ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7 ου ΕΞΑΜΗΝΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ: Μερτής Χαράλαμπος Τουφεξή Μαρίνα Αυγερινού-Κολώνια Σοφία Νικολαΐδου Σοφία Φεβρουάριος 2010

1. ΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΑΜΕΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Α. ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ 3 Τα δίκτυα Τεχνικής και Κοινωνικής Υποδομής 4 Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας (1985) 6 Οι Χρήσεις Γης 7 Το Ιδιαίτερο Περιβαλλοντικό ενδιαφέρον 8 Β. Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ 10 Ιστορικά Στοιχεία 11 Οικιστικό και Οδικό Δίκτυο 12 Οι οικισμοί 13 Σημεία Υπερτοπικού Ενδιαφέροντος 14 Σημεία Τοπικού Ενδιαφέροντος 16 Φυσικό Περιβάλλον 17 Το Εθνικό Πάρκο Σχινιά 18 Οικονομικά και Δημογραφικά Στοιχεία 19 Φυσιογνωμία του Δομημένου Χώρου 21 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 2.ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Ένταξη στον Ευρύτερο Χώρο 22 Γενικά Οικονομικά και Δημογραφικά Χαρακτηριστικά 22 Χρήσεις γης, συγκρούσεις χρήσεων 23 Θεσμικό πλαίσιο 24 Φυσικό Περιβάλλον 24 Πολιτισμικό περιβάλλον, αρχαιολογικοί χώροι 25 Κοινωνικές Υποδομές 25 Τεχνικές Υποδομές 25 3. ΟΙ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Α. SWOT ANALYSIS 26 Β. ΔΥΣΜΕΝΕΣ ΣΕΝΑΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΗΣ 28 Γ. ΑΙΣΙΟΔΟΞΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 33 4. ΤΕΛΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ-ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ Ένταξη στον ευρύτερο χώρο/συνδέσεις 38 Γενικά Οικονομικά και Κοινωνικά Χαρακτηριστικά 39 Χρήσεις Γης/λειτουργίες 40 Θεσμικό Πλαίσιο 42 Φυσικό Περιβάλλον 42 Πολιτισμικό περιβάλλον, αρχαιολογικοί Χώροι 43 Κοινωνικές Υποδομές 44 Τεχνικές Υποδομές 45 5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 46 2

ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ Η περιοχή της Βορειοανατολικής Αττικής είναι τμήμα της νομαρχίας Ανατολικής Αττικής. Η περιοχή συνορεύει με την Νομαρχία Δυτικής Αττικής, την Νομαρχία Αθηνών και την περιοχή των Μεσογείων της Νομαρχίας Ανατολικής Αττικής. Ανατολικά βρέχεται από τον Ευβοϊκό Κόλπο και τον Κόλπο των Πεταλίων. Σημαντικοί ορεινοί όγκοι που οριοθετούν την συγκεκριμένη περιοχή και επηρεάζουν το σύνολο της Αττικής είναι η Πεντέλη και η Πάρνηθα. Βασικά χαρακτηριστικά της περιοχής είναι η άμεσ σχέση με το Πολεοδομικό Συγκρότημα Αθηνών, καθώς και το φυσικό της περιβάλλον, που συνδέεται με τον πλούσιο γεωμορφολογικό της χαρακτήρα. Αυτά τα γνωρίσματα συντελούν ώστε η περιοχή να αυξάνει συνεχώς τον πληθυσμό της, αλλά και να αποκτά σημαντικά προβλήματα, κυρίως σχετικά με το φυσικό περιβάλλον (πυρκαγιές, αυθαίρετη δόμηση), αλλά και με συνολικά ζητήματα ποιότητας ζωής (έλλειψη υποδομών, σχεδιασμού). Η ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3

Τα δίκτυα Τεχνικής και Κοινωνικής Υποδομής ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ Η Βορειοανατολική Αττική, λόγω της σχέσης και της σύνδεσης που έχει με το Πολεοδομικό Συγκρότημα Αθηνών, αλλά και μεγάλα έργα υποδομής, όπως το Διεθνές Αεροδρόμιο και τα κύρια λιμάνια, έχει αναπτυχθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Στοιχείο-κλειδί για την ανάπτυξη της περιοχής είναι η Ενική Οδός Αθηνών-Λαμίας. Αφενώς αποτελεί την κύρια οδική σύνδεση της περιοχής με το κέντρο της Αθήνας, αλλά ταυτόχρονα, παραπλεύρως αυτής έχουν κατασκευαστεί εγκαταστάσεις επιχειρήσεων κυρίως του τριτογενούς τομέα- που απασχολούν μεγάλο αριθμό εργαζομένων, με αποτέλεσμα να υπάρχει τάση αύξησης της πρώτης κατοικίας στις γύρω περιοχές. Πέρα από την Εθνική Οδό, σημαντική ώθηση για την ανάπτυξη της περιοχής δόθηκε και από την κατασκευή της Αττικής Οδού, που, παρότι δεν συνδέεται άμεσα με την περιοχή, συντελεί στην καλύτερη σύνδεση της λεωφόρου Μαραθώνος που αποτελεί την βασική οδική αρτηρία της περιοχής, με το Αεροδρόμιο, τις κεντρικές λεωφόρους του λεκανοπεδίου (Μεσογείων, Κηφισίας κλπ), αλλά και με άλλους άξονες υπερτοπικής σημασίας (Εθν.Οδός Αθηνών-Κορίνθου κλπ). Εκτός από το Οδικό Δίκτυο, σημαντικό ρόλο για την περιοχή διαδραματίζει η σιδηροδρομική γραμμή Αθηνών-Θεσσαλονίκης και οι σταθμοί της σε κάποιους δήμους της περιοχής. Από τα μέσα σταθερής τροχιάς, που αποτελούν και τον κύριο τρόπο Μαζικών Μεταφορών για πιο μεγάλες αποστάσεις, δεν υπάρχει άλλη πρόσβαση. Τα δίκτυα του Μετρό και του Προαστιακού σιδηρόδρομου δεν προβλέπεται να φθάσουν άμεσα σε αυτές τις περιοχές. Τέλος, η κατασκευή του Αεροδρομίου στα Σπάτα βοήθησε την ανάπτυξη της περιοχής, αφού συντέλεσε στην αλλαγή -ως ένα βαθμό- του κέντρου βάρους του Νομού Αττικής, δημιουργώντας καλύτερες προϋποθέσεις για μια βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής. Εξάλλου, το αεροδρόμιο, σε συνδυασμό με το λιμάνι της Ραφήνας, μπορούν να αποτελέσουν σημαντικά στοιχεία για την τουριστική ανάπτυξη της παράκτιας περιοχής της Βορειοανατολικής περιοχής. 4

Τα δίκτυα Τεχνικής και Κοινωνικής Υποδομής ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ Το βασικό μέσο υπεραστικής μαζικής μεταφοράς για την περιοχή της Βορειοανατολικής Αττικής είναι το ΚΤΕΛ Αττικής. Εξαιτίας της έλλειψης μέσων σταθερής τροχιάς στην περιοχή, η σύνδεση με το Πολεοδομικό Συγκρότημα Αθηνών, καθώς και με άλλα σημεία, όπως το αεροδρόμιο ή γειτονικές περιοχές (Μεσόγεια κλπ) επιτυγχάνεται μέσω των λεωφορείων. Βεβαίως το οδικό δίκτυο της περιοχής επιβαρύνεται περισσότερο. Η έλλειψη μέσων σταθερής τροχιάς, που καθιστούν την μαζική μετακίνηση πιο ελκυστική, καθώς και τα μεγάλα δρομολόγια των λεωφορείων, έχουν οδηγήσει τους κατοίκους να χρησιμοποιούν για τις μετακινήσεις τους το ιδιωτικό τους αυτοκίνητο. Τέλος, τα ΚΤΕΛ επιλέγουν και πολλοί επισκέπτες της περιοχής, ιδίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, που γίνονται ημερήσιες εκδρομές. ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΚΤΕΛ ΑΤΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ. ΠΗΓΗ: ΚΤΕΛ ΑΤΤΙΚΗΣ 5

Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας (1985) [απόσπασμα] ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ Σύμφωνα με το υπάρχον Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας (1985), η Βορειοανατολική Αττική είναι άμεσα συνδεδεμένη με το Πολεοδομικό Συγκρότημα Αθηνών και ορισμένοι Δήμοι της εφάπτονται σε αυτό. Παρατηρείται ότι η μεγαλύτερη έκτασή της είναι προστατευόμενη, για περιβαλλοντικούς λόγους. Επιπλέον, στη Βορειοανατολική Αττική χωροθετούνται περιοχές αναψυχής και τουρισμού, καθώς και εγκαταστάσεις υπερτοπικού ενδιαφέροντος (Ολυμπιακές εγκαταστάσεις). Στο αμέσως επόμενο διάστημα πρόκειται να προταθεί νέο ρυθμιστικό σχέδιο για την Αθήνα. Οι τάσεις πάντως στην Βορειοανατολική Αττική, δείχνουν ότι επίκειται περαιτέρω τουριστική και παραθεριστική ανάπτυξη, αλλά και αύξηση της μόνιμης κατοίκησης. Πηγή: ΥΠΕΧΩΔΕ 6

