www.tena.gr TENA Care Club Μια παρέα που ξέρει να σας φροντίζει, με τα καλύτερα προνόμια! SCA HYGIENE PRODUCTS A.E. 17ο χλμ. Ε.Ο. Αθηνών-Λαμίας & Καλαμάτας 2, 145 64, Νέα Κηφισιά, Tηλ. 210 27 05 700 800 800 3000 Αποκλειστικά για επαγγελματική χρήση Όλα τα μυστικά για τη σωστή φροντίδα αυτών που αγαπάτε! Οδηγός φροντίδας ατόμων που πάσχουν από ακράτεια.
Εισαγωγή 1 2 3 Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 1 Πότε γίνεσαι φροντιστής. 2 Τι σημαίνει να είσαι εξαρτημένος από τη φροντίδα των άλλων. 3 Προσαρμογές που πρέπει να γίνουν στο χώρο του σπιτιού σας. 4 Πώς να περιορίσετε την άσκοπη περιπλάνηση και να παρέχετε ευκολίες που διευκολύνουν την κίνηση. 5 Πώς να βοηθήσετε στο ντύσιμο. 6 Πώς να βελτιώσετε τη διατροφή των ατόμων που φροντίζετε. 7 Πώς να χειριστείτε προβλήματα στον ύπνο. 8 Πώς να χειριστείτε τις απότομες αλλαγές στη διάθεση. 9 Πώς να βοηθήσετε στη διατήρηση της καθημερινής υγιεινής. Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την ακράτεια 1 Τι είναι η ακράτεια ούρων; 2 Τι είναι η ακράτεια κοπράνων; 3 Τρόποι βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ατόμων που πάσχουν από ακράτεια. 4 Τεστ αυτο-διάγνωσης. 5 Φροντίδα για το δέρμα των ατόμων που πάσχουν από ακράτεια. Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας 1 Πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας. 2 Οι συνέπειες για τον φροντιστή. 3 Προειδοποιητικά σημάδια που σημαίνουν συναγερμό για την υγεία του φροντιστή. 4 Πού να αναζητήσετε βοήθεια. 3
Σχεδόν το 85% του πληθυσμού που έχει ξεπεράσει το εξηκοστό πέμπτο έτος ζωής (65 o ), έχει ανάγκη την υποστήριξη των άλλων για να συνεχίσει να ζει μια φυσιολογική ζωή. Οι αιτίες αυτής της εξάρτησης είναι πολλές και ποικίλες. Ποιες είναι οι αιτίες της εξάρτησης των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων; Πνευματική κατάπτωση (π.χ. γεροντική άνoια, Αλτσχάϊμερ, νευρολογικές ασθένειες, απώλεια μνήμης) Σωματική κατάπτωση (π.χ. ρευματικές παθήσεις, νόσος του Πάρκινσον, μετατραυματικές καταστάσεις) Προβλήματα που σχετίζονται με την απώλεια των αισθήσεων (τύφλωση, κώφωση, κ.τ.λ.) Προβλήματα υγείας (χρόνια και παροδικά) Εισαγωγή Οι περισσότεροι ηλικιωμένοι δέχονται τη βοήθεια, την υποστήριξη και τις υπηρεσίες των μελών της οικογένειάς τους, μέσα στο ίδιο τους το σπίτι. Ο οδηγός φροντίδας που κρατάτε στα χέρια σας, απευθύνεται σε μη επαγγελματίες φροντιστές, σαν εσάς, που εξυπηρετείτε ένα εξαρτώμενο άτομο ή πρόκειται να αντιμετωπίσετε ένα τέτοιο ενδεχόμενο στο προσεχές μέλλον. Στόχος του οδηγού αυτού είναι να σας παρέχει λογικές, πρακτικές και χρήσιμες συμβουλές για την καλύτερη εξυπηρέτηση και φροντίδα του εξαρτώμενου μέλους της οικογένειάς σας από εσάς καθώς και κάποιες πληροφορίες για τη δική σας υγεία, έτσι ώστε να μπορείτε να ανταποκρίνεστε επαρκώς στις ανάγκες της οικογένειάς σας, χωρίς να παραμελείτε τις δικές σας. 4 5
1 Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 1 Πότε γίνεσαι φροντιστής Τις περισσότερες φορές, φροντιστής δε γίνεσαι μέσα σε μια νύχτα. Δεν είναι εύκολο ν αποδεχτείς ότι ένα αγαπημένο πρόσωπο έχει ανάγκη τη φροντίδα σου σε συνεχή, καθημερινή βάση. Αυτοί που προσαρμόζονται καλύτερα στο ρόλο, είναι αυτοί που συνηθίζουν στην ιδέα ότι κάποιος έχει ανάγκη τη φροντίδα και την υποστήριξή τους σε συνεχή βάση και το παίρνουν απόφαση ότι πρέπει ν αφιερώσουν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους και της ενέργειάς τους σ αυτή τη δραστηριότητα. Φροντιστής μπορεί να γίνει ο καθένας από εμάς (γονείς, παιδιά, συγγενικά μέλη, φίλοι, γείτονες, εθελοντές), ιδρύματα σωματεία, κερδοσκοπικά ή μη, που φροντίζουν άτομα που έχουν ανάγκη τις υπηρεσίες τους για να συνεχίσουν να ζουν μια φυσιολογική ζωή. Το πιο συνηθισμένο προφίλ των φροντιστών είναι: Κυρίως γυναίκες (>75 %). Άμεσα οικογενειακά μέλη: Κόρες/σύζυγοι: (>70 %). Μέσος όρος ηλικίας: 52 ετών. Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 6 7
2 Τι σημαίνει να είσαι εξαρτημένος από τη φροντίδα των άλλων Εξαρτημένος από τη φροντίδα των άλλων είναι κάποιος όταν έχει ανάγκη τις υπηρεσίες τους σε περισσότερο ή λιγότερο μόνιμη βάση ή όταν έχει ανάγκη από βοηθήματα (αναπηρικό καροτσάκι, κρεβάτι με ανάκληση ή κάγκελα, κ.τ.λ.) για να διεκπεραιώσει βασικές καθημερινές λειτουργίες όπως το να περπατήσει, να ντυθεί, να φάει, να έρθει σε επαφή με άλλους, να προστατευθεί από εξωτερικούς κινδύνους ή να έχει πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες του κοινωνικού συνόλου. Βαθμοί εξάρτησης Απόλυτη εξάρτηση Μέτριου βαθμού εξάρτηση Σε αυτό το επίπεδο εξάρτησης βρίσκεται αυτός που χρειάζεται βοήθεια τουλάχιστον μία φορά την ημέρα, για να εκτελέσει βασικές καθημερινές λειτουργίες. Σοβαρή εξάρτηση Σε αυτή την κατηγορία βρίσκεται κάποιος όταν χρειάζεται βοήθεια για να εκτελέσει βασικές καθημερινές λειτουργίες δύο με τρεις φορές την ημέρα, αλλά δεν έχει ανάγκη τη συνεχή παρουσία του φροντιστή. Σε αυτή την κατηγορία βρίσκεται όποιος χρειάζεται βοήθεια για να εκτελέσει βασικές καθημερινές λειτουργίες πολλές φορές την ημέρα και εξ αιτίας της απώλειας της σωματικής ή πνευματικής αυτονομίας του, έχει ανάγκη τη συνεχή παρουσία του φροντιστή. 3 Προσαρμογές που πρέπει να γίνουν στο χώρο Το σπίτι είναι ο χώρος μέσα στον οποίο το εξαρτώμενο μέλος της οικογένειας θα περνά τον περισσότερο χρόνο του και, ως εκ τούτου, πρέπει να διαμορφωθεί έτσι ώστε να είναι όσο πιο ασφαλές και άνετο γίνεται. Κάντε τις απαραίτητες αλλαγές με βάση τις ανάγκες του ατόμου που φροντίζετε. Κάντε τον χώρο πιο πρακτικό έτσι ώστε να κάνετε εύκολη την πρόσβαση σε όλα τα μέρη του σπιτιού. Φροντίστε οι επιφάνειες των πατωμάτων να μην είναι ολισθηρές και αποφύγετε τα χαλιά. Φροντίστε για το σωστό φωτισμό και εξαερισμό του χώρου. Φροντίστε οι διακόπτες φωτισμού να είναι σε σημεία που να μπορεί εύκολα να τους φτάσει κανείς. Απαραίτητα είναι τα προστατευτικά για πρίζες, καλοριφέρ και σκάλες. Ιδανικά, καλό θα ήταν να προσαρμόσετε τα έπιπλα στις ανάγκες του ατόμου που φροντίζετε. Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείτε κουζίνα με ρεύμα αλλά σε περίπτωση που λειτουργεί με γκάζι, πρέπει οπωσδήποτε να είναι εφοδιασμένη με σύστημα ασφάλειας για τυχόν διαρροές. Προσπαθήστε να αποφύγετε την ύπαρξη επικίνδυνων, τοξικών ή κοφτερών αντικειμένων όπως καθρέφτες, γυαλιά, θραύσματα κ.τ.λ. σε σημεία στα οποία μπορούν να τα φθάσουν τα άτομα που φροντίζετε. Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 8 9
