فصلنامه بیماريهاي پستان ایران سال چهارم شمارة سوم پاییز 1390 مقاله پژوهشی سازگاري در بیماران مبتلا به سرطان پستان قبل و بعد از درمان *اکرم السادات سجادیان: مربی پژوهش مرکز تحقیقات سرطان پستان جهادادنشگاهی واحد علوم پزشکی تهران شهپر حقیقت: استادیار پژوهش گروه پژوهشی کیفیت زندگی مرکز تحقیقات سرطان پستان جهادادنشگاهی واحد علوم پزشکی تهران علی منتظري: استاد سلامت همگانی پژوهشکدة علوم بهداشتی جهاددانشگاهی انوشیروان کاظم نژاد: استاد آمار زیستی دانشگاه تربیت مدرس افسانە علوي فیلی: مربی مامایی دانشگاه آزاد اسلامی آبادان چکیده مقدمه: سازگاري با سرطان پستان فرآیندي مداوم و زمانبر است. سازگاري با سرطان از مرحلە شنیدن خبر ابتلا تا اتمام درمانها ادامه دارد. استفاده از راهبردهاي سازگاري در افراد مختلف یکسان نیست. هدف این مطالعه بررسی روشهاي مختلف سازگاري مورد استفاده در بیماران مبتلا به سرطان پستان است. روش بررسی: جهت بررسی میزان سازگاري بیماران مبتلا به سرطان پستان مطالعهاي مقطعی در دو مقطع زمانی بلافاصله پس از تشخیص و شش ماه پس از آن در مرکز بیماريهاي پستان جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران طراحی شد. ابزار جمعآوري اطلاعات پرسشنامە سازگاري بود. اطلاعات گردآوريشده وارد رایانه و از طریق نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل آماري شد. یافتهها: تعداد 187 بیمار مبتلا به سرطان پستان در مطالعه شرکت کردند. 177 پرسشنامه براي هر دو مرحله وجود داشت. تمامی شرکتکنندگان عمل جراحی پستان را انجام داده بودند. میانگین سنی آنان ±9/6 47/32 سال بود. 87 درصد از آنان متا هل بودند و 91 درصد تحصیلات متوسطه به بالا داشتند. بیشتر شرکتکنندگان خانهدار (83 درصد) بودند. 87 نفر (46 درصد) در مرحلە II 48 نفر در مرحلە I و 52 نفر در مرحلە III بیماري بودند. 82 نفر (45 درصد) جراحی برداشتن کامل پستان و 101 نفر (55 درصد) آنان جراحی پستان محافظهکارانه داشتند. بیماران شرکتکننده در مطالعه از راهبردهاي سازگاري شامل حمایت اجتماعی معنویت بازسازي شناختی مجدد ایجاد فاصله با بیماري و ایجاد تغییرات درخود استفادة بیشتر و از راهبردهاي آرزومندي و نگهداري احساسات در خود استفادة کمتري میبردند. نتیجهگیري: نتایج این مطالعه نشان داد بیماران مبتلا به سرطان پستان جهت سازگاري با بیماري خود با گذشت زمان از راهبردهاي معنویت و حل مسي له بیشتر از سایر راهبردها بهره میبرند. بنابراین چنانچه متخصصان از انواع راهبردهاي سازگاري و چگونگی استفاده از آنها آگاهی کافی داشته باشند میتوانند در هریک از مراحل بیماري درك بهتري از شرایط بیمار داشته باشند. از طرف دیگر لازم است به دیدگاه معنوي/ مذهبی بیماران در رابطه با بیماري توجه بیشتري داشت تا بتوان به تناسب آن به بیماران کمک کرد. واژههاي کلیدي: سازگاري سرطان پستان مرحلە بیماري معنویت 52 نشانی نویسندة پاسخگو: تهران خیابان انقلاب خیابان ابوریحان خیابان وحید نظري پلاك 45. مرکز تحقیقات سرطان پستان جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران اکرمالسادات سجادیان تلفن: 02166952040 نشانی الکترونیک: assajadi@yahoo.com
