ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΝΙΑΙΑ ΑΓΟΡΑ: ΕΥΡΥΖΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ

ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΝΙΑΙΑ ΑΓΟΡΑ: ΕΥΡΥΖΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία η Ευρώπη αναζητά νέες πηγές ανάπτυξης και απασχόλησης, το δυναμικό της ψηφιακής ενιαίας αγοράς είναι τεράστιο. Η χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας έχει διαδοθεί στο σύνολο της οικονομίας. Διαδραματίζει επίσης βασικό ρόλο στις περισσότερες επιχειρηματικές διαδικασίες, από την παραγωγή μέχρι το μάρκετινγκ και τις πωλήσεις. Η ψηφιακή ενιαία αγορά μπορεί να παράσχει τη δυνατότητα στις ΜΜΕ, συμπεριλαμβανομένων των νεοσύστατων επιχειρήσεων, να αποκτήσουν πρόσβαση σε μια αγορά πάνω από 500 εκατομμυρίων ατόμων και να μεταμορφώσουν τους παραδοσιακούς κλάδους. Για να επιτευχθεί η δημιουργία της ψηφιακής ενιαίας αγοράς απαιτείται μια ολοκληρωμένη προσέγγιση ως προς μια σειρά αλληλοσυνδεόμενων παραγόντων: 1) καλύτερη διαδικτυακή πρόσβαση για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις σε αγαθά και υπηρεσίες σε όλη την Ευρώπη, 2) δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για την ανάπτυξη ψηφιακών δικτύων και υπηρεσιών, και 3) μεγιστοποίηση του αναπτυξιακού δυναμικού της ευρωπαϊκής ψηφιακής οικονομίας. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, η πτώση των τιμών ΤΠΕ οδήγησε σε σημαντικές επενδύσεις σε εξοπλισμό ΤΠΕ και σε αύξηση της ανάπτυξης της οικονομίας συνολικά. Μεταξύ 2001 και 2011, η αύξηση της χρήσης των ΤΠΕ (ψηφιοποίηση) είχε ως αποτέλεσμα 30 % αύξηση του ΑΕΠ στην ΕΕ 1, και συνέβαλε στην μεγαλύτερη αύξηση της αποδοτικότητας (αύξηση της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών παραγωγής), παρότι αυτό ήταν περισσότερο εμφανές στις ΗΠΑ απ ό,τι στην ΕΕ. Η ανάγκη πραγματοποίησης σημαντικών επενδύσεων, ιδίως στις ευρυζωνικές υποδομές, εξακολουθεί να υφίσταται. Σύμφωνα με στοιχεία, αύξηση κατά 10 % του ποσοστού ευρυζωνικής διείσδυσης δημιουργεί ετήσια αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά περίπου 1 έως 1,5 % 2. Οι ευρυζωνικές υποδομές τονώνουν την οργανωτική καινοτομία, βελτιώνουν τις επιχειρηματικές διαδικασίες και μειώνουν το κόστος. Τονώνουν την ανάπτυξη νέων αγορών, δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας και μειώνουν τις αναντιστοιχίες στην αγορά εργασίας. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι απαραίτητη η ύπαρξη μιας δυναμικής και ανταγωνιστικής αγοράς ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Ο Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) 2017 συνοψίζει τους σχετικούς δείκτες ψηφιακών επιδόσεων της Ευρώπης και αποτυπώνει την πρόοδο της ψηφιακής ενιαίας αγοράς στα κράτη μέλη της ΕΕ 3. Στο παρόν ενημερωτικό 1 B. van Ark et al. «Unlocking the ICT growth potential in Europe: Enabling people and businesses», 2013. 2 Czernich et al, Broadband Infrastructure and Economic Growth, 2009. 3 Ο δείκτης περιλαμβάνει πέντε κύριες διαστάσεις: συνδεσιμότητα, ανθρώπινο κεφάλαιο, χρήση του διαδικτύου, ενσωμάτωση της ψηφιακής τεχνολογίας και ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες. Σελίδα 1

δελτίο εξετάζεται η διάσταση της συνδεσιμότητας, δηλ. η έκταση της ανάπτυξης ευρυζωνικών υποδομών και η ποιότητά τους. Η διάρθρωση του παρόντος ενημερωτικού δελτίου είναι η ακόλουθη: Στην ενότητα 2 παρέχεται ανασκόπηση των επιδόσεων των χωρών της ΕΕ όσον αφορά την κάλυψη και την υιοθέτηση ευρυζωνικών δικτύων. Στην ενότητα 3 εξετάζονται τα διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τις πιθανές πολιτικές αποτελεσματικής αντιμετώπισης των προκλήσεων σχετικά με την κάλυψη και την υιοθέτηση ευρυζωνικών δικτύων, και παρέχεται ανασκόπηση της υιοθετηθείσας προσέγγισης σε επίπεδο ΕΕ. Στην ενότητα 4 σκιαγραφούνται οι ορθές πολιτικές πρακτικές για την αντιμετώπιση των εν λόγω προκλήσεων στις χώρες της ΕΕ, ιδίως μέσω της περιγραφής της προσέγγισης της εγκατάστασης ευρυζωνικών συνδέσεων στις Κάτω Χώρες και το Λουξεμβούργο. 2. ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάπτυξη μιας ψηφιακής κοινωνίας είναι η δυνατότητα των μελών της να συνδέονται στο διαδίκτυο. Σήμερα, η απόκτηση μιας απλής σύνδεσης στο διαδίκτυο δεν είναι πλέον αρκετή. Για να αξιοποιηθεί το πλήρες φάσμα των εξελίξεων που επιφέρει το διαδίκτυο, είναι απαραίτητες οι γρήγορες συνδέσεις στο διαδίκτυο. Η συνδεσιμότητα αποτελεί καίριας σημασίας δομικό στοιχείο για την ψηφιακή οικονομία και κοινωνία. Στη διάσταση της συνδεσιμότητας του DESI 2017 μετράται η ανάπτυξη ευρυζωνικών υποδομών και η ποιότητά τους. Η πρόσβαση σε υπηρεσίες που βασίζονται στην ευρυζωνικότητα υψηλής ταχύτητας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα. Η εν λόγω διάσταση υπολογίζεται ως ο σταθμισμένος μέσος όρος των τεσσάρων επιμέρους διαστάσεων: Σταθερές ευρυζωνικές επικοινωνίες (33 %), κινητές ευρυζωνικές επικοινωνίες (23 %), ταχύτητα (33 %) και οικονομική προσιτότητα (11 %). Οι βαθμολογίες των χωρών κανονικοποιούνται μεταξύ 0 και 1 (Πίνακας 1). Σύμφωνα με τον DESI 2017, το επίπεδο της εγκατάστασης ευρυζωνικών υποδομών, η ποιότητα και η οικονομική προσιτότητά τους (ψηφιακή συνδεσιμότητα) είναι ανομοιογενώς αναπτυγμένα στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Διάγραμμα 1). Διάγραμμα 1 Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας Διάσταση συνδεσιμότητας Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2017. Σελίδα 2

