ΠΕΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Κων/νος Ε. Κεραμάρης Δρ. Βιολόγος Κλινικός Βιοχημικός
Πεπτικό Σύστημα Στοματική κοιλότητα Φάρυγγας Οισοφάγος Στόμαχος Λεπτό έντερο Παχύ έντερο Ήπαρ Πάγκρεας Σπλήνας Σιελογόνοι αδένες
ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΚΟΣ ΣΩΛΗΝΑΣ
ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΚΟΙΛΟΤΗΤΑ α) Προστόμιο: έξω (χείλη, παρειές) και έσω (δόντια, ούλα). β) Κυρίως στοματική κοιλότητα: γλώσσα, υπερώα, δόντια
Πεπτικό Σύστημα-στοματική κοιλότητα Γλώσσα Στο έδαφος του στόματος 3 μέρη: Βάση ή ρίζα Σώμα Κορυφή Θηλές: Τριχοειδείς Μυκητοειδείς Φυλλοειδείς Περιχαρακωμένες Γευστικό Λάμδα
Πεπτικό Σύστημα-στοματική κοιλότητα Γλώσσα Γευστικοί κάλυκες Γλυκό (κορυφή) Ξινό (πλάγια) Αλμυρό (πλάγια) Πικρό (ρίζα) Μυϊκές ίνες προς 3 κατευθύνσεις Λειτουργίες γλώσσας Μάσηση Κατάποση βλωμού Ομιλία Αφή Γεύση Άμυνα Γλωσσική αμυγδαλή
Πεπτικό Σύστημα-στοματική κοιλότητα Υπερώα Σκληρή Μαλακή Σταφυλή Δόντια (32) Νεογιλά Μόνιμα Τομείς Κυνόδοντες Προγόμφιοι Γομφίοι
Κατασκευή των δοντιών Οδοντίνη Αδαμαντίνη Οστεΐνη Πολφός Περιοδόντιο Φατνιακή απόφυση Ούλο
Πεπτικό Σύστημα - Σιελογόνοι αδένες / Φάρυγγας Σίελος ph 6-7.4 Περιέχει Κ +, HCO 3, α- αμυλάση, βλέννα Ολίσθηση τροφής, γεύση, καθαρισμός στόματος, πέψη Σιελογόνοι αδένες Μικροί Χειλικοί, παρειακοί, υπερώιοι, γλωσσικοί Μεγάλοι Παρωτίδες (μεγαλύτερος) Υπογνάθιοι Υπογλώσσιοι (μικρότερος) Φάρυγγας Ινομυώδης σωλήνας Μήκος 15 cm 3 μοίρες: Ρινοφάρυγγας Στοματοφάρυγγας Λαρυγγοφάρυγγας Λεμφικοί σχηματισμοί: Γλωσσική αμυγδαλή Παρίσθμια αμυγδαλή Φαρυγγική αμυγδαλή
Πεπτικό Σύστημα - Οισοφάγος Μήκος 25 cm Από 6 ο αυχενικό έως 4 ο -5 ο θωρακικό σπόνδυλο 4 μοίρες: Τραχηλική Θωρακική Διαφραγματική Κοιλιακή Κατάποση 1η φάση στόμα 2η φάση ανύψωση οισοφάγου 3η φάση περισταλτική προώθηση Τα στενότερα σημεία: α) στο όριο του φάρυγγα, β) στο ύψος του αορτικού τόξου, γ) στο ύψος του αριστερού βρόγχου και δ) κατά το πέρασμά του από διάφραγμα.
Πεπτικό Σύστημα - Στόμαχος Στο ιδίως επιγάστριο, κάτω από αριστερό θόλο διαφράγματος. Οισοφαγικό ή καρδιακό και πυλωρικό στόμιο Κυρίως στόμαχος Θόλος Σώμα Πυλωρική μοίρα Πυλωρικό άντρο Πυλωρικός σωλήνας 4 χιτώνες: Ορογόνος Μυϊκός Υποβλεννογόνιος Βλεννογόνος
Τύποι στομάχου Η θέση και η μορφή του στομάχου εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως η στάση του ατόμου, ο βαθμός πληρότητας με τροφή, οι αναπνευστικές κινήσεις του διαφράγματος και ο μυϊκός τόνος. Ανάλογα με το μυϊκό τόνο διακρίνουμε τρεις τύπους στομάχου: α) τον ορθοτονικό με σχήμα J β) τον υπερτονικό σαν κέρατο βοδιού, και γ) τον υποτονικό, που είναι επίμηκης.