Οι Χρήσεις Γης ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ Η περιοχή της Βορειοανατολικής Αττικής, παρότι βρίσκεται πολύ κοντά στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Αθηνών, περιλαμβάνει ακόμα πολλές εκτάσεις όπου δεν έχει υπάρξει οικοδομική δραστηριότητα. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην ύπαρξη των μεγάλων ορεινών όγκων και των δασών που βρίσκονται σε αυτά. Από τις μη δασικές εκτάσεις, μεγάλο μέρος καλύπτεται από γεωργική δραστηριότητα. ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Οι οικιστικές περιοχές βρίσκονται κυρίως σε περιοχές που εφάπτονται στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Αθηνών και σε παραθαλάσσιες ζώνες. Σημαντικό για να εξάγουμε κάποια συμπεράσματα είναι να συνυπολογίσουμε το στοιχείο ότι υπάρχει εκτεταμένη αυθαίρετη δόμηση, που όμως δεν μπορεί να φανεί στον διπλανό χάρτη. Η αυθαίρετη δόμηση εντοπίζεται κυρίως σε περιοχές που προορίζονται για αγροτική δραστηριότητα ή σε δασικές εκτάσεις. ΧΑΡΤΗΣ ΓΕΝΙΚΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΥΔΡΟΒΙΟΤΟΠΟΣ ΑΕΡΟΔΡΌΜΙΟ ΚΟΤΡΩΝΙΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Κατά μήκος των οδικών αξόνων παρατηρείται συνεχής ανοικοδόμηση. Ειδικότερα, εκατέρωθεν της Εθνικής Οδού Αθηνών-Λαμίας, υπάρχει ανάπτυξη του βιομηχανικού και εμπορικού τομέα. Επίσης, κατά μήκος της Λεωφόρου Μαραθώνος, εντοπίζεται εμπορική δραστηριότητα, γεγονός που έχει (ως ένα βαθμό) οδηγήσει στην μη ανάπτυξη εμπορικών περιοχών στο κέντρο των οικιστικών περιοχών (όπως και του Δήμου Μαραθώνα). Τέλος, οι παραλίες της Βορειοανατολικής Αττικής διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο. Παρόλη τη μικρή αναλογικά έκταση που καλύπτουν, βρίσκονται σε όλο το μήκος της ακτογραμμής και έτσι μετατοπίζουν το κέντρο βάρους προς το παράκτιο κομμάτι, οδηγώντας σε ταχύτερη ανάπτυξη αυτές τις περιοχές. ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΙ ΠΥΡΗΝΕΣ ΟΡΥΧΕΙΑ ΠΑΡΑΛΙΕΣ ΥΔΑΤΙΝΟΙ ΟΓΚΟΙ 0 1 2 5 10 (km) 7

Το Ιδιαίτερο Περιβαλλοντικό ενδιαφέρον ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ Η Βορειοανατολική Αττική παρουσιάζει μεγάλο περιβαλλοντικό ενδιαφέρον. Η πλούσια γεωμορφολογία της, οδηγεί και σε μεγάλη ποικιλία στο φυσικό τοπίο, με πυκνά δάση στους ορεινούς όγκους (Πάρνηθα, Πεντέλη), μεγάλο μήκος ακτών προς τον Νότιο Ευβοϊκό και τον Κόλπο των Πεταλίων, τη λίμνη του Μαραθώνα καθώς και τη λίμνη Μαραθώνα. Σε αυτές τις εκτάσεις υπάρχει και πλούσια πανίδα, με αποτέλεσμα την δημιουργία σπάιων βιοτόπων, διεθνούς ενδιαφέροντος. Η ανάγκη για κέρδος από την οικοδομική δραστηριότητα σε περιαστικές ή ημιαστικές περιοχές, όμως, έχει οδηγήσει σε σημαντική καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής. Οι καταπατήσεις και αποψιλώσεις των δασών για την αυθαίρετη και χωρίς σχεδιασμό δόμηση πολυτελών συνήθως- κατοικιών ή την αγροτική καλλιέργεια (σπανιότερα πια), αποτελούν την κυρίαρχη τάση. Σε αυτή την τάση προστίθεται η έλλειψη πολιτικής και σχεδιασμού για τα βιομηχανικά απόβλητα, που τελικά καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον και τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής. Χαριστική βολή για το φυσικό περιβάλλον της περιοχής, αλλά και τις συνθήκες ζωής των κατοίκων ολόκληρης της Αττικής, αποτελούν οι πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2009, που κατέστρεψαν πολλά στρέμματα δάσους, με στόχο την οικονομική εκμετάλλευση, μεσω της οικοπεδοποίησης αυτών των περιοχών. ΟΙ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΕΤΩΝ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ ΠΑΡΝΗΘΑ 2007 ΥΜΗΤΤΟΣ 2008 ΕΛΕΥΣΙΝΑ 2009 ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ 2009 ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 8

Το Ιδιαίτερο Περιβαλλοντικό ενδιαφέρον ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ ΕΘΝΙΚΟΙ ΔΡΥΜΟΙ ΔΙΚΤΥΟ NATURA 2000 ΠΗΓΗ: WWF ΕΛΛΑΣ Οι δασικές εκτάσεις της Βορειοανατολικής Αττικής αποτελούν τους σημαντικότερους ρυθμιστές για το κλίμα στην Αττική και ιδιαίτερα στο λεκανοπέδιο. Η σημασία τους όμως συνίσταται και στο ότι αποτελούν χώρους ιδιαίτερης βιοποικιλότητας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. ΠΑΡΝΗΘΑ 2007 Αυτοί είναι και οι βασικοί λόγοι για τους οποίους μεγάλες εκτάσεις της Βορειοανατολικής βρίσκονται υπό καθεστώς ειδικής προστασίας, ΥΜΗΤΤΟΣ 2008 μέσω εθνικών και διεθνών κανονισμών. ΕΛΕΥΣΙΝΑ 2009 ΒΟΡΕΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ 2009 9 ΠΗΓΗ: Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Ο Δήμος Μαραθώνα βρίσκεται στο Βορειοανατολικό τμήμα του Νομού Αττικής και υπάγεται διοικητικά στην περιφέρεια Αττικής και στην Νομαρχία Ανατολικής Αττικής. Έχει συνολική έκταση 97 Km 2. Παρά το γεγονός ότι ο Μαραθώνας δεν εφάπτεται στο Πολεοδομικό Συγκρότημα Αθηνών, η ως τώρα ανάπτυξή του, αλλά και η εξέλιξή του εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από αυτό, εξαιτίας κυρίως των μεγάλων οδικών δικτύων υποδομής. Συνορεύει Βόρεια με τις Κοινότητες Γραμματικού και Βαρνάβα, Δυτικά με τον Δήμο Αφιδνών και τις Κοινότητες Καπανδριτίου, Σταμάτας και Ροδόπολης, ενώ Νότια συνορεύει με τον Δήμο Νέας Μάκρης. Ανατολικά βρέχεται από τον Κόλπο των Πεταλίων. Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΑΘΗΝΩΝ ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΔΥΤΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΙΤΟΝΙΚΟΙ ΔΗΜΟΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ 10

Ιστορικά Στοιχεία Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Η πόλη πήρε την ονομασία της από τον τοπικό ήρωα Μάραθο. Αργότερα ιδρύθηκαν στην περιοχή και οι πόλεις Προβάλινθος, Οινόη και Τρικόρυθος οι οποίες μαζί με το Μαραθώνα αποτέλεσαν την Τετράπολη της Αττικής. Το σημαντικότερο ιστορικό γεγονός που έγινε στην περιοχή και της πρόσφερε παγκόσμια φήμη, είναι η Μάχη του Μαραθώνα, που διεξήχθη τον Σεπτέμβριο του 490 π.χ. ανάμεσα στους Αθηναίους και Πλαταιείς από τη μια πλευρά και τους Πέρσες από την άλλη, στην πεδιάδα του Μαραθώνα της Αττικής. Έληξε με νίκη των Ελλήνων και σήμανε το τέλος της πρώτης ουσιαστικής απόπειρας της Περσικής αυτοκρατορίας να καθυποτάξει τον ελληνικό ηπειρωτικό χώρο. Η σημασία της μάχης αυτής έγκειται στο ότι ήταν η πρώτη καταγεγραμμένη μάχη μεταξύ ασιατικών και ευρωπαϊκών φύλων και η έκβασή της καθόρισε σε σημαντικό βαθμό την ιστορική εξέλιξη της Ευρωπαϊκής ηπείρου. Ο Μαραθώνας διάθετει μεγάλο αρχαιολογικό πλούτο που δεν αναδεικνύεται, με εξαίρεση το σημαντικότερο σωζόμενο μνημείο της πεδιάδας του τον Τύμβο των Μαραθωνομάχων ύψους 9 μ. και διαμέτρου 50 μ., που σκεπάζει τα οστά των 192 Αθηναίων, που έπεσαν στη μάχη του Μαραθώνα. Σύμφωνα με τα έθιμα, οι νικητές περισυνέλεξαν τους νεκρούς από το πεδίο της μάχης, τους έθεσαν στην πυρά και παρεκάθησαν σε περίδειπνο για να τιμήσουv την ανδρεία τους. Έξω από τον Τύμβο oι Αθηναίοι έφηβοι κατέθεταν κάθε χρόνο στεφάνους και πρόσφεραν θυσίες στη μνήμη των νεκρών μαραθωνομάχων. Στην περιοχή του Τύμβου βρίσκεται και το Αρχαιολογικό Μουσείο. Διάγραμμα της θέσης των αντιμαχόμενων παρατάξεων κατά την έναρξη της μάχης του Μαραθώνα. Στο πέρασμα των αιώνων, ο Μαραθώνας κατάφερνε πάντα να διατηρεί ένα σημαντικό αριθμό κατοίκων, εξαιτίας κυρίως της γεωργίας που αναπτύχθηκε εξαρχής στην περιοχή. Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος της επιβίωσής του, ανεξάρτητα από τις μεταπτώσεις στα δημογραφικά χαρακτηριστικά των άλλων Δήμων της Βορειοανατολικής Αττικής. Η εκκίνηση του Μαραθώνιου Δρόμου, στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896. Κατά τον 19ο αιώνα η ρομαντική στροφή των Ευρωπαίων στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, οδήγησε στην ανασημασιοδότηση της περιοχής. Πολλοί περιηγητές επισκέπτονταν τα διάφορα αρχαιολογικά σημεία, ενώ η κορύφωση έφθασε στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, όταν επιλέχθηκε η αναβίωση της Μαραθώνιας διαδρομής του Φειδιππίδη, στην αυθεντική της μορφή, με αφετηρία από τον Μαραθώνα και τερματισμό στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο. Έτσι προέκυψε ένα από τα δημοφιλέστερα αθλήματα του Στίβου, ο Μαραθώνιος Δρόμος. Στον 20ο αιώνα, η εξέλιξη του Μαραθώνα χαρακτηρίζεται από δύο παραμέτρους: την εγγύτητά του με το Πολεοδομικό Συγκρότημα της Αθήνας και την βιομηχανική και τεχνολογική επανάσταση, που του προσέδωσαν χαρακτηριστικά τόπου παραθερισμού ή τουρισμού, αλλά και μόνιμης κατοικίας για τους εργαζόμενους της βιομηχανίας της ευρύτερης περιοχής. Οι δύο αυτές αντικρουόμενες χρήσεις, σε συνδυασμό με το υψηλής ποιότητας φυσικό περιβάλλον, τον αρχαιολογικό πλούτο και τις Ολυμπιακές υποδομές, αποτελούν τις κυρίαρχες προκλήσεις για την εξέλιξη της περιοχής στον 21ο αιώνα. Ο αρχαιολογικός χώρος του Τύμβου. 11