4 Πώς να περιορίσετε την άσκοπη περιπλάνηση και να παρέχετε ευκολίες που διευκολύνουν την κίνηση 5 Πώς να τους βοηθήσετε στο ντύσιμο Περιορισμένη κινητικότητα Κάντε τους να νιώσουν ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Τοποθετήστε πινακίδες με εικόνες επάνω στις πόρτες και μέσα στο δωμάτιό τους και χρησιμοποιήστε εύκολα αναγνωρίσιμα αντικείμενα όπως ημερολόγια και μεγάλα ρολόγια, για να τους διευκολύνετε να κρατούν επαφή με το περιβάλλον. Καταργήστε εμπόδια που μπορεί να προκαλέσουν ατύχημα. Χρησιμοποιήστε όλα τα βοηθήματα και τις απαραίτητες τεχνικές προσαρμογές που συνιστώνται σε κάθε περίπτωση. Σιγουρευτείτε ότι τα άτομα που φροντίζετε κινούνται επαρκώς έτσι ώστε να αποφύγετε τις συνέπειες της ακινησίας. Αν υπάρχει περιορισμός της κινητικότητάς τους, βεβαιωθείτε ότι αλλάζουν θέσεις και στάσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Πνευματικές ασθένειες Φροντίστε να μην μπορούν να φύγουν από το σπίτι μόνοι τους και εγκαταστήστε κλειδαριές στις πόρτες. Επίσης, ενημερώστε τους γείτονες ότι το συγκεκριμένο μέλος της οικογένειάς σας δεν μπορεί να είναι μόνο του έξω από το σπίτι. Φροντίστε να έχουν πάντα μαζί τους ταυτότητα (βραχιόλι ή μενταγιόν με το όνομα και τη διεύθυνση κατοικίας τους). Φροντίστε να έχετε πρόχειρη μια πρόσφατη φωτογραφία τους, σε περίπτωση που χαθούν. WC Εφοδιάστε τους με άνετα ρούχα και παπούτσια. Χρησιμοποιείτε ρούχα με εύκολα κουμπώματα. Δώστε τους το χρόνο που χρειάζονται για να ντυθούν μόνοι τους. Βοηθήστε τους μόνο όταν το χρειάζονται. Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 10 11
6 Πώς να βελτιώσετε τη διατροφή των ατόμων που φροντίζετε Σ αυτό το κεφάλαιο, θα εστιάσουμε στα εξαρτώμενα άτομα που, κατά κανόνα, δεν παρουσιάζουν αδυναμία λήψης τροφής από το στόμα. Σε περίπτωση που τα άτομα που φροντίζετε χρειάζονται εντερική διατροφή με χρήση σωλήνων, θα χρειαστείτε ειδική εκπαίδευση ή τη βοήθεια εξειδικευμένου προσωπικού για να μπορέσετε να αντιμετωπίσετε τυχόν δυσκολίες ή προβλήματα που μπορεί να προκύψουν με αυτό το είδος διατροφής. Γεύματα Δώστε τους το χρόνο που χρειάζονται για να καταφέρουν να φάνε μόνοι τους. Ακολουθήστε συγκεκριμένο πρόγραμμα έτσι ώστε να διευκολύνετε την καθιέρωση συνηθειών. Σιγουρευτείτε ότι η διατροφή τους περιέχει ποικιλία τροφίμων και είναι κατάλληλη για τις δικές τους ιδιαίτερες ανάγκες. Χρησιμοποιείτε μόνο κατάλληλα σκεύη και χρηστικά αντικείμενα. Γενικές διατροφικές συμβουλές Τι πρέπει να προτιμάτε: Ελαφρά γεύματα. Αύξηση της πρόσληψης υγρών. Ενθάρρυνση της κατανάλωσης τροφών που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες. Αύξηση της κατανάλωσης λαχανικών και προϊόντων ολικής άλεσης. Κατανάλωση μικρών ποσοτήτων καλών λιπαρών. Ενθάρρυνση της κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων. Χρησιμοποιείτε πάντα ελαιόλαδο. Τι πρέπει να αποφεύγετε: Βαριά γεύματα. Το αλάτι: ειδικά αν το άτομο που φροντίζετε έχει υψηλή πίεση. Τη ζάχαρη: ειδικά στους διαβητικούς. Τα κεκορεσμένα λιπαρά: λιπαρά τυριά, λουκάνικα, επεξεργασμένες τροφές, έτοιμα γλυκά κ.τ.λ. Περιορίστε την κατανάλωση λαδιού. Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 13
Διατροφική πυραμίδα Τι πρέπει να καταναλώνουμε καθημερινά: 7 Πώς να χειριστείτε προβλήματα στον ύπνο Αποφεύγετε την προσθήκη αλατιού και ζάχαρης και τη χρήση ζωικών λιπαρών. Καταναλώστε 3 μερίδες τη μέρα από: Καταναλώστε 3 μερίδες τη μέρα από: Καταναλώστε το λιγότερο 6 μερίδες τη μέρα από: Χρησιμοποιήστε συμπληρώματα βιταμινών όπως Ασβέστιο, Σίδηρο, Βιταμίνες D και B12. Γαλακτοκομικά προϊόντα και τα παράγωγά τους, κρέας, ψάρια, αυγά, ξηροί καρποί και αποξηραμένα φρούτα. Πράσινα φυλλώδη λαχανικά και φρούτα. Yγρά (νερό, γάλα, χυμοί, ζωμοί, σούπες κ.τ.λ.): 8 μερίδες τη μέρα Ρύζι, ζυμαρικά, δημητριακά, ψωμί, πατάτες κ.τ.λ. Οι παρακάτω προτάσεις μπορούν να αποτρέψουν τις διαταραχές στον ύπνο και την αϋπνία. Τι πρέπει να προσέχετε: Δημιουργήστε το κατάλληλο περιβάλλον για τα άτομα που φροντίζετε: με σωστό εξαερισμό, ήρεμο, χωρίς θορύβους, με αποκλειστική χρήση τον ύπνο. Προσπαθήστε να τηρείτε σταθερό ωράριο ύπνου. Ενθαρρύνετέ τους να ασκούνται και να είναι ενεργοί και δραστήριοι κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ενθαρρύνετέ τους να κάνουν χαλαρωτικές ασκήσεις πριν πέσουν για ύπνο. Τι πρέπει να αποφεύγετε: Προσπαθήστε να τους αποτρέψετε από το να κοιμηθούν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αν πρέπει οπωσδήποτε να ξεκουραστούν, τότε ο ύπνος τους καλό θα ήταν να μην ξεπερνά τη μισή ώρα, μάξιμουμ τα τρία τέταρτα. Σιγουρευτείτε ότι δεν τρώνε βαριά γεύματα πριν πέσουν για ύπνο. Σιγουρευτείτε ότι δεν κάνουν κατάχρηση χαπιών που επηρεάζουν τον ύπνο ή ακόμα και υπνωτικών χαπιών. Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 1 μερίδα: ποσότητα φαγητού που καταναλώνεται συνήθως. Πηγή: Spanish Society of Community Nutrition (SENC) 14 15
8 Πώς να χειριστείτε τις απότομες αλλαγές στη διάθεση Μπορεί να αντιμετωπίσετε διαμετρικά αντίθετες καταστάσεις, όπως θλίψη και νωθρότητα από τη μία και θυμό και οργή από την άλλη. Πώς να χειριστείτε τη θλίψη και την απάθεια Κάντε τους να νιώσουν ζωντανοί και ενεργοί, ενθαρρύνοντάς τους να κάνουν πράγματα που απολαμβάνουν. Προτρέψτε τους να συμμετέχουν σε σωματικές, χειρωνακτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Προσπαθήστε να γεμίσετε τον ελεύθερο χρόνο τους με πράγματα που απολαμβάνουν να κάνουν. Ενθαρρύνετέ τους να αποκτήσουν κοινωνικές επαφές και να μπουν σε ομάδες και σωματεία. Ποτέ μην επιμένετε ή μην τους πιέζετε να κάνουν πράγματα όταν δεν έχουν όρεξη. Δώστε τους χρόνο. Δώστε στο μέλος της οικογένειάς σας που φροντίζετε ερεθίσματα που θα διατηρήσουν την καλή του διάθεση. Μοιραστείτε μαζί τους μυστικά και δώστε τους όλη την προσοχή που χρειάζονται, επιστρατεύοντας και τις πέντε σας αισθήσεις. Επαινέστε τους και δείξτε τους την ικανοποίηση που σας δίνει η επικοινωνία μαζί τους. Πώς να χειριστείτε το θυμό και την οργή Ποτέ μη χρησιμοποιείτε φάρμακα για να τους ηρεμήσετε, αν δεν είναι απολύτως απαραίτητο ή αν δεν έχουν χορηγηθεί από γιατρό. Αγνοήστε την επιθετικότητά τους, δίνοντάς τους να καταλάβουν ότι με αυτή τη συμπεριφορά δε θα πάρουν αυτό που θέλουν. Προσπαθήστε να παραμείνετε ήρεμοι ακόμα κι αν μερικές φορές είναι δύσκολο. Ανταμείψτε τη φιλική συμπεριφορά τους. Παραμείνετε ήρεμοι σε κάποιες αλλαγές συμπεριφοράς που οφείλονται σε προβλήματα υγείας όπως ο πόνος, ο πυρετός κ.τ.λ. Ποτέ μην ενδίδετε σε παράλογες απαιτήσεις γιατί στη συνέχεια θα είναι πολύ πιο δύσκολο να αρνηθείτε. Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 17