سو ل 2 سو ل 2 اکرمالسادات سجادیان و همکاران پاییز 1390 مقدمه سرطان پستان شایعترین سرطان در 53 میان زنان است. براساس گزارش انستیتو سرطان ایران سرطان پستان 25 درصد از کل سرطانها را در زنان تشکیل میدهد[ 1 ]. ابتلا به سرطان پستان با از دست دادن یک یا هر دو پستان احساس ناشی از قطع عضو را در یک فرد ایجاد میکند. این فقدان عضو در زن با تغییر تصویر ذهنی کاهش احساسات زنانه کاهش حس جذابیت و جاذبە جنسی و نیز اضطراب افسردگی بیانگیزگی خجالت و... و نهایتا ترس از عود فکر طردشدگی و افکار مرگ همراه است [ 8 3 1 و 9 ]. بسیاري از زنان پس از اطلاع از تشخیص 1 سرطان پستان در زمینە سازگاري با سرطان پستان در زندگی شخصی و خانوادگی خود دچار سطح بالایی از ناتوانی و ناامیدي میشوند[ 7 ]. این بیماران براي بازگشت به زندگی عادي خود نیازمند کمکهایی جهت سازگاري و برآوردهشدن نیازهاي مختلشدة خویش هستند[ 4 ]. سازگاري در سرطان به مجموعە نگرشها و عملکردهایی اطلاق میگردد که فرد براي ابقاء سلامت تندرستی احساس خوشبختی و غلبه بر استرسهایی که بهعلت ابتلا به سرطان ایجاد میگردد اتخاذ میکند. افراد از طرق گوناگون سازگاري را ایجاد میکنند. بررسیها نشان میدهد افراد براي سازگاري راهبردهاي مسي له مدار هیجانمدار و اجتنابی از عمدتا" استفاده میکنند[ 21 ]. بیماران مبتلا به سرطان براي سازگاري با بیماري بیشتر از راهبردهاي امیدواري و بازسازي شناختی معنوي حمایت اجتماعی و ایجاد تغییر و فاصله با بیماري استفاده میکنند[ 10 و 19]. برخی از روشهاي سازگاري در ارتقاء حس سلامت موفقیتآمیز میباشد و در برخی دیگر سودمند هستند[ 5 ]. این فرآیندها در زمینە در ایران چندین مطالعە ایجاد تطابق روانی کیفی در زمینە تجربیات بیماران مبتلا به سرطان پستان انجام شده است بهطور کلی این مطالعات مهمترین فرآیندهاي سازگاري را باورهاي مذهبی و تفکر در زمینە واقعیت بیماري بیان کردهاند[ 3 11 بیماري و پذیرش در این و 12 ]. بررسیها اشارهاي به راهبردهاي مختلف استفاده شده در سازگاري با سرطان پستان نشده است. استفاده از که میدهند مطالعات نشان روش سازگاري مذهبی- معنوي بیشترین کاربرد را دارند ولی سایر راهبردها نیز از جایگاه مهمی برخوردارند[ 3 11 10 و 12 ]. بنابراین بررسی ابعاد مختلف تا ثیرگذاري مذهب و نیز سایر راهبردهاي استفادهشده در زمینە سازگاري توسط بیماران انجام مطالعات وسیعتري را میطلبد. پس این مطالعه با هدف بررسی میزان استفاده از روشهاي مختلف سازگاري در بیماران مبتلا به سرطان پستان مراجعهکننده به کلینیک بیماريهاي پستان جهاد دانشگاهی تهران طراحی و اجرا شد. روش بررسی واحد علوم پزشکی این یک مطالعە طولی قبلوبعد میباشد که در دو مقطع زمانی یکبار بلافاصله پس از تشخیص و بار دوم شش ماه پس از تشخیص قطعی سرطان در فاصلە زمانی اردیبهشت 1389 پستان شد. و تا خرداد 1390 در محل کلینیک بیماريهاي جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران انجام مطالعه در بیمارانی انجام شد که تشخیص قطعی سرطان پستان داشتند و بین 6 تا 8 ماه از تشخیص نهایی سرطان در آنان گذشته بود و در کلینیک مرکز بیماري- هاي پستان تحت درمان بودند. دومرحله پرسشنامه پر کردند. در این مطالعه بیماران در پرسشنامە طرح توسط محقق و با استفاده از متون و مطالعات قبلی در مورد سازگاري بهطور اعم[ 8 13 و 14 ] و در سرطانها و سرطان پستان بهطور اخص [4 16 15 33] طراحی شد و پس از تهیە اعتبار محتوا و شکل ظاهري آن توسط متخصصان ایرانی تا یید گردید. سپس پرسشنامه در یک مطالعە مقدماتی براي 30 نفر از بیماران پر شد. براي تعیین پایایی مقیاس از روش آلفاي کرونباخ استفاده شد و ضریب پایایی آن مساوي 0/735 بود و پس از تا یید نهایی در مطالعه استفاده شد. سازگاري داراي پرسشنامە 21 سو ال مربوط به 7 راهبرد سازگاري به شرح زیر است: مشورت- استفاده از حمایتهاي اجتماعی خویشتن 5) ا ) توجه به معنویات سو ال ) نگهداري احساسات در ) بازسازي شناختی مثبت 3) ا ) ) آرزومندي- سو ال ) فاصلهگرفتن و جداشدن از مشکل ایجاد تغییرات (3 سو ال ). خیالبافی سو ال ) 2) 4) و سو ال ( 1. coping
