ΘΔΜΑ: Οδεγί εο γηα ηε δηδαζθ αι ία ηεο Αξρα ίαο Διι εληθήο Γι ώζζ αο ηεο Α ηάμεο Γεληθνύ Λπθείνπ γηαην ζρ. έηνο 2011-2012 I. Γηαρείξηζε Ύι ε ο Γηα ηε δηδαζθαιία ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Γιψζζαο ζα ρξεζηκνπνηεζεί ην Δγρεηξίδην ηεο Α Λπθείνπ Αξραίνη Έιιελεο Ηζηνξηνγξάθνη (Ξελνθψλ, Θνπθπδίδεο). ην λέν Π πξνβιέπεηαη ε δηδαζθαιία θεηκέλσλ ηφζν απφ ην έξγν ηνπ Ξελνθψληα φζν θαη ηνπ Θνπθπδίδε θαη ην πξφγξακκα δηακνξθψλεηαη σο εμήο: Δηζαγσγή Ηζηνξηνγξαθία 2 3.1. Ξελνθψληα Διιεληθά 28 3.2. Θνπθπδίδε βηβιίν Γ (Κεξθπξατθά) 22 3.3. Θνπθπδίδε βηβιία Ε & Ζ (ηθειηθά) 25 3.4. Γεληθή ζεψξεζε Γηαζεκαηηθέο εξγαζίεο 15 3.5. ΑΔ Γιψζζα 50 ύλνι ν 142 3.1. Ξελνθώλ, Διι εληθά, Βηβιίν Β Η, 16-32 6 ΗΗ, 1-4 3 ΗΗ, 16-23 4 ΗΗΗ, 11-16 (απφ κεηάθξαζε) 2 ΗΗΗ, 50-56 4 ΗV, 1-17 (απφ κεηάθξαζε) 2 ΗV, 18-23 3 ΗV, 37-43 4 χλνιν 28 3.2. Θνπθπδίδε ο, Βηβιίν Γ Γ, 70 3 Γ, 71-74 4 Γ, 75 3 Γ, 76-78 3 Γ, 79-80 3 Γ, 81 3 Γ, 82-83 (απφ κεηάθξαζε) 3 χλνιν 22 1
3.3. Θνπθπδίδε ο, Βηβιία Ε & Ζ Ε, 30 2 Ε, 31 4 Ε, 32 2 Ζ, 75 3 Ζ, 76-77 4 Ζ, 84 2 Ζ, 85 2 Ζ, 86 3 Ζ, 87 3 χλνιν 25 εκείσ ζε: ηνπο αλαιπηηθνχο πίλαθεο ηνπ Π, εθ παξαδξνκήο, ην έθην θαη έβδνκν βηβιίν ηνπ Θνπθπδίδε δειψλνληαη ιαλζαζκέλα κε ηα ζηνηρεία Σ θαη Ε, ελψ ην νξζφ είλαη Ε θαη Ζ. II. Δηζα γσ γή Σφζν ε Δηζαγσγή φζν θαη ην Χξνλνιφγην δελ δηδάζθνληαη θαη δελ εμεηάδνληαη απηφλνκα, αιιά ζε άκεζε ζπλάθεηα κε ην δηδαζθφκελν θείκελν. ηελ αξρή ρξεζηκνπνηνχληαη, γηα λα γίλεη θαηαλνεηφ ην πιαίζην φπνπ ζα εληαρζεί ε αλάγλσζε ησλ θεηκέλσλ. ηε ζπλέρεηα απνηεινχλ πιηθφ αλαθνξάο, φπνπ κπνξεί λα θαηαθεχγεη ν καζεηήο, γηα λα βξεη ελδερνκέλσο απαληήζεηο ζε εξσηήκαηα πνπ ηίζεληαη θαηά ηε δηδαζθαιία ζπγθεθξηκέλσλ θεθαιαίσλ θαη, θπξίσο, θαηά ηε γεληθή ζεψξεζε θάζε έξγνπ. III. Ο ξό ιν ο ηεο κεηάθξ αζεο ζην λέν Π Σν γεγνλφο φηη παχεη πιένλ λα απνηειεί ζηνηρείν ηεο αμηνιφγεζεο ε αλαπαξαγσγή εθ κέξνπο ηνπ καζεηή ηεο κεηάθξαζεο ηνπ ΑΔ θεηκέλνπ δελ ζεκαίλεη φηη ε κεηάθξαζε δελ ζα έρεη θαλέλα ξφιν θαη ζηελ δηδαθηηθή πξάμε. Αληηζέησο, ε κεηάθξαζε παξακέλεη έλα ρξήζηκν εξγαιείν γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ, θαη ε αλάπηπμε ηεο κεηαθξαζηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ καζεηψλ εμαθνινπζεί λα είλαη έλαο απφ ηνπο δηδαθηηθνχο ζηφρνπο ηνπ καζήκαηνο. Απηφ ζεκαίλεη φηη θαηά ηελ πξψηε επαθή ησλ καζεηψλ κε ην θείκελν θαη παξάιιεια κε ηε γισζζηθή εμνκάιπλζή ηνπ, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα δεηά απφ ηνπο καζεηέο λα επηρεηξήζνπλ λα κεηαθξάζνπλ, κε ηε δηθή ηνπ βνήζεηα, θξάζεηο ή πεξηφδνπο ηνπ θεηκέλνπ, αμηνινγψληαο έηζη θαη ηε κεηαθξαζηηθή ηνπο ηθαλφηεηα. Γελ πξέπεη φκσο πνηέ λα μερληέηαη φηη ε κεηάθξαζε είλαη κφλν έλα εξγαιείν, ην νπνίν ζε ζπλεξγαζία κε αξθεηά άιια βνεζά ηνπο καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ ην αξραίν θείκελν θαη ζε θακία πεξίπησζε δελ πξέπεη λα ην ππνθαζηζηά. Γη απηφ είλαη ζθφπηκν ε δηδαζθαιία λα κελ θαηαιήγεη ζε κηα παγησκέλε κεηάθξαζε ηνπ δηδαζθφκελνπ θεηκέλνπ, ηελ νπνία ζα απνκλεκνλεχζνπλ νη καζεηέο θαη ζα πξηκνδνηεζνχλ γη απηφ κε βαζκνχο θαηά ηηο εμεηάζεηο. πκπεξαζκαηηθά, ε κεηάθξαζε ρξεζηκνπνηείηαη σο εξγαιείν θαηά ηε δηδαζθαιία, αιιά δελ εμεηάδεηαη νχηε πξνθνξηθά, νχηε γξαπηά θαηά ηηο δηάθνξεο γξαπηέο δνθηκαζίεο ησλ καζεηψλ. Ζ θαηάξγεζε ηεο εμεηαζηηθήο αμηνιφγεζεο ηεο κεηάθξαζεο θξίλεηαη επηβεβιεκέλε, γηαηί έρεη νδεγήζεη ζε ζεκαληηθέο ζηξεβιψζεηο, βαζηθφηεξεο απφ ηηο νπνίεο είλαη φηη νη καζεηέο ζπκνχληαλ πνιχ θαιχηεξα ηε ζρνιηθή κεηάθξαζε παξά ηνλ ίδην ηνλ αξραηνειιεληθφ ιφγν, ζηε ινγηθή ηνπ νπνίνπ ππνηίζεηαη φηη έπξεπε λα κπεζνχλ, θαη ηειηθά αμηνινγνχληαλ φρη ε κεηαθξαζηηθή ηνπο ηθαλφηεηα, αιιά ε ηθαλφηεηα απνκλεκφλεπζεο. Ζ δηάγλσζε ηνπ βαζκνχ θαηαλφεζεο ηνπ αξραίνπ θεηκέλνπ εθ κέξνπο ηνπ καζεηή ζα γίλεηαη πιένλ κε εξσηήζεηο θαηαλφεζεο ηνπ θεηκέλνπ θαη φρη κε ηελ αλαπαξαγσγή ηεο κεηάθξαζεο. 2
IV. ην ζεκείν απηφ, ζπζηήλεηαη, σο ε θξηζηκφηεξε ίζσο άζθεζε, ε δνθηκή κεηαγξα θήο κηαο πεξηόδνπ θαηά ηα θώια ηεο. Ο ηξφπνο απηφο κεηαγξαθήο φισλ ησλ πεξηφδσλ ηνπ ρσξίνπ ζπζηήλεηαη σο απαξαίηεηε πξνεξγαζία (γίλεηαη αξρηθά απφ ηνλ θαζεγεηή θαη αξγφηεξα θαη απφ ηνπο καζεηέο), κηα δηαδηθαζία πνπ πάεη ρέξη ρέξη κε ηε ζπληαθηηθή αλάιπζε. θνπφο ηεο είλαη λα αλαδείμεη κε ηε κεγαιχηεξε ζαθήλεηα ηε δνκή ηεο πεξηφδνπ: δηφηη, ζηνλ καθξνπεξίνδν πεξηνδηθφ ιφγν ηεο θιαζηθήο επνρήο, φπνπ ην θχξην κέξνο ηεο πεξηφδνπ γίλεηαη θχξηα πξφηαζε, ηα δεπηεξεχνληα κέξε ηεο, δεπηεξεχνπζεο (επηξξεκαηηθέο) πξνηάζεηο, σο νη (αηηηνινγηθέο, ρξνληθέο θ.