2.1. Ευρυζωνική κάλυψη Στο ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη καθορίζονται δύο στόχοι όσον αφορά την ευρυζωνική κάλυψη: 1) έως το 2013, όλοι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ευρυζωνικές συνδέσεις, και 2) έως το 2020, όλοι οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε ταχείες ευρυζωνικές συνδέσεις 30 Mbps και άνω. Ο πρώτος στόχος έχει επιτευχθεί, καθώς, σε ό,τι αφορά το σύνολο των σημαντικών τεχνολογιών (xdsl, καλωδιακές συνδέσεις, οπτικές ίνες μέχρι τις εγκαταστάσεις - FTTP, WiMax, HSPA, LTE και Δορυφορικές συνδέσεις), οι ευρυζωνικές συνδέσεις είναι διαθέσιμες σε όλους τους πολίτες εντός της ΕΕ. Ωστόσο, σε ό,τι αφορά μόνο τις σταθερές και τις σταθερές-ασύρματες τεχνολογίες, η κάλυψη ανέρχεται στο 97,5 % των κατοικιών της ΕΕ, δηλαδή σε ποσοστό ελαφρώς υψηλότερο σε σχέση με το περασμένο έτος (Διάγραμμα 2). Στα μισά σχεδόν κράτη μέλη, η κάλυψη υπερβαίνει το 99 % των κατοικιών. Η σταθερή κάλυψη είναι υψηλότερη στα κράτη μέλη με ανεπτυγμένες υποδομές DSL, ενώ υπερβαίνει το 90 % σε όλα τα κράτη μέλη, με εξαίρεση τρία. Η Πολωνία, η Σλοβακία και η Ρουμανία υπολείπονται των υπόλοιπων κρατών μελών, με ποσοστό μικρότερο του 90 %. Όσον αφορά τις αγροτικές περιοχές, η μικρότερη σταθερή ευρυζωνική κάλυψη αγροτικών περιοχών παρατηρείται στην Εσθονία, τη Βουλγαρία και την Πολωνία. Διάγραμμα 2 Σταθερή ευρυζωνική κάλυψη σε εθνικό επίπεδο και στις αγροτικές περιοχές 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Σταθερή ευρυζωνική κάλυψη, Ιούνιος 2016 MT NL CY LU UK FR BE CH PT CZ DK EL IT AT SE DE IS SI EU 28 Σύνολο Αγροτικές FI HR IE LT ES NO HU BG LV EE RO SK PL Πηγή: IHS and Point Topic, Broadband Coverage in Europe 2016. Τα εν λόγω στοιχεία αφορούν την εγκατάσταση σταθερών και σταθερών-ασύρματων ευρυζωνικών συνδέσεων, και δεν αποτυπώνουν τις κινητές ασύρματες και τις δορυφορικές λύσεις. Όσον αφορά τον δεύτερο στόχο, την ταχεία ευρυζωνική κάλυψη στα 30 Mbps [οι αποκαλούμενες τεχνολογίες πρόσβασης νέας γενιάς (Next Generation Access) ή NGA) και άνω για το σύνολο των Ευρωπαίων έως το 2020, η κάλυψη συνέχισε να αυξάνεται, φθάνοντας το 76 % των κατοικιών στην ΕΕ. Για τους σκοπούς της παρούσας έκθεσης, η τεχνολογία NGA περιλαμβάνει τις τεχνολογίες VDSL, Cable Docsis 3.0 και FTTP. Στα μέσα του 2016, η τεχνολογία VDSL αντιστοιχούσε στο υψηλότερο ποσοστό κάλυψης NGA, δηλαδή 48 %, ακολουθούμενη από την καλωδιακή κάλυψη (44 %) και το FTTP (24 %). Οι περισσότερες αναβαθμίσεις των ευρωπαϊκών καλωδιακών δικτύων πραγματοποιήθηκαν έως το 2011, ενώ η κάλυψη VDSL είναι πλέον 2,5 φορές υψηλότερη σε σχέση με πριν από τέσσερα έτη. Η μεγαλύτερη αύξηση της κάλυψης VDSL, από 41 % σε 72 %, σημειώθηκε κατά το περασμένο έτος στην Ιταλία. Παρότι πραγματοποιήθηκε αξιοσημείωτη πρόοδος και σε ό,τι αφορά Σελίδα 3

το FTTP (από 10 % το 2011 σε 24 % το 2016), η συγκεκριμένη κάλυψη εξακολουθεί να είναι χαμηλή. Η εγκατάσταση νέων δικτύων εξακολουθεί να πραγματοποιείται κυρίως σε αστικές περιοχές, ενώ η τεχνολογία NGA εξαπλώνεται περισσότερο στις αγροτικές περιοχές, καλύπτοντας το 40 % των κατοικιών (Διάγραμμα 3). Αυτό σημαίνει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές ως προς την ποιότητα της ευρυζωνικής κάλυψης μεταξύ των αστικών και των αγροτικών περιοχών, και ότι υφίσταται κίνδυνος οικονομικού και κοινωνικού αποκλεισμού. Διάγραμμα 3 Ταχεία ευρυζωνική κάλυψη σε εθνικό επίπεδο και στις αγροτικές περιοχές (πρόσβαση νέας γενιάς) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Σύνολο Αγροτικές Κάλυψη πρόσβασης νέας γενιάς (FTTP, VDSL και καλωδιακή Docsis 3.0), Ιούνιος 2016 MT CH BE NL IS PT LU DK UK LV AT CY DE IE SI LT NO ES HU SE EE EU SK CZ FI BG IT RO PL HR FR EL Πηγή: IHS and Point Topic, Broadband Coverage in Europe 2016. Τα εν λόγω στοιχεία αφορούν την εγκατάσταση σταθερών και σταθερών-ασύρματων ευρυζωνικών συνδέσεων, και δεν αποτυπώνουν τις κινητές ασύρματες και τις δορυφορικές λύσεις. Όσον αφορά τις κινητές επικοινωνίες, όλα τα κράτη μέλη έχουν εγκαταστήσει δίκτυα 4G. Τον Ιούνιο του 2016, η διαθεσιμότητα κινητών ευρυζωνικών επικοινωνιών 4G έφθασε το 96 % (Διάγραμμα 4), σημειώνοντας αύξηση σε σχέση με το 86 % το 2015. Η τεχνολογία LTE είναι περισσότερο αναπτυγμένη στη Δανία, τη Σουηδία και τη Φινλανδία. Το ποσοστό της μέσης διαθεσιμότητας 4G 4 (υπολογιζόμενο ως μέσος όρος της κάλυψης κάθε φορέα εκμετάλλευσης) είναι κάπως χαμηλότερο σε σχέση με τη συνολική κάλυψη και ανέρχεται σε 84 %. Η μέση κάλυψη 4G υπερβαίνει το 90 % στο ήμισυ σχεδόν των κρατών μελών, ενώ στη Ρουμανία παρατηρείται το χαμηλότερο ποσοστό, δηλαδή 45 %. Η κάλυψη των αγροτικών περιοχών παρουσίασε αύξηση από 36 % το 2015 σε 80 % το 2016. 4 Πρόκειται για έναν νέο δείκτη που μετρά τον μέσο όρο της κάλυψης του φορέα εκμετάλλευσης κινητών τηλεπικοινωνιών σε κάθε χώρα. Στο πλαίσιο των προηγούμενων εκδόσεων του πίνακα αποτελεσμάτων του ψηφιακού θεματολογίου χρησιμοποιήθηκε διαφορετικός δείκτης για τη μέτρηση της κάλυψης 4G. Ο παλαιός δείκτης 4G μετρούσε τη συνολική κάλυψη των παρόχων και παρουσίαζε υψηλότερα αριθμητικά στοιχεία σε σχέση με τον νέο δείκτη. Σελίδα 4

Διάγραμμα 4 Κάλυψη 4G (LTE) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Κάλυψη 4G (LTE), Ιούνιος 2016 Σύνολο Μέσος όρος DK SE FI LT LU PT BE EE CZ IE SI UK HU PL LV NL AT IT DE ES EU EL SK MT FR HR BG CY RO Πηγή: IHS και Point Topic 2.2. Υιοθέτηση ευρυζωνικών συνδέσεων (συνδρομή σε ευρυζωνική σύνδεση) Το 27 % των ευρωπαϊκών κατοικιών διαθέτουν συνδρομή σε γρήγορη ευρυζωνική σύνδεση, ταχύτητας τουλάχιστον 30 Mbps. Στο Βέλγιο και στις Κάτω Χώρες, τα δύο τρίτα των κατοικιών διαθέτουν ήδη συνδρομή σε γρήγορη ευρυζωνική σύνδεση, ενώ στην Κροατία, την Ελλάδα, την Ιταλία και την Κύπρο οι υπηρεσίες υψηλής ταχύτητας εξακολουθούν να είναι πολύ λίγες. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με το ψηφιακό θεματολόγιο για την Ευρώπη, το 50 % των ευρωπαϊκών νοικοκυριών θα πρέπει να αποκτήσουν συνδρομή με ταχύτητα άνω των 100 Mbps (υπερταχεία ευρυζωνική σύνδεση) έως το 2020. Παρά το γεγονός ότι δίκτυα με δυνατότητα 100 Mbps κάλυπταν το 49 % των κατοικιών, μόλις το 11 % των κατοικιών διέθεταν συνδρομή για υπερταχεία ευρυζωνική σύνδεση τον Ιούνιο του 2016. Η αργή υιοθέτηση των γρήγορων και των υπερταχέων ευρυζωνικών συνδέσεων επηρεάζει τις δυνατότητες της Ευρώπης όσον αφορά την καινοτομία, τη διάχυση της γνώσης και τη διανομή αγαθών και υπηρεσιών, και διατηρεί τις αγροτικές περιοχές σε απομόνωση. Όσον αφορά την υιοθέτηση των σταθερών ευρυζωνικών συνδέσεων από τα νοικοκυριά, η Ιταλία, η Βουλγαρία και η Πολωνία παρουσιάζουν τα χαμηλότερα ποσοστά, αρκετά κάτω του ευρωπαϊκού μέσου όρου του 72 %. Το Λουξεμβούργο και οι Κάτω Χώρες παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά υιοθέτησης, άνω του 90 % (Διάγραμμα 5). Σελίδα 5