Οικιστικό και Οδικό Δίκτυο Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Κύριες Οδικές Αρτηρίες Συλλεκτήριες Οδοί Οικιστικά Σύνολα ΧΑΡΤΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ 1.Οικισμός Μαραθώνα 2.Οικισμός Βόθων (Καλέντζι) 3.Οικισμός Άνω Σουλίου 4.Οικισμός Κάτω Σουλίου 5.Συνεταιρισμός Δικαστικών Υπαλλήλων 6.Οικισμός Αγ.Γεωργίου 7.Πάντειος Πολιτεία 8.Οικισμός Αύρα 9.Αγ. Τριάδα 10.Συνεταιρισμός Πολυτέκνων και Αστυνομικών 11.Άνω Σχινιάς 12.Κάτω Σχινιάς 13.Οικισμός Αγ. Παντελεήμονα-Ριζάρι (Τύμβος και Παραλία Μαραθώνα) 14.Βρανάς 15.Συνεταιρισμός Δικαστών και Εισαγγελέων (λόφος Δρακονέρας) 12

Οι οικισμοί [μέγεθος, χρήση κατοικίας] Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Όπως φαίνεται από τον διπλανό χάρτη, τα διάφορα οικιστικά σύνολα του Δήμου του Μαραθώνα, διαφοροποιούνται αρκετά μεταξύ τους από άποψη πληθυσμού. Αυτό το στοιχείο δείχνει ότι και οι ανάγκες για έργα υποδομής είναι τελείως διαφορετικές, όχι μόνο σε ποσοτικό, αλλά και σε ποιοτικό επίπεδο. 2 1 3 7 6 5 4 Ο οικισμός του Μαραθώνα, που είναι το διοικητικό και εμπορικό κέντρο του Δήμου έχει τον υψηλότερο πληθυσμό. Οι οικισμοί που είναι πιο απομακρυσμένοι από την παραλία έχουν μικρό πληθυσμό, ενώ οι εγγύτεροι στις ακτές, αν και νεότεροι, έχουν μεγάλο πληθυσμό που συνεχώς αυξάνεται. Σύμφωνα με την ΕΣΥΕ, ο πραγματικός πληθυσμός στον Μαραθώνα είναι μεγαλύτερος από αυτόν που καταγράφεται ως «μόνιμος», εξαιτίας τόσο της έντονης παραθεριστικής δραστηριότητας, όσο και του μεγάλου αριθμού μεταναστών στην περιοχή. Έτσι, παρατηρούνται περιοχές όπως ο Αγ. Παντελεήμονας ή Αύρα, που έχουν μεγάλο αριθμό παραθεριστικού πληθισμού. Αντίθετα, περιοχές όπως το Άνω Σούλι ή το Καλέντζι έχουν μικρό ή καθόλου ποσοστό παραθεριστικού πληθυσμού. 8 Το πιο βασικό συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί από αυτό τον χάρτη είναι πως το μέγεθος και η κατανομή του πληθυσμού του Μαραθώνα βρίσκεται σε μια ρευστή κατάσταση, εξαιτίας της έντονης κινητικότητας και της εισροής μόνιμου πληθυσμού που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. ΧΑΡΤΗΣ ΤΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΝΑ ΟΙΚΙΣΜΟ [πηγή: ΕΣΥΕ 2001] 5000 κάτοικοι 1000 κάτοικοι 500 κάτοικοι Μόνιμος πληθυσμός Παραθεριστές 1.Οικισμός Μαραθώνα 2.Καλέντζι 3.Άνω Σούλι 4.Κάτω Σούλι 5.Αύρα 6.Σχινιάς 7.Αγ. Παντελεήμονας 8.Βρανάς 13

Σημεία Υπερτοπικού Ενδιαφέροντος Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Η περιοχή του Μαραθώνα παρουσιάζει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, εξαιτίας του φυσικού και αχαιολογικού της πλούτου, αλλά και νεώτερων μνημείων, μερικά από τα οποία δημιουργήθηκαν για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Οι χώροι αυτοί προσελκύουν μεγάλο πλήθος επισκεπτών, ωστόσο υπάρχει μεγάλη διασπορά και δεν υπάρχει ένας ενιαίος σχεδιασμός και μια βιώσιμη αναπτυξιακή πολιτική που να τους αναδεικνύει. Αυτοί είναι οι εξής: 1. Φράγμα Λίμνης Μαραθώνα:το μοναδικό -παγκόσμια- μαρμάρινο φράγμα, εξ ολοκλήρου επενδεδυμένο από πεντελικό μάρμαρο.η κατασκευή του φράγματος τελείωσε το 1929. Για την κατασκευή του εργάστηκαν περίπου 900 άτομα που κατοικούσαν στο εργοτάξιο του Μαραθώνα σε ειδικούς καταυλισμούς, μέρος των οποίων υπάρχει και σήμερα. 2. Τεχνητή Λίμνη Μαραθώνα:χρησιμοποιείται ως αποταμιευτήρας νερού, έχει επιφάνεια 2,4km 2 και μέγιστο βάθος 54m περίπου. Το τοπίο γύρω από τη λίμνη είναι σπάνιο σε ομορφιά και γραφικότητα. 3. Αντίγραφο του θυσαυρού των Αθηναίων που υπάρχει στους Δελφούς. 4. Μουσείο ΕΥΔΑΠ: φιλοξενεί εκθέματα και ντοκουμέντα από την ανέγερση του φράγματος και τους παλαιότερους χρόνους λειτουργίας του. 5. Φαράγγι της Οινόης 6. Σπήλαιο του Πανός: έχει δύο εισόδους και στο εσωτερικό σχηματίζονται 5 μεγάλες αίθουσες με σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Ερευνήθηκε μερικώς το 1958 και έκτοτε παραμένει κλειστό. 7. Ιερό Απόλλωνος Πυθίου στην Οινόη: εποχής Ηρώδου του Αττικού. Ατελής ανασκαφή. 8. Μεσαιωνικός Πύργος στην Οινόη:χτίστηκε περίπου το 1250μ.Χ. από τον Όθωνα Δελαρός, ιδρυτή του ελληνικού κλάδου του ομώνυμου οίκου ευγενών της Βουργουνδίας, που διοικούσε επί Φραγκοκρατίας την Αττικοβοιωτία. Στην περιοχή σώζεται επίσης η λεγόμενη «Μάντρα της Γριάς» ένας περίβολος διαμέτρου 3.300μ., που περιέκλειε το αγρόκτημα που είχε προσφέρει ο Ηρώδης στη γυναίκα του Ρηγίλλα. 9. Κέντρο Προβολής Μαραθώνιου Δρόμου: για τους Ολυμπιακούς του 2004 10. Αφετηρία του Μαραθωνίου Δρόμου:έργο για τους Ολυμπιακούς του 2004. 11. Στάδιο Μαραθώνα: έργο για τους Ολυμπιακούς του 2004. 12. Μεσοελλαδικοί Τύμβοι στο Βρανά: από τα σημαντικότερα νεκροταφεία της περιοχής, από το 2000-1600 π.χ. Αποτελείται από επτά ταφικούς τύμβους, οι τέσσερις εκ των οποίων ερευνήθηκαν από τον Σπ. Μαρινάτο και έφεραν στο φως αγγεία και κτερίσματα που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Μαραθώνα. 14