ι.) πξνυπνζέζεηο γηα ηελ θχξηα πξφηαζε, θαη ηα ηξηηεχνληα, (επηξξεκαηηθέο) κεηνρηθέο θξάζεηο, ν ρσξηζκφο ηνπ ζπλερνχο θεηκέλνπ ζε ηκήκαηα ή θψια (πνπ κπνξεί λα είλαη κέξε ηνπ φινπ φια, ήηνη θχξηεο ή δεπηεξεχνπζεο πξνηάζεηο, κεηνρηθέο θξάζεηο, κεγάιεο απαξεκθαηηθέο εθθξάζεηο θ.ν.θ.), αλαδεηθλχεη θαη ηα δνκηθά ζπζηαηηθά ηεο, αιιά θαη ηελ ηεξαξρηθή ηνπο ζρέζε (δειψλεηαη κε γξαθηθή είζζεζε ησλ «ππνηαζζφκελσλ» κεξψλ). Ζ θαηαλνκή ησλ φγθσλ βνεζά ζηελ αθξηβή θαηαλφεζε ησλ ζρέζεσλ ησλ κεξψλ ηε κεηάθξαζε, θαη ηελ παξαθνινχζεζε καθξψλ πεξηφδσλ θαη ησλ ζηνηρείσλ ελφο ζπιινγηζκνχ. Έηζη: Σνηνχησλ δὲ ὄλησλ Θεξακέλεο εἶπελ ἐλ ἐθθιεζίᾳ ὅηη εἰ βνχινληαη αὐηὸλ πέκςαη παξὰ Λχζαλδξνλ, εἰδὼο ἥμεη Λαθεδαηκνλίνπο π φ η ε ξ ν λ ἐμαλδξαπνδίζαζζαη ηὴλ πφιηλ β ν π ι φ κ ε λ ν η ἀληέρνπζη πεξὶ ηῶλ ηεηρῶλ ἤ πίζηεσο ἕ λ ε θ α. V. Έπεηηα, ρξεζηκνπνηνχκε ηηο ι εμηι νγηθέο δηαζα θ ήζεηο ιεπηνκεξεηψλ ηνπ θεηκέλνπ, πνπ δίλεη ην ζρνιηθφ βηβιίν ακέζσο θάησ απφ ην θείκελν, σο παηήκαηα γηα λα θάλνπκε ιεμηινγηθή, γξακκαηηθνζπληαθηηθή αλάιπζε δειαδή γηα λα θαηαιάβνπκε ηη, πψο, θαη γηαηί κεηαθξάδνπκε ηα κηθξνζχλνια ηνπ θεηκέλνπ. (Αιιά θαη δηθέο ηνπ ηέηνηεο παξαηεξήζεηο-αζθήζεηο κπνξεί λα πξνζζέζεη εδψ ν θαζεγεηήο, γηα λα θέξεη ζηελ επηθάλεηα ιεπηνκεξεηεο ηεο κεηάθξαζεο.) Έηζη ε κεηάθξαζε γίλεηαη κέξνο ηεο γισζζηθήο επεμεξγαζίαο ηνπ θεηκέλνπ. Λ.ρ.: παίξλνπκε απφ ην ζρνιηθφ βηβιίν ηέζζεξηο αλαγξαθέο, ηηο νπνίεο κεηαπνηνχκε εκείο ζηε ζπλέρεηα ζε εξσηήζεηο σο εμήο: 1----αὐηόλ : νξηζη. αλησλπκία: «απηφλ ηνλ ίδην» ΔΡ Γηαηί κεηαθξάδνπκε έηζη; Ση αλησλπκία είλαη ε απηφο/απηή/απηφ ζηα ΝΔ; ΑΠ: Αληίζεηα κε ηα ΑΔ, είλαη αλησλπκία δεηθηηθή [ζηε θξ.: «απηφο είλαη», δείρλνληαο θάπνηνλ κε ην ρέξη (ή λνεξά)]. 2---- εἰδὼο ἥμεηλαθεδαηκνλίνπο πόηεξνλ ἐμαλδξαπνδίζαζζαη ηὴλ πφιηλ βνπιφκελνη ἀληέρνπζη πεξὶ ηῶλ ηεηρῶλ ἤ πίζηεσο ἕλεθα. 3----ΔΡ Έηζη φπσο κεηαθξάδεηαη ε θξάζε, κε πνηα ιέμε πξέπεη λα ζπλάςνπκε ην πόηεξνλ --κε ην εἰδώο ή κε ην ἥμεη; Καη γηαηί; ΑΠ. κε ην εἰδώο. Ωο ξήκα γλψζεσο ζεκαληηθφ. ΔΡ. Απφ ηνλ ηξφπν πνπ κεηαθξάδεηαη ε θξάζε απηή, ηη είδνπο πξφηαζε ζπκπεξαίλεηε φηη πξέπεη λα εμαξηάηαη απφ ην ξήκα απηφ; ΑΠ. Πιάγηα Δξσηεκαηηθή, θαη κάιηζηα δηκειήο πξφηαζε: «ή ή» ΔΡ. Πψο ζα ήηαλ ε επζεία εξσηεκαηηθή; ΑΠ. πφηεξνλ βνπιφκελνη ἀληέρνπζ ηλ πεξὶ ηῶλ ηεηρῶλ ἤ πίζηεσο ἕλεθα; (ππνγξακκίδεηαη ην ξήκα) δελ μερλνχκε λα βάινπκε εξσηεκαηηθφ ζην ηέινο. 3
