσφερόμενων κλινών ανά αγορά (Καραϊβική, Μεσόγειος, Δυτική Ακτή), επί του παγκόσμιου στόλου, για τα έτη από το 1989 έως και το 1995) σύμφωνα με το πίνακα 3, Η Καραϊβική έχει τα μεγαλύτερα ποσοστά αύξησης, σημειώνοντας για την αγορά, τα έτη 1993 και 1994, τα μεγαλύτερα ποσοστά. Η Μεσόγειος και η Δυτική Ακτή σημειώνουν και εκείνες αυξητικές τάσεις, σαφώς μικρότερες από τις αντίστοιχες της Καραϊβικής. 2.9 Η Ευρωπαϊκή Αγορά Σύμφωνα με σχετική αναφορά της Passenger Shipping Association 7 η ευρωπαϊκή αγορά κρουαζιέρας παρουσιάζει αυξητικές τάσεις, καθώς ήδη κατέχει το 20% του παγκόσμιου αριθμού επιβατών σε κρουαζιερόπλοια. Χαρακτηριστικά το 1997 η συγκεκριμένη αγορά αυξήθηκε κατά 24% σε σχέση με το προηγούμενο έτος με σύνολο επιβατών που έφτανε αριθμητικά στους 352.179. Ο πιο δημοφιλής προορισμός για τη συγκεκριμένη περίοδο ήταν η Μεσόγειος, καθώς την προτίμησαν 104.485 επιβάτες. Τρεις μεγάλες εταιρείες όπως οι Royal Caribbean, Norwegian Cruise Line, Celebrity, έχουν ήδη επεκταθεί σε αυτήν την αγορά. Συγκεκριμένα το πρόγραμμα των κρουαζιέρων της Norwegian Cruise Line, 7 Dag Bakka, Stephen Berry, Klas Brogen (1997), Market Report Cruise & Ferry Guide 97, The Annual Passenger Register 29

περιλάμβανε περισσότερους προορισμούς στη περιοχή της Μεσογείου, από ότι στη Καραϊβική και την Αλάσκα. Η Celebrity έκανε την εμφάνισή της στην ίδια αγορά το 1998. Την ίδια χρονιά η αγγλική Orient Lines, με το πλοίο της Ocean Majesty πραγματοποιούσε κρουαζιέρες μεταξύ Αθήνας και Κωνσταντινούπολης, ενώ το πλοίο Marco Ροlο, της ίδιας εταιρείας πραγματοποιούσε κρουαζιέρες μεταξύ Ρώμης και Βαρκελώνης. Το ίδιο πλοίο επρόκειτο να πραγματοποιήσει κρουαζιέρες μεταξύ των ελληνικών νησιών, παρά τον ισxύοντα νόμο που δεν επιτρέπεται να δραστηριοποιούνται στον ελληνικό χώρο πλοία ξένης χώρας ( cabotage). 2.9.1 Η Αγορά της Μεσογείου Οι συνθήκες στην αγορά κρουαζιερόπλοιων στη Μεσόγειο γίνονται όλο και πιο σκληρές, κυρίως στην Ανατολική μεσόγειο. Η ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου παρουσιάζει πλεόνασμα πλοίων, τα οποία κάνουν κρουαζιέρες σε όλον τον κόσμο αναζητώντας νέες αγορές. Όλο και περισσότερα πρακτορεία εγκαθίστανται στη συγκεκριμένη περιοχή και στοχεύουν στο σχεδιασμό νέων προορισμών κρουαζιερόπλοιων, στην εισβολή σε νέες αγορές και στη διαφοροποίηση του ίδιου του προϊόντος της κρουαζιέρας. Η βελτιωμένη πολιτική κατάσταση στη Μέση Ανατολή, μολονότι είναι πάντα αβέβαιη, ενθαρρύνει το άνοιγμα μιας εντελώς νέας αγοράς ιδιαίτερα για χειμερινές κρουαζιέρες. Πολλοί πράκτορες, το 1995, εισήγαγαν τη Συρία, το Λίβανο και την Ερυθρά θάλασσα ως προορισμούς κρουαζιέρων. Εν τω μεταξύ, η εταιρεία Costa Crociere σχεδίαζε κρουαζιέρες στο Lattakia, τη Συρία, τη Βηρυτό και Λίβανο για Γερμανούς τουρίστες σε δοκιμαστική βάση, χρησιμοποιώντας το κρουαζιερόπλοιο Eugenio Costa. Η Louis Cruise Lines είναι μια ακόμα σημαντική εταιρεία στην Συρία και το Λίβανο. Το ταξιδιωτικό πρακτορείο Medov -στη Μεσόγειο και σ' όλο τον κόσμο- το οποίο παρέχει αποκλειστικά γενικές υπηρεσίες από πλοία και κρουαζιερόπλοια σε μεγαλύτερες ναυτιλιακές γραμμές στην Ιταλία, προσανατολίζεται σε προορισμούς όπως π. χ. στη Μαύρη θάλασσα. «Το ενδιαφέρον για νέους προορισμούς προς την Μαύρη θάλασσα από 30

