مقاله پژوهشي اصيل مجله روانپزشكي و روانشناسي باليني ايران سال چهاردهم شماره پاييز 5-87 6 Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, Vol., No., Fall 008, 6-5 ويژگيهاي روانسنجي فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي اميد شكري فريبرز گراوند زهرا نقش رضا علي طرخان مريم پاييزي Original Article The Psychometric Properties of the Brief Fear of Negative Evaluation Scale Omid Shokri*, Fariborz Geravand a, Zahra Naghsh b, Reza Ali Tarkhan b, Maryam Paeezi a Abstract Objectives: This study examined the psychometric properties of the Brief Fear of Negative Evaluation Scale (FNES-B) in a nonclinical, student sample. Method: 5 students ( male and 8 female) who were selected using randomized multi-stage sampling method responded to FNES-B Scale and Academic Expectations Stress Inventory (AESI). In this research, the confirmatory factor analysis was used to determine the validity of FNES-B, and Cronbach s alpha was used to determine its internal consistency. Results: Confirmatory factor analysis revealed that while the unidimensional model of Brief Fear of Negative Evaluation Scale had an acceptable fit to the data, the two-factor model of Brief Fear of Negative Evaluation Scale (including positive and reverse scored items) demonstrated a superior fit to the data. The data also supported the reliability of FNES-B scores. In other words internal consistency was good for the positive scored factor ( α= 0.87) and for the full FNES-B scale ( α= 0.8) and acceptable for the reverse scored factor ( α= 0.7). FNES-B scores were significantly correlated with the AESI (p<0.00). Female students scored higher in FNES-B scores in comparison with male students. Conclusion: FNES-B is a valid and reliable measurement instrument for measuring fear of negative evaluation in students. Keywords: social anxiety; Brief Fear of Negative Evaluation Scale; Confirmatory factor analysis; psychometry; reliability; validity [Received: 6 July 007; Accepted: 6 October 007] چكيده هدف: اين پژوهش با هدف بررسي ويژگيهاي روانسنجي فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي (FNES-B) در يك نمونه غيرباليني از دانشآموزان انجام شده است. روش: 5 دانشآموز ( پسر و 8 دختر) كه به روش چندمرحلهاي- تصادفي انتخاب شده بودند به فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي و پرسشنامه تنيدگي ناشي از انتظارات تحصيلي پاسخ دادند. در اين پژوهش براي تعيين روايي عاملي FNES-B تحليل عامل تا ييدي و براي بررسي همساني دروني آن ضرايب آلفاي كرونباخ بهكار برده شد. يافتهها: نتايج تحليل عاملي تا ييدي نشان دادند در حاليكه الگوي تكعاملي FNES-B برازش قابل قبولي با دادهها دارد الگوي دوعاملي آن (شامل پرسشهاي نمرهگذاري مثبت و معكوس) برازش بهتري با دادهها بهدست داد. دادهها همچنين پايايي نمرات FNES-B را تا ييد نمودند. به بيان ديگر همساني دروني براي عامل نمرهگذاريشده مثبت (87=α) و براي مقياس كامل (8=α) FNES-B خوب و براي عامل نمرهگذاريشده منفي (7=α) قابل قبول بود. نمرات FNES-B با نمرات پرسشنامه تنيدگي ناشي از انتظارات تحصيلي همبستگي معنيدار نشان داد (00>p). دانشآموزان دختر در مقايسه با دانشآموزان پسر در FNES-B نمرات بالاتري داشتهاند. نتيجهگيري: FNES-B داراي پايايي و روايي لازم براي اندازهگيري ترس از ارزيابي منفي در دانشآموزان است. كليدواژه: اضطراب اجتماعي مقياس ترس از ارزيابي منفي تحليل عاملي تا ييدي روانسنجي پايايي روايي [دريافت مقاله: 86//5 پذيرش مقاله: 86/7/5] 6 6 دانشجوي دوره دكتراي روانشناسي تربيتي دانشگاه تربيت معلم تهران. تهران خيابان انقلاب خيابان خاقاني دانشگاه تربيت معلم تهران ساختمان شماره طبقه هشتم گروه روانشناسي. دورنگار: 0-8885580 (نويسنده مسي ول). E-mail:oshokri@yahoo.com كارشناس ارشد روانشناسي تربيتي كارشناس ارشد تحقيقات آموزشي. * Corresponding author: Postgraduate student in Educational Psychology, Tehran Tarbiat-moallem University, Building No., Khaghani St., Enghelab Ave., Tehran, Iran, IR, Fax: +8-8885580. E-mail: oshokri@yahoo.com; a MA. in Educational Psychology; b MA. in Educational Research.