Σημεία Υπερτοπικού Ενδιαφέροντος 17 7 13 22 Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ 13. Μυκηναϊκός Θολωτός Τάφος στο Βρανά: αναστηλωμένος (1958) και στεγασμένος. Στο εσωτερικό του βρέθηκαν χρυσό αγγείο και κύπελλο, καθώς επίσης και τάφος με δύο σκελετούς αλόγων σε πλάγια στάση. Είναι μια σπάνια ταφική κατασκευή στην Αττική και χρονολογείται στο 1450-1380 π.χ. Στην ίδια περιοχή βρέθηκε κλασικός τύμβος, που ερευνήθηκε μερικώς από τον Σπ. Μαρινάτο. Βρέθηκαν 11 ταφές, από τις οποίες οι δύο ήταν καύσεις. Ο Μαρινάτος υπέθεσε ότι ο τύμβος ανήκει στους πεσόντες Πλαταιείς της μάχης του Μαραθώνα. 14. Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνα: εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο του 1975 και φιλοξενεί ευρήματα των ανασκαφών της ευρύτερης περιοχής. 15. Ιερό Αιγυπτίων Θεών: βρίσκεται στα όρια του Δήμου Μαραθώνα με τη Νέα Μάκρη, δίπλα στη θάλασσα, στο έλος της Μπρεξίζας. το 1968 τα Πρόκειται για λείψανα μεγάλου αιγυπτιακού ιερού, αφιερωμένου στη Θεά Ίσιδα που βρέθηκαν το 1968. Στην ανατολική πλευρά του περίβολου του Ισείου, βρέθηκε το 1978 συγκρότημα ρωμαϊκού λουτρού, που τοποθετείται στην εποχή του Ηρώδου του Αττικού. 16. Πρωτοελλαδικό Νεκροταφείο στο Τσέπι: στους πρόποδες του μικρού βουνού Κοτρώνι, εκτείνεται ένα από τα μεγάλα προϊστορικά κέντρα του Μαραθώνα που ανέσκαψε ο Σπ.Μαρινάτος. Πρόκειται για ένα νεκροταφείο πρωτοελλαδικής περιόδου. Από τα ευρήματα προκύπτει πως το νεκροταφείο αυτό το χρησιμοποιούσαν κάτοικοι των Κυκλάδων, που για εμπορικούς λόγους είχαν εγκατασταθεί στην Ανατολική Αττική. 17. Τύμβος των Αθηναίων: είναι το κύριο μνημείο της περιοχής και έχει διεθνή εμβέλεια. Πρόκειται για ένα λόφο διαμέτρου 50 μ. και ύψους 9 μ. που κάλυψε τους 192 νεκρούς Αθηναίους που έπεσαν πολεμώντας εναντίον των Περσών το Σεπτέμβριο του 490 π.χ. 18. Γλυπτό Στ. Κυριακίδη και Σπ. Λούη: απεικονίζει τον Στέλιο Κυριακίδη νικητή του Μαραθωνίου της Βοστώνης, το 1946. Δίπλα του, το πνεύμα του Σπύρου Λούη, νικητή του πρώτου Ολυμπιακού Μαραθωνίου, το 1896, τον εμψυχώνει προς τη νίκη. Στη βάση του αγάλματος απεικονίζεται ο Πάνας που βοήθησε τους Αθηναίους να νικήσουν τους Πέρσες στη μάχη του Μαραθώνα το 490 π.χ. και ο Φειδιππίδης, ο πρώτος Μαραθωνοδρόμος που έτρεξε από το Μαραθώνα στην Αθήνα για να αναγγείλει τη νίκη των Αθηναίων. 19. Αντίγραφο του Τροπαίου της Μάχης του Μαραθώνα: εκεί τάφηκαν ομαδικά οι νεκροί Πέρσες. Στην περιοχή βρέθηκαν τα λείψανα του αυθεντικού τροπαίου, χτισμένα μέσα σ ένα πύργο, από τον Μεσαίωνα. 20. Παναγία Μεσοσπορίτισσα:προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση η οροφή του ναού που αποτελείται από λεπτούς ξύλινους κορμούς. 21. Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά:φιλοξένησε κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών του 2004 την κωπηλασία και το κανόε-καγιάκ, ενώ τώρα είναι προπονητικό κέντρο. 22. Πάρκο Σχινιά: αποτελεί το σημαντικότερο παράκτιο οικοσύστημα της Αττικής. 23. Μακαρία Πηγή: Κάποτε από τα πλούσια νερά της υδρευόταν η Αθήνα, όπως είναι φανερό από το αντλιοστάσιο που βρίσκεται εκεί. Σήμερα τα νερά της εμπλουτίζουν το στίβο του Ολυμπιακού Κωπηλατοδρομίο. 24. Κτήμα Μπενάκη: Ο πρώτος ιδιοκτήτης του κτήματος ήταν ο πρίγκηπας Κατακουζινός, ο οποίος το αγόρασε από τον Ομέρ Πασά. Αγοράστηκε το 1911 από τον Εμμ. Μπενάκη. Το κτήμα είχε καίρια συμβολή στην επιβίωση της περιοχής σε δύσκολες εποχές. 25. Αρχαιολογικός Χώρος Ραμνούντος: ο καλύτερα διατηρημένος αρχαίος δήμος της Αττικής. Έχουν αποκαλυφθεί δύο ιερά. Σώζεται το παραθαλάσσιο φρούριο, οχυρό της Αθήνας για μεγάλες χρονικές περιόδους, ταφικά μνημεία και οικίες. 15

Σημεία Τοπικού Ενδιαφέροντος Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Ο διπλανός χάρτης απεικονίζει τα σημεία τοπικού ενδιαφέροντος. Όπως φαίνεται, τα περισσότερα και τα σημαντικότερα από αυτά βρίσκονται στον οικισμό Μαραθώνα, καθιστώντας τον εμπορικό και διοικητικό κέντρο του Δήμου. Εκτός από τον οικισμό Μαραθώνα, σημεία τοπικού ενδιαφέροντος υπάρχουν στον οικισμό του Αγίου Παντελεήμονα, καθώς και στον οικισμό Κάτω Σουλίου. Παρά το γεγονός ότι υπάρχουν αρκετά σχολεία, είναι εμφανές πως λείπουν κέντρα που να αφιερώνονται σε ηλικιωμένα άτομα. Με γαλάζιο χρώμα απεικονίζονται οι εκπαιδευτικές μονάδες της περιοχής, με κόκκινο τα υποκαταστήματα των τραπεζών και με καφέ, οι δημόσιες υπηρεσίες. 16

Φυσικό Περιβάλλον Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Το φυσικό περιβάλλον αποτελεί έναν από τους κυρίαρχους παράγοντες που διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά του Δήμου Μαραθώνα. Η λίμνη αποτελεί ένα υπερτοπικό σημείο που επισκέπτονται πολλοί εκδρομείς. Το Εθνικό Πάρκο του Σχοινιά αποτελεί επίσης ένα μοναδικό χώρο, όπου μπορούν να γίνουν πολλές δραστηριότητες. Τέλος, όι πυκνές δασικές εκτάσεις χάριζαν μέχρι πριν λίγους μήνες τοπία ιδιαίτερου καλλους. Δυστυχώς οι πυρκαγιές του 2009 κατέστρεψαν τον δασικό πλούτο ολόκληρης της περιοχής. Το γεγονός αυτό αποτελεί πλήγμα για τον Δήμο Μαραθώνα, καθώς προκαλεί οικονομικά, περιβαλλοντικά και κλιματικά προβλήματα. 17

Το Εθνικό Πάρκο Σχινιά Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Το Εθνικό Πάρκο Σχινιά αποτελεί το σημαντικότερο παράκτιο οικοσύστημα της Αττικής, ενώ παρουσιάζει και εξαιρετικό ενδιαφέρον ως τοπίο. Η έκταση του είναι 13,84 τετρ.χλμ (συμπεριλαμβάνεται ο θαλάσσιος χώρος). Αποτελείται από το δάσος της Κουκουναριάς, το Μέγα Έλος, τη Χερσόνησο Κυνοσούρα, την ακτή και τη θαλάσσια ζώνη. Αποτελεί σημαντικό φυσικό και οικονομικό πόρο υπερτοπικής σημασίας καθώς κάθε χρόνο προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες με σκοπό την αναψυχή (απόλαυση ακτών, κολύμπι, θαλάσσια σπορ στη συντριπτική τους πλειοψηφία), την παρατήρηση πτηνών και την απόλαυση τοπίου. Ιστορικά ο χώρος ταυτίζεται με το πεδίο της Μάχης του Μαραθώνα, και συγκεκριμένα με το στρατόπεδο των Περσών, ενώ το Τρόπαιο της Μάχης βρίσκεται σε πολύ κοντινή απόσταση. ΧΑΡΤΗΣ ΜΕ ΤΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ ΠΗΓΗ: wikipedia.org Το 2000 με το 22-6/3-7-2007 Προεδρικό Διάταγμα (ΦΕΚ 395 Δ 2000) χαρακτηρίστηκαν οι θαλάσσιες και χερσαίες περιοχές του Σχινιά, ως Εθνικού Πάρκου και καθορίστηκαν οι ζώνες και οι επιτρεπόμενες δραστηριότητες ανά ζώνη: ΖΩΝΗ Α1. Υγροτοπική Περιοχή Προστασίας της Φύσης ΖΩΝΗ Α2. Λοφώδης Περιοχή στη Χερσόνησο Κυνοσούρας Λόφος Δρακονέρας. Περιοχή Προστασίας της Φύσης. ΖΩΝΗ Α3. Περιοχή Δάσους Χαλεπίου Πεύκης και κουκουναριάς. Περιοχή Προστασίας της Φύσης. ΖΩΝΗ Α4. Περιοχή Μακαρίας Πηγής. Περιοχή Προστασίας της Φύσης. ΖΩΝΗ Α5. Θαλάσσια Περιοχή Όρμου Μαραθώνα. ΖΩΝΗ Β1. Περιοχή Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. ΖΩΝΗ Β2. Περιοχή Αναψυχής, Τουρισμού & Κατοικίας. 18