ΔΡ. βνπι όκελνη:: πίζηεσο ἕλεθα. --ΔΡ. Πνηα ζπληαθηηθή ιεηηνπξγία επηηεινχλ νη φξνη απηνί; ΑΠ. Παξαηεξνχκε φηη εδψ ηζνδπγηάδνληαη, δηαδεπθηηθά, δχν γξακκαηηθνί φξνη δηαθνξεηηθνί, κηα κεηνρή θαη έλαο εκπξφζεηνο πξνζδηνξηζκφο. Δίλαη θαλεξφ εθ ηεο ζχλδεζήο ηνπο φηη νη δχν απηνί δηαθνξεηηθνί γξακκαηηθψο φξνη επηηεινχλ ηελ ίδηα ζπληαθηηθή ιεηηνπξγία. Κη απηή είλαη αηηηνινγηθή. Άξα έρνπκε κηα αηηηνινγηθή κεηνρή θαη έλαλ εκπξφζεην πξνζδηνξηζκφ ηεο αηηίαο. 4----ἐμαλδξ απνδίζα ζζ αηηὴλ πόι ηλ: «ππνδνπιψλσ ηελ πφιε θ.ι.» Παξαηεξνχκε φηη ην ξήκα κεηαθξάδεηαη σο ελεξγεηηθφ κεηαβαηηθφ, κε αληηθείκελν ηὴλ πόι ηλ. ΔΡ. Μπνξεί έλα ξήκα κε ηέηνηα θαηάιεμε (παζεηηθή) λα έρεη ζεκαζία ελεξγεηηθή; ΑΠ. Ναη, αλ πξφθεηηαη γηα ξήκα κέζν. ΔΡ. Γηαηί δελ ρξεζηκνπνηείηαη θαη εδψ (φπσο παξαθάησ) ην ελεξγεηηθφ ξήκα; Πνηα ε νπζηαζηηθή δηαθνξά κέζνπ θαη ελεξγεηηθνχ ξήκαηνο; --ΑΠ. : Όηαλ θάλσ θάηη κε φιε ηελ ςπρή κνπ ή κε φιε ηελ ελεξγεηηθφηεηά κνπ, ρξεζηκνπνηψ, αληί γηα ην απιφ, έλα ξήκα «κέζν». Πξβι. ζύσ («ζπζηάδσ» απιά, ρσξίο έκθαζε) θαη ζύνκαη («ζπζηάδσ» κε φιε ηελ ςπρή κνπ, κε έληνλν ζξεζθεπηηθφ ζπλαίζζεκα θ.ι.). Σν ιεμηθφ δηδάζθεη φηη ζηα ΑΔ απαληά θαη ην ελεξγεηηθφ ἐμαλδξ απνδίδσ, κε ηελ ίδηα ζεκαζία --αιιά κε ιηγφηεξν έληνλε δηάζεζε. VI. Πεξ ίι ες ε Ζ ζχληαμε πεξίιεςεο ζεσξείηαη δηθαίσο σο κηα απφ ηηο ρξεζηκφηεξεο αζθήζεηο γξακκαηηζκνχ. Καη απηή ε ρξήζηκε δηαδηθαζία δηαθσηίδεηαη απφ ηελ θαηαλνκή ηεο θιαζηθήο πεξηφδνπ ζε θψια, κε ηνλ ηξφπν πνπ ππνδεηθλχνπκε εδψ. Σν ρσξίν 16-17 μαλαγξάθεηαη σο εμήο: Σνηνχησλ δὲ ὄλησλ Θεξακέλεο εἶπελ ἐλ ἐθθιεζίᾳ ὅηη εἰ βνχινληαη αὐηὸλ πέκςαη παξὰ Λχζαλδξνλ, εἰδὼο ἥμεη Λαθεδαηκνλίνπο π φ η ε ξ ν λ ἐμαλδξαπνδίζαζζαη ηὴλ πφιηλ β ν π ι φ κ ε λ ν η ἀληέρνπζη πεξὶ ηῶλ ηεηρῶλ ἤ πίζηεσο ἕ λ ε θ α. πεκθζεὶο δὲ δηέηξηβε παξὰ Λπζάλδξῳ ηξεῖο κῆλαο θαὶ πιείσ, ἐπηηεξῶλ ὁπφηε Ἀζελαῖνη ἔ κ ε ι ι ν λ δηὰ ην επηιεινηπέλαη ηὸλ ζῖηνλ ἅπαληα ὅ,ηη ηηο ιέγνη ὁ κ ν ι ν γ ή ζ ε η λ. πεὶ δὲ ἧθε ηεηάξηῳ κελί, ἀπήγγεηι ελ ἐλ ἐθθιεζίᾳ ὅηη αὐηὸλ Λχζαλδξνο ηέσο κὲλ θ α η έ ρ ν η, εἶηα θ ε ι ε χ ν η εἰο Λαθεδαίκνλα ἰέλαη νὐ γὰξ εἶλαη θχξηνο ὧλ ἐξσηῷην ὑπ αὐηνῦ ἀιιὰ ηνὺο ἐθφξνπο. Μεηὰ δὲ ηαῦηα, ἡξ έζε πξεζβεπηὴο εἰο Λαθεδαίκνλα αὐηνθξάησξ δέθαηνο αὐηφο. Ζ πεξίιεςε πξνθχπηεη αβίαζηα απφ ηε απνκφλσζε ησλ ηεζζάξσλ ξεκάησλ ησλ θπξίσλ πξνηάζεσλ, κε εκίκαπξα εδψ. Δπίζεο έηζη θαίλεηαη εμίζνπ αβίαζηα θαη ε γεξή ζπλνρή ηνπ ρσξίνπ θαη κφλνλ κε ηελ παξαηήξεζε φηη ππνθείκελν φια ηα θχξηα ξήκαηα είλαη ην ίδην πξφζσπν: ν Θεξακέλεο θαη ηεθκεξηψλεηαη απνιχησο αληηθεηκεληθά (κε κηα αδηάβιεηε ζπληαθηηθή παξαηήξεζε) ν πξψηνο πιαγηφηηηινο πνπ δίλεη ην βηβιίν: «ν πξσηαγσληζηηθφο ξφινο ηνπ Θεξακέλε». 4
Αιιά θαη ε ηηηινθφξεζε κηαο πεξηφδνπ ή κηαο ζπζηάδαο πεξηφδσλ κπνξεί λα πξνθχπηεη κε ηελ ίδηα δηαδηθαζία ηεο θαηά θψια κεηαγξαθήο ηνπ θεηκέλνπ: αξθεί λα ηξέςνπκε ην ξήκα ηεο θχξηαο πεξηφδνπ ζε αθεξεκέλν (θάπνηε θαη νκφξξηδν) νπζηαζηηθφ. Λφγνο Θεξακέλνπο, δηαηξηβή Θεξακέλνπο, αλαθνίλσζε Θεξακέλνπο, εθινγή Θεξακέλνπο. VII. Η ρξήζε ησλ δύν λενειι εληθώλ κεηαθξ άζ εσλ Οη δχν λενειιεληθέο κεηαθξάζεηο παξέρνληαη σο εξγαιείν ζην νπνίν κπνξεί λα πξνζθεχγεη ν εθπαηδεπηηθφο, φπνηε ην θξίλεη απαξαίηεην, γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ ΑΔ θεηκέλνπ. Παξέρνληαη δχν θαη φρη κία κεηάθξαζε, πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνήζνπλ νη καζεηέο φηη ε κεηαθξαζηηθή δηαδηθαζία δελ είλαη κνλνζήκαληε, γη απηφ εθθηλψληαο νη κεηαθξαζηέο απφ ην ίδην ΑΔ θείκελν θαηαιήγνπλ ζε δηαθνξεηηθφ απνηέιεζκα, αλάινγα κε ηηο κεηαθξαζηηθέο επηινγέο ηνπο. Καηά ζπλέπεηα, ε κεηάθξαζε δελ κπνξεί λα είλαη κηα κεραληζηηθή δηαδηθαζία απφδνζεο δνκψλ ηεο αξραίαο ειιεληθήο κε αληίζηνηρεο ηεο λέαο ειιεληθήο, αιιά πξνυπνζέηεη απνθάζεηο θαη επηινγέο. Ο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί, επθαηξηαθά, λα επηζεκαίλεη ηέηνηεο απνθιίζεηο κεηαμχ ησλ δχν κεηαθξάζεσλ θαη λα ππνςηάδεη ηνπο καζεηέο γηα ηνπο ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο κηα αξραηνειιεληθή γισζζηθή δνκή κπνξεί λα απνδνζεί ζηα λέα ειιεληθά, μεθηλψληαο απφ ηηο πην απιέο πεξηπηψζεηο, π.