اميد شكري و همكاران 7 7 مقدمه نوجواني بهعنوان يكي از دورهه يا مهم رشد با تغييرات چشمگير در روابط ميانفردي مشخص ميشود. گستره روابط نوجوان از محدوده خانواده فراتر رفته و نوجوان با دامنه گستردهاي از موقعيتهاي اجتماعي جديد (مانند مهماني و مراكز عمومي) روبهرو ميشود. نوجوانان در رويارويي با چنين موقعيتهايي با افراد ناآشنا و آشنا ارتباط مييابند (فلورس و داياز 5) و استقلالطلبي آنها معمولا با تشديد روابط دوستانه با همسالان سال چهاردهم/ شمار ه / پاييز 87 Vol. / No. / Fall 008 5 (انگلز هيدالگو و مندز 8 7 6 005 ميسلس وايزمن و هاي 8) و با شروع روابط رومانتيك همراه ميگردد 0 (براكن هانسن نانگل و مير 8). روابط با همسالان نقش مهميدر رشد مهارتهاي اجتماعي و احساسات شخصي زيربنايي براي سازگاري در طول زندگي دارد (هانسن و همكاران 8 لاگركا و لوپز 8). از اين رو عوامل بازدارنده يا مداخلهكننده در بروز رفتار اجتماعي نوجوانان يكي از بسترهاي مهم پژوهشهاي باليني و رشدي بهشمار ميرود. اگرچه برخي از بررسيها بر نقش با اهميت اضطراب اجتماعي در تجربه آسيبهاي تحصيلي 6 5 (ونآمريگن مانسيني و 8 7 فارولدن 00) اجتماعي و حرفهاي (داويدسون 0 هاگس و جورج ويتچن و بلوچ 6) تا كيد كردهاند اما بررسيهاي استين و گرمن (00) نشان دادهاند كه اضطراب اجتماعي درمانشدني است. با وجود 6 5 اينكه زيدر و هيمبرگ (00) بر نقش مو ثر درمان شناختي- رفتاري در درمان اضطراب اجتماعي تا كيد ميكنند اما تركيب CBT و درمانهاي دارويي توجه بيشتري را به خود جلب كردهاند. بيگمان دستيابي به چنين پيشرفتهايي در قلمرو درمان هراس اجتماعي نيازمند كاربرد ابزارهايي داراي روايي و پايايي در موقعيتهاي آزمايشي و باليني است. در بافت روابط ميانفردي نگراني افراد از ارزيابي نامناسب ديگران از آنها بهعنوان يك عامل بازدارنده درونفردي و بازتاب آن در گسترهاي از پديدههاي اجتماعي روانشناختي مانند همرنگي رفتار حمايتكننده اجتماعي ابراز خود اسنادهاي خودياريدهنده اضطراب اجتماعي خودناتوانسازي تغيير نگرش و اطاعت اجتماعي درخور 7 توجه است (اسچلنكر 80). از اين رو شايد بتوان گفت كه لازمه بررسي نظامدار و هدفمند مقوله ترس از ارزيابي منفي پس از درك اهميت بررسي آن دسترسي به ابزاري مو ثر در زمينه اندازهگيري اين سازه است. يكي از پركاربردترين ابزارهاي خود-گزارشي مقياس 8 ترس از ارزيابي منفي (FNES-B) است (لري 8). اين ابزار نشان ميدهد كه تا چه اندازه افراد در رويارويي با ارزيابي منفي ديگران احساس نگراني ميكنند. افراديكه در اين مقياس نمره بالايي بهدست ميآورند همواره به شيوهاي رفتار ميكنند كه از روبهروشدن با ارزيابي منفي ديگران بركنار بمانند. براي نمونه افراد با نمره بالا در اين مقياس در مقايسه با افراد داراي نمره پايين اگر بر اين باور باشند كه تلاش آنها در انجام تكاليف خستهكننده و تكراري با تا ييد ديگران همراه ميشود در انجام آن تكاليف كوشش بيشتري 0 خواهند كرد (واتسون و فرند 6). افراد با نمره بالا در FNES-B در حاليكه نسبت به تجربه ارزيابيهاي منفي احساس نگراني شديد ميكنند (اسميت و ساراسون 75) همواره ميكوشند كه از اطلاعات تهديدكننده ناشي از مقايسه اجتماعي بپرهيزند (فرند و گيلبرت 7). افراد با نمره بالا در FNES-B يك رابطه مثبت نامتقارن (رابطهاي كه فرد در آن گرايش دارد بيشتر دوست داشته شود تا دوست بدارد) را بر يك رابطه متعادل ترجيح ميدهند (اسميت و 5 كمپبل 7). همچنين اين افراد نسبت به گزينش عبارتهاي مثبت در روابط خود با ديگران بهويژه در گفتگوهاي چهره به چهره حساسيت زيادي نشان ميدهند (لري 8). FNES-B (واتسون و فرند 6) ابعاد گوناگون اضطراب اجتماعي (مانند آشفتگي پرهيز و انتظارها) را - Flores - Diaz - Ingles - Hidalgo 5- Mendez 6- Mayseless 7- Wiseman 8- Hai - Bracken 0- Hansen - Nangle - Meyer - La Greca - Lopez 5- Van Amerigen 6- Mancini 7- Farvolden 8- Davidson - Hughes 0- George - Wittchen - Beloch - Stein - Gorman 5- Zaider 6- Heimberg 7- Schlenker 8- Fear of Negative Evaluation Scale-Brief Form - Leary 0- Watson - Friend - Smith - Sarason - Gilbert 5- Campbell