την κεντρική μεσόγειο θα διευρύνει την επιλογή των επιβατών και θα μπορεί κανείς να εκμεταλλευτεί τουριστικές δυνατότητες το χειμώνα» λέει το Medov (1995). Από την πλευρά της ζήτησης, όλες οι εταιρείες της περιοχής αναζητούν να προσελκύσουν επιβάτες στην Ευρωπαϊκή αγορά. Καθώς οι αμερικάνικες αγορές γίνονται όλο και πιο κορεσμένες, εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε αυτή την αγορά στρέφονται προς τη Μεσόγειο. Σε αυτό έχει συμβάλει και το γεγονός της ύπαρξης στασιμότητας της ζήτησης στη Βόρεια Αμερική. Πιστεύεται ότι εάν ένας αμερικανός διαχειριστής εισέλθει στην περιοχή με καλύτερα πλοία μπορεί να ανταγωνιστεί επικίνδυνα τις εκεί εταιρείες. Θεωρείται πάντως ακόμα δύσκολο να εισορμήσουν στην αγορά και αυτό χάρη στη προτίμηση των επιβατών σε εθνικά πλοία. Καθώς οι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη Μεσόγειο αναζητούν τρόπους επέκτασης και αναβάθμισης του στόλου τους, όλο και περισσότερες σκέφτονται την επιλογή της συγχώνευσης. «Η συγχώνευση βοηθάει στη μείωση του κόστους λειτουργίας και διαχείρισης, καθώς συνδυάζει την αγορά, το marketing, τις πωλήσεις και τη διοικητική λειτουργία κι έτσι μπορούμε να ξοδεύουμε περισσότερα για την αναβάθμιση της ποιότητας των υπηρεσιών και του στόλου».(δεσποτοπούλου 8, 1995) Οι εταιρείες Louis και Paradise επίσης αναζητούν συνεργάτες. Υπάρχουν μειονεκτήματα στην αγορά της Μεσογείου, κυρίως στις νότιες και ανατολικές περιοχές. Ένα σοβαρό πρόβλημα είναι η υποδομή των λιμανιών κι αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι εταιρίες που επεκτείνουν το στόλο τους εκεί, να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη το μέγεθος των πλοίων τους. Τα μικρότερα πλοία φαίνονται περισσότερο ελκυστικά, αφού οι ταξιδιωτικοί πράκτορες πιστεύουν ότι όσο πιο μικρά είναι τα τουριστικά νησιά - τα οποία μπορούν να δεχθούν μόνο μικρά πλοία - τόσο πιο ψηλά θα είναι στην εκτίμηση των επιβατών. 8 Αναφερόμενη στη συγχώνευση της Epirotiki με τη Sun 31

Η ιταλική εταιρία Costa δρομολογεί εδώ και καιρό σε νησιά όπως η Πάρος, τα Κύθηρα, η Μήλος και η Πάτμος, ενώ η Louis έχει δοκιμάσει τα ταξίδια στη Λέρο, τον Άγιο Νικόλαο, την Κρήτη, ακόμα και στο βουνό Άθως για προσκύνημα. Ένα μέρος της μεγάλης απήχησης στα ελληνικά νησιά είναι η θερμή υποδοχή στους ταξιδιώτες. 2.10 Η Παγκόσμια Αύξηση του Αριθμού Καμπίνων για τη Δεκαετία 1989-1998 Τα 30 πλοία που είχαν παραγγελθεί στις 1 Ιανουαρίου 1996 είχαν μέση χωρητικότητα-καμπίνων τις 1.675 και σε αυτά περιλαμβάνονται και 20 μεγάλα κρουαζιερόπλοια (super-cruises) με καμπίνες από 1.740 έως 2.600. Ακόμη, η συγκέντρωση του παγκόσμιου στόλου στα χέρια περιορισμένου αριθμού μεγάλων διαχειριστών δίνουν το πλεονέκτημα της διαπραγματευτικής ικανότητας στους κύριους αγοραστές νέων πλοίων. Αυτό τους εξασφαλίζει ότι μπορούν να αποκτήσουν σε υψηλά ανταγωνιστική τιμή αυτό που ζητούν. Ο πίνακας 4 που ακολουθεί απεικονίζει την αύξηση του αριθμού καμπίνων ανά έτος από το 1989 με προβλέψεις για το 1996 έως και το 1998. Πίνακας 4. Παγκόσμια αύξηση αριθμού καμπίνων κρουαζιερόπλοιων 1989-1998. 9 ΕΤΟΣ ΚΑΜΠΙΝΕΣ ΕΤΗΣΙΑ ΑΥΞΗΣΗ(%) 1989 83800-1990 93452 11,52 1991 100652 7,7 1992 108752 8,05 1993 114112 4,92 1994 122200 7,09 9 G.P Wild ( International) Ltd., The Cruise Market 1996/97,The Lloyd s Business Intelligence Centre σελ: 50 32