سازگاري در بیماران مبتلا به سرطان پستان... فصلنامە بیماريهاي پستان ایران 54 مقیاس سو الات لیکرت دامنە بود. (0-4) تایی 5 تغییرات نمرة کلی سازگاري 0-84 بود(صفر کمترین و 84 بیشترین مقدار سازگاري). براي قابل مقایسهشدن زیر گروهها سو الات هر زیر گروه جمع گردید و نسبت به نمرة کلی 100 سنجیده شد. پرسشنامهها توسط یکنفر پرسشگر از گروه پزشکی براي هر یک از بیماران پر شد و رضایتنامە حضوري از شرکتکنندگان گرفته شد. نتایج کلیە آزمونها در سطح خطاي α کمتر از 0/05 معنیدار درنظر گرفته شد. سپس اثر متغیرهاي دموگرافیک برنمرة تطابق آزمون شد. در تحلیل دادهها از آزمونهاي آماري زوجی t (paired t-test) آنالیز واریانس یک طرفه ANOVA استفاده شد. یافتهها درمرحلە اول براي بیماران 187 پرسشنامه و آزمون تکمیل گردید. تعداد 177 پرسشنامە پرشده از هر دومرحله وجود داشت و آنالیز براي این تعداد انجام شد. سنی دامنە بیماران بین 26-83 سال و میانگین سنی و انحراف معیار آنها بودند و 47/32±9/6 87 بود. سال درصد 91 بیشتر خانمها خانهدار آنان متا هل از درصد تحصیلات متوسطه به بالا داشتند. نفر در 87 بودند. درصد) (83 مرحلە II بیماري و 48 و 52 نفر در مراحل اول و سوم بودند. از 183 نفر که اطلاعات جراحی کامل داشتند 82 2 نفر (45 درصد) جراحی برداشتن کامل پستان و 101 نفر درصد) (55 (جدول 1). شغل خانه دار کارمند آنان جراحی پستان محافظهکارانه داشتند میزان تحصیلات بیسواد متوسطه دیپلمه دانشگاهی وضعیت تاهل مجرد جدول 1 : مشخصات جمعیتی تعداد (درصد) متاهل (87)162 (26) 48 (46) 87 (28) 52 مرحلە بیماري (stage) I II III نوع جراحی برداشتن کامل پستان برداشتن قسمتی از پستان n=183 82(45) 101(55) میانگین نمرة کلی سازگاري و هر یک از زیر گروهها قبل و بعد از درمان توسط آزمون t زوجی محاسبه شد. میانگین 46/37(11/42) (انحراف معیار) نمرة و بعد از درمان سازگاري قبل از درمان 51/48(9/80).(P <) بود میانگین استفاده پس از درمان نسبت به پس از تشخیص در استفاده از 5 راهبرد سازگاري معنوي مشورت- استفاده از حمایت اجتماعی بازسازي شناختی مثبت در خود جدایی بین خود و بیماري و ایجاد تغییرات در خود بیشتر بود و اختلاف معنیداري وجود داشت. در استفاده از آرزومندي- 2 ولی راهبرد نگهداري احساسات در خود و خیالبافی میانگین استفاده پس از درمان نسبت به پس از تشخیص کمتر بود و اختلاف معنیداري وجود داشت که به تفکیک در جدول 2 آمده است. بیشترین سازگاري در هر دو مرحله استفاده از معنویت با میانگین (انحراف معیار) نمرة سازگاري معنوي قبل از درمان (53/39) 83/33 و بعد از درمان (18/09)57 /87 بود (0/041=P). بیشترین افزایش در استفاده از راهبردهاي سازگاري بعد از درمان نسبت به قبل از درمان در استفاده از راهبرد ایجاد تغییرات در خود با میانگین (انحراف معیار) قبل از درمان ( 48/25(26/54 و بعد از درمان (23/69)64/39 بود.(P <) بیشترین کاهش در استفاده از راهبردهاي سازگاري بعد از درمان نسبت به قبل از درمان در استفاده از راهبرد آرزومندي- (انحراف معیار) خیالبافی نسبت به آینده(بیماري) از درمان قبل 48/38(29/91) درمان (25/83) 27/68 <0/001) (P (جدول 2 ). میانگین از و بعد در بررسی رابطە سازگاري کلی پس از درمان با عوامل دموگرافیک که با آزمون آماري t زوجی ANOVA انجام شد هیچ رابطە معنیداري وجود نداشت. (83)156 (17)31 (9)16 (41) 77 (34) 63 (16) 31 (13) 25 2. modified Radical Mastectomy (MRM)