ويژگيهاي روانسنجي فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي 8 8 سال چهاردهم/ شمار ه / پاييز 87 اندازهگيري ميكند. به بيان ديگر واتسون و فرند (همانجا) اين مقياس را بهطور همزمان با مقياس آشفتگي و اجتناب اجتماعي براي ارزيابي تجربه آشفتگي و ناراحتي افراد در تعاملات اجتماعي ساختند. مقياس آشفتگي و اجتناب اجتماعي تجربه آشفتگي و اجتناب ناشي از حضور در موقعيتهاي اجتماعي و مقياس ترس از ارزيابي منفي و نگراني ناشي از ارزيابي منفي را اندازهگيري ميكنند. واتسون و فرند (6) در تعريف ترس از ارزيابي منفي بر نگراني درباره ارزيابيهاي ديگران آشفتگي مفرط نسبت به ارزيابيهاي منفي پرهيز از موقعيتهاي ارزيابي و انتظار تجربه ارزيابيهاي منفي از سوي ديگران تا كيد كردند. بنابراين سازه ترس از ارزيابي منفي اضطراب اجتماعي- ارزيابي فراگير را توصيف كرده و تفاوتهاي فردي در اين سازه را ارزيابي ميكند. FNES-B يكي از معيارهاي رايج اندازهگيري اضطراب اجتماعي است ) كم و مقياس پرسشها به صورت نيل ريس و تارك 5). در اين «درست- نادرست» پاسخ داده ميشوند. ويژگيهاي روانسنجي FNES-B در مطالعات گوناگون بر روي دانشجويان كارشناسي تا ييد گرديده است (اسميت و ساراسون 75 فرند و گيلبرت 76 8 7 6 5 كاركوران و فيچر 000 دارم و گلاز 00 وينتون 0 كلارك و ادلمان 5). در برخي مطالعات نيز ويژگيهاي تجربي مقياس ترس از ارزيابي منفي را بر روي نمونههاي باليني بررسي نمودهاند (كاكس اسوينسون و 7 6 5 ديرنفلد 8 ترنر مككانا و بيدل 87 راپي 8 ليم.( FNES-B باورهاي ي رل( 8) داراي ماده و براي توصيف ترسآور و نگرانكننده طراحي شده است. پاسخ دهنده وضعيت خود را در هر پرسش بر روي يك طيف پنجگزينهاي صدق (= هرگز صدق نميكند تا 5= تقريبا هميشه ميكند) نشان ميدهد. در اين مقياس پرسشهاي نمرهگذاريشده مثبت (هشت پرسش) و پرسشهاي نمرهگذاريشده معكوس (چهار پرسش باقيمانده) وجود ترس و نگراني را توصيف ميكنند. اين مقياس براي اندازهگيري ترس از ارزيابي منفي از سوي ديگران بهمثابه ملاك در تشخيص فوبياي اجتماعي و اختلالهاي ديگر و همچنين در بررسي رفتار اجتماعي بهكار برده ميشود. FNES-B در مقايسه با فرم طولانيتر آن (مقياس 0 پرسشي) بهدليل برخورداري از مزيت ايجاز كاربرد گستردهاي در بررسي اضطراب اجتماعي داشته است (رودباغ و همكاران 00). لري (8) ويژگيهاي روانسنجي FNES-B را در دانشجويان بررسي كرد (8/0=σ وΜ=5/70 ). FNES-B همبستگي بالايي با فرم طولاني اين مقياس نشان داد (6=r). همساني دروني با 6=α و پايايي بازآزمايي پس 0 از چهار هفته با 75=r بهدست آمد. كولينز وسترا دوزويس و استوارت (005) بهكمك فرم تجديدنظرشده FNES-B در يك نمونه كانادايي از نظر باليني مضطرب رابطه متوسطي را بين مقياس تجديدنظرشده و خردهمقياس فوبياي اجتماعي پرسشنامه ترس بهدست آوردند (56=r). FNES-B ميتواند شركتكنندگان از نظر اجتماعي مضطرب را از شركتكنندگان غيرمضطرب جدا كند. پايايي در نمونه باليني بسيار خوب (7=α) و همبستگي بازآزمايي بهدست آمد (همانجا). بررسيهايي كه با هدف بررسي ساختار عاملي FNES-B انجام شده يافتههاي گوناگوني را نشان دادهاند. براي نمونه رودباغ و همكاران (00) نشان دادند كه ساختار دوعاملي FNES-B داراي پرسشهاي نمرهگذاري شده مثبت (هشت پرسش) و پرسشهاي نمرهگذاري شده معكوس (چهار پرسش) برازش قابل قبولي 7 6 5 با دادهها دارند. داك كريشنان فيت و استورچ (006) نشان دادند كه ساختار دوعاملي FNES-B در مقايسه با ساختار تكعاملي در يك نمونه غير دانشجو و غيرباليني 8 برازش بهتري با دادهها دارد. ويكز و همكاران (005) نيز در يك نمونه از نظر باليني مضطرب به يك ساختار دوعاملي دست يافتند. اگر چه در بررسيهاي گوناگون ويژگيهاي روانسنجي FNES-B قابل قبول بوده است پايايي و روايي FNES-B در ميان گروههاي با ويژگيهاي مختلف و دستيابي به دادههاي هنجاري در آن براي تفسير نمرات بهدست آمده در گروههاي - McNeil - Ries - Turk - Corcoran 5- Fischer 6- Durm 7- Glaze 8- Winton - Clark 0- Edelmann - Cox - Swinson - Direnfeld - Turner 5- McCanna 6- Beidel 7- Rapee 8- Lim - Rodebaugh 0- Collins - Westra - Dozois - Stewart - Duke 5- Krishnan 6- Faith 7- Storch 8- Weeks Vol. / No. / Fall 008
اميد شكري و همكاران با ويژگيهاي متفاوت داراي اهميت است. الگوهاي پاسخدهي تابع ويژگيهاي جمعيتشناختي است. براي نمونه نتايج بررسي گريتارس دورتي ميكس و دپ (00) نشان داد كه ميزان شيوع اين ويژگي در ميان سالمندان كمتر است. سوم ممكن است بين نمونه دانشجويان و دانشآموزان از نظر نمرات بهدست آمده در FNES-B تفاوتهاي معنيداري وجود داشته باشد. براي نمونه صحبت در جمع براي دانشآموزان در مقايسه با دانشجويان تكليفي به مراتب دشوارتر است. در پايان بيشتر پژوهشهايي كه با هدف بررسي ساختار عاملي FNES-B انجام شده به جاي ساختار تكعاملي بهدست آمده در بررسي لري (8) از ساختار دوعاملي حمايت كردند. به بيان ديگر بررسيهاي يادشده نشان دادند كه ساختار دوعاملي در مقايسه با ساختار تكعاملي برازش بهتري با دادهها نشان ميدهد (رودباغ و همكاران 00 ويكز و همكاران 005 داك و همكاران 006). همانگونه كه پيشتر اشاره شد نمونه مورد بررسي در بررسيهاي پيشين دربرگيرنده دانشجويان غير دانشجويان و گروههاي باليني بودهاند. بنابراين پژوهش