Θέση και στήριξη του στομάχου Στηρίζεται στη θέση του με τον οισοφάγο και το δωδεκαδάκτυλο. Στην στήριξη συμβάλλουν επίσης: τα γειτονικά όργανα, τα κοιλιακά τοιχώματα και το περιτόναιο, το οποίο σχηματίζει τους συνδέσμους του στομάχου (το μικρό και το μεγάλο επίπλουν, τον γαστροσπληνικό και τον γαστροφρενικό σύνδεσμο).
Κύτταρα στομάχου - εκκρίσεις Κύρια κύτταρα Πεψινογόνο πεψίνη Καλυπτήρια (Τοιχωματικά) Γαστρικό οξύ Βλεννώδη κύτταρα Βλέννη Ενδογενής παράγοντας G-κύτταρα Γαστρίνη
Δωδεκαδάκτυλο Εκφορητική μοίρα χοληδόχου & παγκρεατικού πόρου Αρχίζει από πυλωρική βαλβίδα και φτάνει στη νηστιδοδωδεκαδακτυλική καμπή. Νήστιδα Ειλεός Ξεκινά από: νηστιδοδωδεκαδακτυλική καμπή έως ειλεοτυφλική βαλβίδα Πέψη απορρόφηση Πεπτικό Σύστημα Λεπτό Έντερο Εντερικές λάχνες Μικρολάχνες
Η νήστιδα έχει μήκος 2.5 μέτρα περίπου και ο ειλεός έχει μήκος 4 μέτρα περίπου. Σαφές ανατομικό όριο μεταξύ τους δεν υπάρχει και η μετάπτωση από τη νήστιδα στον ειλεό θεωρείται ότι γίνεται βαθμιαία. Οι εντερικές έλικες καταλαμβάνουν το κέντρο της κοιλιάς και εκτείνονται μέχρι το εσωτερικό της πυέλου. Αδρά, οι έλικες της νήστιδας καταλαμβάνουν το άνω και αριστερό μέρος της κοιλιάς, ενώ οι έλικες του ειλεού καταλαμβάνουν το κάτω και δεξιό μέρος της κοιλιάς. Οι εντερικές έλικες είναι εξαιρετικά ευκίνητες, διότι κρέμονται από μια πτυχή του περιτοναίου που ονομάζεται μεσεντέριο. Μπορούμε να φανταστούμε το μεσεντέριο σαν μια βεντάλια που εξορμάται από το οπίσθιο κοιλιακό τοίχωμα (ρίζα του μεσεντερίου) και περικλείει με πτυχώσεις κάθε εντερική έλικα. Η αιμάτωση της νήστιδας και του ειλεού γίνεται από την άνω μεσεντέρια αρτηρία, που είναι κλάδος της κοιλιακής αορτής. Αυτή εισέρχεται στο εντερικό τοίχωμα δια μέσου της ρίζας του μεσεντερίου και διασχίζεται σε πολυάριθμους κλάδους. Στο τέλος του ειλεού υπάρχει μια βαλβίδα, η ειλεοκολική βαλβίδα, μέσω της οποίας το εντερικό περιεχόμενο προωθείται στο τυφλό, την πρώτη μοίρα του παχέος εντέρου. Στον βλεννογόνο εντοπίζονται και τα λεμφοζίδια, δηλαδή αθροίσματα λεμφοκυττάρων και πλάκες Payer, δηλαδή μικρά επάρματα του βλεννογόνου που περιέχουν λεμφοζίδια.
Πεπτικό Σύστημα Παχύ Έντερο Μήκος 1.5 m Ειλεοκολική βαλβίδα πρωκτός Τυφλό Σκωληκοειδής απόφυση Κόλον Ανιόν Εγκάρσιο Κατιόν Σιγμοειδές Ορθό ή απευθυσμένο Εντερική μικροβιακή χλωρίδα Διάσπαση ουσιών, απορρόφηση H 2 O-βιταμινών, δημιουργία κοπράνων Εσωτερικά ο βλεννογόνος δεν έχει λάχνες και πλάκες Payer, αλλά λεμφοζίδια και βλεννώδεις αδένες
Το παχύ έντερο το διακρίνουμε από το λεπτό από τα εξωτερικά του γνωρίσματα τα οποία είναι: α) το μεγαλύτερο πλάτος, β) οι κολικές ταινίες, γ) τα εκκολπώματα και οι επιπλοϊκές αποφύσεις. Κατά μήκος του παχέος εντέρου διακρίνονται τρεις παχύνσεις της μυϊκής στιβάδας του τοιχώματος, που συνιστούν τις κολικές ταινίες. Με την σύσπαση των κολικών ταινιών, ο αυλός του εντέρου βραχύνεται και δημιουργούνται πτυχώσεις στο τοίχωμα, οι κολικές κυψέλες. Οι κολικές ταινίες και οι κολικές κυψέλες δίνουν χαρακτηριστική εμφάνιση στο παχύ έντερο.