اکرمالسادات سجادیان و همکاران پاییز 1390 بحث و نتیجهگیري سازگاري کلی حمایتهاي اجتماعی نگهداري احساسات بازسازي مثبت توجه به معنویات فاصله از مشکل ایجاد تغییرات جدول 2: مقایسە سازگاري در 7 زیر گروه سازگاري قبل و پس از درمان آزمون قبل از درمان میانگین(انحراف معیار) بعد از درمان میانگین(انحراف معیار) P.value 0/003 0/041 (9/80)51/48 (18/28)65/08 (23/92)47/10 (21/07)70/48 (18/09)87/57 (22/94)58/65 (23/69)64/39 (11/42)46/37 (20/71)57/40 (26/55)54/38 (23/97)59/09 (53/39)83/33 (20/53)45/13 (26/54)48/25 سازگاري با سرطان فرایندي است که در طول زمان انجام میشود[ 5 ]. این سازگاري با تغییراتی در روش زندگی فرد همراه است که نیازمند برنامهریزي میباشد. مطالعات مختلف نشان میدهد این برنامهریزيها باید باتوجه به موقعیتهاي جدید پیشآمده در زندگی باشد و در استفاده از راهبردهاي مناسب سازگاري هدایتگر بیمار باشد[ 6 ]. نتایج این مطالعه نیز نشان میدهد که بیماران به مرور استفادة زمان بیشتري از راهبردهاي مختلف سازگاري داشتند خصوصا استفادة بیشتر از راهبرد ایجاد تغییرات در خود نشانگر مداوم بودن روند سازگاري در این بیماران است. این مطالعه نشان میدهد پرکاربردترین روش سازگاري بیماران با سرطان پستان راهبرد سازگاري معنوي است. مطالعات دیگر نیز نتایج مشابه داشتند[ 3 10 4 و 17]. احمد در مطالعە خود از تجربیات بیماران نقل میکند که آنان تجربە سرطان پستان را به زیبایی بهعنوان یک هدیە الهی توصیف میکنند. سرطان پستان موجب بیداري معنوي بیماران میشود بهطوريکه فاصلە معنوي دركنشدة خود را با خداوند حس کنند و پس از این تجربه خداوند را بهعنوان تکیهگاهی مطمي ن و منبع بیپایان یافتند. مادیات به معنویات است[ 17 ]. سرطان هدیهاي باارزش براي گذر از نتایج این مطالعه نشان داد که استفاده از راهبرد سازگاري معنوي بهطور مستمر و در هر مرحله افزونتر از قبل میباشد. بدین مفهوم که بیماران خواست الهی را بر خواست خود یا هرکس دیگري ارجح و خود را موظف به تسلیم به خواست خداوند میدانستند. این تسلیم بودن جهت جوانهزدن ایمان تازهاي در زندگیشان رخ داده که موجب افزایش بیداري و توجه به ابعاد ناشناختە زندگی در آنان شده بود. این موضوع نشانگر ایمان عمیق قلبی زنان ایرانی به خداوند و نفوذ فرهنگ ارتباط با خداوند در زندگی و استفاده از آن به عنوان راهبرد سازگاري است. مهمترین و مو ثرترین در مطالعات دیگر نیز اشاره میکنند که بیماري موجب شد دنیا را بهتر ببینیم 18] و.[19 در این مطالعه سازگاري معنوي اجتماعی بازسازي مجدد تفکر مثبت فاصله گرفتن- جداشدن از مشکل و تغییر جهت بهعنوان گروههاي اصلی سازگاري محسوب میگردند که بهطور مداوم در هر مرحله بیش از قبل مورد استفاده قرار گرفته بودند که این نتایج و 17 ]. نیز با دیگر مطالعات همخوانی دارد[ 10 در مطالعە 11 دانهاور نیز راهبردهایی از قبیل بازسازي شناختی مجدد جستجوي حمایت اجتماعی سازگاري معنوي- مذهبی تفکر امیدوارانه به آینده و ایجاد فاصله بین خود و بیماري از روشهاي اصلی و مورد استفاده در ایجاد سازگاري بودند[ 19 ]. در این مطالعه روش ایجاد تغییرات در خود پس از معنویت پرکاربردترین راهبرد سازگاري میباشد که بیشتر پس از درمان مورد استفاده قرار میگیرد. در ابتداي تشخیص استفاده از راهبرد ایجاد تغییرات در خود براي بیماران به آسانی مقدور نبود ولی با گذشت زمان پذیرفتند یکی از راههاي بهترزندگیکردن ایجاد تغییراتی در خود است. این موضوع در مطالعات دیگر نیز آمده است که بیماران با ایجاد تغییرات در خود به سازگاري با بیماري پرداختهاند[ 22 و 27]. در افراد مذهبی توجه به معنویات 55
