Νέες Τεχνολογίες Επικοινωνίας και Τηλεργασία: : Κατάσταση και Προοπτικές στην Ελλάδα Οµάδα Εργασίας Γ2 Συντονιστές: Νατάσα Κωνσταντέλου, Ερευνήτρια ' ΕΠΙΣΕΥ- ΕΜΠ Αγγελική Πουλυµενάκου, Επικ. Καθηγήτρια, Τµήµα ιοικητικής Επιστήµης και Τεχνολογίας, Οικονοµικό Πανεπιστήµιο Αθηνών Rapporteur: Νατάσα Κωνσταντέλου, Ερευνήτρια ' ΕΠΙΣΕΥ- ΕΜΠ 1
Αντικείµενο της Οµάδας Εκτίµηση της Ευρωπαϊκής εµπειρίας σχετικά µε τη τηλεργασία Αποτίµηση της υπάρχουσας κατάστασης στην Ελλάδα και µελέτη χαρακτηριστικών περιπτώσεων. Ανάλυση του οικονοµικών, θεσµικών, κοινωνικών, και κλαδικών παραµέτρων που ευνοούν/εµποδίζουν την διάδοση της τηλεργασίας στη χώρα. Προτάσεις για την προώθηση της τηλεργασίας από την Πολιτεία και άλλους φορείς. Σύνθεση της Οµάδας 15 µέλη (συµµετείχαν στις συναντήσεις) 30 άτοµα (ενδιαφέρον για ενηµέρωση) 2
Μεθοδολογική Προσέγγιση I. Έξι (6) συνεδριάσεις Ορισµός τηλεργασίας - Τί δεν είναι τηλεργασία Αναζήτηση ενδιαφέροντων µελετών/εκθέσεων Εντοπισµός περιπτώσεων εφαρµογής Συζήτηση γύρω από ανοιχτά θέµατα: Αποδοχή από εργαζόµενο ιαχείριση και ανάπτυξη ανθρώπινου δυναµικού Προϋποθέσεις ένταξης σε πρόγραµµα τηλεργασίας Επιχειρησιακός σχεδιασµός Υποστήριξη από ΤΠΕ Κλαδικά ζητήµατα Θεσµικό πλαίσιο Κέντρα τηλεργασίας - Προϋποθέσεις για τη δηµιουργία τους Σύνθεση Αποτελεσµάτων: Συµπεράσµατα & Προτάσεις 3
Τί είναι τηλεργασία 5. Ο όρος τηλεργασία αφορά οποιοδήποτε τύπο εργασίας περιλαµβάνει ηλεκτρονική επεξεργασία πληροφοριών και χρησιµοποιεί έναν τηλεπικοινωνιακό σύνδεσµο µε έναν αποµακρυσµένο εργοδότη ή πελάτη για την ανάθεση και παράδοση της εργασίας. 6. Πρόκειται για εργασία η οποία διεκπεραιώνεται από απόσταση µε τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και διανέµεται µέσω δικτύων υπολογιστών και κυρίως µέσω του ιαδικτύου 4
Μορφές τηλεργασίας Ι Χώρος Εργασίας Ατοµικός Αποµακρυσµένα «γραφεία» Πηγή: EMERGECE Report (2002) Τύπος εργασιακής σχέσης/συµβολαίου Μόνιµη εργασιακή σχέση Κατ οίκον τηλεργαζόµενοι Συνεχώς µετακινούµενοι τηλεργαζόµενοι Αποµακρυσµένα back offices και επικοινωνιακά κέντρα Τηλεργαζόµενοι σε κοινές εγκαταστάσεις επιχειρησιακές και µη- Outsourced Αυτοαπασχολούµενοι τηλεργαζόµενοι και ελεύθεροι επαγγελµατίες Συνεχώς µετακινούµενοι τηλεργαζόµενοι Εταιρίες παροχής εξειδικευµένων υπηρεσιών Outsourced επικοινωνιακά κέντρα 5
Μορφές τηλεργασίας ΙΙ Τύπος τηλεργασίας Κατ οίκον τηλεργασία α) διαρκής β) εναλλασσόµενη Τηλεργασία εν κινήσει Μικρό γραφείο/ Κατ οίκον γραφείο Small Office-Home Office - SOHO ) Συµπληρωµατική τηλεργασία Πηγή: ECaTT Report (1999) Περιγραφή Ηεργασία διεκπεραιώνεται στην κατοικία του τηλεργαζόµενου Ο τηλεργαζόµενος διεκπεραιώνει το σύνολο της εργασίας (άνω του 90%) στην κατοικία του Ο τηλεργαζόµενος διεκπεραιώνει µικρό µέρος της εργασίας (κάτω του 10% αλλά τουλάχιστον µία ηµέρα την εβδοµάδα) στην κατοικία του και το υπόλοιπο στα γραφεία της επιχείρησης Ο τηλεργαζόµενος µετακινείται συχνά (άνω των 10 ωρών την εβδοµάδα) και χρησιµοποιεί προσωρινούς χώρους εργασίας και on -line σύνδεση κατά τις µετακινήσεις του Αυτοαπασχολούµενοι και ελεύθεροι επαγγελµατίες που προσφέρουν υπηρεσίες από απόσταση και διατηρούν κατ οίκον γραφεία Ο τηλεργαζόµενος διεκπεραιώνει µικρό µέρος της εργασίας (κάτω του 10% και λιγότερο συχνά από µία ηµέρα την εβδοµάδα) στην κατοικία του και το υπόλοιπο στα γραφεία της επιχείρησης 6