Οικονομικά και Δημογραφικά Στοιχεία Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Όπως διαπιστώνεται από τον Πίνακα 1, η ευρύτερη περιοχή του Μαραθώνα παρουσιάζει αυξητικές τάσεις του μόνιμου πληθυσμού. Ο Δήμος Μαραθώνα, δεν παρουσιάζει μείωση, όπως φαίνεται στον Πίνακα, εξαιτίας της μεγάλης απόκλισης από την πραγμάτικότητα των στοιχείων του 1991. Το πιθανότερο για τον Δήμο Μαραθώνα είναι ότι ακολουθεί τις τάσεις που διαφαίνονται στην ευρύτερη περιοχή. ΕΤΟΣ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ 1991 2001 1991 2001 ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑ Σύνολο Ελληνική Ξένη Αδιευκρίνιστη Ελληνική Ξένη Αδιευκρίνιστη ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ 11786 7911 11141 619 26 6394 1517 ΔΗΜΟΣ ΝΕΑΣ ΜΑΚΡΗΣ 10418 12870 10156 260 2 11034 1833 3 ΔΗΜΟΣ ΡΑΦΗΝΑΣ 7632 10701 7471 161 9096 1605 ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΑΦΙΔΝΩΝ 1340 2422 1327 13 2063 359 ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ 1295 1443 1290 5 1341 102 ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΚΑΠΑΝΔΡΙΤΙΟΥ 1807 2827 1792 15 2501 325 1 ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΣΤΑΜΑΤΑΣ 1487 2470 1448 39 2098 372 Πίνακας 1. Πηγή:ΕΣΥΕ Σημαντικό εργαλείο για την κατανόηση της δημογραφικής εικόνας της περιοχής αποτελούν και οι μετανάστες, που όταν μάλιστα εμφανίζονται δημογραφικά για πρώτη φορα, είναι συνήθως άτομα ενταγμένα στο εργατικό δυναμικό της περιοχής και ανήκουν στις πιο παραγωγικές ηλικίες. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 1, παρουσιάζεται ραγδαία αύξηση των μεταναστών σε ολόκληρη την περιοχή, που πιθανότατα να είναι ακόμα μεγαλύτερο, αλλά να μην είναι δυνατόν να εμφανισθεί εξαιτίας της έλλειψης ενημέρωσης και του φόβου που έχει αυτή η κατηγορία σχετικά με τη διενέργεια των απογραφών. Σε κάθε περίπτωση, το γεγονός της αύξησης των μεταναστών μας οδηγεί και στο συμπέρασμα ότι στην ευρύτερη περιοχή της Βορειοανατολικής Αττικής υπάρχει ανάπτυξη του πρωτογενούς και δευτερογενούς τομέα παραγωγής. Όπως φαίνεται από τον Πίνακα 3, το ποσοστό των εργαζόμενων στο δήμο Μαραθώνα είναι περίπου 42%. Το ποσοστό της ανεργίας είναι χαμηλότερο από τον ελληνικό μέσο όρο σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Ωστόσο παρατηρείται ένα πολύ σημαντικό ποσοστό παιδιών/μαθητών, αλλά και συνταξιούχων (ομάδων που χρειάζονται κοινωνικές υποδομές), ενώ υψηλό, σχετικά με τα δεδομένα της εποχής και την γεωγραφική θέση της περιοχής, παραμένει και το ποσοστό αυτών που ασχολούνται με τα οικιακά, στοιχείο που οδηγεί στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σε μεγάλο βαθμό άτυπη απασχόληση ή και ανεργία για τον γυναικείο (κυρίως) πληθυσμό. Πίνακας 2: Κατανομή του πληθυσμού του Δήμου Μαραθώνα στους επιμέρους οικισμούς. Πηγή: ΕΣΥΕ Αξιοσημείωτο είναι επίσης το γεγονός πως το 50% περίπου του πληθυσμού εργάζεται σε περιοχές εκτός των ορίων του Δήμου Μαραθώνα (πηγή:αναγνωστάκης, Κατσακιώρη, Κουμάντου, Χωροταξικός Σχεδιασμός, ΕΜΠ). Από τους κατοίκους που εργάζονται, ενδιαφέρον παρουσιάζει το ποσοστό των απασχολούμενων στον πρωτογενή τομέα (21%), γεγονός που οδηγεί στο συμπέρασμα πως υπάρχουν ακόμα μεγάλες καλλιεργήσιμες εκτάσεις στην περιοχή. Ωστόσο, η μεγάλη πλειοψηφία απασχολείται πλέον στον τριτογενή και δευτερογενή τομέα, με ποσοστό 35% και 34% αντίστοιχα (Πίνακας 4). 1991 2001 Aτομα κάτω των 10 ετών 4584 3004 1.Μαθητής(-τρια)/Σπουδαστής(-τρια) 6416 3228 2.Εργαζόμενος (-ή) 18328 13284 3.Ζητούσε εργασία 1256 1048 4.Ζητούσε εργασία για πρώτη φορά 412 5.Συνταξιούχος 6720 4732 6.Εισοδηματίας 68 7.Οικιακά 8936 4496 8.'Aλλη περίπτωση 904 1372 Σύνολο 47144 31644 Πίνακας 3: Η απασχόληση των κατοίκων. Πηγή:ΕΣΥΕ Κατηγορία Πρωτογενής 777 Δευτερογενής 1258 Τριτογενής 1298 Ασαφής/ανεπαρκής δήλωση 58 "Νέοι" απασχολούμενοι 103 Δε δήλωσαν επάγγελμα 192 Σύνολο 3686 Πίνακας 4: Τομέας απασχόλησης των εργαζόμενων που διαμένουν στο Δήμο Μαραθώνα. Πηγή:ΕΣΥΕ 19

Οικονομικά και Δημογραφικά Στοιχεία Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Στον πίνακα 5 παρουσιάζεται η ηλικία των κατασκευών, σύμφωνα με την απογραφή οικοδομών-κτιρίων της ΕΣΥΕ το 2000. Αξιωσημείωτη είναι η έξαρση της οικοδομικής δραστηριότητας κατά τη δεκαετία του 1970, που οφείλεται και στην αύξηση της παραθεριστικής δραστηριότητας. Στη συνέχεια και μέχρι σήμερα παρατηρείται έντονη κάμψη της οικδομής, με εξαίρεση το πρώτο μισό της δεκαετίας το 1990. Από την ίδια απογραφή προκύπτει ότι το 2000 22 οικοδομές βρίσκονταν υπό ανέγερση. Ο συνολικός αριθμός των οικοδομών είναι 6224. Στον πίνακα 6 παρουσιάζεται η αναλογία των κατοικούμενων από μόνιμο πληθυσμό κατοικιών και των μη κατοικούμενων «κανονικών» κατοικιών κατά την απογραφή του 2001 από την ΕΣΥΕ. Με τον όρο «κανονικές» εννοούνται οι μη εγκατελλειμένες κατοικίες, όπου μπορεί να διαμείνει κανείς με άνεση. Οι «κενές» κατοικίες είναι στις περισσότερες περιπτώσεις παραθεριστικές κατοικίες, όπου δεν βρέθηκαν άτομα για να απογραφούν. Μόνιμες Κενές Πίνακας 6: Αναλογία μόνιμα κατοικούμενων και μη κατοικιών. Πηγή:ΕΣΥΕ 2001 Στον πίνακα 7 αναφέρονται τα ποσοστά επί τοις εκατό του μόνιμου προς τον πραγματικό πληθυσμό. Ο Δήμος Μαραθώνα παρουσιάζει μικρότερο ποσοστό μόνιμου πληθυσμού, συγκρινόμενος με την Ανατολική Αττική στο σύνολό της. Αυτό οφείλεται στην μεγαλύτερη παραθεριστική δραστηριότητα που υπάρχει στον Μαραθώνα, σε σχέση με την Νομαρχία Ανατολικής Αττικής. Οι παραθεριστές δηλαδή αποτελούν το 11% περίπου του πραγματικού πληθισμού. Σημαντικό επίσης είναι το γεγονός ότι υπάρχουν οικισμοί του δήμου Μαραθώνα με αποκλειστικά (ή σχεδόν αποκλειστικά) μόνιμο πληθυσμό (όπως το Άνω Σούλι), ενώ αντίθετα, υπάρχουν άλλοι οικισμοί όπου παρατηρείται πολύ έντονη παραθεριστική δραστηριότητα (οικισμός Αύρα). Πίνακας 5: Παλαιότητα κτιρίων Πηγή:ΕΣΥΕ 2000 Ποσοστό μόνιμου προς πραγματικό πληθυσμό ΝΟΜΑΡΧΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ 95,60% ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ 89% Οικισμός Μαραθώνα 97,70% Οικισμός Αγίου Παντελεήμονα 79,30% Οικισμός Άνω Σουλίου 100,00% Οικισμός Αύρας 52% Οικισμός Βόθονα 92,70% Οικισμός Βρανά 93,00% Οικισμός Κάτω Σουλίου 77,50% Οικισμός Σχινιά 68,60% Πίνακας 7: Αναλογία μόνιμου/πραγματικού πληθυσμού Πηγή:ΕΣΥΕ 2001 20

Φυσιογνωμία του Δομημένου Χώρου Ο ΔΗΜΟΣ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Ο δομημένος χώρος στον Δήμο Μαραθώνα χαρακτηρίζεται κυρίως από μεγάλες ασυνέχειες, έντονες αντιθέσεις, καθώς και από πύκνωση στο παραλιακό μέτωπο, χαρακτηριστικά που υπάρχουν και σε άλλους οικισμούς της Βορειοανατολικής Αττικής. Τα κτίσματα είναι διάσπαρτα τοποθετημένα και συνήθως δεν υπάρχουν οικοδομικά τετράγωνα. Η εικόνα αυτή των οικισμών, προέκυψε από τον τρόπο με τον οποίο σχηματίστηκαν, δηλαδή μέσω της κατάτμησης μεγάλων γεωργικών εκτάσεων, που λόγω κέρδους, μετατράπηκαν σε οικόπεδα. Ήδη από την δεκαετία του 60 ξεκίνησε η δημιουργία πολλών αυθαίρετων κτισμάτων στην περιοχή ή ακόμα και τοποθέτηση προκατασκευασμένων κατοικιών. Γενικότερα, παρατηρείται πολύ έντονα η κατασκευή σε «άδειες» περιοχές μεγάλων κτισμάτων, που δεσπόζουν στο χώρο, αλλοιώνοντας το φυσικό περιβάλλον και την συνέχεια του τοπίου. Σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα παρατηρείται εγκατάλειψη κτιρίων που κτίσθικαν πρόσφατα, που οδηγεί σε περαιτέρω υποβάθμιση της φυσιογνωμίας της περιοχής. Επίσης, οι πολεοδομικές παρεμβάσεις εξυγίανσης του αστικού χώρου εντοπίζονται στις περιοχές κοντά στη θάλασσα. Αυτές δεν χαρακτηρίζονται από ομοιογένεια, ενώ η έλλειψη συντήρησης είναι εμφανής. Τέλος, προβληματική είναι και η σχέση ανάμεσα στα μεγάλα έργα, όπως οι ολυμπιακές εγκαταστάσεις και στα μικρότερης κλίμακας κτίρια, που προορίζονται για κατοικία και εμπόριο. 21

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ έλλειψη άμεσης σύνδεσης με μέσα σταθερής τροχιάς προβλήματα σε αισθητικό και τεχνικό επίπεδο των συνδετήριων λεωφόρων το Πεντελικό όρος εμποδίζει την άμεση οδική σύνδεση με την Αθήνα δεν υπάρχει άμεση σύνδεση της περιοχής με το αεροδρόμιο των Σπάτων -Ένταξη στον Ευρύτερο Χώρο Ο Δήμος Μαραθώνα βρίσκεται κοντά στο Πολεοδομικό Συγκρότημα της Αθήνας, χωρίς βέβαια να εφάπτεται σε αυτό. Ωστόσο, *δεν υπάρχει σύνδεση με μέσα σταθερής τροχιάς που θα μείωναν την απόσταση και τη χρήση αυτοκινήτου *οι οδικοί άξονες που οδηγούν στην περιοχή χρειάζονται αναβάθμιση σε τεχνικό και αισθητικό επίπεδο *χρειάζεται καλύτερη σύνδεση της ευρύτερης περιοχής με το αεροδρόμιο των Σπάτων -Γενικά Οικονομικά και Δημογραφικά Χαρακτηριστικά Η αύξηση του πληθυσμού, σημαίνει αύξηση των θέσεων εργασίας στην ευρύτερη περιοχή. Η αύξηση αυτή, όμως αφορά τον τριτογενή τομέα παραγωγής. Αντίθετα, παρατηρείται μείωση της δραστηριότητας στον πρωτογενή τομέα. Έτσι, *οι κάτοικοι κυρίως μετανάστες- που απασχολούνται στον πρωτογενή τομέα δεν μπορούν να απορροφηθούν στον τριτογενή *η αύξηση της μετανάστευσης δημιουργεί εστίες φτώχειας. Απαιτείται μια πολιτική σχεδιασμού που δε θα τους απομονώνει/αποκλείει, αλλά θα τους εντάσσει και θα διευκολύνει την διαπολιτισμική επαφή. *τάση των ηλικιωμένων των αστικών περιοχών να αποσύρονται για μόνιμη κατοικία στην μέχρι πρότινος παραθεριστική τους κατοικία. Έτσι υπάρχει απότομη αύξηση του συνολικού πληθυσμού και αλλαγή των συσχετισμών ηλικίας. *ραγδαία αύξηση της αξίας γης που αποκλείει ορισμένες κατηγορίες πληθυσμού 22