Διάγραμμα 5 Σταθερές ευρυζωνικές συνδέσεις υιοθέτηση βασικών και γρήγορων (NGA) ευρυζωνικών συνδέσεων από τα νοικοκυριά Υιοθέτηση σταθερών ευρυζωνικών συνδέσεων από τα νοικοκυριά - βασικές και γρήγορες ευρυζωνικές συνδέσεις ν 30Mbps), Ιούλιος 2016 100% 90% Γρήγορες ευρυζωνικές συνδέσεις Βασικές ευρυζωνικές συνδέσεις 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% IT BG PL FI LT RO PT LV IE AT EL SE HU ES CY HR FR SK EU SI CZ DK EE BE MT DE UK NL LU Πηγή: Υπηρεσίες της Επιτροπής βάσει των στοιχείων της επιτροπής επικοινωνιών και της Eurostat Οι κινητές ευρυζωνικές υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν ένα ταχέως αναπτυσσόμενο τμήμα της αγοράς ευρυζωνικών υπηρεσιών. Σε ό,τι αφορά την υιοθέτηση των κινητών ευρυζωνικών υπηρεσιών, στην ΕΕ αντιστοιχούν πλέον 84 ενεργές κάρτες SIM κινητής ευρυζωνικής σύνδεσης ανά 100 άτομα, έναντι 34 πριν από τέσσερα έτη. Τα τελευταία τέσσερα έτη σημειώθηκε γραμμική αύξηση, με πάνω από 40 εκατομμύρια νέες συνδρομές να προστίθενται κατ έτος. Στις σκανδιναβικές χώρες, καθώς και στην Εσθονία, το Λουξεμβούργο και την Πολωνία, οι συνδρομές ανά 100 άτομα υπερβαίνουν ήδη τις 100, ενώ στην Ουγγαρία και την Ελλάδα το ποσοστό υιοθέτησης εξακολουθεί να είναι κάτω του 50 %. Οι περισσότερες κινητές ευρυζωνικές συνδρομές χρησιμοποιούνται σε έξυπνα τηλέφωνα και όχι σε ταμπλέτες ή φορητούς υπολογιστές (Διάγραμμα 6). Διάγραμμα 6 Υιοθέτηση κινητών ευρυζωνικών υπηρεσιών 160% Διείσδυση κινητών ευρυζωνικών υπηρεσιών ανά χώρα, Ιούλιος 2016 140% 120% 100% 80% 60% 40% 20% 0% FI DK SE EE LU PL IE UK CY ES IT NL EU BG FR HR LV AT CZ LT SK DE RO BE MT SI PT EL HU Πηγή: Υπηρεσίες της Επιτροπής βάσει των στοιχείων της επιτροπής επικοινωνιών και της Eurostat Σελίδα 6

3. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΩΝ ΜΕΣΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Οι αγορές τηλεπικοινωνιών στην Ευρώπη εξακολουθούν να είναι κυρίως εθνικής, περιφερειακής ή τοπικής εμβέλειας, με διαφορετικές συνθήκες προσφοράς και ζήτησης. Οι φορείς εκμετάλλευσης τηλεπικοινωνιών εφαρμόζουν εθνικές στρατηγικές, ακόμη και όταν ανήκουν σε μεγαλύτερους, πολυεθνικούς ομίλους. Όσον αφορά την τηλεπικοινωνιακή νομοθεσία και τις πολιτικές σχετικά με το ραδιοφάσμα, υπάρχουν μεταξύ των χωρών της ΕΕ σημαντικές διαφορές, οι οποίες δεν μπορούν να αιτιολογηθούν με βάση τις επικρατούσες συνθήκες σε εθνικό επίπεδο, και οι οποίες εμποδίζουν το δυναμικό περαιτέρω επενδύσεων και την ανάδυση καινοτόμων επιχειρήσεων σε επίπεδο ΕΕ. Η κατάσταση αυτή εμποδίζει την ΕΕ να αξιοποιήσει πλήρως το δυναμικό μιας αγοράς τηλεπικοινωνιών σε επίπεδο ΕΕ. Το ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες (που τέθηκε σε ισχύ το 2002 και επικαιροποιήθηκε το 2009) έχει απελευθερώσει επιτυχώς τις αγορές, που προηγουμένως ήταν μονοπωλιακές. Επιπλέον, μείωσε τους φραγμούς εισόδου προάγοντας τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό και διαμορφώνοντας αρχές για τις αγορές ηλεκτρονικών επικοινωνιών που είναι κοινές σε όλη την ΕΕ. Οι βασικές οικονομικές ρυθμιστικές διατάξεις του πλαισίου βασίζονται σε ανάλυση της αγοράς που διενήργησαν οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές (ΕΡΑ), οι οποίες επιβάλλουν εκ των προτέρων επανορθωτικά μέτρα με σκοπό να διασφαλίσουν τον αποτελεσματικό ανταγωνισμό σε περίπτωση ύπαρξης σημαντικής ισχύος στην αγορά (ή δεσπόζουσας θέσης) ενός ή περισσότερων φορέων εκμετάλλευσης. Ως εκ τούτου, το ισχύον πλαίσιο βασίζεται στην εφαρμογή κανόνων από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές των 28 κρατών μελών. Χάρη στο ισχύον ρυθμιστικό πλαίσιο διαμορφώθηκαν, σε γενικές γραμμές, με επιτυχία οι συνθήκες αποτελεσματικού ανταγωνισμού στις διάφορες εθνικές αγορές. Οι παραδοσιακοί πάροχοι καθετοποιημένων υπηρεσιών τηλεπικοινωνιών («κατεστημένοι φορείς») ανταγωνίζονται με τους αιτούντες πρόσβαση («νεοεισερχόμενους») και με τους παρόχους καλωδιακών δικτύων (παραδοσιακά, τους παρόχους τηλεοπτικών υπηρεσιών). Χάρη στην καινοτομία στον τομέα των κινητών ευρυζωνικών δικτύων, έχει δημιουργηθεί μια νέα πλατφόρμα υπηρεσιών. Ωστόσο, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει συναίνεση όσον αφορά την ανάγκη ρύθμισης της πρόσβασης στα ευρυζωνικά δίκτυα, τα ρυθμιστικά επανορθωτικά μέτρα που επιλέγονται εξακολουθούν να παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Εξαιτίας της συγκεκριμένης αυτής κατάστασης, οι φορείς εκμετάλλευσης υφίστανται αυξημένη πίεση να επενδύσουν σε δίκτυα και σε σχετικές υπηρεσίες σε διασυνοριακή βάση, ή να εισέλθουν σε νέες αγορές βασιζόμενοι στην απλή επέκταση των υφιστάμενων εμπορικών και τεχνικών μοντέλων. Ως εκ τούτου, οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις όλων των κλάδων ενδέχεται να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ηλεκτρονικών επικοινωνιών των οποίων η ποιότητα δεν είναι η ίδια σε όλες τις χώρες τα δίκτυα πρόσβασης χαμηλής ποιότητας αποτελούν εμπόδιο στις επιδόσεις ορισμένων οικονομικών κλάδων και μειώνουν το ενδιαφέρον των πολιτών να συμμετέχουν σε διαδικτυακές δραστηριότητες. Σελίδα 7

