Γράφει ο κ. Αναστάσιος Αλ. Τζανίμης Γλυπτά ανάγλυφα ηρώων ιππέων προερχομένων από την Κοιλάδα των Μουσών. σελ.2 Το «άνοιγμα» της «κλειστής» κοινωνίας του χωρίου μας. Σελ. 11
-2-
-3-
-4-
-5-
-6-
-7-
-8-
-9-
-10-
-11- Το «άνοιγμα» της «κλειστής» κοινωνίας του χωρίου μας. Αφετηρία του «ανοίγματος» η δεκαετία του 1950. Α. Τα χαρακτηριστικά της «κλειστής» κοινωνίας του χωριού μας 1. Η οικογενειακή και κοινωνική ζωή. α) Οι γάμοι μεταξύ δύο ημεδαπών νέων του χωριού κατά 98%. Ένα 2% γάμων μεταξύ ημεδαπού νέου και «ξένης» νέας, και γάμων μεταξύ ημεδαπής νέας και «ξένου» νέου. β) Παιδιά, 2-5, αλλά και περισσότερα. γ) Κοινοτικοί χοροί «νυφοπάζαρα» (στο ντιβάνι). Χριστούγεννα - Πάσχα - Δεκαπενταύγουστο. δ) Οι συνήθεις καθημερινές συναντήσεις, ανδρών αποκλειστικά, «στην αγορά» - καφενεία 2. Τα επαγγέλματα α) Γεωργοί, β) Κτηνοτρόφοι, στην πλειοψηφία τους γ) Διαφόρων «ειδικοτήτων» (σιδηρουργοί, πεταλωτές, μπακάληδες, κρεοπώλες, ράπτες, καφετζήδες, κουρείς, τσαγκάρηδες... ) δ) «Μηχανικοί», στην Αγγλική Εταιρεία της Κωπαΐδας ε) Ένας ταχυδρόμος στ) Επιχειρηματίες: Ιδιοκτήτες νερόμυλων, λιοτριβιών ζ) Επιστήμονες: Πρώτη 50ετία του 20ου αι. (1900-1949) Ένας φαρμακοποιός, μια δασκάλα και ένας δάσκαλος, τρεις οικονομολόγοι, ένας πολιτικό; μηχανικός. η) Στρατιωτικοί: Ένας στρατηγός, δύο αξιωματικοί της χωροφυλακής, δύο της Αστυνομίας πόλεων (βαθμοφόροι). 3. Παραγωγή και κατανάλωση: σχεδόν αποκλειστικά, των προϊόντων του χωριού (ψωμί, κρασί, λάδι, κηπευτικά, κοτόπουλα, αυγά, γάλα και τυρί από οικόσιτες κατσίκες, όσπρια (φακές, φασόλια, ρεβίθια), φρούτα (αχλάδια, σύκα, πεπόνια, καρπούζια) και «εισαγωγής» (λεμόνια, πορτοκάλια, μήλα φιρίκια)... Οι παραπάνω, κυρίως, παράγοντες «κρατούσαν κλειστήτην κοινωνία του χωριού και συντελούσαν στην διατήρηση των
-12- παραδόσεων των σχετικών με (τους αρραβώνες, τους γάμους, τις γεννήσεις, του βαπτίσματος, των κηδειών, των θρησκευτικών εορτών) ηθών και εθίμων και, εν πολλοίς, και της «αρβανίτικης» γλώσσας.. Αυτά, κυρίως, μέχρι τη δεκαετία του 1950. Τι συνέβη όμως κατά τη διάρκεια αυτής της δεκαετίας, και «άνοιξε» η κοινωνία του χωριού μας; Όλα τα παραπάνω σαν πρώτη προσέγγιση του θέματος απλά και σχηματικά. Β. Τα αίτια του «ανοίγματος» της κοινωνίας του χωριού μας. Παίρνουμε ως αφετηρία του «ανοίγματος» της κοινωνίας του χωριού μας τη δεκαετία του '50, γιατί είναι η πρώτη δεκαετία της απελευθέρωσης της χώρας μας από το ζυγό των κατοχικών δυνάμεων (Γερμανών - Ιταλών) (1940-1944), και του τέλους των θλιβερών συνεπειών του εμφυλίου πολέμου (1946-1949)... Την περίοδο αυτή, δηλ. τη δεκαετία του '50, δύο ήσαν, κατά τη γνώμη μου, τα κύρια κοινωνικά φαινόμενα, τα οποία ήσαν τα αίτια του ανοίγματος της κοινωνίας του χωριού μας και της «αιμορραγίας» του... 1 ον ) Η ένταξη της χώρας μας στο σχέδιο της οικονομικής βοήθειας εκ μέρους των ΗΠΑ (Σχέδιο Μάρσαλ) και ο προγραμματισμός του σχεδίου της ανοικοδόμηση; της χώρας, κυρίως στους τομείς: α) της ηλεκτροδότησής της, β) στην ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας (για την περιοχή μας το εργοστάσιο της Πεσινέ στα Άσπρα Σπίτια, και γ) τα μεγάλα έργα της οδοποιίας (ΜΟΜΑ) στη χώρα μας. Το γεγονός αυτό, έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς νέους συντοπίτες μας, ηλικίας 18-40 ετών, να εγκαταλείψουν το χωριό («εσωτερικοί μετανάστες») και να μεταβούν στις περιοχές όπου πραγματοποιούνταν τα παραπάνω έργα, προκειμένου να βελτιώσουν τις συνθήκες της ζωής τους.