όρια Δήμου Μαραθώνα πρωτεύον οδικό δίκτυο δευτερεύον οδικό δίκτυο ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ -Χρήσεις γης, συγκρούσεις χρήσεων Η περιοχή του Μαραθώνα αλλάζει με ταχύτατους ρυθμούς χαρακτήρα τα τελευταία χρόνια. Έτσι παρατηρούνται τα εξής: *αυθαίρετη δόμηση *ο αγροτικός χώρος συμπιέζεται από την κατοικία, τον τουρισμό, το εμπόριο και τις υπηρεσίες *όλοι οι προηγούμενοι συμπιέζουν τον δασικό χώρο *κατασκευή οικισμών κοντά σε ελώδεις περιοχές με κουνούπια, με ορατό τον κίνδυνο της δημόσιας υγείας. *η παραθεριστική κατοικία μετατρέπεται τα τελευταία χρόνια σε μόνιμη κατοικία *κατακερματισμός της γης: τα οικοδομήσιμα οικόπεδα βρίσκονται σε πρώην αγροτικές εκτάσεις που ήταν μικρές, με αποτέλεσμα να υπάρχει πρόβλημα στη ρυμοτομία και τις υποδομές της περιοχής. Το πρόβλημα γίνεται πιο οξύ στις παραλιακές περιοχές *τα υπερτοπικά έργα (Ολυμπιακά κλπ) οξύνουν τις ασυνέχειες του οικιστικού ιστού *πυκνή δόμηση σε ορισμένες περιοχές *ανάγκη χωροθέτησης εμπορικών χρήσεων στο κέντρο του Μαραθώνα (με λειτουργίες εμπορίου, αναψυχής κλπ.), ώστε να αντιμετωπισθεί η συμφόρηση της λεωφόρου Μαραθώνος οικιστικοί πυρήνες αυθαίρετη δόμηση περιοχές όπου παρατηρείται μετατροπή της β σε κύρια κατοικία συμπίεση δασικής ή αγροτικής έκτασης λόγω οικοδομικής δραστηριότητας 1.Οικισμός Μαραθώνα 2.Οικισμός Βόθων (Καλέντζι) 3.Οικισμός Άνω Σουλίου 4.Οικισμός Κάτω Σουλίου διοικητικό κέντρο 5.Συνεταιρισμός Δικαστικών Υπαλλήλων 6.Οικισμός Αγ.Γεωργίου 7.Πάντειος Πολιτεία 8.Οικισμός Αύρα εμπόριο 9.Αγ. Τριάδα 10.Συνεταιρισμός Πολυτέκνων και Αστυνομικών 11.Άνω Σχινιάς 12.Κάτω Σχινιάς 13.Οικισμός Αγ. Παντελεήμονα-Ριζάρι (Τύμβος και Παραλία Μαραθώνα) 14.Βρανάς οικιστικοί πυρήνες 15.Συνεταιρισμός Δικαστών και Εισαγγελέων (λόφος Δρακονέρας) υπερτοπικά κέντρα αναψυχή/τουρισμός 0 1 2 5(km) 23

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ -Θεσμικό πλαίσιο *μη αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης *έλλειψη αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου προστασίας των καμένων εκτάσεων, ελέγχου κατά της καταπάτησης, ώστε να μην ξαναχτιστούν τα καμένα αυθαίρετα που βρίσκονταν στις δασικές περιοχές, ή άλλα καινούρια, μέσω της οικοπεδοποίησης. *ελλιπής τήρηση του θεσμικού πλαισίου προστασίας του Πάρκου του Σχινιά *ελλειπές σχέδιο για την προστασία των αρχαιολογικών χώρων της περιοχής *απουσία θεσμικού πλαισίου για κάποιους οικισμούς *έλλειψη σχεδιασμού που να οδηγεί σε ενιαία οικιστικά σύνολα και όχι σε ασυνέχειες όρια Δήμου Μαραθώνα καμένες εκτάσεις υδροβιότοπος Σχινιά κίνδυνος εκδήλωσης πλημμύρων -Φυσικό Περιβάλλον Ο Μαραθώνας είναι συνδεδεμένος και εξαρτάται άμεσα από το φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Η ισορροπία της περιοχής, μετά τις πυρκαγιές του 2009 παραμένει εξαιρετικά εύθραυστη και τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπισθούν είναι πολλά και συνδέονται μεταξύ τους. Τα προβλήματα αυτά είναι: *δραματική υποβάθμιση του δασικού πλούτου εξαιτίας καταπατήσεων, κερδοσκοπίας και πυρκαγιών *υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος *υποβάθμιση τοπίου εξαιτίας της αλόγιστης και εξεζητημένης δόμησης *μόλυνση του εδάφους και του υπεδάφους, εξαιτίας της αλόγιστης χρήσης φυτοφαρμάκων στις γεωργικές καλλιέργειες. *πίεση στον υδροβιότοπο, εξαιτίας κωπηλατοδρομίου και περιοχών κατοικίας/τουρισμού *προβλήματα στο σύστημα αυτόματης πυρόσβεσης του υδροβιότοπου Σχινιά *περιβαλλοντικά προβλήματα στις παραλίες *δυσχέρανση του κλίματος της περιοχής, μετά τις πρόσφατες πυρκαγιές *αλμύρανση υπόγειων υδάτων *πλημμύρες (περιστασιακά, στις πεδινές περιοχές κοντά στον Σχινιά, αν και μετά τις πρόσφατες πυρκαγιές είναι πιο πιθανό να συμβούν) 24

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ -Πολιτισμικό περιβάλλον, αρχαιολογικοί χώροι *έλλειψη ανάδειξης και ενιαίου σχεδιασμού-σύνδεσης αρχαιολογικών και άλλων υπερτοπικών σημείων *υποβάθμιση-εγκατάλειψη ορισμένων αρχαιολογικών χώρων -Κοινωνικές Υποδομές *έλλειψη σχολείων, κέντρων υγείας, εξαιτίας ανόδου του μόνιμου πληθυσμού *ανάγκη για κέντρα απασχόλησης ηλικιωμένων *ανάγκη για κέντρα προσχολικής αγωγής *κατασκευή χώρων πολιτιστικού χαρακτήρα που να απευθύνονται κυρίως στον τοπικό πληθυσμό (καλλιτεχνικά εργαστήρια, κινηματογράφος, λειτουργία του δημοτικού θεάτρου κλπ) *έλλειψη αθλητικών εγκαταστάσεων *ανυπαρξία (από τις αρχές του 2010) δημοτικής συγκοινωνίας που να καλύπτει τους μικρότερους και πιο απομονωμένους οικισμούς του Δήμου *έλλειψη δημόσιων χώρων συγκέντρωσης (πλατείες κλπ) που να ελκύουν τον τοπικό πληθυσμό *οι υφιστάμενοι δημόσιοι χώροι δεν είναι εύκολα πρασβάσιμοι, ούτε ελκυστικοί για τους κατοίκους -Τεχνικές Υποδομές *έλλειψη οδικού δικτύου που να περιλαμβάνει μεγάλο χώρο οδοστρώματος, αλλά και χώρο για πεζούς, ποδήλατα κλπ. *έλλειψη φωτισμού στους δρόμους *ελλείψεις στην οδική σήμανση *ανάγκη για καλύτερη πρόσβαση σε παραλίες. *προβλήματα στο σύστημα αυτόματης πυρόσβεσης του Πάρκου Σχινιά *ανεπαρκής ύδρευση και αποχέτευση (ειδικά στις περιοχές που βρίσκονται νέα κτίσματα, το αποχετευτικό δίκτυο είναι σχεδόν κατεστραμμένο) *ελλείψεις στο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων 25

