Ιστορικό της διεύρυνσης του χώρου Σένγκεν

MEMO/07/618 Βρυξέλλες, 20 εκεµβρίου 2007 Ιστορικό της διεύρυνσης του χώρου Σένγκεν Στις 14 Ιουνίου 1985, οι κυβερνήσεις του Βελγίου, της Γερµανίας, της Γαλλίας, του Λουξεµβούργου και των Κάτω Χωρών υπέγραψαν στο Σένγκεν, µικρή πόλη του Λουξεµβούργου, µια συµφωνία που έχει ως στόχο «... την ελεύθερη διέλευση των εσωτερικών συνόρων από όλους τους υπηκόους των χωρών µελών... και την ελεύθερη κυκλοφορία των εµπορευµάτων και των υπηρεσιών». Οι πέντε ιδρύτριες χώρες υπέγραψαν τη σύµβαση εφαρµογής της συµφωνίας του Σένγκεν στις 19 Ιουνίου 1990. Αργότερα προσχώρησαν σε αυτές η Ιταλία στις 27 Νοεµβρίου 1990, η Ισπανία και η Πορτογαλία στις 25 Ιουνίου 1991, η Ελλάδα στις 6 Νοεµβρίου 1992, η Αυστρία στις 28 Απριλίου 1995, καθώς και η ανία, η Σουηδία και η Φινλανδία στις 19 εκεµβρίου 1996. Η Νορβηγία και η Ισλανδία συνήψαν επίσης συµφωνία συνεργασίας µε τα κράτη µέλη στις 19 εκεµβρίου 1996 προκειµένου να προσχωρήσουν στη σύµβαση αυτή. Εν συνεχεία, στις 26 Μαρτίου 1995, το κεκτηµένο Σένγκεν εφαρµόστηκε πλήρως στο Βέλγιο, στη Γερµανία, στη Γαλλία, στο Λουξεµβούργο, στις Κάτω Χώρες, στην Ισπανία και στην Πορτογαλία, στην Αυστρία και στην Ιταλία στις 31 Μαρτίου 1998 και στην Ελλάδα στις 26 Μαρτίου 2000. Τέλος, στις 25 Μαρτίου 2001, το κεκτηµένο Σένγκεν εφαρµόστηκε πλήρως στη Νορβηγία, Ισλανδία, Σουηδία, ανία και Φινλανδία. Το κεκτηµένο Σένγκεν ενσωµατώθηκε στην έννοµη τάξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε πρωτόκολλα τα οποία προσαρτήθηκαν στη συνθήκη του Άµστερνταµ το 1999. Στις 20 Μαΐου 1999, εκδόθηκε απόφαση του Συµβουλίου, η οποία προσδιορίζει τη νοµική βάση για κάθε µία από τις διατάξεις ή αποφάσεις που συνιστούν το κεκτηµένο Σένγκεν, σύµφωνα µε τις σχετικές διατάξεις της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και της συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αξιολόγηση Σένγκεν των νέων κρατών µελών Οι εµπειρογνώµονες των κρατών µελών πραγµατοποίησαν την αποκαλούµενη «αξιολόγηση Σένγκεν» των νέων κρατών µελών κατά τα δύο τελευταία έτη. Το 2006, πραγµατοποιήθηκαν 58 αποστολές αξιολόγησης στους τοµείς της προστασίας των δεδοµένων, της αστυνοµικής συνεργασίας, των ελέγχων στα εξωτερικά χερσαία σύνορα, στα θαλάσσια και εναέρια σύνορα, καθώς και της πολιτικής θεωρήσεων. Το 2007, πραγµατοποιήθηκαν 15 επισκέψεις επαναξιολόγησης µαζί µε µια νέα αξιολόγηση των θαλάσσιων και εναέριων συνόρων. Ολοκληρώθηκαν εννέα επισκέψεις αξιολόγησης του συστήµατος πληροφοριών Σένγκεν (SIS). Αν και στις αξιολογήσεις αυτές συµµετείχαν και εµπειρογνώµονες από την Επιτροπή, την ευθύνη γι αυτές την φέρει το Συµβούλιο. 1