سازگاري در بیماران مبتلا به سرطان پستان... فصلنامە بیماريهاي پستان ایران موجب بازسازي شناختی و درنتیجه ایجاد تغییرات در افراد براي رسیدن به تابلوي جدید ایجادشده از زندگی میگردد[ 3 10 و 17]. جستجوي حمایت اجتماعی یکی از راهبردهاي اساسی سازگاري است و مطالعات از جهات مختلف به بررسی آن پرداختهاند که با تمرکز بر حل مشکل (مسي له) و یا تمرکز بر هیجانمداري و حتی بازسازي شناختی مورد استفاده بوده است. مطالعات دیگر نشان دادهاند حمایت اجتماعی یکی از راهبردهاي اصلی در سازگاري با مشکلات از جمله سرطان پستان میباشد[ 7 22 9 و 23]. نتایج مطالعە اخیر نشان داد جستجوي حمایت اجتماعی یکی از راهبردهاي مهم مورد استفادة بیماران بود که در هر دومرحله به میزان زیادي از آن استفاده شده بود البته در ابتداي درمان بیشتر مربوط به استفاده از مشاوره و خدمات تخصصی و کمتر مربوط به ابراز احساسات و جستجوي حمایتهاي سایرین بود ولی با پیشرفت درمان و گذشت زمان استفاده از کمک سایرین و حتی سایر بیماران براي آنان جنبە عمومیتري پیدا کرد. مطالعە دراجست نیز نتایج مشابهی نشان داد مبنی براینکه راهبردهاي متمرکز بر هیجانات پیوستگی بیشتري با حمایتهاي اجتماعی دارند[ 24 ]. این مطالعه نشان داد استفاده از راهبرد نگهداري احساسات و پنهان کردن مشکل از دیگران بلافاصله بعد از تشخیص بیشتر و در بررسی شش ماه بعد بهطور معنیداري نسبت به ابتداي درمان کمتر بود. همانطورکه سایر مطالعات نشان میدهند استفاده از روشهاي ناکارآمد براي سازگاري بهطور منفی در مراحل اولیە بیماري استفاده میشود [9 25 21 19 و 26 ] که با نتایج مطالعە حاضر نیز همخوانی دارد. در این مطالعه همچنین از راهبرد بازسازي شناختی مثبت استفاده شده بود. در ابتداي تشخیص نیمی از افراد ابتلا به این بیماري را مانند یک نبرد میدیدند که میخواستند پیروز میدان باشند. در بررسی شش ماه نیز میزان استفاده از این راهبرد بیشتر شد. خوشبینی و بازسازي مجدد یک استراتژي طولانیمدت است که بعضی افراد این روش را براي تمام عمر خود انتخاب میکنند. مطالعات نشان میدهد افراد خوشبین که در زندگی جنبههاي مثبت مساي ل را بهسرعت پیدا میکنند و بر آن تمرکز میکنند بهتر میتوانند از راهبرد بازسازي شناختی مثبت استفاده کنند. چنانچه از این روش استفاده شود بهصورت یک قاعدة کلی در زندگی فرد جاري است 21] و.[27 در این مطالعه در مرحلە اول استفاده از راهبرد خیالبافی بیشتر از مرحلە دوم بود. آنان با اینکه مطمي ن بودند مبتلا به سرطان پستان شدهاند باز هم آرزو میکردند به طریقی مشکل حل شود. مثلا آرزو میکردند این تشخیص غلط باشد و یا اینکه شاید خواب باشد که هر لحظه بیدار شوند و هیچ مشکلی نداشته باشند. در بررسی پس از 6 ماه استفاده از این راهبرد خیلی کمتر بود. پس از گذشت چند ماه با پذیرش بیماري بیماران راههاي حل مسي له را پیدا از میکنند و کمتر از راهبردهاي اجتنابی استفاده مینمایند[ 21 ]. در این مطالعه میبینیم که کمتر 30 درصد بیماران به خیالپردازي در مورد بیماري میپرداختند. همانگونه که مطالعات قبلی نشان میدهد آرزومندي و خیالپردازيهاي ذهنی در مراحل اولیه زاییدة ناباوري است ولی به مرور زمان کمرنگ میشود و جاي خود را به راهبردهاي مسي لهمدار میدهد[ 7 ]. در مطالعات دیگر نیز بیماران افکار آرزومندانه را استفاده کردهاند 10] 19 و.