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats Analysis Προβλήματα-Ανασταλτικοί παράγοντες ανάπτυξης (αδυναμίες και απειλές) *έλλειψη σύνδεσης με μέσα σταθερής τροχιάς *υποβάθμιση των συνδετήριων λεωφόρων Ένταξη στον *έλλειψη άμεσης σύνδεσης με το αεροδρόμιο Σπάτων ευρύτερο χώρο - *έλλειψη σχεδιασμού για οδικούς άξονες που θα συνδέουν τους Συνδέσεις Δήμους της περιοχής. *έλλειψη σχεδιασμού σύνδεσης των παραλιακών με τους ορεινούς οικισμούς Οικονομικά - Δημογραφικά χαρακτηριστικά Χρήσεις γης - Λειτουργίες Συγκρούσεις Θεσμικό Πλαίσιο *ανεργία για εργαζόμενους του πρωτογενή τομέα παραγωγής *αύξηση του πληθυσμού (συνταξιούχοι, νέες οικογένειες, μετανάστες κλπ.) χωρίς παράλληλη ανάπτυξη υποδομών *δημιουργία εστιών φτώχειας, όπου εγκαθίστανται μετανάστες και δεν υπάρχουν αντίστοιχες υποδομές *μεγάλο ποσοστό κατοίκων εργάζεται σε γειτονικούς δήμους *υψηλό ποσοστό παραθεριστών που δημιουργεί θέσεις εργασίας όχι για όλο τον χρόνο και οξύνει τις οικονομικές/κοινωνικές ανισότητες ανάμεσα στους κατοίκους και τους οικισμούς (παράκτιοι-ορεινοί) *αυθαίρετη δόμηση (καταπατήσεις αγροτικών και δασικών εκτάσεων) *πίεση του αγροτικού χώρου από κατοικία, εμπόριο και τουρισμό *πίεση του δασικού χώρου από το δομημένο χώρο-ανθρώπινη δραστηριότητα *κατασκευή οικισμών κοντά σε ελώδεις περιοχές με κουνούπια, με ορατό τον κίνδυνο της υγείας των κατοίκων. *μετατροπή της παραθεριστικής κατοικίας σε μόνιμη, χωρίς αντίστοιχο σχεδιασμό για την περιοχή *κατακερματισμός της γης και πυκνή δόμηση: μικρά οικόπεδα και λίγοι ελεύθεροι χώροι για κοινόχρηστες λειτουργίες *υπερτοπικά έργα (κωπηλατοδρόμιο, εκκίνηση Μαραθωνίου) χωρίς πρόβλεψη για πρόσβαση και ένταξη στον ιστό: όξυνση της οικιστικής ασυνέχειας που παρατηρείται ούτως ή άλλως *ανεπαρκές εμπόριο στο κέντρο των οικισμών, σε αντίθεση με την λεωφόρο Μαραθώνος *μη αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης *έλλειψη αποτελεσματικού θεσμικού πλαισίου προστασίας των καμένων εκτάσεων, ελέγχου κατά της καταπάτησης, ώστε να μην ξαναχτιστούν τα αυθαίρετα που κάηκαν *ελλιπής τήρηση του θεσμικού πλαισίου προστασίας του Πάρκου του Σχινιά *ελλιπές σχέδιο για την προστασία των αρχαιολογικών χώρων της περιοχής *έλλειψη σχεδιασμού που να οδηγεί σε ενιαία οικιστικά σύνολα και όχι σε ασυνέχειες Δυνατότητες (ευκαιρίες και συγκριτικά πλεονεκτήματα) *Γεωγραφική θέση κοντά σε αεροδρόμιο Σπάτων, την Ε.Ο. Αθηνών Λαμίας και Αττική Οδό *Κοντά στο λιμάνι της Ραφήνας *Μικρή απόσταση από το Πολεοδομικό Συγκρότημα Αθήνας *Γεωμορφολογία που περιλαμβάνει ορεινούς όγκους με δασικές εκτάσεις και μεγάλη ακτογραμή με φυσικές παραλίες *πολλές θέσεις εργασίας στην ευρύτερη περιοχή *μεγάλο εργατικό δυναμικό στον Δήμο (χάρη στην μετανάστευση) *ο πρωτογενής τομέας δεν έχει εγκαταληφθεί εντελώς, όπως συμβαίνει σε γειτονικούς Δήμους *ο παραθεριστικός πληθυσμός αποφέρει έσοδα τον Δήμο ώστε να κατασκευάζονται υποδομές που προορίζονται και για τους μόνιμους κατοίκους *η ύπαρξη σταθερού πληθυσμού βοηθά στην οργάνωση και τον συντονισμό τους, με στόχο την διεκδίκηση αιτημάτων και τη συμμετοχή στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της περιοχής. *δημιουργία νέων θέσεων εργασίας από την ανάπτυξη του τουρισμού και άλλων δραστηριοτήτων του τριτογενούς τομέα *αύξηση των εξυπηρετήσεων στο εσωτερικό των οικισμών, εξαιτίας της ανάπτυξης του τριτογενούς τομέα *οι γεωργικές εκτάσεις δημιουργούν θέσεις εργασίας και παράγουν προϊόντα που πωλούνται στην Αθήνα με μικρό κόστος μεταφοράς *η μετατροπή της β κατοικίας σε κύρια, αμβλύνει τις αντιθέσεις στην περιοχή μεταξύ χειμώνα και καλοκαιριού, βοηθώντας έναν σχεδιασμό πιο αξιόπιστο και ρεαλιστικό *η ημιλειτουργία του αεροδρομίου του Κοτρωνίου (στη Νότια πλευρά του Δήμου), που βρίσκεται σε πρώην δασική έκταση καθιστά λογική την απομάκρυνσή του και την αντικατάστασή του από άλλη χρήση. *ύπαρξη ευρύτερου σχεδιασμού (ΡΣΑ, ΓΠΣ κλπ.) *προστατευόμενες περιοχές NATURA και Εθνικοί Δρυμοί *ύπαρξη θεσμοθετημένου σχεδίου Προστασίας για το Πάρκο του Σχινιά SWOT ANALYSIS 26

Φυσικό Περιβάλλον Πολιτισμικό περιβάλλον Αρχαιολογικοί χώροι Κοινωνικές Υποδομές Τεχνικές Υποδομές ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΑ Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats Analysis Προβλήματα-Ανασταλτικοί παράγοντες ανάπτυξης Δυνατότητες (αδυναμίες και απειλές) (ευκαιρίες και συγκριτικά πλεονεκτήματα) *δραματική υποβάθμιση του δασικού πλούτου εξαιτίας καταπατήσεων, *φυσικό περιβάλλον που αναβαθμίζει αισθητικά την κερδοσκοπίας και πυρκαγιών περιοχή *υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος *παραλίες και ορεινές διαδρομές που προσελκύουν *υποβάθμιση τοπίου εξαιτίας της αλόγιστης και εξεζητημένης δόμησης επισκέπτες από την Αττική *μόλυνση εδάφους και υπεδάφους, εξαιτίας της χρήσης φυτοφαρμάκων *ύπαρξη περιοχών Natura *πίεση στον υδροβιότοπο, εξαιτίας κωπηλατοδρομίου και περιοχών *ύπαρξη υδροβιότοπου και λίμνης Μαραθώνα που κατοικίας/τουρισμού έχουν υπερτοπικό χαρακτήρα *προβλήματα στο σύστημα αυτόματης πυρόσβεσης του υδροβιότοπου Σχινιά *περιβαλλοντικά προβλήματα στις παραλίες *δυσχέρανση του κλίματος της περιοχής, μετά τις πρόσφατες πυρκαγιές *αλμύρανση υπόγειων υδάτων *πλημμύρες (περιστασιακά, στις πεδινές περιοχές κοντά στον Σχινιά, αν και μετά τις πρόσφατες πυρκαγιές θεωρείται πιο πιθανό να συμβούν) *κίνδυνος κατασπατάλησης φυσικών πόρων, λόγω υπερσυσσώρευσης πληθυσμού *έλλειψη ανάδειξης και ενιαίου σχεδιασμού-σύνδεσης αρχαιολογικών και άλλων υπερτοπικών σημείων *υποβάθμιση-εγκατάλειψη ορισμένων αρχαιολογικών χώρων *οριακή πλέον επάρκεια των σχολείων και του μοναδικού δημοτικού ιατρείου, εξαιτίας της ανόδου του μόνιμου πληθυσμού *ανάγκη για κέντρα απασχόλησης ηλικιωμένων *ανάγκη για κέντρα προσχολικής αγωγής και σχολείων *κατασκευή χώρων πολιτιστικού χαρακτήρα που να απευθύνονται κυρίως στον τοπικό πληθυσμό (καλλιτεχνικά εργαστήρια, κινηματογράφος, λειτουργία του δημοτικού θεάτρου κλπ) *έλλειψη δημόσιων χώρων συγκέντρωσης (πλατείες κλπ) και αθλητικών εγκαταστάσεων που να εξυπηρετούν τον τοπικό πληθυσμό *οι υφιστάμενοι δημόσιοι χώροι δεν είναι εύκολα προσβάσιμοι, ούτε ελκυστικοί για τους κατοίκους *ανυπαρξία (από τις αρχές του 2010) δημοτικής συγκοινωνίας που να καλύπτει τους μικρότερους και πιο απομονωμένους οικισμούς του Δήμου SWOT ANALYSIS *ύπαρξη αρχαιολογικών χώρων διεθνούς εμβέλειας *περιοχή πλούσια σε αρχαιολογικά ευρήματα και ιστορικές τοποθεσίες *ανάδειξη ορισμένων αρχαιολογικών χώρων με την ευκαιρία των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 *ύπαρξη χώρου για θεατρικές παραστάσεις (παλαιό Δημαρχείο) *ύπαρξη Ολυμπιακών εγκαταστάσεων *λειτουργία Μουσείων που προσελκύουν μεγάλο πλήθος επισκεπτών *ύπαρξη κοινόχρηστων κτιρίων που θα μπορούσαν να διατεθούν για δημόσιες λειτουργίες που λείπουν *ύπαρξη του δημοτικού προγράμματος «βοήθεια στο σπίτι» που εξυπηρετεί τους κατοίκους των απομονωμένων οικισμών και τους ηλικιωμένους. *έλλειψη οδικού δικτύου που να περιλαμβάνει χώρο οδοστρώματος με *επαρκείς χώροι στάθμευσης. άσφαλτο, αλλά και χώρο για πεζούς, ποδήλατα κλπ. *δυνατότητα υδροδότησης από τις εγκαταστάσεις *έλλειψη οδικής σήμανσης και φωτισμού στους δρόμους ΕΥΔΑΠ Μαραθώνα, που βρίσκονται σε πολύ μικρή *ανάγκη για καλύτερη πρόσβαση σε παραλίες. απόσταση *προβλήματα στο σύστημα αυτόματης πυρόσβεσης του Πάρκου Σχινιά *ανεπαρκής ύδρευση και αποχέτευση (ειδικά στις περιοχές που βρίσκονται νέα κτίσματα) *ελλείψεις στο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων *ανύπαρκτο σύστημα ανακύκλωσης *μη αξιοποίηση των Ολυμπιακών εγκαταστάσεων-λίγες αθλητικές εγκαταστάσεις τοπικής κλίμακας *έλλειψη βιολογικού καθαρισμού 27