Στο πλαίσιο της υλοποίησης της στρατηγικής της για την ψηφιακή ενιαία αγορά, η Επιτροπή ενέκρινε στις 14 Σεπτεμβρίου 2016 ένα σύνολο πρωτοβουλιών και νομοθετικών προτάσεων με σκοπό να καταστεί η ΕΕ πρωτοπόρος σε ό,τι αφορά τη συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο 5 : 1) ένα σύνολο νέων, μη δεσμευτικών στόχων συνδεσιμότητας για μια ανταγωνιστική ψηφιακή ενιαία αγορά έως το 2025 6, 2) έναν νέο ευρωπαϊκό κώδικα ηλεκτρονικών επικοινωνιών 7, ο οποίος αποτελεί ενοποίηση τεσσάρων υφιστάμενων οδηγιών για τις τηλεπικοινωνίες (οδηγία πλαίσιο, οδηγία για την αδειοδότηση, οδηγία για την πρόσβαση και οδηγία καθολικής υπηρεσίας) και έναν επικαιροποιημένο κανονισμό σχετικά με τον Φορέα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (BEREC) 8, 3) έναν κανονισμό για την υποστήριξη των τοπικών κοινοτήτων προκειμένου να παρέχουν δωρεάν δημόσιο Wi-Fi στους πολίτες τους 9 (WiFi4EU), 4) ένα σχέδιο δράσης για την εγκατάσταση της τεχνολογίας 5G στην ΕΕ 10. 3.1. Στόχοι συνδεσιμότητας για μια ανταγωνιστική ψηφιακή ενιαία αγορά έως το 2025 Με βάση τους υφιστάμενους στόχους της ΕΕ για τις ευρυζωνικές επικοινωνίες έως το 2020, η Επιτροπή παρουσίασε το όραμά της για μια ευρωπαϊκή κοινωνία Gigabit. Στο πλαίσιο της εφαρμογής του εν λόγω οράματος, η διαθεσιμότητα και η υιοθέτηση δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας θα επιτρέψουν την ευρεία 5 http://europa.eu/rapid/press-release_ip- 16-3008_en.htm 6 https://ec.europa.eu/digital-singlemarket/news-redirect/34110 7 https://ec.europa.eu/digital-singlemarket/news-redirect/34112 8 https://ec.europa.eu/digital-singlemarket/news-redirect/34114 9 https://ec.europa.eu/digital-singlemarket/news-redirect/34228 10 https://ec.europa.eu/digital-singlemarket/news-redirect/34115 χρήση και ανάπτυξη προϊόντων, υπηρεσιών και εφαρμογών στην ψηφιακή ενιαία αγορά. Οι νέοι στόχοι για το 2025 είναι οι ακόλουθοι: 1) Όλοι οι βασικοί κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες, όπως τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα, οι συγκοινωνιακοί κόμβοι, όλοι οι πάροχοι δημόσιων υπηρεσιών, όπως τα νοσοκομεία και οι δημόσιες υπηρεσίες, καθώς και οι επιχειρήσεις που βασίζονται στις ψηφιακές τεχνολογίες, θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε εξαιρετικά υψηλή συνδεσιμότητα, της τάξης των gigabit (που θα επιτρέπει στους χρήστες να τηλεφορτώνουν/αναφορτώνουν δεδομένα με ρυθμό 1 gigabit ανά δευτερόλεπτο). 2) Όλα τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά, αγροτικά ή αστικά, θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε συνδεσιμότητα με ταχύτητα καταφόρτωσης τουλάχιστον 100 Mbps, με δυνατότητα αναβάθμισης σε Gbps (1 000 Mbps). 3) Όλες οι αστικές περιοχές καθώς και οι σημαντικές οδικές αρτηρίες και οι σιδηρόδρομοι θα πρέπει να έχουν αδιάλειπτη κάλυψη 5G, την πέμπτη γενιά συστημάτων ασύρματων επικοινωνιών. Ως ενδιάμεσος στόχος, το δίκτυο 5G θα πρέπει να είναι εμπορικά διαθέσιμο τουλάχιστον σε μία μεγάλη πόλη σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ μέχρι το 2020. Εκτιμάται ότι για την επίτευξη των στόχων συνδεσιμότητας θα απαιτηθούν επενδύσεις ύψους 500 δισ. EUR κατά την επόμενη δεκαετία. Το ποσό αυτό θα πρέπει να προέλθει, κατά μεγάλο μέρος, από ιδιωτικές πηγές. Ωστόσο, υπό τις τρέχουσες επενδυτικές τάσεις, είναι πιθανό να υπάρξει έλλειμμα επενδύσεων ύψους 155 δισ. EUR. 3.2. Ο νέος ευρωπαϊκός κώδικας ηλεκτρονικών επικοινωνιών Για να αντιμετωπιστεί αυτή η επενδυτική πρόκληση, η Επιτροπή έχει προτείνει τον εκσυγχρονισμό των ισχυόντων κανόνων της ΕΕ για τις τηλεπικοινωνίες, οι οποίοι επικαιροποιήθηκαν για τελευταία φορά το 2009. Ο νέος ευρωπαϊκός κώδικας Σελίδα 8

ηλεκτρονικών επικοινωνιών αποτελεί επί του παρόντος αντικείμενο διαλόγου από τους συννομοθέτες. Στον κώδικα προτείνονται τα ακόλουθα: - Αύξηση του ανταγωνισμού και προβλεψιμότητα για τις επενδύσεις: ανεξαρτήτως του τομέα στον οποίο δραστηριοποιούνται, οι επενδυτές χρειάζονται μακροπρόθεσμη βεβαιότητα. Αυτό σημαίνει ένα σταθερό ρυθμιστικό περιβάλλον το οποίο μειώνει τις διαφορές μεταξύ των ρυθμιστικών πρακτικών σε όλη την ΕΕ. Ο προτεινόμενος κώδικας θα επιβάλλει ρύθμιση της αγοράς μόνον όταν το συμφέρον των τελικών χρηστών το απαιτεί και όταν οι εμπορικές συμφωνίες μεταξύ φορέων εκμετάλλευσης δεν παράγουν ανταγωνιστικά αποτελέσματα. Ο νέος κώδικας θα μειώσει σημαντικά την επιβολή ρύθμισης όταν αντίπαλοι φορείς εκμετάλλευσης επενδύουν από κοινού σε δίκτυα πολύ υψηλής χωρητικότητας και θα διευκολύνει τους μικρότερους παράγοντες της αγοράς να συμμετέχουν σε επενδυτικά έργα, χάρη στην συγκεντρωτική ανάληψη του κόστους, την υπέρβαση εμποδίων κλίμακας κ.λπ. Οι προτεινόμενοι νέοι κανόνες έχουν σχεδιαστεί με σκοπό να καταστήσουν την ενδεχόμενη επένδυση πιο προβλέψιμη για τους «πρωτοπόρους» οι οποίοι αναλαμβάνουν τον κίνδυνο να επενδύσουν στα εν λόγω δίκτυα σε λιγότερο αποδοτικές περιοχές, όπως οι αγροτικές. Με τον νέο κώδικα, ο ανταγωνισμός δεν αφορά πλέον μόνον την πρόσβαση στα δίκτυα, αλλά και τις επενδύσεις σε αυτά τα δίκτυα. - Καλύτερη χρήση των ραδιοσυχνοτήτων: η μείωση των διαφορών μεταξύ των ρυθμιστικών πρακτικών στην ΕΕ έχει ιδιαίτερη σημασία στον τομέα του ραδιοφάσματος, ο οποίος αποτελεί τη βασική πρώτη ύλη για τις ασύρματες επικοινωνίες. Ο κώδικας προτείνει μακρά διάρκεια των αδειών, σε συνδυασμό με αυστηρότερες προϋποθέσεις για την αποτελεσματική και αποδοτική χρήση του ραδιοφάσματος. Προτείνει επίσης τον συντονισμό βασικών παραμέτρων όπως το χρονοδιάγραμμα των εκχωρήσεων, ώστε να εξασφαλίζεται η έγκαιρη διάθεση του ραδιοφάσματος για την αγορά της ΕΕ και περισσότερο συγκλίνουσες πολιτικές στον τομέα του ραδιοφάσματος με στόχο την παροχή πλήρους ασύρματης κάλυψης σε ολόκληρη την ΕΕ. - Μεγαλύτερη προστασία των καταναλωτών, σε περιοχές όπου οι γενικοί κανόνες για την προστασία των καταναλωτών δεν καλύπτουν τις ανάγκες που αφορούν συγκεκριμένους τομείς. Οι επικαιροποιημένοι κανόνες θα διευκολύνουν την αλλαγή προμηθευτών όταν οι καταναλωτές έχουν υπογράψει συμβόλαια υπηρεσιών (πακέτα που συνδυάζουν διαδίκτυο, τηλεόραση, σταθερή και κινητή τηλεφωνία κ.λπ.) και θα διασφαλίζουν ότι οι ευάλωτες ομάδες (όπως οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με αναπηρία και οι υπαγόμενοι στην κοινωνική πρόνοια) έχουν πρόσβαση σε οικονομικά προσιτά συμβόλαια διαδικτύου. - Ασφαλέστερο διαδικτυακό περιβάλλον για τους χρήστες και δικαιότεροι κανόνες για όλους τους παράγοντες: επιλεγμένοι κανόνες πρόκειται να επεκταθούν σε νέους διαδικτυακούς παράγοντες που παρέχουν τις ίδιες υπηρεσίες με τους παραδοσιακούς φορείς, προκειμένου να διασφαλιστεί, ειδικότερα, ότι εφαρμόζονται οι απαιτήσεις ασφάλειας (με την εγγύηση της ασφάλειας των δικτύων και των διακομιστών). Οι προτάσεις προβλέπουν επίσης τη δυνατότητα των χρηστών να καλούν στο μέλλον τον ευρωπαϊκό αριθμό έκτακτης ανάγκης 112 μέσω τέτοιων διαδικτυακών υπηρεσιών. Αυτό δεν θα συνεπάγεται πρόσθετο κόστος για τους χρήστες. H Επιτροπή έχει προτείνει να ενισχυθεί ο ρόλος των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και του Οργανισμού BEREC για να διασφαλίσει τη συνεκτική και προβλέψιμη εφαρμογή των κανόνων σε ολόκληρη την ψηφιακή ενιαία αγορά, περιορίζοντας τον υφιστάμενο κατακερματισμό και τις ανακολουθίες. Η πρόταση για τον μετασχηματισμό του BEREC σε ολοκληρωμένο οργανισμό συμβαδίζει με τον προτεινόμενο νέο ευρωπαϊκό κώδικα επικοινωνιών, στον οποίο προσδιορίζονται οι τομείς στους οποίους θα πρέπει να συνεισφέρει ο BEREC για την επίτευξη των στόχων συνδεσιμότητας και κανονιστικής Σελίδα 9