[28 در مطالعات دیگر فاصلهگرفتن از مشکل یکی از پرکاربردترین راهبردهاي استفاده شده در بیماران سرطانی بود[ 19 29 25 و 30 ]. در این مطالعه فاصله گرفتن از بیماري در ابتدا براي بیمار مشکل بود ولی به مرور زمان و با پذیرش عقلانی بیماري بهطور معنیداري بیشتر شد و بیماران موفق به استفادة بیشتر از این روش شدند. عوامل جمعیتی با راهبردهاي سازگاري در این مطالعه در سطح خطاي α برابر 0/05 ارتباط معنیداري نداشتند. مطالعات دیگري نیز این نتایج را نشان دادهاند که شغل وضعیت تا هل و سطوح مختلف تحصیلات با سازگاري در بیماران مبتلا به سرطان پستان رابطە معنیداري نداشتند 10] 24 و.[31 نتایج این پژوهش نشان میدهد تنها راهبردي که نزدیک به 100 درصد بیماران از آن استفاده کردهبودند معنویت و تازه شدن ایمان مذهبی بود. اگرچه این موضوع در اکثر منابع دیده شده است ولی اینکه در هردو مرحله بعد از تشخیص و بعد از درمان از قويترین و مو ثرترین راهبردهاي سازگاري جمعیت مورد مطالعه میباشد اهمیت این موضوع را دو چندان میکند. بعد از معنویت 56
اکرمالسادات سجادیان و همکاران پاییز 1390 بیشترین راهبردهاي سازگاري که توسط بیماران استفاده شدهاند عبارتاند از: جستجوي حمایت اجتماعی بازسازي شناختی ایجاد فاصله با بیماري و ایجاد تغییرات در جهت حل مشکل. از بین راهبردهاي استفاده شدة قبل از درمان معنویت بیشترین کاربرد را دارد و در مقایسە راهبردهاي قبل و بعد از درمان بیشترین افزایش در استفاده از روش ایجاد تغییرات در خود پس از درمان و بیشترین کاهش در استفاده از روش خیالبافی پس از درمان بود. بنابراین پیشنهاد میگردد با انجام پژوهشهاي گستردهتر بررسی قرار ب عد معنویت و اجزاي گیرد آن به تفکیک مورد تا بتوان راهکارهاي مناسبی براي دستیابی به اجزاي این راهبرد و عوامل مو ثر بر آن براي مراقبتهاي ضروري از بیماران مبتلا به سرطان پستان پیشنهاد کرد. انجام پژوهشهاي وسیعتر در مورد هریک از زیرگروههاي سازگاري مخصوصا ایجاد تغییرات بازسازي شناختی و حمایتهاي اجتماعی و عوامل مو ثر بر آنها میتواند مسیر اراي ە خدمت به بیماران را هموارتر نماید. از دیگرسوي با انجام پژوهشهاي وسیع میتوان سایر الگوهاي مو ثر در سازگاري بیماران مبتلا به سرطان پستان و عوامل مو ثر بر آنها را جستجو و کشف کرد تا بتوان بر پایە آن تداخل سودمندي براي افزایش بقاء و کیفیت زندگی بیماران برنامهریزي و اجرا نمود. از محدودیتهاي این مطالعه انجام آن در یک مرکز است. البته مرکز بیماريهاي پستان مرجع بیماران مبتلا به سرطان پستان است ولی با این حال شاید از نظر تعمیمپذیري محدودیتی محسوب گردد که توصیه میشود اینگونه مطالعات چندمرکزي و با وسعت بیشتري انجام شود. از نقاط قوت مطالعه این است که بیماران با درصد تقریبا برابر در دوگروه جراحی ماستکتومی و جراحی محافظهکارانه شرکت داشتند و همچنین سعی شد بیماران شرکتکننده در مطالعه از هر 3 مرحلە بیماري بهطور برابر باشند که این موضوع رعایت شد. تشکر و قدردانی در اجراي طرح تحقیقاتی و تهیە این مقاله از اعتبارات جهاد دانشگاهی استفاده شده است. همچنین نویسندگان بر خود لازم میدانند از همکاري سرکار خانم لیلا حیدري و فاطمە حاجیملاحسینی که در جمعآوري اطلاعات همکاري شایستهاي داشتند نهایت سپاسگزاري را بنمایند. References 1. Ministry of Health and Medical Education. Health Deputy. Cancer Control Office. Iranian Annual of National Cancer Registration Report. Islamic Republic of Iran: Cancer Control Office 2005. 