Η σκωληκοειδής απόφυση είναι ένας στενός, τυφλός σωλήνας, μήκους 6-10 εκατοστών. Εμφανίζει άφθονο λεμφικό ιστό και γι αυτό λειτουργικά κατατάσσεται και περιγράφεται στο ανοσοποιητικό σύστημα. Η σκωληκοειδής απόφυση μπορεί να πάρει διάφορες ανατομικές θέσεις σε σχέση με το τυφλό, πράγμα που έχει ιδιαίτερη σημασία κατά την αξιολόγηση των συμπτωμάτων της οξείας σκωληκοειδίτιδας και κατά την εκτέλεση της σκωληκοειδεκτομής. Η σκωληκοειδής απόφυση κρέμεται από μια πτυχή του περιτοναίου που ονομάζεται μεσεντερίδιο.
Πεπτικό Σύστημα Ήπαρ Ο μεγαλύτερος αδένας Στο δεξιό θόλο διαφράγματος Βάρος 1.4 1.8 Kg Διαφραγματική σπλαγχνική επιφάνεια ή την άνω, κάτω και οπίσθια. Τρία χείλη: το μπροστινό, το δεξιό και το αριστερό. Η κάτω επιφάνεια είναι επίπεδη και χωρίζεται με δύο αύλακες και τρεις λοβούς: τον δεξιό, τον τετράπλευρο και τον αριστερό Πύλη: σχηματίζεται από τις δύο αύλακες που ενώνονται πίσω από τον τετράπλευρο λοβό. Είσοδος έξοδος αιμοφόρων/λεμφικών αγγείων, νεύρων, χοληφόρων οδών Χοληδόχος κύστη: βρίσκεται στον κυστικό βόθρο κοντά στο πρόσθιο χείλος, που αποτελεί την κατάληξη της δεξιάς αύλακας. Χοληδόχος πόρος που καταλήγει στο δωδεκαδάκτυλο στο φύμα του Vater.
Λειτουργίες ήπατος - χολή Παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων (νεογνά) Παραγωγή χολής Μεταβολισμός λιπών χοληστερίνης Μεταβολισμός πρωτεϊνών ουρία Μεταβολισμός υδατανθράκων γλυκογόνο Αποδόμηση αδρανοποίηση ξένων/τοξικών ουσιών Φαγοκυττάρωση ανοσία (κ. Kupffer) Πήξη του αίματος παράγοντες πήξης (ινωδογόνο, προθρομβίνη, κ.ά.) Εκφορητική οδός ήπατος Ενδοηπατικά χοληφόρα Εξωηπατικά χοληφόρα Κοινός ηπατικός πόρος Χοληδόχος κύστη Χοληδόχος πόρος Η Χολή Μήκος 8-10 εκ., σχήμα αχλαδιού και χωρητικότητα 30-50 κυβικά εκατοστά. Χωρίζεται σε τρία μέρη: τον πυθμένα, το σώμα και τον αυχένα. Περιέχει χολικά άλατα, χολοχρωστικές (χολερυθρίνη), χοληστερίνη, φωσφολιπίδια, ηλεκτρολύτες, βλέννα, άχρηστα μεταβολικά προϊόντα
Πεπτικό Σύστημα Πάγκρεας Μήκος 10-15 εκ. και βάρος 80 γραμμάρια. Κεφαλή, σώμα, ουρά Πεπτικός αδένας Παγκρεατικό υγρό Ενζυμική διάσπαση πρωτεϊνών λιπών, σακχάρων Ενδοκρινής αδένας Νησίδια του παγκρέατος (Langerhans) Ινσουλίνη, γλυκαγόνη