9 Πώς να βοηθήσετε στη διατήρηση της καθημερινής υγιεινής Μία από τις πρώτες καθημερινές δραστηριότητες που επηρεάζεται, όταν κάποιος είναι εξαρτημένος από τη φροντίδα των άλλων, είναι η προσωπική του υγιεινή (το μπάνιο, το ντους κ.τ.λ.) Η προσωπική υγιεινή είναι ένα σημαντικό κεφάλαιο όπου η επικοινωνία με τα μεγαλύτερα σε ηλικία εξαρτώμενα άτομα παίζει πρωτεύοντα ρόλο. Η προσοχή και ο σεβασμός που απολαμβάνουν κατά τη διάρκεια αυτών των καθημερινών τελετουργιών είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ποιότητα της καθημερινότητάς τους. Ξέρατε ότι... υπάρχει άμεση σχέση ανάμεσα στην ελλιπή υγιεινή και την ανάπτυξη πληγών, ερεθισμών, αλλεργιών και άλλων δερματικών παθήσεων που πλήττουν την υγεία του δέρματος; Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την καθημερινή προσωπική υγιεινή Το πρωί: Είναι η πιο ολοκληρωμένη και η πιο σημαντική καθημερινή τελετουργία προσωπικής υγιεινής. Μπορεί να λάβει χώρα στο κρεβάτι (για βαριά εξαρτημένα άτομα) ή στο μπάνιο αν το άτομο που φροντίζετε μπορεί να σταθεί όρθιο ή να καθίσει σε αναπηρική καρέκλα. Φροντίδα της περιοχής του περινέου όταν αλλάζετε το αδιάβροχο στρώμα: Μολονότι μπορείτε να προγραμματίσετε τακτικές αλλαγές, συνιστούμε να τις κάνετε όταν χρειάζεται, όπως όταν υπάρχει διαρροή ή όταν υπάρχει πιθανότητα τα εκκρίματα να ερεθίσουν το δέρμα. Νυχτερινή υγιεινή: Το ελάχιστο που απαιτείται να κάνετε είναι να καθαρίσετε το πρόσωπό τους και τα χέρια τους πριν τους βάλετε για ύπνο. Μπάνιο ή ντους και λούσιμο: Αυτή η ολοκληρωμένη τελετουργία προσωπικής υγιεινής πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν συχνότερα, τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα. Το να βοηθήσει κανείς κάποιον να κάνει μπάνιο ή να πλυθεί δεν είναι μια απλή μηχανική διαδικασία. Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 18 19
Η ΠΡΟΣΟΧΗ και ο ΣΕΒΑΣΜΟΣ που απολαμβάνουν κατά τη διάρκεια αυτών των καθημερινών τελετουργιών είναι εξαιρετικά σημαντικά για την ποιότητα της καθημερινότητάς τους. Ξέρατε ότι... η υπομονή, η ευελιξία και η φιλικότητα, σε συνδυασμό με τη βαθιά γνώση του ατόμου που φροντίζετε, είναι καθοριστικές για την καλή διεκπεραίωση των τελετουργιών προσωπικής υγιεινής του; Πάντα χρησιμοποιείτε προϊόντα μιας χρήσης. Υγιεινή στο μπάνιο Καθιερώστε συνήθειες για την προσωπική υγιεινή και το μπάνιο. Κάντε εύκολη την πρόσβαση σε σφουγγάρια, προϊόντα υγιεινής, πετσέτες κ.τ.λ. Σεβαστείτε τα απόκρυφα σημεία τους. Εξηγήστε τους τι πρόκειται να κάνετε: «Τώρα θα πλύνω το πρόσωπό σου, σήκωσε το πόδι σου». Σεβαστείτε την προσωπική τους αυτάρκεια όσο περισσότερο μπορείτε, βοηθώντας τους μόνο όταν χρειάζεται: > Αν είναι απαραίτητο, βοηθήστε τους με τα πιο δύσκολα σημεία, την περιοχή του περινέου, τα πόδια κ.τ.λ. > Βοηθήστε τους να βγουν από το ντους, σκουπίστε τους και βοηθήστε τους να ντυθούν. > Ενθαρρύνετε την αυτάρκειά τους, παρατηρώντας τις κινήσεις τους και ζητώντας τους να σας πουν πότε χρειάζονται βοήθεια. Προσπαθήστε να προβλέψετε και να προλάβετε δύσκολες καταστάσεις συμβουλεύοντάς τους π.χ. «Πρόσεχε μην γλιστρήσεις». Παραμείνετε ψύχραιμοι σε κάθε περίπτωση. Μη βιάζεστε. Το να είστε ήρεμοι είναι ύψιστης σημασίας, ειδικά κατά τη διάρκεια του μπάνιου, προς αποφυγή ατυχημάτων. Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 20 21
Κανόνες υγιεινής για άτομα που είναι κατάκοιτα ή έχουν μειωμένη κινητικότητα Το μπάνιο και το ντους είναι οι καλύτεροι τρόποι για να διατηρήσετε την προσωπική υγιεινή των ανθρώπων που φροντίζετε, σε άριστη κατάσταση. Αυτές οι δύο επιλογές είναι οι συνιστώμενες, όταν αυτό είναι δυνατό. Όποιες κι αν είναι οι συνθήκες, όμως, αυτό που πρέπει να θυμάστε είναι ότι ο πρωταρχικός στόχος της προσωπικής υγιεινής είναι να διατηρείται το σώμα σε καλή κατάσταση και να αποφεύγονται οι δυσάρεστες οσμές. Σε περιπτώσεις που δεν υπάρχει άλλη επιλογή, μπορείτε να καθαρίσετε το άτομο που φροντίζετε στο κρεβάτι, χρησιμοποιώντας σφουγγάρι. Συμβουλές για την καθημερινή φροντίδα υγιεινής Γενικές οδηγίες Η σωστή σειρά: Πρόσωπο Λαιμός Σώμα. (Περιποιηθείτε ιδιαίτερα τα σημεία όπου το δέρμα κάνει πτυχώσεις, τα χέρια, τις μασχάλες κ.τ.λ.). Κανόνες υγιεινής για το επάνω μέρος του σώματος Χρησιμοποιείτε πάντα ένα καλά στυμμένο σφουγγάρι ή γάντι. Ξεκινήστε από το πρόσωπο, πλύντε το με μαλακές κινήσεις, καθαρίζοντας τα μάτια μόνο με νερό, από μέσα προς τα έξω. Χρησιμοποιείτε ειδικά προϊόντα υγιεινής. Απλώστε τα στην περιοχή που θέλετε να καθαρίσετε. Με στυμμένο σφουγγάρι ή γάντι, αφαιρέστε την περίσσεια των καθαριστικών προϊόντων από όλες τις περιοχές που έχετε πλύνει. Στεγνώστε με μια πετσέτα. Για να αποφύγετε ερεθισμούς, βεβαιωθείτε ότι το δέρμα είναι εντελώς στεγνό. Βάλτε ενυδατική λοσιόν για να αποφύγετε τους ερεθισμούς και να διατηρείτε το δέρμα σε καλή κατάσταση. Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 22 23