حاضر با هدف بررسي ويژگيهاي روانسنجي FNES-B در يك نمونه از دانشآموزان عادي و همچنين هدفهاي زير انجام شده است: - فراهمكردن دادههاي هنجاري اوليه براي FNES-B در يك نمونه از دانشآموزان عادي فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي پايايي عاملهاي بهدست آمده و - بررسي ساختار عاملي سال چهاردهم/ شمار ه / پاييز 87 Vol. / No. / Fall 008 - مشخصكردن - تعيين اينكه آيا نمرات FNES-B در مسيرهاي از پيش تعيينشده با مقياس تنيدگي ناشي از انتظارهاي تحصيلي رابطه دارد يا خير روش اين بررسي از نوع توصيفي- همبستگي و جامعه آماري پژوهش حاضر همه دانشآموزان دختر و پسر مناطق شش و آموزش و پرورش شهر تهران در پايههاي تحصيلي اول تا سوم دبيرستان در رشتههاي تحصيلي تجربي و رياضي در سال تحصيلي 85-86 بود. آزمودنيهاي پژوهش را 5 دانشآموز ( پسر و 8 دختر) كه با روش نمونهگيري چندمرحلهاي- تصادفي انتخاب شدند تشكيل دادند. در پژوهش حاضر دانشآموزان در سه مرحله (مرحله اول واحدهاي شمال و جنوب مرحله دوم مدارس دخترانه و پسرانه داراي پايههاي تحصيلي اول دوم و سوم دبيرستان و رشتههاي تحصيلي تجربي و رياضي مرحله سوم انتخاب تصادفي دانشآموزان از پايههاي يادشده) انتخاب شدند. براي گردآوري دادهها ابزارهاي زير بهكار برده شد: الف) مقياس ترس از ارزيابي منفي- فرم كوتاه :(FNES-B) نسخه كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي (لري 8 ) داراي پرسش است كه ميزان اضطراب تجربهشده افراد يا ارزيابي منفي آنان را اندازهگيري ميكند. در اين مقياس هر پرسش بر روي يك طيف پنجدرجهاي (= هرگز صدق نميكند تا 5= تقريبا هميشه صدق ميكند) پاسخ داده ميشود. نمرات بالاتر نشاندهنده سطوح بالاتر تجربه اضطراب و ترس هستند. ب) پرسشنامه تنيدگي ناشي از انتظارهاي تحصيلي :(AESI) اين پرسشنامه يك مقياس خودگزارشي است كه به وسيله دانشآموزان راهنمايي و دبيرستاني پاسخ داده ميشود. 6 5 انگ و هوان (006) پرسشنامه حاضر را براي اندازهگيري تنيدگي ادراكشده بهوسيله دانشآموزان در موقعيتهاي آموزشي طراحي كردند. در اين پرسشنامه منابع تنيدگي شامل انتظارهاي آموزگاران/ پدر و مادران و انتظارهاي فرد از خود است. اين پرسشنامه داراي ن ه پرسش و دو مقياس است. مقياس اول مربوط به انتظارهاي پدران و مادران و آموزگاران و مقياس دوم انتظارها از خود است كه بهترتيب بهكمك پنج پرسش (ن ه هفت شش پنج و چهار) و چهار پرسش (هشت سه دو و يك) اندازهگيري ميشود. هر پرسش بر روي يك طيف پنجدرجهاي ) كي = هرگز صدق نميكند تا پنج= تقريبا هميشه صدق ميكند) پاسخ داده ميشود. در اين پرسشنامه نمرات بالاتر نشاندهنده تجربه تنيدگي بيشتر توسط فرد است. ضرايب آلفاي كرونباخ (براي بررسي همساني دروني) در اين پژوهش براي عاملهاي انتظارهاي پدران و مادران و آموزگاران انتظارها از خود و نمره كلي AESI بهترتيب 6/ 8 و 0 8 بهدست آمد. نتايج تحليل عاملي تا ييدي براي بررسي ساختار عاملي AESI همسو با يافتههاي انگ و هوان (006) دوعامل انتظارهاي پدران و مادران/ آموزگاران (پنج پرسش) و انتظارهاي خود (چهار پرسش) را نشان داد. به بيان ديگر در - Gretarsdottir - Meeks - Depp - Academic Expectations Stress Inventory 5- Ang 6- Huan
ه ب ويژگيهاي روانسنجي فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي 0 0 سال چهاردهم/ شمار ه / پاييز 87 راستاي بررسي روايي عاملي پرسشنامه يادشده تحليل عاملي تا ييدي بر روي الگوي دو بعدي انجام شد. از روش حداكثر احتمال براي برآورد الگو و از شاخص درجه آزادي( df / شاخص نيكويي برازش χ شاخص χ بر انطباقي (CFI) شاخص برازش مقايسهاي χ) (GFI) شاخص نيكويي برازش SRMR) باقيمانده مجذور ميانگين (AGFI) و) خطاي ريشه مجذور ميانگين تقريب (RMSEA) براي برازش الگو بهكار برده شد. نتايج تحليل عاملي تا ييدي نشان داد كه الگوي دو بعدي AESI برازش قابل قبولي با دادهها دارد. نتايج بررسي انگ و هوان (006) براي بررسي روايي همگراي AESI نشان داد كه نمرات AESI به طور معنيداري با نمرات (=r). همبستگي دارد FNES-B براي اجراي پژوهش پس از انتخاب آزمودنيها پرسشنامههاي ترس از ارزيابي منفي و تنيدگي ناشي از انتظارات تحصيلي براي پاسخگويي در اختيار آنان قرار گرفت. در راهنماي اين پرسشنامهها ضمن ارايه راهنماييهاي لازم در زمينه چگونگي پاسخدهي به اين نكته اشاره شد كه دانشآموزان از نوشتن نام و نام خانوادگي خودداري نمايند. استدلال نويسندگان درباره تا كيد بر خودداري دانشآموزان از نوشتن نام و نام خانوادگي خود به اين دليل بود كه مبادا در پاسخدهي به پرسشهاي مقياس ترس از ارزيابي منفي آگاهي آنها از اين مهم خود افزايش نمرات آنها را در مقياس يادشده در پي داشته باشد. تحليل عاملي تا ييدي :(CFA) براي بررسي ساختار عاملي FNES-B تحليل عاملي تا ييدي بهكار برده شد. در تحليل عاملي تا ييدي كه هدف پژوهشگر تا ييد يك ساختار عاملي ويژه ميباشد دربارهشمار عاملها به طور آشكار فرضيهاي بيان ميشود و برازش ساختار عاملي موردنظر در فرضيه با ساختار كوواريانس متغيرهاي اندازهگيريشده آزمون ميگردد (سرمد بازرگان و حجازي 8). يافتهها جدول شاخصهاي توصيفي ميانگين و انحراف معيار را براي FNES-B در بررسيهاي گوناگون نشان ميدهد. در اين پژوهش تحليل عاملي تا ييدي بهكمك نرم افزار ليزرل نسخه 8/5 بر روي الگوي تكعاملي و الگوي دوعاملي FNES-B انجام شد. الگوي تكعاملي نشان داد كه همه پرسش بهسوي يك سازه واحد نشانه ميروند. در ادامه جدول - شاخصهاي توصيفي ميانگين و انحراف معيار نمونه دانشآموز و غيرباليني غير دانشآموز و غيرباليني* گروه كنترل غير اضطرابي** گروه كنترل غير اضطرابي*** دانشجو**** اختلال هراس** فوبياي اجتماعي*** فوبياي اجتماعي** تعداد 5 55 0 0 65 8 ميانگين /5 /0 /0 6/8 / /80 6/ 5/50 انحراف معيار 6/ 7/ 8/0 /78 7/7 /50 /7 7/0 * دوك و همكاران (006 ) ** كالينز و همكاران (005 ) *** ويكز و همكاران (005 ) ****رودباغ و همكاران (00) مقايسههايي بين الگوي دوعاملي مفروض و الگوي تكعاملي رقيب انجام خواهد شد. روش حداكثر احتمال براي برآورد الگوبهكار برده شد. اگر مجذور خي از نظر آماري معنيدار نباشد بر برازش مناسب الگو دلالت ميكند اما اين شاخص در نمونههاي بزرگتر از 00 معمولا معنيدار است و از اين رو شاخص مناسبي براي برازش الگو بهشمار نميرود. اگر /df) χ) بزرگتر از دو باشد برازش قابل قبولي را نشان نميدهد. اگر شاخصهاي AGFI GFI CFI بزرگتر از 0 و شاخصه يا RMSEA و SRMR كوچكتر از 05 باشند نشاندهنده برازش مناسب و مطلوب است. در شكل همه بارهاي عاملي معنيدار هستنند (05>p). بارهاي عاملي پرسشهاي نمرهگذاريشده معكوس ( تا 5) بهطور معنيداري از پرسشهاي نمرهگذاريشده مثبت (56 تا 7) پايينتر بهدست آمدند. در شكل بارهاي عاملي پرسشهاي نمرهگذاريشده مثبت از 56 تا 7 و بارهاي عاملي پرسشهاي نمرهگذاريشده منفي از - تا -8 دست آمد. همانگونه كه در جدول ديده ميشود در الگوي دوعاملي شاخصه يا RSMR و RMSEA كوچكتر از GFI وAGFI بزرگتر از 5 مقادير 05 و χ /df نيز مساوي با دو بهدست آمد. در الگوي تكعاملي شاخصهاي GFI وAGFI كوچكتر از 5 مقادير SRMR و RMSEA بزرگتر از 05 و نسبت χ /df نيز بزرگتر از دو بهدست آمد. - Goodness of Fit Index - Adjusted Goodness of Fit Index - Root Mean Square Residual - Root Mean Square Error of Approximation Vol. / No. / Fall 008
اميد شكري و همكاران -88 سو الات سو الات نمرهگذاري معكوس نمرهگذاري مثبت 6 7 56 7 57 58 60 67 5 8 6 5 0 7 6 5 6 8 67 66 6 55 8 0 7 8 شكل - ساختار دوعاملي فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي عامل كلي FNES-B 67 6-8 7-8 56 7-57 57-8 60 65 65 0 8 7 6 5 88 50 5 77 70 58 5 6 7 7 شكل - ساختار تكعاملي فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي بنابراين اين الگو در مقايسه با الگوي دوعاملي برازش كمتري با دادهها نشان ميدهد. روايي همگرا: در اين پژوهش براي بررسي روايي همگراي FNES-B همبستگي بين نمره كل دانشآموزان در FNES-B با دوعامل و AESI كلي محاسبه شد. همبستگي مثبت و معنيدار بين نمرات FNES-B با نمرات عامل انتظار پدران و مادران و آموزگاران عامل انتظارها از خود و نمره كل AESI به ترتيب 5 و نشان ميدهد كه FNES-B از روايي همگرا برخوردار است بيان ديگر دانشآموزاني كه ترس از ارزيابي منفي بيشتري نشان ميدهند تنيدگي تحصيلي ناشي از انتظارهاي خود و انتظارهاي ديگران را به ميزان بيشتري تجربه ميكنند. پايايي: ضريب آلفاي كرونباخ براي بررسي همساني دروني براي پرسشهاي نمرهگذاريشده مثبت 87 بهدست آمد (جدول ). همبستگيهاي پرسشها و كل پرسشنامه بين 50 تا 66 بهدست آمده و حذف هيچ يك از پرسشها افزايش پايايي را بهدنبال نداشت. سال چهاردهم/ شمار ه / پاييز 87 Vol. / No. / Fall 008 RMSEA 056 0 SRMR 057 0 AGFI 0 6 GFI 8 00).(p< به جدول - خلاصه شاخصهاي برازش الگوهاي تحليل عاملي تا ييدي (χ /df) /0 df 5 5 χ 08/77 07 الگوها الگوي تكعاملي الگوي دوعاملي