συνέπειας (όπως διασυνοριακά θέματα, καθοδήγηση για τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές κ.λπ.). Η ρύθμιση της πρόσβασης για δίκτυα που ανήκουν σε φορείς εκμετάλλευσης με σημαντική ισχύ στην αγορά, ζήτημα ιδιαίτερης σημασίας για τις ευρυζωνικές επικοινωνίες, εξακολουθεί να αποτελεί σημαντική πτυχή του ρυθμιστικού πλαισίου για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες. Αυτό σημαίνει ότι οι εν λόγω φορείς εκμετάλλευσης θα συνεχίσουν να παρέχουν σε άλλους φορείς εκμετάλλευσης πρόσβαση στα δίκτυά τους έναντι αμοιβής, και ότι, σε αντίθετη περίπτωση, οι ρυθμιστικές αρχές έχουν το δικαίωμα να παρεμβαίνουν. Ωστόσο, για την τόνωση της εγκατάστασης νέων δικτύων υψηλής χωρητικότητας, προτείνεται η απλούστευση και η προσαρμογή των προϋποθέσεων βάσει των οποίων παρέχεται η εν λόγω πρόσβαση. Επιπλέον, με βάση τις υφιστάμενες βέλτιστες πρακτικές στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η Επιτροπή προτείνει την υιοθέτηση μιας πιο εστιασμένης προσέγγισης προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι υποχρεώσεις πρόσβασης θα επιβάλλονται μόνον όταν και όπου απαιτείται προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι αδυναμίες της αγοράς. Η Επιτροπή προτείνει επίσης την επέκταση του ισχύοντος μεγίστου ορίου της περιόδου ανασκόπησης της αγοράς από τρία σε πέντε έτη, ώστε να βελτιωθεί η σταθερότητα του ρυθμιστικού περιβάλλοντος για τους φορείς εκμετάλλευσης. Για τη διαμόρφωση μιας καλύτερα στοχευμένης νομοθεσίας και για την τόνωση των επενδύσεων σε υποεξυπηρετούμενες περιοχές, ο προτεινόμενος κώδικας θα απαιτεί από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές να αποτυπώνουν τις προθέσεις επενδύσεων σε δίκτυα και να οργανώνουν προσκλήσεις εκδήλωσης ενδιαφέροντος για την εγκατάσταση δικτύων σε περιοχές όπου δεν έχει σχεδιαστεί η εγκατάσταση δικτύου πολύ υψηλής χωρητικότητας. Για τη βελτίωση της ασφάλειας των επενδύσεων, οι προτεινόμενοι κανόνες παρέχουν στις ρυθμιστικές αρχές τη δυνατότητα να λαμβάνουν μέτρα αντιμετώπισης των φορέων εκμετάλλευσης που αποκλίνουν από την εκφρασθείσα πρόθεσή τους όσον αφορά τις εν λόγω περιοχές. Κατ αυτόν τον τρόπο, ο κώδικας θα ενθαρρύνει τη δραστηριοποίηση εναλλακτικών φορέων εκμετάλλευσης δικτύων που επικεντρώνονται σε μικρότερες γεωγραφικές περιοχές και συμβάλλουν στην παροχή της δυνατότητας πρόσβασης σε συνδεσιμότητα υψηλής ποιότητας σε πολίτες εκτός πόλεων. Επιπλέον, προτείνονται δύο μοντέλα που θα επιτρέψουν στους φορείς εκμετάλλευσης να μειώσουν τον ρυθμιστικό φόρτο, και ειδικότερα: 1) Συνεπένδυση: Ο ανταγωνισμός αποτελεί μοχλό επενδύσεων, ιδίως σε περιπτώσεις όπου είναι εφικτός ο ανταγωνισμός υποδομών (π.χ. σε πυκνοκατοικημένες περιοχές). Σε άλλες περιοχές, η συνεπένδυση μπορεί να συμβάλει στη συγκέντρωση πόρων και τη μείωση του κόστους εγκατάστασης. Παρέχει στους εναλλακτικούς φορείς εκμετάλλευσης που επιθυμούν να επενδύσουν μια πιο ρεαλιστική δυνατότητα να το πράξουν, και θα μπορούσε να επιτρέψει στους επικρατέστερους φορείς εκμετάλλευσης που αναβαθμίζουν τα δίκτυά τους να διαφοροποιηθούν από όσους δεν πραγματοποιούν επενδύσεις. Η εν λόγω προσέγγιση ενθαρρύνει ένα ευρύ φάσμα παραγόντων της αγοράς να ενώσουν τις δυνάμεις τους εξ αρχής για την εγκατάσταση και την πλήρη αξιοποίηση δικτύων υψηλής χωρητικότητας. Επίσης, έχει το δυναμικό να δημιουργήσει ευκαιρίες σύναψης νέων εμπορικών συμφωνιών, καθώς η χωρητικότητα του δικτύου αυξάνεται. Επιπλέον, τα άτομα που διαβιούν στις λιγότερο πυκνοκατοικημένες περιοχές θα ωφεληθούν από την ταχύτερη εγκατάσταση των δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας που υποστηρίζουν τα εν λόγω μοντέλα. 2) Αποκλειστικά χονδρική: οι παράγοντες της αγοράς που πραγματοποιούν επενδύσεις σε δίκτυα με ιδιωτικά κεφάλαια και κατόπιν πωλούν ή ενοικιάζουν την πρόσβαση Σελίδα 10