ρ. ηελ απφδνζε κηαο αηηηνινγηθήο κεηνρήο άιινηε κε αηηηνινγηθή πξφηαζε θαη άιινηε κε εκπξφζεην πξνζδηνξηζκφ ηεο αηηίαο. Αζθαιψο, ε δηδαθηηθή απηή πξαθηηθή δελ κπνξεί λα έρεη ζπζηεκαηηθφ ραξαθηήξα, νχηε λα θαιχπηεη ην ζχλνιν ηνπ θεηκέλνπ, αιιά κφλν επηιεγκέλα απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ζεκεία. VIII. Η γξ ακκαηηθή θαηζπληαθηηθή επεμεξ γαζ ία ηνπ θεηκέλνπ Ζ γξακκαηηθή επεμεξγαζία ηνπ θεηκέλνπ ζα πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη κφλν ζηνπο γξακκαηηθνχο εθείλνπο ηχπνπο πνπ δπζθνιεχνπλ ηνπο καζεηέο, ελψ ε ζπληαθηηθή επεμεξγαζία ζα πξέπεη λα ππνηάζζεηαη ζηελ πξνζπάζεηα θαηαλφεζεο ηνπ λνήκαηνο ηνπ θεηκέλνπ. Γελ έρεη αμία, επνκέλσο, ν εμαληιεηηθφο ζπληαθηηθφο ραξαθηεξηζκφο αθφκε θαη ζηνηρείσλ πνπ είλαη πξνθαλή ζηνπο καζεηέο (π.ρ. νη επηζεηηθνί πξνζδηνξηζκνί), αιιά ζα πξέπεη ν εθπαηδεπηηθφο λα επηκέλεη θπξίσο ζηνπο βαζηθνχο αξκνχο ηεο θάζε πεξηφδνπ, θαηεπζχλνληαο ηνπο καζεηέο ηνπ κε θαηάιιειεο εξσηήζεηο. Π.ρ. γηα λα θαηαλνεζεί ε ζρέζε ησλ δεπηεξεπνπζψλ πξνηάζεσλ κε ηελ θχξηα ζε κηα πεξίνδν είλαη ρξήζηκεο εξσηήζεηο ηνπ ηχπνπ: πφηε/γηαηί/γηα πνην ζθνπφ θιπ. ζπκβαίλεη απηφ πνπ δειψλεηαη ζηελ θχξηα πξφηαζε; ε θάζε πεξίπησζε ζηφρνο είλαη λα θαηαλνήζνπλ νη καζεηέο ηνπο ινγηθνχο δεζκνχο ησλ ζηνηρείσλ ηεο πεξηφδνπ θαη πψο κε βάζε απηνχο ζπγθξνηείηαη ην λφεκα θαη φρη ν μεξφο ραξαθηεξηζκφο ησλ επηκέξνπο ζηνηρείσλ κε ηε ρξήζε ηεο ηερληθήο νξνινγίαο ηνπ ζπληαθηηθνχ. IX. Οη2 ώξε ο ηεο γι σζ ζηθήο δηδαζθ αιί αο Γχν ψξεο εβδνκαδηαίσο ζα αθηεξψλνληαη ζηε δηδαζθαιία ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ ηεο αξραίαο ειιεληθήο. Καιφ είλαη γηα ηηο ψξεο ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ε αθνξκή λα πξνέξρεηαη απφ ην αξραίν θείκελν, λα αθνξά δει. ε γισζζηθή δηδαζθαιία γξακκαηηθνχο ηχπνπο ή ζπληαθηηθά θαηλφκελα πνπ νη καζεηέο ζπλάληεζαλ ζην αξραίν θείκελν θαη λα ζηνρεχεη ζηνλ πιεξέζηεξν θσηηζκφ ηνπο. Καη ζηε γισζζηθή δηδαζθαιία ζηφρνο ζα πξέπεη λα είλαη πξσηίζησο ε θαηαλφεζε ηεο δνκήο ηεο αξραίαο ειιεληθήο γιψζζαο θαη φρη ε απνκλεκφλεπζε γξακκαηηθψλ ηχπσλ θαη ζπληαθηηθήο ηερληθήο νξνινγίαο. X. Γηαζεκαηηθέο εξ γαζ ίεο ε ηαθηηθά δηαζηήκαηα (3 ή 4 θνξέο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ έηνπο θαη θαηά πξνηίκεζε ζην πιαίζην ηεο 5