ويژگيهاي روانسنجي فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي جدول - آمارههاي عاملي مربوط به هشت پرسش نمرهگذاريشده مثبت (87=α) جدول 5- آمارههاي عاملي مربوط به پرسش FNES-B (α=8) مجذور r چندگانه 0 0 5 8 6 پرسش همبستگي پرسش- كل 60 55 5 5 65 50 66 55 آلفا پس از حذف پرسش 8 8 8 8 8 8 8 8 5 6 8 جدول - آمارههاي عاملي مربوط به چهار پرسش نمرهگذاريشده معكوس (7=α) همبستگي پرسش كل مجذور r چندگانه آلفا پس از حذف پرسش 8 8 8 85 8 8 8 8 8 8 8 8 0 8 5 0 6 8 7 58 6 55 5 5 8 6 5 7 65 56 پرسش 5 6 7 8 0 پرسش همبستگي پرسش- كل مجذور r چندگانه آلفا پس از حذف پرسش 7 8 06 07 0 5 7 0 همچنين ضريب آلفاي كرونباخ براي بررسي همساني دروني براي پرسشهاي نمرهگذاريشده معكوس 7 بهدست آمد (جدول ). همبستگيهاي پرسش-كل بين تا بهدست آمده و حذف هيچ يك از پرسشها به افزايش پايايي نيانجاميد. اگرچه الگوي تكعاملي برازش ضعيفي نشان داد ضريب آلفاي كرونباخ براي بررسي همساني دروني براي كل فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي 8 بهدست آمد (جدول 5). همبستگيهاي پرسش- كل بين 8 تا 65 بهدست آمده و حذف پرسشهاي دو چهار هفت و 0 افزايش پايايي را بهدنبال داشت. جدول 6 نشان ميدهد كه پرسشهاي تشكيلدهنده عامل نمرهگذاريشده معكوس با تمام پرسشهاي تشكيلدهنده عامل نمرهگذاريشده مثبت رابطه منفي دارند. به بيان ديگر بهنظر ميرسد افرادي كه عامل اول را تا ييد كردهاند گرايشي به تا ييد عامل دوم نداشتهاند و برعكس. همچنين دانشآموزان دختر در مقايسه با دانشآموزان پسر در FNES-B نمرات بالاتري گزارش كردند. جدول - 6 ماتريس همبستگي بين پرسشها 0 8 7 6 5 پرسش 5-5 - 6-6 - 5-6 5-5 -7 55 6-6 - 0 - - - - - -8 - - 5-7 7-6 8 - -0 5 - - -08-5 -8 5-6 - - - 7-6 - 5 6 7 8 0 Vol. / No. / Fall 008 سال چهاردهم/ شمار ه / پاييز 87
اميد شكري و همكاران بحث همانگونه كه پيشتر اشاره شد در پژوهش حاضر ويژگيهاي روانسنجي فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي در يك نمونه از دانشآموزان عادي بررسي شد. نتايج تحليل عاملي تا ييدي نيز نشان داد در حاليكه الگوي تكعاملي FNES-B برازش قابل قبولي با دادهها دارد الگوي دوعاملي FNES-B (پرسشهاي نمرهگذاري مثبت و معكوس) برازش بهتري با دادهها بهدست داد. دادهها همچنين شواهدي از پايايي نمرات FNES-B بهدست دادند. به بيان ديگر همساني دروني براي عامل نمرهگذاريشده مثبت و براي مقياس كامل FNES-B خوب و براي عامل نمرهگذاريشده منفي قابل قبول بود. نمرات FNES-B بهطور معنيداري با نمرات پرسشنامه تنيدگي ناشي از انتظارات تحصيلي همبستگي نشان داد. همچنان كه پيشبيني ميشد ميانگين نمرات آزمودنيهاي پژوهش حاضر از ميانگين نمرات بيماران با اختلال هراس و فوبياي اجتماعي در بررسيهاي كولينز و همكاران (005) و ويكز و همكاران (005) پايينتر است. اين در حالي است كه ميانگين نمرات بهدستآمده براي آزمودنيهاي پژوهش حاضر با ديگر نمونههاي غيرباليني از قبيل داك و همكاران (006) رودباغ و همكاران (00) و كولينز و همكاران (005) قابل مقايسه است. يافتههاي پژوهش حاضر يك مرجع هنجاري اوليه با اهميت براي جمعيتهاي دانشآموزي غيرباليني فراهم كرد. همسو با يافتههاي پژوهشهاي رودباغ (00) و داك و همكاران (006) يافتههاي تحليل عاملي تا ييدي پژوهش حاضر از ساختار دوعاملي FNES-B مشتمل بر هشت پرسش نمرهگذاريشده مثبت و چهار پرسش نمرهگذاريشده معكوس حمايت نمودند. با حذف پرسشهاي دو چهار هفت و 0 همساني دروني افزايش چشمگيري يافت. اين موضوع نشان ميدهد كه آزمودنيها اين پرسشها را بهطور متفاوتي تفسير ميكنند. در حمايت از يافتههاي بررسيهاي داك و همكاران (006) رودباغ (00) و ويكز (005) عامل مربوط به پرسشهاي نمرهگذاري معكوس نتيجه تفسير نادرست آزمودنيها درباره پرسشهايي است كه از ويژگي منفي مضاعف برخوردارند. مشاركتكنندگان در پاسخ به آن دسته از پرسشهايي كه بهطور مستقيم نمرهگذاريشده بودند ابهام كمتري نشان دادند. با توجه به اين كه بهرهگيري صرف از پرسشهاي مثبت پايايي را افزايش ميدهد پيشنهاد كولينز و همكاران (005) در راستاي بهبود FNES-B با تا كيد بر نمرهگذاري مثبت تمام پرسشها از پيشنهاد رودباغ و همكاران (00) مبني بر حذف پرسشهاي نمرهگذاري شده معكوس جدا ميشود. ديگر ويژگيهاي روانسنجي FNES-B از جمله همساني دروني براي عامل نمرهگذاريشده مطلوب براي مقياس كامل FNES-B خوب و براي عامل نمرهگذاري شده منفي قابل قبول بود. همبستگي مثبت و معنيدار بين نمرات FNES-B با نمرات عامل انتظارهاي پدران و مادران و آموزگاران عامل انتظارها از خود و نمره كل AESI نشان ميدهد كه FNES-B از روايي همگرا برخوردار است. به بيان ديگر اين بررسي نشان داد دانشآموزاني كه ترس از ارزيابي منفي بيشتري نشان ميدهند تنيدگي تحصيلي انتظارات خود و انتظارات ديگران را تجربه ميكنند. بيشتري ناشي از همچنين نمرات دانشآموزان دختر در FNES-B بالاتر از نمرات دانشآموزان پسر بود. اين يافته پژوهش حاضر همسو با يافتههاي داك و همكاران (006) و فارمارك (00) است كه دانشآموزان دختر را در FNES-B بالاتر از دانشآموزان پسر گزارش كردند. بهباور ريد (00) هنجارهاي جنسيتي مردانه و زنانه به طور متفاوتي بر فردگرايي و جمع گرايي تا