σε αυτά, χωρίς να παρέχουν υπηρεσίες στους τελικούς χρήστες, θα ωφεληθούν επίσης από την ελάφρυνση των υποχρεώσεων πρόσβασης, σε περίπτωση που εξακολουθούν να θεωρούνται επικρατέστεροι παράγοντες στην αγορά. Διά της παροχής πρόσβασης σε περισσότερους από έναν παρόχους, ο επενδυτής μπορεί να συγκεντρώσει έσοδα και να διασφαλίσει τις αποδόσεις των κεφαλαίων που απαιτούνται για τη δημιουργία υποδομών. Η ύπαρξη κανόνων μεγαλύτερου συντονισμού της εκχώρησης ραδιοφάσματος θα διευκολύνει επίσης τους επενδυτές, ιδίως προκειμένου να αναπτυχθούν διασυνοριακά. Ο κώδικας προτείνει μακρές διάρκειες των αδειών με σκοπό τη δημιουργία κινήτρων για επενδύσεις, σε συνδυασμό με αυστηρές προϋποθέσεις για την αποτελεσματική και αποδοτική χρήση του ραδιοφάσματος. Επίσης, προτείνει τον συντονισμό ιδίως του χρονοδιαγράμματος των εκχωρήσεων ραδιοφάσματος καθώς και εκείνων των προϋποθέσεων χορήγησης άδειας που επηρεάζουν περισσότερο τη δομή της αγοράς και τις επιχειρηματικές στρατηγικές, με σκοπό να διασφαλιστεί η έγκαιρη παράδοση ραδιοφάσματος στην αγορά της ΕΕ. Οι νέοι κανόνες θα μειώσουν το κόστος με το οποίο επιβαρύνονται οι φορείς εκμετάλλευσης τηλεπικοινωνιών για τη δραστηριοποίησή τους σε πολλές χώρες, συμβάλλοντας, κατ αυτόν τον τρόπο, στη δημιουργία της εσωτερικής αγοράς. Οι ασύρματες ευρυζωνικές επικοινωνίες συμβάλλουν σημαντικά στην παροχή της δυνατότητας πρόσβασης σε γρήγορες ευρυζωνικές συνδέσεις σε άτομα που διαβιούν σε απoμακρυσμένες περιοχές καθώς και στο να καταστούν διαθέσιμες καινοτόμες υπηρεσίες σε κινητές συσκευές (π.χ. έξυπνα τηλέφωνα, ταμπλέτες και φορητούς υπολογιστές) οπουδήποτε στην Ευρώπη. Μέσω της αποδοτικής χρήσης του ραδιοφάσματος, υποστηριζόμενου από εναρμονισμένες προϋποθέσεις πρόσβασης σε αυτό που επιτρέπουν τη διαλειτουργικότητα και την ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας για ασύρματο εξοπλισμό, τα ψηφιακά προϊόντα και οι υπηρεσίες έχουν το δυναμικό να υποστηρίζουν τη ζωή των πολιτών σε όλες τις εκφάνσεις της και να αποτελέσουν μοχλό για την οικονομική ανάκαμψη της Ευρώπης. 3.3. WiFi4EU Τα ασύρματα τοπικά δίκτυα (Wi-Fi) αναπτύσσονται ολοένα και περισσότερο από δημόσιες υπηρεσίες από δημόσιες διοικήσεις μέχρι βιβλιοθήκες, πανεπιστήμια και νοσοκομεία για εσωτερική χρήση, αλλά και, πολύ συχνά, για τους επισκέπτες. Με βάση τη συγκεκριμένη πρακτική, η Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία ενός συστήματος κουπονιών προϋπολογισμού 120 εκατ. EUR για τη στήριξη των ενδιαφερόμενων τοπικών αρχών προκειμένου να παράσχουν δωρεάν συνδέσεις Wi-Fi, για παράδειγμα, εντός και γύρω από δημόσια κτήρια, κέντρα υγείας, πάρκα ή πλατείες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, από το εν λόγω νέο σύστημα αναμένεται ότι θα ωφεληθούν 6 000 έως 8 000 τοπικές κοινότητες έως το 2020. Τον Μάιο του 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για την πρωτοβουλία WiFi4EU και για τη χρηματοδότησή της. 3.4. Το σχέδιο δράσης 5G Το σχέδιο δράσης 5G αποτελεί καίριας σημασίας πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της αγοράς και των επενδύσεων με σκοπό την έναρξη παροχής εμπορικών υπηρεσιών 5G σε ολόκληρη την Ευρώπη έως το 2020. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα αντιμετωπίσει σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη τους νομοθετικούς φραγμούς και τους φραγμούς πολιτικής όσον αφορά την εγκατάσταση, μέσω, για παράδειγμα, της προώθησης της έγκαιρης διαθεσιμότητας του ραδιοφάσματος, της διαμόρφωσης ευνοϊκότερων συνθηκών για την εγκατάσταση μικρών κυψελών ή της αντιμετώπισης τομεακών ζητημάτων που εμποδίζουν την ανάπτυξη συγκεκριμένων υπηρεσιών. Η εν λόγω δράση θα λειτουργήσει συμπληρωματικά προς τον συνολικό θετικό αντίκτυπο της αναθεώρησης του κανονιστικού πλαισίου. Σελίδα 11

Η επιτυχία της εξαρτάται από τον εθελοντικό και αμοιβαία επωφελή συντονισμό όλων των παραγόντων. Το σχέδιο προβλέπει επίσης την επίσπευση της ανάπτυξης νέων οικοσυστημάτων καινοτομίας με βάση τη συνδεσιμότητα μέσω της κινητοποίησης του συνόλου των Ευρωπαίων εταίρων, των δημόσιων και ιδιωτικών παραγόντων σε όλους τους συναφείς τομείς, από τις τηλεπικοινωνίες μέχρι την εφοδιαστική, τις μεταφορές, την ενέργεια, την υγεία και τη μεταποίηση, με βάση ένα κοινό πρόγραμμα ενόψει της εγκατάστασης δικτύων 5G. Επιπλέον, το σχέδιο συνδέει τις εν εξελίξει προσπάθειες έρευνας και ανάπτυξης δικτύων 5G με τη μελλοντική υιοθέτηση από την αγορά. Θα περιλαμβάνει προηγμένες δραστηριότητες επίδειξης και ευρείας κλίμακας δοκιμών δικτύου 5G πριν από τη διάθεσή του στην αγορά, καθώς και συνεκτική ενωσιακή στρατηγική για την τυποποίηση των δικτύων 5G. Τέλος, το σχέδιο αποσκοπεί να διαμορφώσει έναν σαφή χάρτη πορείας για τις δημόσιες και τις ιδιωτικές επενδύσεις στις υποδομές 5G στην ΕΕ, λαμβανομένης υπόψη της στρατηγικής σημασίας που έχει η συνδεσιμότητα 5G για την οικονομία και την κοινωνία. Το σχέδιο αξιοποιεί τις πολλές προσπάθειες που έχει καταβάλει μέχρι σήμερα η Επιτροπή για να διασφαλίσει την πρωτοπόρο σε παγκόσμιο επίπεδο θέση της ΕΕ όσον αφορά την ανάπτυξη της τεχνολογίας 5G. Ήδη από το 2013, η Επιτροπή δρομολόγησε σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού φορέα σχετικά με τα δίκτυα 5G, την οποία χρηματοδότησε με ενωσιακά κονδύλια ύψους 700 εκατ. EUR στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020» και η οποία έχει χρονικό ορίζοντα έως το 2020. Η εν λόγω σύμπραξη πρόκειται να μοχλεύσει τουλάχιστον 3,5 δισ. EUR από τον ιδιωτικό τομέα. Με σκοπό την προώθηση της από κοινού ανάπτυξης δικτύων 5G, η Επιτροπή συνεργάζεται επίσης σε διμερή βάση με ομόλογους φορείς σε διάφορες χώρες που αποτελούν στρατηγικό εμπορικό εταίρο, συγκεκριμένα τη Νότια Κορέα, την Ιαπωνία, την Κίνα και τη Βραζιλία. Η ΕΕ διατηρεί επίσης στενές επαφές με βασικούς οργανισμούς στις ΗΠΑ. 3.5. Ραδιοφάσμα εκχωρούμενο για την παροχή υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένων των ασύρματων ευρυζωνικών υπηρεσιών Ένας από τους κύριους στόχους πολιτικής του προγράμματος πολιτικής για το ραδιοφάσμα (RSPP) που εγκρίθηκε το 2012 ήταν ο προσδιορισμός τουλάχιστον 1 200 MHz φάσματος κατάλληλου για ασύρματες ευρυζωνικές επικοινωνίες μέχρι το 2015. Την ευθύνη της παραχώρησης δικαιωμάτων χρήσης του φάσματος φέρει το κάθε κράτος μέλος χωριστά. Ορισμένα κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη ολοκληρώσει τη διαδικασία αδειοδότησης όσον αφορά τις ήδη εναρμονισμένες ζώνες συχνοτήτων, όπως απαιτείται βάσει του προγράμματος πολιτικής για το ραδιοφάσμα (RSPP). Τον Μάιο του 2017, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εξέδωσαν την απόφαση (ΕΕ) 2017/899 στην οποία καθορίζεται η ημερομηνία της 30ής Ιουνίου 2020 ως η βασική προθεσμία εντός της οποίας τα κράτη μέλη οφείλουν να επιτρέψουν τη χρήση της ζώνης συχνοτήτων των 700 MHz για επίγεια συστήματα παροχής υπηρεσιών ασύρματων ευρυζωνικών ηλεκτρονικών επικοινωνιών μόνον υπό εναρμονισμένους τεχνικούς όρους που θεσπίζονται βάσει της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) 2016/687 της Επιτροπής. Εν των μεταξύ, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη εργάζονται για την πιθανή επέκταση της ζώνης του 1,5 GHz, καθώς και για την τροποποίηση του τεχνικού όρου για τις ζώνες συχνοτήτων των 900 MHz και των 1 800 MHz με σκοπό να διευκολύνουν τη χρήση του διαδικτύου των πραγμάτων). Παρότι η ΕΕ πλησιάζει στην επίτευξη του στόχου των 1 200 MHz, ορισμένα κράτη μέλη εξακολουθούν να πρέπει να εκχωρήσουν περισσότερο από το 30 % του εναρμονισμένου ραδιοφάσματος. Από τη μία πλευρά, μόνο η Φινλανδία, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν ήδη εκχωρήσει τη ζώνη των 700 MHz (μια πρωτοποριακή ζώνη συχνοτήτων 5G), ενώ σε ορισμένα κράτη μέλη η διαδικασία Σελίδα 12