Η περιοχή του περινέου Βγάλτε την πάνα ακράτειας* αν υπάρχει. Χρησιμοποιήστε ένα καλά στυμμένο σφουγγάρι ή γάντι και τρίψτε την περιοχή προσεκτικά. Βάλτε καθαριστικό προϊόν σε όλο το γάντι. Ξεπλύνετε με άφθονο νερό ή ένα καλά στυμμένο σφουγγάρι ή γάντι και στεγνώστε καλά την περιοχή. Ξεκινάτε πάντα από μπρος προς τα πίσω. Ξαναβάλτε την πάνα ακράτειας αν υπάρχει - στη θέση της. Το δέρμα πρέπει πάντα να είναι καλά στεγνωμένο γιατί η υγρασία το εξασθενεί και δημιουργεί ερεθισμούς. * Μπορείτε να βρείτε πληροφορίες για αντίστοιχα προϊόντα στο κεφάλαιο «Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για την ακράτεια». Το κάτω μέρος του σώματος Χρησιμοποιήστε ένα καλά στυμμένο σφουγγάρι ή γάντι. Βάλτε καθαριστικό προϊόν σε όλο το γάντι. Καθαρίστε τα πόδια, ξεκινώντας από τους μηρούς προς τα πέλματα. Με στυμμένο σφουγγάρι ή γάντι, αφαιρέστε την περίσσεια του σαπουνιού. Βάλτε ενυδατική λοσιόν σε στεγνό δέρμα. Μην ξεχνάτε: Φροντιστές μπορούν να γίνουν ιδιώτες, ιδρύματα ή σωματεία (κερδοσκοπικά ή μη), που φροντίζουν άτομα που χρειάζονται τις υπηρεσίες τους. Ένα άτομο είναι εξαρτώμενο όταν έχει ανάγκη τη φροντίδα και την προσοχή των άλλων σε περισσότερο ή λιγότερο συνεχή βάση. Υπάρχουν τρία είδη εξάρτησης: Μεσαίου βαθμού, Σοβαρού βαθμού και Απόλυτη εξάρτηση. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να ενισχύετε την αυτάρκεια και την αυτοεκτίμηση των ατόμων που φροντίζετε. Προτρέψτε τα να συνεχίζουν να κάνουν χρήση των ικανοτήτων που διατηρούν. Κάντε στο χώρο σας τις απαραίτητες αλλαγές έτσι ώστε να μπορείτε να τους προσφέρετε ασφάλεια και εμπιστοσύνη. Οι κανόνες προσωπικής υγιεινής πρέπει να τηρούνται σχολαστικά. Το στεγνό και ενυδατωμένο δέρμα παραμένει υγιές και χωρίς ερεθισμούς. Πώς να φροντίζετε αυτούς που σας χρειάζονται 24 25
2 Η ακράτεια ούρων και κοπράνων αποτελούν συνηθισμένες αιτίες εξάρτησης από τη φροντίδα των άλλων κι αυτό ισχύει περισσότερο για τα ηλικιωμένα μέλη της οικογένειας. Το κεφάλαιο που ακολουθεί αναλύει τα δεδομένα των δύο αυτών περιπτώσεων: Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την ακράτεια 1 Ακράτεια ούρων είναι η ακούσια απώλεια ούρων, σε ανύποπτο χρόνο και ακατάλληλο χώρο, σε ποσότητα και συχνότητα που είναι ικανές να δημιουργήσουν πρόβλημα στο άτομο που πάσχει απ αυτήν. Ειδικότερα, τα άτομα που πάσχουν από ακράτεια, αντιμετωπίζουν, εξαιτίας της, περιορισμό της ενεργητικότητάς τους και της κοινωνικής τους ζωής. Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία τόσο στους άντρες όσο και στις γυναίκες. Εντούτοις, είναι πιο συχνή σε γυναίκες άνω των 60 ετών. Στατιστικά, τα περιστατικά ακράτειας ούρων σε γυναίκες άνω των 65, ξεπερνούν το 23,9% ενώ στους άντρες το αντίστοιχο ποσοστό είναι περίπου 9,6%.* Δεν θεωρείται αυτή καθαυτή ασθένεια. Είναι συνέπεια της αλλαγής της φάσης πληρότητας της κύστης, ένα επακόλουθο πολλών παθήσεων. *Πηγή: ONI Aκράτεια ούρων Aκράτεια κοπράνων Τι είναι η ακράτεια ούρων; Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την ακράτεια 26 27
Τύποι ακράτειας ούρων Ακράτεια οφειλόμενη σε άγχος Αυτό το είδος ακράτειας συμβαίνει μετά από καταπόνηση και είναι γνωστή ως ακράτεια οφειλόμενη σε άγχος. Είναι το πιο συνηθισμένο είδος ακράτειας στις γυναίκες. Οφείλεται στην αποδυνάμωση των μυών του πυελικού εδάφους που στηρίζουν την κύστη. Άλλοι προδιαθετικοί παράγοντες είναι η εμμηνόπαυση, η παχυσαρκία, η εγκυμοσύνη, η επέμβαση του προστάτη και άλλα. Μπορεί να συμβεί αμέσως μετά από έντονη καταπόνηση, βήχα κ.τ.λ. Ουρήθρα Νεφρά Κύστη Πυελικό έδαφος Επιτακτική ακράτεια Αυτό το είδος ακράτειας είναι επίσης γνωστό και ως υπερδραστήρια κύστη. Συμβαίνει όταν κάποιος νιώθει την επιτακτική ανάγκη να ουρήσει και η κύστη απελευθερώνει ακούσια μια ποσότητα ούρων. Οι κύριες αιτίες γι αυτό το είδος ακράτειας είναι νευρολογικά προβλήματα ή αλλοιώσεις, φλεγμονές της κύστης, μολύνσεις κ.τ.λ. Μικτή ακράτεια Κάποια άτομα, συχνά γυναίκες, πάσχουν από μικτή ακράτεια. Πρόκειται για συνδυασμό ακράτειας οφειλόμενης σε άγχος και επιτακτικής ακράτειας. Προσβάλλει κυρίως γυναίκες. Όταν συνυπάρχουν και οι δύο μορφές ακράτειας, συχνά η απώλεια ούρων που οφείλεται σε μία από τις δύο μορφές είναι συχνότερη της άλλης. Άλλα σωματικά ή πνευματικά προβλήματα που παρεμποδίζουν τον πάσχοντα από το να πάει στην τουαλέτα εγκαίρως Αυτό συμβαίνει όταν κάποιος αδυνατεί να πάει στην τουαλέτα εγκαίρως, εξαιτίας της σωματικής ή πνευματικής αδυναμίας του ν ανταποκριθεί άμεσα στην ανάγκη του να ουρήσει. Ξέρατε ότι... κάποια φάρμακα μπορούν να δημιουργήσουν ακράτεια ούρων; Ανάμεσά τους είναι τα διουρητικά, τα οιστρογόνα, οι βενζοδιαζεπίνες, τα αντικαταθλιπτικά, τα υπνωτικά και τα καθαρτικά. Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την ακράτεια 28 29
2 Τι είναι η ακράτεια κοπράνων; Ακράτεια κοπράνων είναι η απώλεια της ικανότητας εκούσιου ελέγχου του πρωκτικού σφικτήρα με συνέπεια την ακούσια απελευθέρωση κοπράνων και αερίων. Ποιοι υποφέρουν από ακράτεια κοπράνων Παρατηρείται συχνότερα σε γυναίκες που έχουν γεννήσει φυσιολογικά, σε ηλικιωμένα άτομα που υποφέρουν από μετατραυματικό σοκ (μετά από ατύχημα), σε άτομα που έχουν υποβληθεί σε σοβαρές χειρουργικές επεμβάσεις ή πάσχοντες από αποπληξία. Μερικές ασθένειες, όπως ο διαβήτης ή η νόσος του Πάρκινσον, μπορούν να δημιουργήσουν εντερικά προβλήματα, και επίσης άτομα που πάσχουν από φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου ή από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου μπορεί να νιώθουν έντονη την ανάγκη να πάνε στην τουαλέτα ή να έχουν απώλειες. Γιατί συμβαίνει; Δυσκοιλιότητα που προκαλεί εξασθένιση του πρωκτού και των εντέρων. Πρόσκρουση των κοπράνων στον ορθό. Σοβαρή διάρροια. Βλάβες του πρωκτικού σφικτήρα. Βλάβες στα νεύρα ή σε άλλους μύες. Γυναικολογικές χειρουργικές επεμβάσεις, χειρουργική επέμβαση στον προστάτη ή στην περιοχή του πρωκτού. Χρόνια κατάχρηση καθαρτικών. Πώς να χειριστείτε την ακράτεια Αλλάζοντας τρόπο ζωής Αλλαγές στη διατροφή μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά. Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης και αυξήστε την πρόσληψη φυτικών ινών, για να αυξήσετε την ποσότητα των κοπράνων και να μειώσετε την ποσότητα ούρων. Επανεκπαιδεύοντας την κύστη Η επανεκπαίδευση της κύστης μπορεί να βελτιώσει σημαντικά το μυϊκό τόνο της περιοχής. Δίνοντας άμεσες λύσεις Χρήση απορροφητικών προϊόντων για την ακράτεια. Λήψη ειδικών φαρμάκων όπως η λοπεραμίδη που μπορεί να ελέγξει τη διάρροια και πιθανόν να ελαττώσει την ακράτεια, πάντα με τη συμβουλή ειδικών γιατρών. Χειρουργική επέμβαση όταν το πρόβλημα προκαλείται από μια πλήρως καθορισμένη αιτία και μπορεί να λυθεί με αυτό τον τρόπο. Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την ακράτεια 30 31