-13- Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι!, από αυτούς αποκαταστάθηκαν, οικογενειακώς, στους τόπους της εργασίας τους, ελάχιστοι από αυτούς επισκέπτονταν μια φορά το χρόνο, το Δεκαπενταύγουστο συνήθως, το χωριό μας και από τη δεκαετία του 2000 περίπου, το μόνο που πληροφορούμεθα εμείς οι επιζώντες και διαβιούντες στο χωριό μας είναι... οι αγγελίες του θανάτου των... Ένας ιερός θεσμός, εκείνοι; του γάμου ανάμεσα στους «εσωτερικούς μετανάστες» και τις νέες γυναίκες του χωριού μας «εξέλιπε», με αποτέλεσμα να έχουμε «εισαγόμενους» γαμπρούς τους λεγόμενους.. «Αθηναίους», ακόμη και αν κατάγονταν από την «Κολοπετινίτσα», για τις νέες άγαμες του χωριού μας. Το κακό είναι ότι δε γνωρίζουμε -εγώ τουλάχιστον δεν γνωρίζω- τίποτε για την τύχη των παιδιών των «εσωτερικών μεταναστών». Είναι ζήτημα εάν έχουν επισκεφθεί, έστω και μια φορά, το χωριό των πατέρων τους... Το παραπάνω περιγραφέν, εν συντομία, φαινόμενο αποτέλεσε το πρώτο πλήγμα - ρωγμή στην εσωτερική δομή της κοινωνία; του χωριού μας και απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό του, αλλά και στην ανάπτυξη της οικονομίας.. Αυτά τα ολίγα όσον αφορά στις συνέπειες της «εσωτερικής μετανάστευσης» των νέων του χωριού μας από την περίοδο της δεκαετίας του '50. 2ον) Το άλλο κοινωνικό φαινόμενο που συνετέλεσε στο «άνοιγμα» της κοινωνίας του χωριού μας, ήταν το ενδιαφέρον και η επιθυμία των γονέων, αλλά και των ίδιων των παιδιών τους, να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο εξατάξιο Γυμνάσιο των Θηβών της εποχής εκείνης, ύστερα από την αποφοίτησή τους από το Δημοτικό Σχολείο της τότε Παλαιοπαναγιάς (νυν Άσκρης). Έτσι, το έτος 1946 ήταν το εναρκτήριο έτος της «αποδημίας», αρχικά από την Παλαιοπαναγιά στη Θήβα και από το έτος 1952 από της Θήβα στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη όπου λειτουργούσαν τότε, ανώτερα και ανώτατα πολιτικά και στρατιωτικά κέντρα σπουδών και από εκεί, Κύριος «οίδε» προς ποιαν κατεύθυνσιν οδήγησε η μοίρα τα βήματα του καθενός από
-14- μας, πάντως τελικά, όχι πίσω στον τόπο, τον οποίον εγκαταλείψαμε, δηλ. το ΧΩΡΙΟ μας. Αυτά, κατά τη γνώμη μου, και επιγραμματικά, ήταν τα βασικά αίτια, τα οποία προκάλεσαν το «άνοιγμα» της κοινωνίας του χωριού μας. Σίγουρα, θα υπήρξαν και άλλα, τα οποία προσδιόρισαν τις συμπεριφορές όλων ημών έναντι των καινοτομιών που σιγά - σιγά, παγιώθηκαν στη σύγχρονη κοινωνία του χωριού μας. Και σίγουρα ό,τι ίσχυε για την κοινωνία του χωριού μας, ίσχυσε και για όλες σχεδόν τις μικρές «κλειστές» κοινωνίες της χώρας, ιδιαιτέρως μετά το τέλος τους εμφυλίου πολέμου... Αναστάσιος Αλ. Τζανίμης Άσκρη 2014