Η αξιολόγηση συνίστατο ιδίως στην επαλήθευση ότι τα συνοδευτικά µέτρα που επιτρέπουν την άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα εφαρµόζονται ορθά και αποτελεσµατικά από τα νέα κράτη µέλη. Πραγµατοποιήθηκαν επισκέψεις αξιολόγησης στους τοµείς των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα, της θεώρησης διαβατηρίων, της προστασίας των δεδοµένων, της αστυνοµικής συνεργασίας και του συστήµατος πληροφοριών Σένγκεν. Η αξιολόγηση Σένγκεν ολοκληρώθηκε πλέον και κατέστη προφανές ότι η Εσθονία, η Τσεχική ηµοκρατία, η Λιθουανία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σλοβενία έχει αποδειχθεί ότι εφαρµόζουν το κεκτηµένο Σένγκεν σε όλους τους τοµείς. Η διαδικασία Οι αξιολογήσεις Σένγκεν των κρατών µελών της ΕΕ που είναι υποψήφιες για την άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα αρχίζουν κατόπιν αιτήµατος κάθε ενδιαφερόµενου κράτους µέλους, µόλις κρίνει ότι πληροί όλες τις προϋποθέσεις. Την ευθύνη να κρίνουν ότι πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις έχουν τα κράτη που είναι ήδη µέλη Σένγκεν, ενώ το Συµβούλιο είναι υπεύθυνο για την πραγµατοποίηση των αξιολογήσεων. Χρονολογική σειρά 5 Νοεµβρίου 2004 Στα συµπεράσµατα του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου της Χάγης ζητείται από το Συµβούλιο, την Επιτροπή και τα κράτη µέλη «να λάβουν όλα τα απαιτούµενα µέτρα ώστε να µπορέσουν να καταργηθούν οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα το συντοµότερο δυνατόν, εφόσον έχουν εκπληρωθεί όλες οι απαιτήσεις για την εφαρµογή του κεκτηµένου Σένγκεν ( )» Εννέα από τα κράτη που προσχώρησαν στην ΕΕ το 2004 (Ουγγαρία, Πολωνία, Σλοβακική ηµοκρατία, Σλοβενία, Τσεχική ηµοκρατία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Mάλτα) δήλωσαν ότι είναι έτοιµες να αξιολογηθούν, από το 2006, σχετικά µε το κεκτηµένο που δεν έχει σχέση µε το SIS. Ιανουάριος-Οκτώβριος 2006 Οι επισκέψεις σχετικά µε την προστασία των δεδοµένων, την αστυνοµική συνεργασία, τα εξωτερικά σύνορα και τη θεώρηση διαβατηρίων άρχισαν στο τέλος Ιανουαρίου και αποπερατώθηκαν. εκέµβριος 2006 Με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης σε όλους τους τοµείς συνεργασίας Σένγκεν, εκδόθηκαν τα συµπεράσµατα του Συµβουλίου σχετικά µε το επίπεδο ετοιµότητας των κρατών µελών που συµµετείχαν στην αξιολόγηση. Τα συµπεράσµατα αυτά ανέφεραν τις αδυναµίες που εντοπίστηκαν και ένα κατάλογο τοποθεσιών στις οποίες έπρεπε να πραγµατοποιηθούν νέες επισκέψεις το 2007 σε κάθε χώρα. Οκτώβριος 2007 Μετά τα συµπεράσµατα αυτά, επαναλήφθηκαν, το 2007, οι συνιστώµενες επισκέψεις οι οποίες ολοκληρώθηκαν τον Οκτώβριο. Η αξιολόγηση της εφαρµογής του SIS στα νέα κράτη µέλη πραγµατοποιήθηκε τον Σεπτέµβριο και τον Οκτώβριο του 2007. 8-9 Νοεµβρίου 2007 Το Συµβούλιο ικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων κατέληξε στο συµπέρασµα ότι πληρούνται όλες οι προϋποθέσεις για την άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα µε τα προαναφερθέντα κράτη µέλη. 6 εκεµβρίου 2007 το Συµβούλιο εξέδωσε απόφαση και την ηµεροµηνία άρσης των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα. 21 εκεµβρίου 2007 (ώρα 00.00): άρση των ελέγχων στα εσωτερικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα. 30 Μαρτίου 2008: άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα στα αεροδρόµια. 2