2. Vargen OM, Bertero CM. Living with breast cancer. Cancer nursing 2007; 30: 417-78. 3. Taleghani F, ParsaYekta Z, Nikbakht Nasrabadi A. Coping with breast cancer in newly diagnosed Iranian women. Journal of Advanced Nursing 2006; 54; 3: 265-73. 4. Montazeri A, Sajadian A. A project Survivors' point of view after breast cancer. ACECR Academic center for Education, culture and research, ICBC 1384. 5. Kneier A, Rosenbaum E, Rosenbaum IR. Cancer coping strategies. www.cancersupportivecare.com 6. Kyngas H, Mikkon R, Nousiainen EN. Coping With the onset of cancer: coping strategies and resources of young people with cancer. European J cancer care 2000; 10: 6-11. 7. Koopman CH, Angell K, Turner C, Kreshka MA, Donnelly P. Distress, coping, and social support among rural women recently diagnosed with primary breast cancer. The Breast Journal 2001; 1: 25-33. 8. Lazarus RS. coping theory and research: past, present, and future. Psychomatic Medicine 1993; 55: 234-47. 9. Boehmke MM, Dickerson SS. The diagnosis of breast cancer. Transition from health to illness. Oncol Nurs Forum 2006; 33: 1121-7. 10. Al-Azri M, Al-Awisi H, Al-Moundhri M. Coping with a diagnosis of breast cancerliterature review and implications for developing countries. Breast Journal 2009; 15(6 ): 615-22. 11. Harandy TF, Ghofranipour F, Montazeri A, Anoosheh M, Bazargan M. Muslim breast cancer survivor spirituality: coping strategy or health seeking behavior hindrance? Health Care for Women Internal 2010; 31: 88-98. 12. Taleghani F, ParsaYekta Z, Nikbakht Nasrabadi A, kappeli S. Adjustment process in 57
سازگاري در بیماران مبتلا به سرطان پستان... فصلنامە بیماريهاي پستان ایران Iranian women with breast cancer ". Cancer Nursing 2008; 31; (3): 32-40. 13. Finset A, Steine S, Haugli L, Steen E, Laerum E. The brief Approach /Avoidance coping questionnaire: development and validation. Psychology, Health& Medicine 2002; 7(1): 75-85. 14. Moorey S, frampton M, Greer S. The cancer coping questionnaire: A self- rating scale for measuring the impact of adjuvant psychological therapy on coping behavior. Psycho-Oncology 2003; 12; 331-44. 15. Montazeri A, Vahdaninia M, Ebrahimi E, Jarvandi S. The hospital anxiety and depression Scale (HADS): translation and validation study of the Iranian version. Health Qual Life Outcome 2003; 1; 14-9. 16. Hjorleifsdottir E, Hallberg IR, Bolmsjö IA, Gunnarsdottir ED. Distress and coping in cancer patients: feasibility of the Icelandic version of BSI 18 and the WOC-CA questionnaires. European Journal of Cancer Care 2008; 15: 80 9. 