αναδιάθεσης μπορεί να διαρκέσει αρκετά έτη. Από την άλλη πλευρά, αναφέρεται έλλειψη ζήτησης στην αγορά για συχνότητες άνω του 1 GHz. Ωστόσο, η κατάσταση αλλάζει, λόγω επίσης του αυξανόμενου ενδιαφέροντος για τις ζώνες υψηλών συχνοτήτων ενόψει των εγκαταστάσεων των δικτύων 5G, ιδίως, για τη ζώνη των 3,4-3,8 GHz που έχει προσδιοριστεί ως πρωτοποριακή ζώνη 5G. Βλέπε πίνακα 2 για επισκόπηση της κατάστασης στα κράτη μέλη όσον αφορά τη διαδικασία αδειοδότησης για ζώνες οι οποίες έχουν υποδειχθεί στο πλαίσιο του προγράμματος πολιτικής για το ραδιοφάσμα ως ζώνες για την παροχή υπηρεσιών ασύρματων ευρυζωνικών ηλεκτρονικών επικοινωνιών. 4. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΑΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ 4.1. Ορθές πρακτικές Ευρυζωνικές επικοινωνίες στις Κάτω Χώρες Οι Κάτω Χώρες έχουν επιδόσεις άνω του μέσου όρου και διατηρούν την πρώτη θέση στη διάσταση της συνδεσιμότητας. Σε ό,τι αφορά τόσο την ευρυζωνική κάλυψη όσο και την γρήγορη ευρυζωνική κάλυψη, οι Κάτω Χώρες συγκαταλέγονται μεταξύ των 3 κορυφαίων κρατών μελών. Οι ευρυζωνικές υπηρεσίες είναι διαθέσιμες σε ολόκληρη τη χώρα (μέσω σταθερών, κινητών και δορυφορικών δικτύων), ενώ η υιοθέτηση των ευρυζωνικών επικοινωνιών και της τεχνολογίας NGA είναι υψηλή. Ωστόσο, οι επιδόσεις των Κάτω Χωρών είναι ελαφρώς κατώτερες στον τομέα της κάλυψης 4G, της υιοθέτησης κινητών ευρυζωνικών υπηρεσιών και της εναρμόνισης του ραδιοφάσματος. Τον Ιούλιο του 2016, το Υπουργείο Οικονομικών Υποθέσεων δημοσίευσε ένα νέο ψηφιακό θεματολόγιο στο οποίο περιγράφονται συνοπτικά οι δράσεις για την περαιτέρω ψηφιοποίηση της ολλανδικής οικονομίας για την περίοδο 2016/2017. Γενικά, στο πλαίσιο της ολλανδικής στρατηγικής για τις ευρυζωνικές επικοινωνίες επιλέγεται η λύση της σταδιακής ανάπτυξης υποδομών με βάση την αγορά. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το κύριο καθήκον των τοπικών διοικήσεων είναι να δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες, όπως ο σχεδιασμός και ο συντονισμός χωματουργικών εργασιών, ο περιορισμός της διάρκειας και η μείωση του κόστους των διαδικασιών αδειοδότησης ή η προώθηση της ανάπτυξης και της χρήσης εφαρμογών και υπηρεσιών. Σε περίπτωση αδυναμίας εφαρμογής της ανάπτυξης των υποδομών με βάση την αγορά, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές μπορούν να βοηθήσουν και να παράσχουν χρηματοδοτικά και χρηματοοικονομικά μέσα. Επιπλέον, η διοίκηση στηρίζει τις πρωτοβουλίες πολιτών για αυτοχρηματοδοτούμενα ευρυζωνικά δίκτυα όπως το samensnelinternet.nl - η πλατφόρμα γνώσεων που παρέχει πληροφορίες σχετικά με διάφορες πτυχές των εν εξελίξει έργων ευρυζωνικών επικοινωνιών. Οι Κάτω Χώρες διατηρούν τους σχετικά καλούς ρυθμούς προόδου όσον αφορά τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας του τομέα. Η μεταφορά της οδηγίας σχετικά με τη μείωση του κόστους των ευρυζωνικών υπηρεσιών στην εθνική νομοθεσία εξακολουθεί να πρέπει να ολοκληρωθεί προκειμένου να διευκολυνθούν ακόμη περισσότερο οι επενδύσεις στις υποδομές. Οι Κάτω Χώρες σκοπεύουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής για των παροχή υπηρεσιών δικτύων 5G. Για την επιτάχυνση της δημιουργίας καινοτομιών που σχετίζονται με τα δίκτυα 5G, οι δημόσιες αρχές και ο κλάδος έχουν δρομολογήσει την πρωτοβουλία Fieldlab 5G, μέσω της οποίας διάφορες επιχειρήσεις μπορούν να αποκτήσουν εμπειρία στις καινοτόμες εφαρμογές στους τομείς της γεωργίας, της φροντίδας, της ενέργειας, του περιβάλλοντος διαβίωσης, καθώς και της κυκλοφορίας και της εφοδιαστικής. Επιπλέον, έχουν ξεκινήσει οι προετοιμασίες για τη δημοπράτηση πολλαπλών ζωνών (5G) που αναμένεται να πραγματοποιηθεί το 2019. Ευρυζωνικές επικοινωνίες στο Βέλγιο Το Βέλγιο είναι μια από τις κορυφαίες χώρες στην Ευρώπη όσον αφορά τις Σελίδα 13

επιδόσεις συνδεσιμότητας. Η κάλυψη της χώρας είναι πλήρης, ενώ το 99 % αυτής καλύπτεται από γρήγορα δίκτυα ν 30 Mbps). Το 80 % των νοικοκυριών έχουν συνδρομές σε σταθερές ευρυζωνικές συνδέσεις, ενώ το 81 % εξ αυτών είναι συνδρομές σε γρήγορες ευρυζωνικές συνδέσεις. Προκειμένου να διατηρήσει την ηγετική θέση του, το Βέλγιο πρέπει να αντιμετωπίσει δύο προκλήσεις στον τομέα της συνδεσιμότητας γρήγορου διαδικτύου: πρώτον, πρέπει να αυξήσει περαιτέρω την υιοθέτηση των κινητών ευρυζωνικών επικοινωνιών. Δεύτερον, η χώρα πρέπει να ενθαρρύνει την εγκατάσταση υπερταχέων ευρυζωνικών συνδέσεων (άνω των 100 Mbps). Σε σύγκριση με τις συνολικές επιδόσεις του, το Βέλγιο υστερεί ελαφρώς σε ό,τι αφορά τη χρήση του κινητού διαδικτύου, με την υιοθέτηση κινητών ευρυζωνικών συνδέσεων να είναι κάτω του μέσου όρου της ΕΕ. Η βελγική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να υλοποιήσει ένα φιλόδοξο ψηφιακό θεματολόγιο, στο πλαίσιο του οποίου πρόκειται να παρασχεθεί στους χρήστες πρόσβαση σε συνδεσιμότητα 1 Gbps έως το 2020 και να επιτύχει ακόμη καλύτερη θέση κατάταξης στον DESI. Οι εν λόγω στόχοι αναμένεται να επιτευχθούν μέσω της πραγματοποίησης επενδύσεων με βάση την αγορά οι οποίες θα υποστηρίζονται από ένα ευνοϊκό κανονιστικό περιβάλλον. Υπό κατάρτιση βρίσκεται ένα σχέδιο κάλυψης των «λευκών ζωνών», οι οποίες διαθέτουν επί του παρόντος ανεπαρκή συνδεσιμότητα σταθερών γραμμών και κινητή συνδεσιμότητα, με στενή συνεργασία μεταξύ του ομοσπονδιακού, του περιφερειακού και του δημοτικού επιπέδου. Επιπλέον, η σύναψη συμφωνίας το 2016 μεταξύ της κυβέρνησης της Βαλονίας και του κλάδου σχετικά με τη διευκόλυνση της εγκατάστασης ασύρματων υποδομών σε αντάλλαγμα φορολογικών ελαφρύνσεων αποτελεί ένδειξη πιθανών τρόπων προώθησης της ανάπτυξης δικτύων ψηφιακών επικοινωνιών. προωθήσει περαιτέρω την υιοθέτηση των ευρυζωνικών επικοινωνιών καθώς και τη δημιουργία πρωτοπόρων υποδομών κινητών επικοινωνιών. Σε αυτό το πλαίσιο η στοχευμένη διευκόλυνση της ανάπτυξης υποδομών σε συνδυασμό με την προώθηση λύσεων κινητής συνδεσιμότητας προστιθέμενης αξίας μπορούν να αποτελέσουν έναν τρόπο επίτευξης προόδου. Η ταχεία εφαρμογή της οδηγίας σχετικά με τη μείωση του κόστους θα αποτελέσει σημαντικό παράγοντα ελάφρυνσης του κανονιστικού φόρτου για τους φορείς εκμετάλλευσης, ενώ το ίδιο ισχύει και όσον αφορά τον καλύτερο συντονισμό μεταξύ των δήμων για τη διαμόρφωση συνθηκών εγκατάστασης, από τον οποίο μπορεί να προκύψει η σύνταξη εγγράφων περιφερειακής καθοδήγησης. Προκειμένου να προωθήσει περαιτέρω τη συνδεσιμότητα και να επιτύχει τη δημιουργία μιας κοινωνίας Gigabit μέχρι το 2020, το Βέλγιο θα πρέπει να Σελίδα 14