3 Τρόποι βελτίωσης της ποιότητας ζωής των ατόμων που πάσχουν από ακράτεια Οι παρακάτω προτάσεις μπορούν να κάνουν την ποιότητα ζωής των ατόμων που πάσχουν από ακράτεια καλύτερη: Βοηθήστε τους να δεχτούν και να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Χρησιμοποιήστε τεχνικά βοηθήματα (κάγκελα στο μπάνιο/τουαλέτα, ανυψωτικό τουαλέτας, αδιάβροχο στρώμα κ.τ.λ.). Ορίστε τους την κατάλληλη διατροφή και τη σωστή λήψη υγρών (ελαττώστε τη λήψη υγρών 2 με 3 ώρες πριν πέσουν για ύπνο, αυξήστε τη λήψη φυτικών ινών για να αποφύγετε την ακράτεια κοπράνων). Είναι σημαντικό να καθιερώσετε ένα καθημερινό πρόγραμμα: > Εξασφαλίστε την τήρηση των κανόνων προσωπικής υγιεινής του ασθενούς. >Αν ο ασθενής δεν είναι σε θέση να το κάνει μόνος του, βοηθήστε τον στην τήρηση της προσωπικής του υγιεινής, πολλές φορές την ημέρα πριν πέσει για ύπνο. Χρησιμοποιείτε προϊόντα ακράτειας (πάνες κ.τ.λ.) για ενηλίκους. 4 Τεστ αυτό-διάγνωσης Το παρακάτω τεστ αυτό-διάγνωσης 5 ερωτήσεων θα σας βοηθήσει να ορίσετε το βαθμό απώλειας ούρων του ατόμου που φροντίζετε, βάσει ενός συστήματος αξιολόγησης. Το τεστ πρέπει να γίνει πριν τη χρήση απορροφητικών προϊόντων για την ακράτεια. Πάντα να συμβουλεύεστε το γιατρό σας, για τη σωστή διάγνωση και τη θεραπεία που συστήνεται, για την περίπτωση του μέλους της οικογένειάς σας που πάσχει από ακράτεια. Η ξαφνική απώλεια συμβαίνει Μετά από καταπόνηση Οι απώλειες είναι Ο ασθενής μπορεί να σταματήσει την απώλεια Ένας βαθμός Δύο βαθμοί Τρεις βαθμοί Σταγόνασταγόνα Σε ηρεμία Συνεχείς Ο ασθενής είναι Αυτάρκης Εξαρτώμενος Ναι Όχι Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την ακράτεια Ο ασθενής μπορεί να ζητήσει βοήθεια Ναι Όχι 32 33
Βαθμολογία Βαθμοί έως 7 μονάδες Ελαφριά απώλεια Συνιστώμενα προϊόντα: Απορροφητικά με διάφορους βαθμούς απορροφητικότητας. 8 με 10 μονάδες Μέτρια απώλεια Συνιστώμενα προϊόντα: Απορροφητικά με μεγαλύτερο βαθμό απορροφητικότητας ή TENA Pants, απορροφητικά εσώρουχα. Πάνω από 10 μονάδες Σημαντική απώλεια Συνιστώμενα προϊόντα: Ελαστικά προστατευτικά TENA Slip και TENA Flex. TENA Lady TENA For men TENA Pants TENA Slip & Flex TENA Pants Το TENA Pants είναι το πρώτο απορροφητικό εσώρουχο που κρατά το δέρμα στεγνό πολύ περισσότερο, επιτρέποντας απόλυτη ελευθερία κινήσεων. Φρεσκάδα: Από υλικό που αφήνει το δέρμα να αναπνέει, μεγεθύνοντας την αίσθηση φρεσκάδας και καθαριότητας. TENA Slip & Flex Τα TENA Slip & Flex είναι προϊόντα νέας γενιάς, σχεδιασμένα για άτομα που πάσχουν από ακράτεια. Εξασφαλίζουν τέλεια προστασία στο δέρμα και είναι άνετα και εύχρηστα. Διακριτικότητα: Από υφασμάτινο υλικό. Με σύστημα Odour Neutralizer που εγκλωβίζει τις οσμές. Αποτελεσματικότητα: Χάρη στο σύστημα ταχύτατης απορροφητικότητας Feel Dry που διαθέτει, χαρίζει μοναδική στεγανότητα και προστασία. Ευκολία: Μπορείτε να το φορέσετε και να το βγάλετε σαν κανονικό εσώρουχο. Μετά τη χρήση, μπορείτε εύκολα να το βγάλετε σαν εσώρουχο ή σκίζοντάς το από τις άκρες. Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την ακράτεια Φρεσκάδα: Από υλικό που αφήνει το δέρμα να αναπνέει. Ευκολία: Ζώνη, εύκολη στο άνοιγμα και στο κλείσιμο, που διευκολύνει τη δουλειά του φροντιστή. 34 35
5 Φροντίδα για το δέρμα των ατόμων που πάσχουν από ακράτεια Τα άτομα που πάσχουν από ακράτεια ούρων και κοπράνων αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης δερματικών ερεθισμών, ως αποτέλεσμα της χρήσης απορροφητικών προϊόντων που δημιουργούν ένα κλειστό, υγρό περιβάλλον. Η συνεχής παρουσία υγρασίας κάνει το δέρμα ευαίσθητο στην τριβή και ευάλωτο σε πληγές. Τα προβλήματα αυτά μπορούν να προληφθούν με μια σειρά ενεργειών: Το δέρμα και η περιοχή του περινέου πρέπει να πλένονται αμέσως μόλις αλλάζετε την πάνα. Το δέρμα πρέπει να πλένεται με νερό και ήπιο σαπούνι και να στεγνώνεται καλά. Οι συχνοί καθαρισμοί μπορούν να προκαλέσουν ξηρότητα και ερεθισμό. Οι κρέμες κρατούν το δέρμα ενυδατωμένο. Εντούτοις, προϊόντα που περιέχουν αλκοόλ καλό είναι να αποφεύγονται γιατί μπορεί να ερεθίσουν το δέρμα ακόμα περισσότερο. Μην ξεχνάτε: Υπάρχουν δύο είδη ακράτειας: ούρων και κοπράνων. Ακράτεια ούρων: Τι είναι; Ακράτεια ούρων είναι η ακούσια απώλεια ούρων σε ποσότητα και συχνότητα που είναι ικανές να δημιουργήσουν πρόβλημα στο άτομο που πάσχει απ αυτήν. Ακράτεια κοπράνων: Τι είναι; Είναι η απώλεια της ικανότητας του εκούσιου ελέγχου του πρωκτικού σφικτήρα. Τα συμπτώματα της ακράτειας αυξάνονται με την ηλικία και επιδεινώνονται από διάφορες αιτίες. Παρά το ότι είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο, η ακράτεια παραμένει ταμπού και μπορεί να επηρεάσει δραματικά την κοινωνική ζωή αυτού που πάσχει απ αυτήν. Υπάρχουν λύσεις που μπορούν να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των ατόμων που πάσχουν από ακράτεια και να μειώσουν τις αρνητικές συνέπειές της. Τα απορροφητικά προϊόντα είναι μία απ αυτές τις λύσεις και κυκλοφορούν σε διάφορα μεγέθη και με πολλούς διαφορετικούς βαθμούς απορροφητικότητας. Η σχολαστική τήρηση των κανόνων υγιεινής είναι σημαντική, όπως επίσης και η χρήση προϊόντων ακράτειας που είναι ειδικά σχεδιασμένα για ενήλικες. Χρησιμοποιείτε προϊόντα, ειδικά σχεδιασμένα για την περιοχή του περινέου. Όποια κι αν είναι η δική σας περίπτωση, συμβουλευτείτε το γιατρό σας ή έναν ειδικό για μια κανονική διάγνωση του προβλήματός σας, έτσι ώστε να βρείτε μαζί την καλύτερη δυνατή λύση. Όλα όσα πρέπει να ξέρετε για την ακράτεια 37
3 Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας 1 Πώς να φροντίσετε τον εαυτό σας Το να φροντίζετε ένα μέλος της οικογένειάς σας είναι σε γενικές γραμμές ένα δύσκολο και μακροχρόνιο καθήκον που απαιτεί να αναδιοργανώσετε τις προτεραιότητές σας, μέσα στην ίδια την οικογένεια, τη δουλειά και την κοινωνική σας ζωή, σύμφωνα με τις νέες υποχρεώσεις που έχετε αναλάβει. Οι συνέπειες της νέας αυτής δέσμευσης ποικίλουν ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες, την αρρώστια και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το άτομο που φροντίζετε, το πόσο προχωρημένη είναι η κατάσταση της πάθησής του, την πνευματική του διαύγεια κ.τ.λ. Μάθετε να ζητάτε βοήθεια Μην προσπαθείτε να τα κάνετε όλα μόνοι σας και μην περιμένετε ότι θα σας βοηθήσουν οι άλλοι αν δεν τους το ζητήσετε. Το να ζητάτε βοήθεια είναι πολύ σημαντικό όταν φροντίζετε ένα ανήμπορο μέλος της οικογένειάς σας, πάρα το γεγονός ότι δεν είναι πάντα εύκολο. Οι φροντιστές που έχουν την υποστήριξη και τη βοήθεια των άλλων, τις περισσότερες φορές την έχουν κερδίσει μόνοι τους. Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας 38 39