γεληθήο ζεψξεζεο ησλ έξγσλ ησλ δχν ηζηνξηνγξάθσλ) πξνβιέπεηαη λα αλαηίζεηαη ζηνπο καζεηέο ε ζχληαμε δηαζεκαηηθψλ εξγαζηψλ. ηφρνο ηεο δξαζηεξηφηεηαο απηήο είλαη νη καζεηέο λα αζρνιεζνχλ ζπζηεκαηηθφηεξα κε ζεκαληηθά ζέκαηα πνπ ηνπο απαζρφιεζαλ θαηά ηελ αλάγλσζε ησλ θεηκέλσλ: λα δηαβάζνπλ παξάιιεια θείκελα, λα ζπγθεληξψζνπλ ζηνηρεία απφ ην έληππεο ή ειεθηξνληθέο πεγέο θαη λα ζπλζέζνπλ κηα παξνπζίαζε, ηελ νπνία ζα ζπδεηήζνπλ κέζα ζηελ ηάμε. Δλδεηθηηθέο πξνηάζεηο πεξηιακβάλνληαη ζην πξνηεηλφκελν πιαίζην γηα ην Π. Γηα ηηο δηαθεηκεληθέο εξγαζίεο κπνξεί λα αμηνπνηεζεί πιηθφ θαη απφ ην Ψεθηαθό ζρν ι είν (βι. "Ζιεθηξνληθφ βηβιίν", εκπινπηηζκέλν κε ςεθηαθνχο πφξνπο). Ι. ΑΡΧΑΙΑ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΣΔΙΑ Γίλεηαη ζηνπο καζεηέο απφζπαζκα δηδαγκέλνπ θεηκέλνπ έσο 20 ζηίρσλ ην κέγηζην κε λνεκαηηθή ζπλνρή θαη δεηείηαη λα απαληήζνπλ ζε: 1. Γύν (2) εξσ ηήζε ηο θαηαλόε ζεο ηνπ θεηκέλνπ πνπ επηθεληξψλνληαη ζηελ πξσηνβάζκηα θαηαλφεζε ηνπ θεηκέλνπ, θαη δελ επεθηείλνληαη ζε ζηνηρεία εξκελείαο. Π.ρ. κπνξεί λα δεηείηαη απφ ηνπο καζεηέο λα αθεγεζνχλ ζπλνπηηθά κηα αθνινπζία γεγνλφησλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζην θείκελν, λα ζπλνςίζνπλ ηελ επηρεηξεκαηνινγία ελφο πξνζψπνπ, λα εληνπίζνπλ πηζαλά ζρφιηα ή θξίζεηο ηνπ ζπγγξαθέα γηα ηα γεγνλφηα, λα πεξηγξάςνπλ ηηο ελέξγεηεο ζηηο νπνίεο πξνβαίλεη θάπνην πξφζσπν, πξνθεηκέλνπ λα πεηχρεη έλα ζπγθεθξηκέλν ζθνπφ, λα εληνπίζνπλ πξνζδηνξηζκνχο πνπ απνδίδνληαη ζε έλα πξφζσπν ή έλαλ ηφπν θιπ. Ζ βαζκνινγία θαηαλέκεηαη σο εμήο: 2 εξ ση. X 20 κόξηα = 40 κόξ ηα 2. Γύν (2) εξσ ηήζε ηο εξ κελεπηηθέο πνπ αθνξνχλ ηελ εξκελεία ηνπ θεηκέλνπ θαη κπνξνχλ λα είλαη πνηθίισλ ηχπσλ, φπσο π.ρ. (α) Δξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηνλ πξαγκαηνινγηθφ ζρνιηαζκφ ηνπ θεηκέλνπ. (β) Δξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ηε δνκή θαη ηα εθθξαζηηθά κέζα ηνπ θεηκέλνπ. (γ) Δξσηήζεηο ζρεηηθέο κε ην γξακκαηνινγηθφ είδνο ζην νπνίν αλήθεη ην θείκελν (ζηηο εξσηήζεηο απηήο ηεο θαηεγνξίαο κπνξνχλ λα αμηνπνηνχληαη θαη ζηνηρεία ηεο εηζαγσγήο ηνπ ζρνιηθνχ εγρεηξηδίνπ, εθφζνλ απηά είραλ επηζεκαλζεί θαηά ηε δηδαζθαιία ηνπ θεηκέλνπ). (δ) Δξσηήζεηο πνπ δεηνχλ ηελ θξηηηθή απνηίκεζε εθ κέξνπο ηνπ καζεηή πξνζψπσλ, γεγνλφησλ, επηρεηξεκάησλ ή άιισλ ζηνηρείσλ ηνπ θεηκέλνπ ή ηεο ζηάζεο ηνπ ζπγγξαθέα απέλαληη ζηα γεγνλφηα. (ε) Δξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ αλίρλεπζε δηαθεηκεληθψλ ζρέζεσλ ηνπ ππφ εμέηαζε θεηκέλνπ κε άιια θείκελα ηεο αξραηνειιεληθήο ή ηεο λενειιεληθήο γξακκαηείαο. ε θάζε πεξίπησζε, νη εξκελεπηηθέο εξσηήζεηο ζα πξέπεη λα εληάζζνληαη ζην πιαίζην ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ πνπ έρνπλ ηεζεί απφ ην πξφγξακκα ζπνπδψλ γηα ηα ζπγθεθξηκέλα θείκελα. Ζ βαζκνινγία θαηαλέκεηαη σο εμήο: 2 εξ ση. X 15 κόξηα = 30 κόξ ηα 6
3. Σξεηο (3) εξσηήζεηο γξακκαηηθήο θαη ζχληαμεο ηεο Αξραίαο Διιεληθήο γιψζζαο νη νπνίεο επηκεξίδνληαη ζε κία εξ ώηεζε γξ ακκαηηθήο, κία εξώ ηεζε ζ ύληαμεο θαηκία ι εμηι νγηθή. Καηά ηελ εμέηαζε ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ ζπληαθηηθνχ κπνξεί λα δεηείηαη απφ ηνπο καζεηέο είηε λα παξαγάγνπλ ζπγθεθξηκέλνπο ηχπνπο ηεο αξραίαο ειιεληθήο (π.ρ. ζπκπιήξσζε ηνπ θαηάιιεινπ γξακκαηηθνχ ηχπνπ ζε θξάζεηο, θαηαζθεπή ελαιιαθηηθψλ θξάζεσλ γηα ηε δήισζε κηαο ζπληαθηηθήο ζρέζεο θιπ.), είηε λα αλαγλσξίζνπλ ηε γξακκαηηθή θαηεγνξία ή ηε ζπληαθηηθή ιεηηνπξγία ζπγθεθξηκέλσλ ηχπσλ ηνπ θεηκέλνπ (π.ρ. εληνπηζκφο ζην θείκελν γξακκαηηθψλ ηχπσλ, θαηαγξαθή ελαιιαθηηθψλ κεηαθξαζηηθψλ απνδφζεσλ κηαο ζπληαθηηθήο δνκήο θιπ.). Καηά ηελ εμέηαζε ηνπ ιεμηινγίνπ ε έκθαζε ζα δίλεηαη ζηε ζρέζε ηεο αξραίαο ειιεληθήο κε ηε λέα ειιεληθή γιψζζα, θαη ζην πιαίζην απηφ ζα δεηείηαη απφ ηνλ καζεηή λα θαηαγξάςεη ιέμεηο ηεο λέαο ειιεληθήο πνπ παξάγνληαη απφ ζπγθεθξηκέλα αξραηνειιεληθά ζέκαηα, λα δηαθξίλεη ηε ζεκαζηνινγηθή εμέιημε κηα ιέμεο απφ ηελ αξραία ζηε λέα ειιεληθή ή ηηο ζεκαζηνινγηθέο απνρξψζεηο κηαο ιέμεο κέζα ζε δηαθνξεηηθά ζπκθξαδφκελα θιπ. Ζ βαζκνινγία θαηαλέκεηαη σο εμήο: 3 εξ ση. X 10 κόξηα = 30 κόξ ηα εκείσ ζε : Όιεο νη παξαπάλσ εξσηήζεηο κπνξνχλ λα επηκεξίδνληαη ζε ππνεξσηήκαηα, ελψ ζηηο εξσηήζεηο θαηαλφεζεο ηνπ θεηκέλνπ θαη ζηηο εξκελεπηηθέο εξσηήζεηο βαζκνινγείηαη εθηφο απφ ηελ επάξθεηα ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο απάληεζεο θαη ε εθθξαζηηθή ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή. 7