4.2. Διαστάσεις που αφορούν τους καταναλωτές Από το 2002, οι τιμές των υπηρεσιών κινητών επικοινωνιών στην ΕΕ έχουν μειωθεί σημαντικά για κάθε τύπο χρήσης. Οι εν λόγω τιμές σημείωσαν πτώση κατά τουλάχιστον 30 % μεταξύ 2006 και 2010 (Διάγραμμα 7). Όσον αφορά τις ευρυζωνικές επικοινωνίες, οι τιμές των σταθερών ευρυζωνικών υπηρεσιών έχουν μειωθεί σημαντικά από το 2012, παρότι από το 2015 η συγκεκριμένη τάση έχει επιβραδυνθεί ( Διάγραμμα 7). Διάγραμμα 7 Τιμές λιανικής ευρυζωνικών υπηρεσιών με βάση ισοτιμίες αγοραστικής δύναμης Τιμές λιανικής ευρυζωνικών συνδέσεων (EUR PPP)* Αυτόνομες προσφορές, 2013-2016 40 35 30 25 20 15 10 5 0 12Mbps-30Mbps 30Mbps-100Mbps 2013 2014 2015 2016 70 60 50 40 30 20 10 0 Τιμές λιανικής ευρυζωνικών συνδέσεων (EUR PPP)* Πακέτα που περιλαμβάνουν ευρυζωνικές συνδέσεις, σταθερή τηλεφωνία και τηλεόραση, 2013-2016 12Mbps-30Mbps 30Mbps-100Mbps 2013 2014 2015 2016 Σελίδα 15

50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Τιμές λιανικής σταθερών ευρυζωνικών συνδέσεων (EUR PPP) - Αυτόνομες προσφορές, φθινόπωρο 2016 12Mbps-30Mbps 30Mbps-100Mbps BE BG CZ DK DE EE EL ES FR HR IE IT CY LV LT LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK FI SE UK EU 80 70 Τιμές λιανικής σταθερών ευρυζωνικών συνδέσεων (EUR PPP) - Πακέτα που περιλαμβάνουν ευρυζωνικές συνδέσεις, σταθερή τηλεφωνία και τηλεόραση, φθινόπωρο 2016 12Mbps-30Mbps 30Mbps-100Mbps 60 50 40 30 20 10 0 BE BG CZ DE EE EL ES FR HR IE IT CY LV LT LU HU MT NL AT PL PT RO SI SK SE UK EU 5. ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ Ψηφιακή ενιαία αγορά https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/digital-single-market-strategyeurope-com2015-192-final Πίνακας αποτελεσμάτων ψηφιακού θεματολογίου https://ec.europa.eu/digital-single-market/digital-scoreboard Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (DESI) https://ec.europa.eu/digital-single-market/desi Ανακοίνωση και έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής Συνδεσιμότητα για μια ανταγωνιστική ψηφιακή ενιαία αγορά προς μια ευρωπαϊκή κοινωνία Gigabit. Σχέδιο δράσης και ανακοίνωση για το έγγραφο εργασίας 5G για την Ευρώπη Πρόταση για έναν ευρωπαϊκό κώδικα ηλεκτρονικών επικοινωνιών Πρόταση κανονισμού σχετικά με τον Φορέα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (BEREC) https://ec.europa.eu/digital-single-market/en/news/proposed-regulationestablishing-body-european-regulators-electronic-communications-berec Πρόταση κανονισμού για την προώθηση της συνδεσιμότητας στο διαδίκτυο στις τοπικές κοινότητες και σε δημόσιους χώρους (WiFi4EU) https://ec.europa.eu/digitalsingle-market/news-redirect/34228 Ημερομηνία: 22.11.2017 Σελίδα 16

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Πίνακας 1 Δείκτης Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας 2016 Συνδεσιμότητα Όνομα χώρας Κωδικός χώρας Βαθμολογίες (0-1) 11 Κάτω Χώρες NL 0,81 Λουξεμβούργο LU 0,78 Βέλγιο BE 0,77 Δανία DK 0,76 Σουηδία SE 0,75 Ηνωμένο Βασίλειο UK 0,74 Γερμανία DE 0,71 Λιθουανία LT 0,70 Μάλτα MT 0,67 Πορτογαλία PT 0,67 Ιρλανδία IE 0,64 Φινλανδία FI 0,64 Λετονία LV 0,63 Ουγγαρία HU 0,63 Aυστρία AT 0,63 Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 ΕΕ 0,63 Τσεχική Δημοκρατία CZ 0,62 Εσθονία EE 0,62 Ισπανία ES 0,59 Σλοβενία SI 0,57 Γαλλία FR 0,55 Κύπρος CY 0,54 Ρουμανία RO 0,54 Σλοβακία SK 0,54 Ιταλία IT 0,53 Πολωνία PL 0,52 Βουλγαρία BG 0,52 Ελλάδα EL 0,48 Κροατία HR 0,45 11 Για τη σώρευση των δεικτών που εκφράζονται σε διαφορετικές μονάδες στις επιμέρους διαστάσεις και τις διαστάσεις του DESI, οι εν λόγω δείκτες κανονικοποιήθηκαν. Στον DESI, η κανονικοποίηση πραγματοποιήθηκε με χρήση της μεθόδου ελάχιστου/μέγιστου (min-max), η οποία συνίσταται σε γραμμική προβολή κάθε δείκτη επί κλίμακας από 0 έως 1. Όσον αφορά τους δείκτες με θετική κατεύθυνση (όπου η υψηλότερη τιμή είναι καλύτερη), η τιμή 0 στην κανονικοποιημένη κλίμακα τέθηκε στην ελάχιστη τιμή στην αρχική κλίμακα του δείκτη, και η τιμή 1 στην κανονικοποιημένη κλίμακα τέθηκε στη μέγιστη τιμή στην κλίμακα του δείκτη. Το αντίθετο συνέβη για δείκτες με αρνητική κατεύθυνση. Προκειμένου να υπάρχει η δυνατότητα διαχρονικών συγκρίσεων των βαθμολογιών των δεικτών, καθορίστηκαν οι ελάχιστες και οι μέγιστες τιμές για την κανονικοποίηση κάθε δείκτη, και θα χρησιμοποιηθούν στις μελλοντικές εκδόσεις του DESI. Σελίδα 17

Πίνακας 2 Κατάσταση στα κράτη μέλη όσον αφορά τη διαδικασία αδειοδότησης για ζώνες οι οποίες έχουν υποδειχθεί στο πλαίσιο του προγράμματος πολιτικής για το ραδιοφάσμα ως ζώνες για την παροχή υπηρεσιών ασύρματων ευρυζωνικών ηλεκτρονικών επικοινωνιών. Ζώνη Υποζώνη διαθέσιμο ραδιοφάσμ α (MHz) AT 700 MH z 800 MH z 900 MH z 150 0 MHz 1800 MHz 2,5-2,69 GHz 3,4-3,8 GHz 3,4-3,6 GHz 3,6-3,8 GHz 60 70 150 190 200 200 BE BG O CY CZ DE DK EE EL ES FI FR HR HU IE IT LT LU O O L O L L ν εν ν εν μέρει)/l μέρει)/l L O L ν εν μέρει)/l O L L L L L L Σελίδα 18

LV MT NL PL PT RO SE SI SK UK L L ν εν μέρει)/l L ν εν μέρει)/l (εν μέρει)/ (εν μέρει)/ ολοκληρώθηκε, - Διαδικασία αδειοδότησης σε εξέλιξη, L Έλλειψη ζήτησης για περισσότερο από το ήμισυ της ζώνης, O Κανένα σχέδιο/καμία πληροφορία Σελίδα 19