Τρόποι με τους οποίους μπορείτε να ζητήσετε τη βοήθεια των άλλων. Για να ανταποκρίνεστε με επάρκεια στα καθήκοντά σας πρέπει πρώτα να μάθετε να φροντίζετε τον εαυτό σας. Αν χρειάζεστε βοήθεια, ζητήστε την ευθέως. Να είστε σαφείς ως προς το είδος της βοήθειας που χρειάζεστε. Το να ζητάτε βοήθεια δεν είναι δείγμα αδυναμίας. Είναι δείγμα ενδιαφέροντος και αφοσίωσης στο άτομο που φροντίζετε και σ εσάς τους ίδιους. Δεχτείτε τη βοήθεια των άλλων καθώς και εκπαίδευση και συμβουλές στο συγκεκριμένο θέμα από άλλα μέλη της οικογένειας, ιδρύματα, οργανώσεις, σωματεία κ.τ.λ. Προσαρμοστείτε στην υποστήριξη που σας προσφέρουν. Οι δικές σας υπηρεσίες δεν είναι οι μόνες διαθέσιμες, ούτε κατ ανάγκη οι καλύτερες. Ευχαριστήστε τους άλλους για τη βοήθειά τους. Αυτό κάνει πιο πιθανό το ενδεχόμενο να συνεχίσουν να σας βοηθούν. Η ευθύνη της φροντίδας του εξαρτώμενου μέλους της οικογένειάς σας δεν είναι αποκλειστικά δική σας. Εντούτοις είναι ξεκάθαρο ότι δεν μπορείτε να εξαναγκάσετε κανέναν να αναλάβει αυτό το καθήκον. Αποφύγετε σκέψεις του τύπου «κανείς δε νοιάζεται για το αγαπημένο μου πρόσωπο περισσότερο από μένα». Αν δε ζητήσετε βοήθεια, το πιθανότερο είναι ότι δε θα τη λάβετε. Μάθετε να νοιάζεστε για τον εαυτό σας. Εξασφαλίστε στον εαυτό σας μια φυσιολογική ζωή Οι φροντιστές που νιώθουν καλά με τον εαυτό τους είναι αυτοί που μένουν πιστοί σε συνήθειες που τους βοηθούν να διατηρούν μια καλή σωματική και ψυχολογική κατάσταση, σημαντική προϋπόθεση για να μπορούν να συνεχίσουν να φροντίζουν τον εαυτό τους και τους άλλους. Να εξασφαλίζετε στον εαυτό σας τον ύπνο που χρειάζεται Να μην παραμελείτε τα άλλα μέλη της οικογένειάς σας Να ασκείστε τακτικά Το να νοιάζεστε για την υγεία σας σημαίνει Να ξεκουράζεστε Να αποφεύγετε την απομόνωση Να διατηρείτε χόμπι και ενδιαφέροντα Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας 40 41
Κοιμηθείτε αρκετά Ο ύπνος είναι απολύτως απαραίτητος. Η έλλειψη ύπνου είναι το πιο συχνό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι φροντιστές, γιατί τις περισσότερες φορές πρέπει να φροντίζουν το εξαρτώμενο μέλος της οικογένειάς τους κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η έλλειψη ύπνου μπορεί να εντείνει τη συναισθηματική φόρτιση και την κούραση του φροντιστή. Εξασφαλίστε μερικές ώρες ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας, αν ο νυχτερινός σας ύπνος είναι ανεπαρκής. Κάντε γυμναστική σε τακτική βάση Μην απομονώνεστε και περάστε χρόνο εκτός σπιτιού Οι φροντιστές συχνά απομακρύνονται από τους φίλους και τους συγγενείς τους, ειδικά όταν το άτομο που φροντίζουν χρειάζεται την αδιάλειπτη φροντίδα τους. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να απομονώνονται, κάτι που αυξάνει το αίσθημα κόπωσης και άγχους και μπορεί να οδηγήσει σε σωματική και ψυχολογική επιβάρυνση. Για να αποφύγετε τέτοιες συνέπειες, η καλύτερη λύση είναι να εξασφαλίσετε στον εαυτό σας λίγο χρόνο για τις δραστηριότητες που απολαμβάνετε, να συνεχίσετε να έχετε χόμπι και να έρχεστε σε επαφή με άλλους ανθρώπους. Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας Η σωματική άσκηση είναι ιδανικός τρόπος για να αντιμετωπίσετε το συναισθηματικό στρες. Είναι ο πιο υγιεινός τρόπος για να μειώσετε το άγχος που έχετε συσσωρεύσει κατά τη διάρκεια της μέρας. 42 43
Κρατήστε τα χόμπι και τα ενδιαφέροντά σας Μην παραμελείτε τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας Ένα φαινόμενο που είναι αρκετά συχνό σε φροντιστές είναι να εστιάζουν αποκλειστικά στις ανάγκες αυτού που φροντίζουν, αφιερώνοντας τον περισσότερο χρόνο τους σ αυτόν, παραμελώντας εντελώς τις δικές τους ανάγκες. Αν για παράδειγμα έχετε εγκαταλείψει χόμπι, δραστηριότητες και επαφές με φίλους, σας συμβουλεύουμε να τα επανεντάξετε στο πρόγραμμά σας. Για να μπορέσετε να είστε σε καλή ψυχολογική και σωματική κατάσταση είναι σημαντικό να ασχολείστε με δραστηριότητες που απολαμβάνετε, να έχετε τα προσωπικά σας ενδιαφέροντα, να έχετε επαφή με τις παρέες σας και να προσφέρετε στον εαυτό σας ποιοτικό χρόνο. Κρατήστε τις ισορροπίες ανάμεσα στις δικές σας ανάγκες και στις υποχρεώσεις σας απέναντι στο μέλος της οικογένειάς σας που φροντίζετε. Η φροντίδα του εξαρτώμενου από εσάς μέλους της οικογένειας δεν πρέπει να σας οδηγήσει στο να παραμελείτε όλους τους υπόλοιπους. Οργανώστε βάρδιες με τα άλλα μέλη της οικογένειας, έτσι ώστε να έχετε τη δυνατότητα να αφιερώσετε χρόνο στην υπόλοιπη οικογένεια, τα παιδιά και το σύντροφό σας. Ξεκουραστείτε Άνθρωποι σαν εσάς, που φροντίζουν ένα μέλος της οικογένειας, εξαντλούν τις δυνάμεις τους κατά τη διάρκεια της ημέρας, φτάνοντας τον οργανισμό τους στα όρια. Γι αυτό, είναι απολύτως απαραίτητο να ξεκουράζεστε καθημερινά, χωρίς να χρειάζεται να φύγετε από το σπίτι ή να αφήσετε το άτομο που φροντίζετε μόνο του. Υπάρχουν απλοί τρόποι για να αποσυμπιεστείτε, να πάρετε μια ανάσα και να ξεκουραστείτε. Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας 44 45