Πεπτικό Σύστημα Σπλήνας Στο βάθος αριστερού υποχονδρίου και στο ύψος της 9 ης, 10 ης και 11 ης πλευράς. Βάρος 150-200 gr και σχήμα που μοιάζει με το ¼ του πορτοκαλιού. Έχει δύο επιφάνειες την έξω ή διαφραγματική και την έσω ή σπλαχνική. Πύλες (στη σπλαχνική επιφάνεια) αγγεία (αρτηρίες, φλέβες), λεμφογάγγλια, νεύρα. Περιβάλλεται από ινώδη συνδετικό ιστό. Στο εσωτερικό βρίσκεται ο σπληνικός πολφός, που διακρίνεται σε ερυθρό και λευκό. Λειτουργίες: Παραγωγή λεμφοκυττάρων άμυνα Αποδόμηση γερασμένων ερυθρών αιμοπεταλίων Παραγωγή χολερυθρίνης
Σπλήνας Ο σπλήνας συμμετέχει : στην οργάνωση της πρωτογενούς ανοσολογικής απάντησης και στη διήθηση του αίματος από ξένα σώματα και γηρασμένα ερυθροκύτταρα και αιμοπετάλια. Ο σπλήνας αποτελείται από : τον ερυθρό πολφό: Αποτελείται από παρέγχυμα από δικτυωτά στηρικτικά κύτταρα, τις σπληνικές χορδές (χορδές του Billroth), με λεμφοκύτταρα, πλασματοκύτταρα και μακροφάγα, τα ελλειψοειδή τριχοειδή και τα φλεβικά κολποειδή. το λευκό πολφό: Αποτελείται από αρτηρίες περιβαλλόμενες από αθροίσεις λεμφικού ιστού, τα λεμφικά έλυτρα. Τα λεμφοκύτταρα είναι κυρίως Τβ κύτταρα, ενώ αναγνωρίζονται και λεμφοζίδια, στα οποία εκτός από το βλαστικό κέντρο και τη ζώνη του μανδύα, εξωτερικά της τελευταίας υπάρχει και μία ζώνη από μεγαλύτερα Β κύτταρα με άφθονο κυτταρόπλασμα, η μεθοριακή ζώνη.
Μάσηση: Οι μασητήριοι μύες, οι γνάθοι, τα δόντια, η γλώσσα, οι παρειές εκτελούν συνδυασμένες εκούσιες και αντανακλαστικές κινήσεις με τις οποίες γίνεται η μάσηση. Φάσεις κατάποσης Στοματική φάση Φαρυγγική φάση Οισοφαγική φάση
ΚΑΤΑΠΟΣΗ
Κινητικότητα του λεπτού εντέρου
Κινητικότητα του παχέος εντέρου
Απορρόφηση νερού και ηλεκτρολυτών και σχηματισμός κοπράνων.
Πέψη - απορρόφηση θρεπτικών ουσιών Υδατάνθρακες Στόμα Πτυαλίνη Δωδεκαδάκτυλο Παγκρεατική αμυλάση Απορρόφηση γλυκόζης, φρουκτόζης, γαλακτόζης από έντερο Πρωτεΐνες Στόμαχος Πεψίνη Δωδεκαδάκτυλο Θρυψίνη, Χυμοθρυψίνη Απορρόφηση αμινοξέων από λεπτό έντερο Λίπη Γαλακτωματοποίηση λίπους σε στόμαχο Δωδεκαδάκτυλο Παγκρεατική λιπάση Απορρόφηση λιποσταγονιδίων από λεμφαγγεία και αίμα πυλαία φλέβα
ΘΡΥΨΙΝΗ
24 η κατανάλωση ενέργειας
Βιβλιογραφία Ανατομία Φυσιολογία, Παπαδόπουλος Τ., Ρίζου Ε., Διαμαντοπούλου Μ., Μαρκαντωνάκης Π., ΤΕΕ-ΕΠΑΛ, ΟΕΔΒ, Αθήνα. Ανοσοβιολογία, Χατζηπέτρου-Κουρουνάκη Λ., 1995, University Studio Press. Ανοσολογία, Ivan Roitt, Jonathan Brostoff, David Male, (μετ.: Κουσουλάκος Σ.), 2000, Εκδόσεις Παρισιάνου ΑΕ. Ιστολογία, Leslie P. Gartner, James L. Hiatt, 2003, Εκδόσεις Παρισιάνος. Ιστολογία Σύνοψη, Κίττας Χρήστος, 2003, Ιατρικές εκδόσεις Πασχαλίδη Α.Ε. Εγχειρίδιο ιατρικής φυσιολογίας, Arthur C. Guyton, John E. Hall, 2004, Εκδόσεις Παρισιάνος.