Κυριότερα πορίσµατα των αξιολογήσεων Μετά την ολοκλήρωση των επισκέψεων αξιολόγησης, τον εκέµβριο του 2006, µε βάση τις εκθέσεις αξιολόγησης για κάθε σχετικό τοµέα, συντάχθηκαν τα πρώτα συµπεράσµατα σχετικά µε το επίπεδο ετοιµότητας των χωρών που αξιολογήθηκαν. Εξάλλου, στις περιπτώσεις στις οποίες εντοπίστηκαν σοβαρές αδυναµίες ή ότι οι κατασκευαστικές εργασίες δεν έχουν προχωρήσει αρκετά, ζητήθηκε εκ νέου επίσκεψη αξιολόγησης σ αυτούς τους τόπους. Για κάθε χώρα καταρτίστηκε ένας κατάλογος των τοποθεσιών εκ νέου επίσκεψης αξιολόγησης (κυρίως αεροδρόµια και σηµεία διέλευσης συνόρων). Κατά τις νέες επισκέψεις αξιολόγησης, το 2007, διαπιστώθηκε ουσιαστική πρόοδος σε όλους τους τοµείς που αξιολογήθηκαν εκ νέου. Τα ενδιαφερόµενα κράτη µέλη απέδειξαν ότι είναι αρκετά έτοιµα για να εφαρµόσουν τις διατάξεις του κεκτηµένου Σένγκεν που δεν έχουν σχέση µε το SIS, αλλά και αυτές που έχουν σχέση µε το SIS κατά ικανοποιητικό τρόπο. Εποµένως, δεν παρέµενε κανένα εµπόδιο για την έκδοση, τον εκέµβριο 2007, της απόφασης που αναφέρεται στο άρθρο 3 παράγραφος 2 της πράξης προσχώρησης του 2003, µε την οποία επιτρέπεται η άρση των ελέγχων στα εσωτερικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα από τις 21 εκεµβρίου 2007 και στα αεροδρόµια από τις 30 Μαρτίου 2008. Η διευκόλυνση Σένγκεν υνάµει του άρθρου 35 παράγραφος 1 της πράξης προσχώρησης του 2003, δηµιουργήθηκε ένα προσωρινό µέσο, η διευκόλυνση Σένγκεν, για να βοηθήσει την Εσθονία, την Ουγγαρία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πολωνία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία από την 1 η Μαΐου 2004 µέχρι το τέλος του 2006 να χρηµατοδοτούν δράσεις στα νέα εξωτερικά σύνορα της Ένωσης για την εφαρµογή του κεκτηµένου Σένγκεν και του ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα (961 εκατ. ευρώ). Η διευκόλυνση Σένγκεν χρησιµοποιήθηκε για δράσεις που αφορούν κυρίως τις επενδύσεις σε επιχειρησιακό εξοπλισµό και µεθοριακές υποδοµές στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, την αναβάθµιση των διπλωµατικών και προξενικών αντιπροσωπειών, τις προετοιµασίες για το σύστηµα πληροφοριών Σένγκεν (SIS II) και το σύστηµα πληροφοριών για τις θεωρήσεις (VIS), την επιχειρησιακή εκπαίδευση και την εκµάθηση γλωσσών. Κατανοµή της χρηµατοδότησης της διευκόλυνση Σένγκεν: Σε εκατ. EE LV LT HU PL SI SK Σύνολο ευρώ Σύνολο 2004-2006 77,01 79,7 151,6 165,7 313,87 119,8 53,58 961,45 Η διευκόλυνση Σένγκεν θα εφαρµοσθεί επίσης για την υλοποίηση του κεκτηµένου Σένγκεν στη Βουλγαρία και τη Ρουµανία. Τέλος, από το 2007, το Ευρωπαϊκό Ταµείο Εξωτερικών Συνόρων χορηγεί σηµαντική χρηµατοδοτική βοήθεια (1820 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2007-2013). 3

ιεύρυνση του χώρου Σένγκεν: Αριθµητικά στοιχεία Το µήκος των εξωτερικών συνόρων των νέων κρατών µελών Σένγκεν. Εξωτερικά χερσαία σύνορα: Κράτος µέλος Εξωτερικά χερσαία σύνορα µε Μήκος σε χλµ Εσθονία Ρωσία 294 Ουγγαρία Κροατία 344 Serbia 174 Ουκρανία 136 Λετονία Λευκορωσία 167 Ρωσία 282 Λιθουανία Λευκορωσία 679 Ρωσία 272 Πολωνία Ρωσία 210 Λευκορωσία 418 Ουκρανία 535 Σλοβακία Ουκρανία 97 Σλοβενία Κροατία 670 Σύνολο 4278 Εξωτερικά θαλάσσια σύνορα Κράτος Μέλος Εξωτερικά θαλάσσια σύνορα στη Μήκος σε χλµ Εσθονία Βαλτική Θάλασσα 769 Λετονία Βαλτική Θάλασσα 498 Λιθουανία Βαλτική Θάλασσα 120 Μάλτα Μεσόγειο Θάλασσα 246 Πολωνία Βαλτική Θάλασσα 440 Σλοβενία Αδριατική 47 Σύνολο 2120 Συνολικός πληθυσµός στο χώρο Σένγκεν: Ο συνολικός πληθυσµός των 24 κρατών µελών Σένγκεν ανέρχεται σε 404.921.039 (εκτίµηση: Eurostat 2007). Περίοδος αξιολόγησης: 2 χρόνια (2006-2007) Αριθµός αποστολών αξιολόγησης το 2006: 58 στους τοµείς της προστασίας των δεδοµένων, της αστυνοµικής συνεργασίας, των ελέγχων στα εξωτερικά χερσαία σύνορα, στα θαλάσσια και εναέρια σύνορα Αριθµός αποστολών αξιολόγησης το 2007: 15 κυρίως επισκέψεις επαναξιολόγησης, µαζί µε µια νέα αξιολόγηση των θαλάσσιων και εναέριων συνόρων. Το 2007 ολοκληρώθηκαν 9 επισκέψεις αξιολόγησης του συστήµατος πληροφοριών Σένγκεν. 4

Ερωτήσεις και απαντήσεις: ιεύρυνση του χώρου Σένγκεν Κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα Ποια «νέα» κράτη µέλη θα προσχωρήσουν στο χώρο Σένγκεν στα τέλη του τρέχοντος έτους; Η Τσεχική ηµοκρατία, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σλοβενία. Ποια κράτη µέλη ανήκουν ήδη στο χώρο Σένγκεν; Η Αυστρία, το Βέλγιο, η ανία, η Γαλλία, η Φινλανδία, η Γερµανία, η Ελλάδα, η Ιταλία, το Λουξεµβούργο, οι Κάτω Χώρες, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Σουηδία και οι δύο συνδεδεµένες χώρες, η Νορβηγία και η Ισλανδία. Πότε θα ενταχθούν στο χώρο Σένγκεν η Κύπρος, η Ρουµανία και η Βουλγαρία; Αυτά τα κράτη µέλη δεν περιλαµβάνονται µεταξύ αυτών που θα ενταχθούν στο χώρο Σένγκεν στα τέλη του εκεµβρίου. Τα εν λόγω κράτη µέλη θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείµενο αξιολόγησης προτού µπορέσουν να ενταχθούν στο χώρο Σένγκεν. εν είναι δυνατό να προβλεφθεί σ αυτό το στάδιο το ακριβές χρονοδιάγραµµα. Πότε θα αρθούν οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα; Η ηµεροµηνία-στόχος για την άρση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα είναι η 21.12.2007 για τα χερσαία και θαλάσσια σύνορα και η 30.03.2008 για τα εναέρια σύνορα. Τι αντίκτυπο έχει στους πολίτες η διεύρυνση του χώρου Σένγκεν; Στα εσωτερικά σύνορα: Κάθε άτοµο που εισέρχεται νόµιµα στο χώρο Σένγκεν επιτρέπεται να διέλθει τα εσωτερικά σύνορα µε τα νέα κράτη µέλη Σένγκεν και µεταξύ αυτών χωρίς συνοριακούς ελέγχους. Τα εσωτερικά σύνορα είναι τα χερσαία σύνορα µεταξύ των κρατών µελών, τα αεροδρόµια για πτήσεις µε ανταπόκριση µεταξύ των κρατών Σένγκεν και οι θαλάσσιοι λιµένες για τακτικά δροµολόγια οχηµαταγωγών µεταξύ των κρατών Σένγκεν. Σηµειώνεται ότι η κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα δεν θίγει την άσκηση των αστυνοµικών αρµοδιοτήτων ακόµη και εντός των περιοχών των εσωτερικών συνόρων. Στο χώρο Σένγκεν: Οι υπήκοοι τρίτων χωρών που υποβάλλονται στην υποχρέωση θεώρησης του διαβατηρίου (κανονισµός ΕΚ/539/2001, όπως τροποποιήθηκε από τους κανονισµούς ΕΚ/453/2003 και ΕΚ/1932/2006) µπορούν να ταξιδέψουν µε µια θεώρηση Σένγκεν εντός όλου του χώρου Σένγκεν και δεν χρειάζεται πλέον να υποβάλουν αίτηση για εθνική θεώρηση των νέων κρατών µελών. Οι υπήκοοι τρίτων χωρών οι οποίοι είναι κάτοχοι έγκυρης άδειας διαµονής (βλ. Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης C 247 της 13.10.2006 και Επίσηµη Εφηµερίδα C 153 της 6.7.2007), η οποία έχει εκδοθεί από ένα κράτος µέλος του Σένγκεν µπορούν να ταξιδέψουν βάσει αυτής της έγκυρης άδειας διαµονής και δεν χρειάζεται να υποβάλλουν αίτηση θεώρησης. Μπορεί ένα άτοµο να ταξιδεύει εντός του χώρου Σένγκεν χωρίς να έχει µαζί του διαβατήριο ή άλλα ταξιδιωτικά έγγραφα; Τα κράτη µέλη µπορούν να ζητούν από τα άτοµα που βρίσκονται στο έδαφός τους να είναι κάτοχοι εγγράφων ή να τα έχουν µαζί τους. Οι υποχρεώσεις αυτές θα δηµοσιευθούν εντός των προσεχών εβδοµάδων στην Επίσηµη Εφηµερίδα. 5

Η κατάργηση των ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα δεν θίγει την άσκηση των ελέγχων ασφαλείας προσώπων οι οποίοι διενεργούνται σε λιµένες και αερολιµένες. Ποιοι είναι οι όροι εισόδου για υπηκόους τρίτων χωρών; Να είναι κάτοχοι έγκυρου διαβατηρίου ή ταξιδιωτικού εγγράφου έγκυρης θεώρησης Σένγκεν, αν απαιτείται η άδεια παραµονής που εκδίδεται από ένα κράτος µέλος του Σένγκεν είναι ισοδυνάµου αποτελέσµατος µε τη θεώρηση Σένγκεν να διαθέτουν επαρκή µέσα διαβίωσης για την προβλεπόµενη παραµονή να µην είναι χαρακτηρισµένοι ως ανεπιθύµητοι να µην θεωρούνται απειλή για τη δηµόσια τάξη, την εσωτερική ασφάλεια, τη δηµόσια υγεία ή τις διεθνείς σχέσεις. 6

Όσον αφορά αυτούς τους όρους εισόδου, δεν αλλάζει τίποτα για τους υπηκόους τρίτων χωρών όταν αυτοί διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα ενός από τα νέα κράτη µέλη Σένγκεν, εκτός από το ότι θα ελέγχονται και βάσει του συστήµατος πληροφοριών Σένγκεν, και όχι µόνο βάσει των εθνικών συστηµάτων. Πράγµατι, τα νέα κράτη µέλη εφαρµόζουν τους κανόνες Σένγκεν όσον αφορά τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα από την ηµεροµηνία προσχώρησής τους. Οι πολίτες της ΕΕ επιτρέπεται να εισέρχονται στην επικράτεια των κρατών µελών της ΕΕ µε απλή προσκόµιση έγκυρου διαβατηρίου ή δελτίου ταυτότητας, εκτός αν το πρόσωπο αποτελεί πραγµατική, παρούσα και επαρκώς σοβαρή απειλή για τη δηµόσια τάξη ή τη δηµόσια ασφάλεια. Τέλη Η τιµή θεώρησης για σύντοµη παραµονή είναι 60 ευρώ. Σε µεµονωµένες περιπτώσεις, η τιµή µπορεί να µειωθεί ή να καταργηθεί σύµφωνα µε την εθνική νοµοθεσία, όταν το µέτρο αυτό χρησιµεύει για την προώθηση πολιτιστικών συµφερόντων, στον τοµέα της εξωτερικής πολιτικής, της αναπτυξιακής πολιτικής ή άλλου τοµέα ζωτικού δηµοσίου συµφέροντος. Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στη διεύθυνση: http://ec.europa.eu/justice_home/faq/freetravel/faq_freetravel_en.htm Χάρτης. 7