Πώς να οργανώσετε το χρόνο σας Η έλλειψη χρόνου είναι ένα από τα βασικά θέματα που απασχολούν τους φροντιστές. Δεν επαρκεί ο χρόνος τους για την κάλυψη των δικών τους αναγκών, για να φροντίσουν το άτομο που τους έχει ανάγκη, για να είναι δίπλα στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας, να αφιερωθούν στη δουλειά τους και να είναι με φίλους. Η οργάνωση των υποχρεώσεων και των αναγκών μέσα στο διαθέσιμο χρόνο σας είναι αναμφισβήτητα κάτι που μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής σας. Πώς να οργανώσετε το χρόνο σας Ρωτήστε τον εαυτό σας: Χρειάζεται πραγματικά να το κάνω αυτό; Μ αυτό τον τρόπο, μπορείτε να αποφασίσετε ποιες δραστηριότητες είναι σημαντικές και ποιες όχι. Βάλτε ρεαλιστικούς στόχους πριν δεσμευτείτε για κάτι. Υπολογίστε στη βοήθεια των μελών της οικογένειας. Συμβουλευτείτε τους, ζητήστε τη βοήθειά τους, δείτε πώς μπορούν να σας βοηθήσουν και συμπεριλάβετε τη βοήθειά τους στο καθημερινό σας πρόγραμμα. Ενημερώστε το άτομο που φροντίζετε για τις αλλαγές που αποφασίσατε. Κάντε πρόγραμμα δραστηριοτήτων. Μάθετε να νοιάζεστε και για τις δικές σας ανάγκες. Περιορίστε το χρόνο που αφιερώνετε στη φροντίδα των άλλων. Αν προσφέρετε περισσότερη βοήθεια απ όση χρειάζεται, περιορίζετε τη δυνατότητα των άλλων να βοηθήσουν με τη σειρά τους, αναλαμβάνοντας ένα μέρος των καθηκόντων. Επιπλέον, μ αυτό τον τρόπο, αυξάνετε τον όγκο της δουλειάς που πρέπει να κάνετε εσείς. Είναι σημαντικό να μάθετε να λέτε όχι όταν σας ζητούνται πάρα πολλά. Πότε πρέπει να θέσετε όρια στη φροντίδα που προσφέρετε Όταν το άτομο που δέχεται τις υπηρεσίες σας: Σας κατηγορεί για λάθη που έχει κάνει το ίδιο. Επικαλείται κατασκευασμένους λόγους για να κερδίσει ακόμα μεγαλύτερη προσοχή. Σας κατηγορεί όταν θέτετε όρια στις απαιτήσεις του. Κατηγορεί άλλους για προβλήματα που προκαλεί το ίδιο. Αρνείται τη βοήθεια που διευκολύνει τα καθήκοντα του φροντιστή (αναπηρικό καρότσι κ.τ.λ.). Πιέζει ή χτυπά τον φροντιστή. Δημιουργεί αδικαιολόγητα έξοδα εις βάρος του προϋπολογισμού της οικογένειας (π.χ. τηλεφωνήματα). Αρνείται να ξοδέψει τα δικά του χρήματα για απαραίτητες υπηρεσίες (π.χ. το να προσλάβει ένα άτομο για να τον/την φροντίζει). Απαιτεί περισσότερη βοήθεια απ όση έχει πραγματικά ανάγκη. σε κάθε περίπτωση από τις παραπάνω, έχετε το δικαίωμα να θέσετε όρια στη φροντίδα που προσφέρετε. Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας 47
2 Οι συνέπειες για τον φροντιστή Το καθήκον της φροντίδας ενός αγαπημένου προσώπου είναι ανακουφιστικό και θετικό. Εντούτοις καλό είναι να θυμόμαστε ότι δεν είναι όλοι οι φροντιστές επαγγελματίες του είδους κι ότι τα συγκεκριμένα καθήκοντα είναι σίγουρο ότι θα επηρεάσουν τη ζωή σας στους παρακάτω τομείς. Στις οικογενειακές σας σχέσεις. Στη δουλειά σας και στην οικονομική σας κατάσταση. Στον ελεύθερο χρόνο σας. Στην υγεία σας. Στη διάθεσή σας. Μην κάνετε τίποτα απ όσα μπορεί να κάνει μόνο του το άτομο που φροντίζετε. Η ικανοποίηση που απορρέει από τη φροντίδα των άλλων Συχνά, οι φροντιστές ανακαλύπτουν ότι διαθέτουν ικανότητες που αγνοούσαν ότι κατέχουν. Μερικοί μάλιστα παραδέχονται ότι εξελίχθηκαν ως άτομα μέσα από αυτή την εμπειρία. Επιπλέον, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην αναβάθμιση των υπηρεσιών που παρέχει ο φροντιστής και που καταλήγουν στη βελτίωση των συνθηκών ζωής του. H φροντίδα ενός αγαπημένου προσώπου μπορεί να προκαλέσει αλλαγές κα να δημιουργήσει θετικά συναισθήματα όπως τα παρακάτω: Φέρνει τους ανθρώπους κοντά και δημιουργεί ισχυρούς δεσμούς. Κάνει τους ανθρώπους να εκτιμούν το χρόνο που περνούν μαζί. Βοηθά τους φροντιστές να βελτιώσουν τις οργανωτικές τους ικανότητες και να μάθουν να καταφέρνουν πολλά πράγματα συγχρόνως. Μπορεί να βοηθήσει τους φροντιστές να επεκτείνουν το προσωπικό τους σύστημα αξιών. Καλλιεργεί τη συμπόνια και την αλληλεγγύη. Βοηθάει το φροντιστή να καταστρώσει σχέδια για το δικό του μέλλον. Το να φροντίζω τη μητέρα μου ήταν ένα δώρο. Απόλαυσα κάθε στιγμή που μοιράστηκα μαζί της μ ένα τρόπο που δεν είχα ποτέ φανταστεί. Γελούσαμε κι αυτή ήταν η θεραπεία μας! Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας 48 49
Αλλαγές στη ζωή σας Μεταβολές στη διάθεση Αλλαγές στις οικογενειακές σχέσεις Συγκρούσεις μπορεί να προκύψουν μέσα στην ίδια την οικογένεια για το αν και σε ποιο βαθμό οφείλει να εμπλακεί κάθε μέλος της οικογένειας στη φροντίδα του εξαρτώμενου ατόμου. Είμαι ανύπαντρος/η... και οι γονείς μου εξαρτώνται από τη φροντίδα μου. Τα αδέλφια μου με ευγνωμονούν που φροντίζω τους γονείς μας και με στηρίζουν ηθικά, αλλά όταν τους ζητώ πραγματική βοήθεια, δεν είναι ποτέ διαθέσιμοι. Δεν θα ήταν πιο δίκαιο αν μοιραζόμασταν όλοι τις υποχρεώσεις μας απέναντί τους; Είναι απολύτως φυσιολογικό να βρεθείτε αντιμέτωποι με πάρα πολλά συναισθήματα. Μερικά είναι θετικά, όπως τα συναισθήματα ικανοποίησης που απορρέουν από την αφοσίωσή σας στο αγαπημένο σας πρόσωπο. Αυτές οι συναισθηματικές διακυμάνσεις μπορούν ωστόσο να γίνουν και αρνητικές και να νιώσετε συναισθήματα ανεπάρκειας, ενοχής, μοναξιάς κ.τ.λ. Μην ξεχνάτε ότι έχετε πολλά είδη βοήθειας στη διάθεσή σας, στο δύσκολο αυτό έργο σας (π.χ. ψυχολόγους, συλλόγους ασθενών, κοινωνική πρόνοια, οικογένεια). Αλλαγές στην υγεία σας Η μακροχρόνια παροχή φροντίδας σε ένα μέλος της οικογένειάς σας μπορεί να επηρεάσει την υγεία σας. Μπορεί να νιώθετε συχνά κόπωση ή να αισθάνεστε ότι η υγεία σας χειροτερεύει. Σε περίπτωση που νιώσετε την παραμικρή αλλαγή, συμβουλευτείτε ένα γιατρό. Φροντίζω την άρρωστη μητέρα μου... εδώ και τρία χρόνια. Μετά απ όλο αυτό το χρονικό διάστημα νιώθω ότι η ζωή μου έχει περιοριστεί στα καθήκοντα της νοσοκόμας. Νιώθω ότι έχω φτάσει στα όριά μου. Δεν μπορώ να συνεχίσω. Μπορεί να συνδυαστεί η ξεκούραση με τη φροντίδα ενός εξαρτώμενου από εμένα ατόμου; Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας 50 51
Οικονομικές δυσκολίες Συναισθήματα ενοχής Συχνά, οι οικονομικές δυσκολίες προκύπτουν εξ αιτίας της απώλειας εισοδήματος (λιγότερες ώρες απασχόλησης λόγω των νέων καθηκόντων) ή ως απόρροια των αυξημένων εξόδων λόγω των νέων αναγκών (προσαρμογές στο σπίτι, αγορά βοηθητικού εξοπλισμού κ.τ.