17. Ahmad F, BintiMuhammad M, Abdullah AA. Religion and Spirtuality in coping with advanced breast cancer: perspective Form Malaysian. Muslims women. J Relig Health 2010; DoI, 10. 1007/s 10943. 18. Banning M, HafeezhFaisal S, Hassan M, Zafar A. The impact of culture and Sociological issues on Muslim patients with breast cancer in Pakistan. Cancer Nurs 2009; 32(4): 317-24. 19. Danhauauer SC, Crawford SL, Former DF, Avio NE. A longitudinal investigation of coping strategies and quality of life among younger women with breast cancer 2009; 32(4): 371-9. 20. Howseplan BA, Merluzzi TV. Religious beliefs social support, self-efficacy and adjustment to cancer. Psycho- Oncology 2009; 18:1069-79. 21. Carr A. Positive Psychology: The Science of Happiness and Human Strengths. 2004, first edition. Routledge. 22. Manuel JC, Burwell SR, Crawford SI. Younger women s perceptions of coping with Breast cancer. Cancer Nurs 2007; 30: 85-94. 23. Tan M. Social support and coping in Turkish patients with cancer. Cancer Nursing. 2007; 30(6): 498-504. 24. Dregeset S, Lindstrom T. Coping with a possible breast cancer diagnosis; demographic factors and social support. Journal of Advanced Nursing 2005; 51; 3: 217-26. 25. Anagnostopoulos F, Vaslamatzis G, Markidis M. Coping strategies of women with breast cancer: a comparison of patients with healthy and benign controls. Psychother Psychosom 2004; 73: 43 52. 26. Lehto US, Ojanen M, Kellokumpu-lehtinen P. Predictors of quality of life in newly diagnosed melanoma and breast cancer patients. Ann Oncol 2005; 16: 805-16. 27. Zhang J, Gao W, Wang P, Zhonghui WU. Ralationships among hope, coping style and social support for breast cancer patients. Chinese Medical Journal 2010; 123(17): 2331-5. 28. Kim HS, Yeom HA, Seo YS, Kim Nch, yooy S. Stress and coping strategies of patients with cancer. Cancer Nursing 2002; 25(6): 425-31. 29. Lambert VA. Coping strategies and predictors of general well-being in women with breast cancer in the people s Republic of china. Nurs Health Sci 2007; 9: 199-204. 30- Lauver DR, Connolly Nelson k, Vang P, Stressors and coping strategies among female cancer survivors after Treatments. Cancer Nurs 2007; 30: 101-11. 31. Moor JS, Partridge AH, Winer EP, Ligibel J, Emmons KM. The Role of Socio-economic Status in Adjustment After Ductal Carcinoma In Situ. Cancer 2010; 116(5): 1218 25. 32. Heim E, Valach L, Schaffner L. Coping and psychosocial adaptation longitudinal effects over times and stages in breast cancer. Psychosomatic Medicine 1997; 59: 408-18. 33. Reynolds P, Hurley S, Torres M, Jackson J, Boyd P, Chen VW. Use of coping strategic and breast cancer survival: results from the Black/White cancer survival study. American Journal of Epidemiology 2000; 152: 940-9. 34. Carver CS, Pozo C, Harris SD. How coping mediates the effect, of optimism on distress: a Study of women with early stage breast cancer. J Pers SOC Psychol 1993; 65: 375-60. 58