ثير ميگذارند. اراده و اختيار بهعنوان ويژگي اساسي مردانگي بهمثابه تمركز بر خود و با تا كيد بر جدايي از ديگران مشخص ميشود در حاليكه ارتباط بهعنوان ويژگي اساسي زنانگي بهمثابه تمركز بر ديگري و تا كيد بر ارتباط خود با ديگران تعريف ميشود. از اين رو ميتوان گفت كه معمولا زنان تا اندازهاي جمعگرا بوده و مردان بيشتر گرايش به فردگرايي دارند. ادراك خود مستقل با برچسبهايي همچون فردگرابودن خودخواهي جدايي خودمختاري تمركز بر خود و خودكفايي مشخص سال چهاردهم/ شمار ه / پاييز 87 Vol. / No. / Fall 008 ميگردد (ماركوس و كيتاياما ). گفتني است كه برخي از محدوديتهاي پژوهش حاضر تعميمپذيري يافتههاي آن را با محدوديت روبهرو ميكند. براي نمونه يافتههاي اين بررسي به دليل بهرهگيري از ابزارهاي خودگزارشي و گرايش آزمودنيها به كاربرد شيوههاي مبتني بر كسب تا ييد اجتماعي و بهرهنبردن از ديگر شاخصهاي باليني همچنين در دسترسنبودن برخي از اطلاعات جمعيتشناختي - Furmark - Reid - Markus - Kitayama
ويژگيهاي روانسنجي فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي Collins, K. A., Westra, H. A., Dozois, D. J., & Stewart, S. H. (005). The validity of the brief version of the Fear of Negative Evaluation Scale. Journal of Anxiety Disorders,, 5-5. Corcoran, K., & Fischer, J. (000). Measures for clinical practice: A sourcebook. New York: The Free Press. Cox, B. J., Swinson, R. P., & Direnfeld, D. M. (8). A comparison of social phobia outcome measures in cognitive-behavioral group therapy. Behavior Modification,, 85-7. Davidson, J. R., Hughes, D. L., & George, L. K. (). The epidemiology of social phobia: Findings from the Duke Epidemiological Catchment Area Study. Psychological Medicine,, 70-78. Duke, D., Krishnan, M., Faith, M., & Storch, E. A. (006). The psychometric properties of the brief Fear of Negative Evaluation Scale. Journal of Anxiety Disorders, 0, 807-87. Durm, M. W., & Glaze, P. E. (00). Construct validity for self-acceptance and fear of negative evaluation. Psychological Reports, 8, 86. Eaton, L., & Louw, J. (000). Culture and self in South Africa: Individualism-collectivism predictions. The Journal of Social Psychology, 0, 0-7. Flores, M. F., & Diaz, R. D. (5). Development and validation of a Multidimensional Assertiveness Scale for Students. Revista Mexicana de Psicología,, -. Friend, R. M., & Gilbert, J. (7). Threat and fear of negative evaluation as determinants of locus of social comparison. Journal of Personality,, 8-0. Furmark, T. (00). Social phobia: Overview of community surveys. Acta Psychiatrica Scandinavica, 05, 8-. Gretarsdottir, J. W. B., Meeks, S., & Depp, C. A. (00). Social anxiety in older adults: Phenomenology, prevalence, and measurement. Behavior Research and Therapy,, 5-75. Hansen, D. J., Nangle, D. W., & Meyer, K. A. (8). Enhancing the effectiveness of social skills interventions with adolescents. Education and Treatment of Children,, 8-5. Inglés, C. J., Hidalgo, M. D., & Méndez, F. X. (005). Interpersonal difficulties in adolescence: A new self- Vol. / No. / Fall 008 سال چهاردهم/ شمار ه / پاييز 87 مانند وضعيت اقتصادي- از اين محدوديتها بهشمار آورد. اجتماعي براي نمونه حاضر را ميتوان در پايان با در نظر گرفتن اهدافي كه فرم كوتاه مقياس ترس از ارزيابي منفي دنبال ميكند ميتوان گفت اين پرسشنامه به صورت فردي يا گروهي در موارد زير قابل اجراست: - اين ابزار ميتواند بهعنوان ابزار غربالگري و تشخيصي براي شناسايي موقعيتهايي كه در آن نوجوانان نيازمند بهرهگيري از مداخلات آموزشي و باليني هستند بهكار گرفته شود. در تجربه باليني FNES-B ممكن است با ابزارهاي ديگر مانند اضطراب اجتماعي و مهارتهاي اجتماعي تلفيق شود - اين ابزار براي اندازهگيري شايستگي اجتماعي آن دسته از نوجواناني كه در دورههاي آموزش مهارتهاي اجتماعي شركت ميكنند قابل استفاده است - اين ابزار ميتواند در آن دسته از پروژهه يا پژوهشي كه براي بررسي رابطه بين FNES-B و ديگر سازههاي روانشناختي انجام ميگيرد بهكار برده شود و - با توجه به اينكه دوره نوجواني خود مولد تجربه تغييراتي در روابط بينفردي است ميتوان اميدوار بود عملكرد تحصيلي ضعيف و بروز رفتارهاي ناموجه در موقعيتهاي گوناگون از جمله موقعيته يا بينفردي قابل تبيين باشد. تحصيلي بهكمك ميزان تجربه دشواريهاي در مجموع اين پرسشنامه ميتواند