ΔΥΣΜΕΝΕΣ ΣΕΝΑΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ(ΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΟ) προς Aγ. Στέφανο ΧΑΡΤΗΣ ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Υδροκεφαλισμός περιοχής: υπερσυσσώρευση λειτουργιών Λειτουργίες πολιτισμού, διοίκησης, αναψυχής, εκτός του Δήμου Περιοχές όπου αναμένεται να χτιστούν αυθαίρετα. Αυθαίρετηεπέκτασηυφιστάμενωνοικισμών Οικιστικοί πυρήνες Υγροβιότοπος Σχινιά Δασική έκταση προς Ν. Μάκρη Χώροι εργασίας εκτός του Δήμου Μόλυνση υδροβιότοπου από καλλιέργειες και κατοικία Υδροκεφαλισμός τουριστικής περιοχές Όρια δασικής περιοχής Απομόνωση περιοχών, λόγω έλλειψης λειτουργιών και συγκοινωνίας Καμένες δασικές εκτάσεις Μαρίνα Κύριες λεωφόροι Συλλεκτήριες Οδοί 28

ΔΥΣΜΕΝΕΣ ΣΕΝΑΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ(ΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΟ) -Ένταξη στον Ευρύτερο Χώρο/Συνδέσεις 1.Αν δεν υπάρξει καλύτερη σύνδεση του Μαραθώνα με το Πολεοδομικό Συγκρότημα Αθήνας, η ήδη επιβαρυμένη Λεωφόρος Μαραθώνος θα συμφορηθεί, ενώ τελίκα μπορεί να προκληθεί απομόνωση της περιοχής με επακόλουθη την ύφεση και τον μαρασμό. 2.Αν δεν υπάρξει καλύτερη οδική και συγκοινωνιακή σύνδεση του Μαραθώνα με τους γειτονικούς Δήμους, όπου εργάζεται μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού του, θα προκύψει έντονος κυκλοφοριακός φόρτος στους μικρούς συνδετήριους δρόμους, που δεν σχεδιάστηκαν για αυτό τον σκοπό. Ο κυκλοφοριακός φόρτος μπορεί να επεκταθεί ακόμα και στα κέντρα των οικισμών, με δυσάρεστες συνέπεις για την οικονομία της περιοχής, αλλά και την ποιότητα ζωής των κατοίκων της. 3.Το ενδεχόμενο εγκατάστασης ΧΥΤΑ στο Γραμματικό,θα προκαλέσει περαιτέρω κυκλοφοριακή συμφόρηση, τόσο στους συνδετήριους, όσο και στους κεντρικούς δρόμους του Μαραθώνα, εξαιτίας της μετακίνησης των απορριμάτων. 4.Αν δεν υπάρξει άμεση σύνδεση με το αεροδρόμιο Σπάτων, διαμέσου των γειτονκών παραλιακών Δήμων, θα χαθεί η αναπτυξιακή δυναμική του Δήμου, ενώ τα υπερτοπικά έργα, όπως το κωπηλατοδρόμιο, θα είναι πιο δύσκολα προσβάσιμα από άθλητές που έρχονται από άλλες περιφέρειες αποκλειστικά για αυτό. 5.Η έλλειψη σύνδεσης των παραλιακών περοχών με τις πιο ορεινές, μέσω ενός μελετημένου οδικού δικτύου, οδηγεί στον υδροκεφαλισμό των πρώτων και την απομόνωση των δεύτερων. -Οικονομικά/Δημογραφικά Χαρακτηριστικά 1.Συνέχιση της αυξητικής τάσης του πληθυσμού, χωρίς αντίστοιχη ανάπτυξη υποστηρικτικών υποδομών, θα οδηγήσει σε όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων, με συνέπειες που θα πλήξουν το σύνολο της κοινωνίας. 2.Η μη ομαλή ένταξη των νέων μεταναστών, μέσω της εύρεσης εργασίας και στέγης, θα προκαλέσει μεγάλες αντιθέσεις, που μπορεί να οδηγήσουν σε αύξηση της εγκληματικότητας. 3.Αν η γεωργία συνεχίσει να συρρικνώνεται και δεν αναπτυχθεί ο δευτερογενής τομέας παραγωγής (π.χ. κατασκευές), τότε θα αυξηθούν τα ποσοστά της ανεργίας για τους ανειδίκευτους εργάτες, με αποτέλεσμα την οικονομική και κοινωνική αστάθεια της περιοχής. Αυτά τα στοιχεία θα προκαλέσουν ακόμα μεγαλύτερα προβλήματα για το δομημένο περιβάλλον και εκ νέου έξαρση της αυθαίρετης δόμησης. 4.Αν δεν υπάρξει ισοδύναμη κατανομή του πληθυσμού σε όλους τους οικισμούς, με αντίστοιχη ανάπτυξη των υποδομών, θα οξυνθούν οι μεταξύ τους ανισότητες και αντίστοιχα η αξία γης, με αποτέλεσμα να γκετοποιηθούν περιοχές, ανάλογα με τα εισοδηματικά χαρακτηριστικά των κατοίκων τους. 29

ΔΥΣΜΕΝΕΣ ΣΕΝΑΡΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ(ΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΤΙΚΟ) -Χρήσεις γης/λειτουργίες/συγκρούσεις 1.Αν η αυθαίρετη δόμηση δεν καταπολεμηθεί ουσιαστικά, θα συνεχιστεί και θα αυξηθεί, με αποτέλεσμα την περαιτέρω υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος, την υποβάθμιση του αστικού και περιαστικού χώρου και την αδυναμία οποιουδήποτε σχεδιασμού για τις περιοχές αυτές. 2.Αν συνεχιστεί το φαινόμενο καταπάτησης των δασικών εκτάσεων, εξαιτίας της πίεσης που δέχεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα (εμπρησμοί, γεωργία, αυθαίρετη δόμηση, μεγάλοι οδικοί άξονες κλπ.), θα χειροτερεύσουν οι κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, με επακόλουθη τη δυσχέρανση της ποιότητας ζωής και της δημόσιας υγείας. 3.Αν δεν διατηρηθούν οι γεωργικές εκτάσεις που έχουν απομείνει, θα προκληθεί μείωση της απασχόλησης για μεγάλο κομμάτι των εργαζόμενων, με επακόλουθα κοινωνικά προβλήματα. 4.Η περαιτέρω μείωση των αγροτικών εκτάσεων θα επιδεινώσει την ήδη μεγάλη εξάρτηση της Αττικής από την γεωργική παραγωγή της επαρχίας με συνεπακόλουθο το κυκλοφοριακό, οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος. 5.Αν δεν χωροθετηθούν εμπορικές χρήσεις στο κέντρο των οικισμών, θα γιγαντωθεί το εμπόριο επί των μεγάλων συνδετήριων αξόνων, με δυσμενείς επιπτώσεις στο κυκλοφοριακό. Αυτές δεν πρέπει να χωροθετηθούν μόνο στον οικισμό του Μαραθώνα, γιατί αυτό θα ενισχύσει τον κόμβο και θα οδηγήσει σε περαιτέρω συμφόρηση του οικισμού. Από την άλλη, αν υπάρξουν ισότιμα παντού τέτοιες χρήσεις, ακόμα και αν δεν χρειάζονται, θα δημιουργηθεί εγκατάλειψη αυτών των χώρων. 6.Αν οι εμπορικές χρήσεις που θα έρθουν μαζί με την αύξηση του πληθυσμού δεν χωροθετηθούν μελετημένα και με βάση ένα οργανωμένο οδικό δίκτυο που θα τις λαμβάνει υπόψη, θα προκληθεί κυκλοφοριακή συμφόρηση και υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος. 7.Αν στο παραλιακό μέτωπο συνεχιστεί η ανάπτυξη δραστηριοτήτων αναψυχής μόνο και δεν αναπτυχθούν σε αντίστοιχο βαθμό οι υποδομές εξυπηρέτησης των κατοίκων, η περιοχή θα υποβαθμιστεί. 8.Αν συνεχίσει να υφίσταται η προβληματική και ασύμμετρη αναλογία μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου χώρου, δε θα μπορέσουν να δημιουργηθούν οι κατάλληλες υποδομές για την εξυπηρέτηση των κατοίκων και θα προκύψουν πυκνοδομημένες περιοχές, με συνέπεια την υποβάθμιση σε αισθητικό και κοινωνικό επίπεδο. 9.Η τάση για εξεζητημένη δόμηση, από τους πιο εύπορους θα οδηγήσει σε ένα αστικό τοπίο που θα χαρακτηρίζεται από ασυνέχειες και κτίρια «τούρτες», με συνέπεια την απαξίωση και την υποβάθμιση, όπως έχει συμβεί σε άλλες περιοχές της Αττικής. 10.Αν δεν απομακρυνθεί η κατοικία από τις ελώδεις εκτάσεις κοντά στο πάρκο Σχινιά, θα προκληθεί διπλό πρόβλημα: υποβάθμιση του υδροβιότοπου, εξαιτίας της αυθαίρετης παρέμβασης των κατοίκων και υποβάθμιση της δημόσιας υγείας, με έξαρση ιώσεων και μολύνσεων, εξαιτίας των ασθενειών που σχετίζονται με τα έλη και τα κουνούπια. 11.Αν δεν χωροθετηθούν υποστηρικτικές χρήσεις κοντά στις περιοχές υπερτοπικού ενδιαφέροντος (κωπηλατοδρόμιο, μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι), αυτά δεν θα μπορέσουν να καλύψουν επαρκώς τις απαιτήσεις των επισκεπτών με συνέπεια την απομόνωσή τους και οικονομικό κόστος για τον Δήμο. 12.Η προβληματική ένταξη των μεγάλων έργων της περιοχής (π.χ. κωπηλατοδρόμιο) οδηγεί σε οικιστικές ασυνέχειες και ασυμβατότητα με την καθημερινή ζωή των κατοίκων. Συνεπώς αυτά τα έργα δεν θα προσφερθούν για τους κατοίκους, που τα βλέπουν σαν ξένο σώμα. Αυτό θα οδηγήσει μοιραία στην εγκατάληψη και τον μαρασμό. 13.Αν δεν χωροθετηθούν χρήσεις ήπιας βιοτεχνίας και επιχειρήσεων τριτογενούς τομέα στην περιοχή, δεν θα αντιμετωπισθεί η υποαπασχόληση και η ανεργία, με αρνητικές συνέπειες για την κοινωνική συνοχή και την ελκυστικότητα του Μαραθώνα. Παράλληλα θα συνεχιστεί η εξάρτησή του από γειτονικές περιοχές, με συνέπεια τον κυκλοφοριακό φόρτο και την οικονομική διαρροή. 30