λ.). Σε τέτοιες περιπτώσεις, συμβουλευτείτε την κοινωνική πρόνοια της περιοχής σας για να μάθετε τι οικονομική ή άλλη βοήθεια δικαιούστε, για να μπορέσετε να ελαχιστοποιήσετε το πρόβλημα. Μείωση των δραστηριοτήτων του ελεύθερου χρόνου Το να είστε υπεύθυνος/η για ένα εξαρτώμενο άτομο μπορεί να περιορίσει δραματικά τη συμμετοχή σας σε δραστηριότητες που σας ευχαριστούν, εντείνοντας το συναίσθημα απομόνωσης και μοναξιάς. Προσπαθήστε να μην αφήνετε τα νέα δεδομένα να απορροφήσουν την ενεργητικότητά σας, εντάσσοντας στη νέα σας ζωή τα ενδιαφέροντα και τα χόμπι που είχατε παλιά. Φροντίζω τη μητέρα μου... Καλέστε τους φίλους σας στο τηλέφωνο. Βγείτε βόλτα. Πηγαίνετε σινεμά. Μην παραμελείτε το σύντροφό σας. εδώ κι ένα χρόνο. Έχω παραμελήσει τις φιλίες μου και συχνά νιώθω μόνη. Κάποια στιγμή, μπορεί να έρθετε αντιμέτωποι με μια πολύ δύσκολη απόφαση: το αν είναι σωστό ή όχι, να βάλετε το μέλος της οικογένειάς σας σε οίκο ευγηρίας. Αν αυτή είναι η λύση που πρέπει να ακολουθήσετε και αποφασίσετε να κάνετε αυτήν την επιλογή, θα καταργήσετε κάποιες από τις έννοιες σας αλλά θα αποκτήσετε καινούριες. Ανάμεσά τους είναι το τι θα πουν οι άλλοι για την επιλογή σας, οι τύψεις σας για το γεγονός ότι δεν φροντίζετε εσείς το αγαπημένο σας άτομο, η ποιότητα των υπηρεσιών που θα δεχτεί σ ένα τέτοιο χώρο σε συνάρτηση με τα χρήματα που καταβάλλετε, ακόμα και η απόσταση του οίκου ευγηρίας από το σπίτι σας, έτσι ώστε να μπορείτε να επισκέπτεστε το μέλος της οικογένειάς σας τακτικά. Μην πάρετε αυτή την απόφαση μόνοι σας. Μιλήστε με όλα τα μέλη της οικογένειάς σας, που έχουν σχέση με το θέμα, ή ζητήστε τη βοήθεια των οργανισμών και των σωματείων που σας ενημέρωσαν γι αυτή σας την επιλογή. Αφού το συζητήσετε και αποφασίσετε, μην μπείτε σε σκέψεις για το αν το μέλος της οικογένειάς σας θα λάβει την καλύτερη πιθανή φροντίδα. Η κατάσταση της υγείας του πατέρα μου... έφτασε σ ένα σημείο όπου δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να τον βάλουμε σε οίκο ευγηρίας. Εντούτοις, δεν έχω το κουράγιο να πάρω την απόφαση. Νιώθω ότι έτσι τον εγκαταλείπω. Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας 52 53
3 Προειδοποιητικά σημάδια που σημαίνουν συναγερμό για την υγεία του φροντιστή 4 Πού να αναζητήσετε βοήθεια Έχουμε ήδη αναφερθεί στις επιπτώσεις της παροχής φροντίδας στην υγεία του φροντιστή, όμως είναι πολύ σημαντικό να μην αγνοηθούν κάποια προειδοποιητικά σημάδια έτσι ώστε να αναζητήσει βοήθεια εγκαίρως. Φροντιστές και κοντινά πρόσωπα σε φροντιστές πρέπει να είναι σε επιφυλακή για τα παρακάτω προειδοποιητικά σημάδια: Απώλεια ενέργειας, συνεχής κόπωση, υπνηλία. Απομόνωση. Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, αύξηση της συχνότητας καπνίσματος, χρήση φαρμάκων. Απώλεια μνήμης, δυσκολία συγκέντρωσης, χαμηλή παραγωγικότητα. Μειωμένο ενδιαφέρον για δραστηριότητες και κοινωνικές επαφές, σε σχέση με το παρελθόν. Αύξηση ή μείωση της όρεξης. Συχνές αλλαγές στη διάθεση, ευερέθιστη συμπεριφορά, νευρικότητα. Αδιαφορία για τα συναισθήματα των άλλων. Προβλήματα στο χώρο εργασίας ή οικονομικά προβλήματα. Μειωμένο ενδιαφέρον, έλλειψη στοργής ή περιφρονητική συμπεριφορά προς το άτομο που δέχεται τη φροντίδα. Η μακροχρόνια παροχή φροντίδας μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχική σας υγεία. Το σύνδρομο αυτό είναι γνωστό ως «βάρος φροντίδας». Παρά το ότι συγγενείς και φίλοι μπορούν να προσφέρουν ουσιαστική και πολύτιμη βοήθεια, κάποιες φορές δεν αρκεί η συμπαράστασή τους και πρέπει να καταφύγετε σε σωματεία και οργανισμούς που προσφέρουν βοήθεια για τη φροντίδα των ηλικιωμένων. Μπορείτε να πάρετε σημαντικές πληροφορίες από αυτούς τους φορείς, να σας ενημερώσουν για τα δικαιώματα που έχετε και να ενημερωθείτε για όλα τα μέσα που έχετε στη διάθεσή σας. Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας 54 55
Φορείς ενημέρωσης και παροχής βοήθειας Μην ξεχνάτε: Η Πολιτεία και τα δημοτικά συμβούλια. Κέντρα Κοινωνικών Υπηρεσιών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Οίκοι ευγηρίας. Μπορείτε να πάρετε πληροφορίες για τις υπηρεσίες και τα προγράμματα για ηλικιωμένους όσον αφορά στα παρακάτω: Βοήθεια στο σπίτι. Προσωρινή παραμονή σε οίκους ευγηρίας. Μόνιμη παραμονή σε οίκο ευγηρίας. Κέντρα ημερήσιας φιλοξενίας για ηλικιωμένους. Οικονομική βοήθεια από κάποιο αρμόδιο φορέα. Εθελοντικές οργανώσεις και υπηρεσίες βοήθειας, όπως ο Ερυθρός Σταυρός. ΚΑΠΗ (Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων). ΚΗΦΗ (Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων). Ενώσεις οικογενειών πασχόντων από Αλτσχάιμερ. Σωματεία ασθενών (υπάρχουν σχεδόν σε κάθε περιοχή). Σε αυτά μπορείτε να αναζητήσετε βοήθεια και πληροφορίες για όλες τις διαθέσιμες παροχές για τους ηλικιωμένους και τις οικογένειές τους, όπως και να κλείσετε ραντεβού με εθελοντές που προσφέρονται να βοηθήσουν αυτούς που φροντίζουν εξαρτώμενα μέλη της οικογένειάς τους. Γιατροί από τα κέντρα υγείας. Νοσηλευτικό προσωπικό από κέντρα υγείας. Προσωπικό από την υπηρεσία κοινωνικής βοήθειας. Ιατρικές υπηρεσίες από κέντρα για ηλικιωμένους. Για να μπορούν να φροντίσουν τους άλλους, οι φροντιστές πρέπει να μάθουν να φροντίζουν πρώτα τον εαυτό τους. Μάθετε να ζητάτε βοήθεια: Αν δε ζητήσετε βοήθεια, το πιθανότερο είναι ότι δε θα τη λάβετε. Είναι σημαντικό να συγκαλείτε οικογενειακές συγκεντρώσεις, έτσι ώστε να εμπλέκεται όλη η οικογένεια στην περίθαλψη του μέλους που φροντίζετε. Υιοθετήστε ένα φυσιολογικό και υγιή τρόπο ζωής: Βρείτε χρόνο για να φροντίσετε εκτός από τους άλλους και τον εαυτό σας. Κοιμηθείτε αρκετά. Φροντίστε να γυμνάζεστε τακτικά. Αποφύγετε την απομόνωση και βγείτε απ το σπίτι όποτε μπορείτε. Κρατήστε επαφή με τα χόμπι και τα ενδιαφέροντά σας. Οργανώστε το χρόνο σας. Βάλτε όρια στη φροντίδα που προσφέρετε. Μείνετε σε επαγρύπνηση για τα σημάδια του λεγόμενου «βάρους φροντίδας». Μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό σας Αυτοί οι επαγγελματίες μπορούν να βοηθήσουν τους φροντιστές με συμβουλές επάνω σε θέματα και προβλήματα που αντιμετωπίζουν. 56 57
Στην ΤΕΝΑ, γνωρίζουμε πόσο σημαντικό είναι να προσφέρεις φροντίδα και πόσο η φροντίδα μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής μας. Ξέρουμε, ακόμα, ότι για να μπορείτε να προσφέρετε φροντίδα, πρέπει πρώτα να την απολαμβάνετε εσείς οι ίδιοι. Γι αυτό, σας προσκαλούμε στο TENA Care Club, την παρέα που δημιουργήσαμε μόνο για εσάς! Εδώ, θα βρείτε: Ξεχωριστά προνόμια και υπηρεσίες. Συνεργασίες και προτάσεις για θέατρο, εστιατόρια, ταξίδια, γυμναστική κ.λπ. Προσφορές και εκπτώσεις που ανανεώνονται διαρκώς για να απολαμβάνετε κάθε μέρα και μια νέα έκπληξη. Πώς θα γίνετε μέλος; Απλά, καλέστε τη Γραμμή Εξυπηρέτησης ΤΕΝΑ, χωρίς χρέωση, στο 800 800 3000, δώστε τα στοιχεία σας και αυτόματα θα μπείτε στην παρέα μας! Σύντομα, θα σας αποστείλουμε την κάρτα μέλους για να μπορείτε να απολαμβάνετε όλα τα προνόμια που σας προσφέρουμε! ΤΕΝΑ Care Club Η δική σας παρέα!