در گسترهاي از موقعيتهاي باليني آموزشي و پژوهشي مانند مدارس دولتي/ خصوصي مراكز مشاوره مراكز روانپزشكي مو سسات خدمات اجتماعي و اصلاحي و درمان سوءمصرف مواد و الكل براي نوجوانان در زمينه بهكار گرفته شود. افزون بر اين اهميت و ضرورت توجه به FNES-B ميتوان گفت كه يكي از شاخصهاي مطرح در ارزيابي مفاهيم و سازهها كاربردپذيري آنها ميباشد. منابع سرمد زهره بازرگان عباس حجازي الهه (8). روشهاي تحقيق در علوم رفتاري. تهران: انتشارات آگاه. Ang, R. P., & Huan, V. S. (006). Academic expectations stress inventory: Development, factor analysis, reliability, and validity. Educational and Psychological Measurement, 66, 5-5. Bracken, B. A. (). Assessment of interpersonal relations. Examiner's manual. Autin, TX: PRO-ED.
اميد شكري و همكاران 5 5 سال چهاردهم/ شمار ه / پاييز 87 Vol. / No. / Fall 008 report measure. European Journal of Psychological Assessment,, -. La Greca, A. M., & Lopez, N. (8). Social anxiety among adolescents: Linkages with peer relations and friendships. Journal of Abnormal Child Psychology, 6, 8-. Leary, R. M. (8). A brief version of the Fear of Negative Evaluation Scale. Personality and Social Psychology Bulletin,, 7-75. Markus, H. R., & Kitayama, S. (). Culture and the self: Implications for cognition, emotion, and motivation. Psychological Review, 8, -5. Mayseless, O., Wiseman, H., & Hai, I. (8). Adolescents relationships with father, mother, and samegender friend. Journal of Adolescent Research,, 0-. McNeil, D. W., Ries, B. J., & Turk, C. L. (5). Behavioral assessment: Self-report, physiology, and over behavior. In: R. G. Heimberg, M. R. Liebowitz, D. A. Hope, & F. R. Schneier (Eds.), Social phobia: dignosis, assessment, and treatment (pp. 0-). New York: The Guilford Press. Rapee, R. M., & Lim, L. (). Discrepancy between self- and observer ratings of performance in social phobics. Journal of Abnormal Psychology, 0, 78-7. Reid, A. (00). Gender and sources of subjective wellbeing. Sex Roles, 5, 67-6. Rodebaugh, T. L., Woods, C. M., Thissen, D. M., Heimberg, R. G., Chambless, D. L., & Rapee, R. M. (00). More information from fewer questions: The factor structure and item properties of the original and brief Fear of Negative Evaluation Scale. Psychological Assessment, 6, 6-8. Schlenker, B. R. (80). Impression management: The selfconcept, social identity, and interpersonal relations. Monterey, CA: Books/Cole. Smith, R. E., & Campbell, A. L. (7). Social anxiety and strain toward symmetry in dyadic attraction. Journal of Personality and Social Psychology, 8, 0-07. Smith, R. E., & Sarason, I. G. (75). Social anxiety and the evaluation of negative interpersonal feedback. Journal of Consulting and Clinical Psychology,,. Stein, M. B., & Gorman, J. M. (00). Unmasking social anxiety disorder. Journal of Psychiatry and Neuroscience, 6, 85-8. Turner, S. M., McCanna, M., & Beidel, D. C. (87). Discriminative validity of the social avoidance and distress and Fear of Negative Evaluation Scales. Behavior Research and Therapy, 5, -5. Van Amerigen, M., Mancini, C., & Farvolden, P. (00). The impact of anxiety disorders on educational achievement. Anxiety Disorders, 7, 56-57. Watson, D., & Friend, R. (6). Measurement of socialevaluative anxiety. Journal of Consulting and Clinical Psychology,, 8-57. Weeks, J. W., Heimberg, R. G., Fresco, D. M., Hart, T. A., Turk, C. L., Schneier, F. R., & Liebowitz, M. R. (005). Empirical validation and psychometric evaluation of the brief Fear of Negative Evaluation Scale in patients with social anxiety disorder. Psychological Assessment, 7, 7-0. Winton, E. C., Clark, D. M., & Edelmann, R. J. (5). Social anxiety, fear of negative evaluation, and the detection of negative emotion in others. Behavior Research and Therapy,, -6. Wittchen, H. U., & Beloch, E. (6). The impact of social phobia on quality of life. International Clinical Psychopharmacology,, 5-. Zaider, T. I., & Heimberg, R. G. (00). Non-pharmacological treatments for social anxiety disorder. Acta Psychiatrica Scandinavica, 08, 7-8.