Η κατάσταση στην Ελλάδα Στην Ελλάδα δεν υπάρχει συστηµατική παρακολούθηση και καταγραφή του φαινοµένου της τηλεργασίας. Πρώτη προσπάθεια καταγραφής και µέτρησης του φαινοµένου πρόσφατα µέσω έρευνας στο πλαίσιο του Ε.Π. 'Κοινωνία της Πληροφορίας' 7
Περιπτώσεις προώθησης και εφαρµογής Ανθρώπινο δίκτυο Έρευνας και Τεχνολογικής Γνώσης 'ΤΗΛΕΡΓΑΣΙΑ 2000' Πιλοτικό τηλεκέντρο ΗΜΗΤΡΑ (Λάρισα), Κόµβος τηλεργασίας ΖΕΥΣ Συµβούλων Α.Ε. Ιδιωτικός τοµέας 8
ιαπιστώσεις της Οµάδας Παράγοντες που επιδρούν στην προώθηση της τηλεργασίας Σε µακρο επίπεδο Η γεωγραφία και γεωµορφία της χώρας Η ύπαρξη σύγχρονης, αξιόπιστης, και οικονοµικά προσιτής τηλεπικοινωνιακής υποδοµής Το εκπαιδευτικό σύστηµα Το µέγεθος και ο αριθµός των επιχειρήσεων Το ποσοστό ανεργίας Η προβολή και ενθάρρυνση της τηλεργασίας από το κράτος και ενδιάµεσους φορείς 9
Σε επίπεδο ατόµων και οργανισµών Το επίπεδο διείσδυσης και χρήσης νέων τεχνολογιών επικοινωνίας Το αντικείµενο δραστηριότητας του φορέα (µεταποίηση, παραγωγή, υπηρεσίες) Ο επιχειρησιακός σχεδιασµός, η οργάνωση και λειτουργία των επιχειρήσεων (π.χ. εκτεταµένη χρήση outsourcing) Η πληροφοριακή υποδοµή και η υποστήριξη των επιχειρησιακών διαδικασιών από ΤΠΕ Η συµµετοχή σε σχετικά Ευρωπαϊκά Προγράµµατα και πρωτοβουλίες Η ευχέρεια στη χρήση ξένων γλωσσών Το κοινωνικό πλαίσιο εργασίας 10
Η τηλεργασία µπορεί να αποτελέσει ένα από τα µέσα για τη διευκόλυνση της ευέλικτης λειτουργίας των επιχειρήσεων και τη προσπάθεια συγκράτησης του συνολικού κόστους λειτουργίας τους προκειµένου να καταστούν ανταγωνιστικές και να επιβιώσουν στη νέα διευρυµένη ευρωπαϊκή αγορά. Παρόλα αυτά, στην Ελλάδα κοινωνία και οικονοµία εµφανίζονται µουδιασµένες και επιφυλακτικές Οι συνέπειες από την εισαγωγή των νέων µοντέλων οργάνωσης της εργασίας δεν έχουν µελετηθεί και αξιολογηθεί Οι εργαζόµενοι αισθάνονται ότι απειλούνται και διακινδυνεύουν κοινωνικές τους κατακτήσεις και εργασιακά τους δικαιώµατα 11
Ηθεσµική διάσταση Στο ελληνικό δίκαιο δεν προβλέπεται ειδικό νοµοθετικό πλαίσιο ρύθµισης της τηλεργασίας, η οποία καταρχήν αντιµετωπίζεται ως µορφή οικιακής εργασίας, της οποίας αποτελεί µετεξέλιξη. Ελλείψει νοµοθετικού ορισµού της έννοιας, επικρατεί σύγχυση σχετικά µε τις µορφές εργασίας που καλύπτονται από τον όρο 'τηλεργασία. Συναντώνται κάποιες αποσπασµατικές ρυθµίσεις που χωρίς να εφαρµόζονται αποκλειστικά στην τηλεργασία, καλύπτουν και αυτήν. 12
Ακόµα και όταν η παροχή τηλεργασίας γίνεται µε καθεστώς εξαρτηµένης εργασίας υπάρχουν πολλές αµφιβολίες: πώς εφαρµόζονται οι διατάξεις για το χρόνο εργασίας, υγιεινή και ασφάλεια, εάν κατοχυρώνονται δικαιώµατα ίσης µεταχείρισης µε τους εργαζόµενους στο χώρο της επιχείρησης, δικαιώµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης, πώς ασκείται ο έλεγχος του εργοδότη πώς συµβιβάζεται µε την προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής. Απαιτείται ειδική ρύθµιση, η οποία θα ήταν σκόπιµο να γίνει µέσα από συλλογική διαπραγµάτευση και υπογραφή συλλογικής σύµβασης εργασίας σε εθνικό επίπεδο (βλέπε Ευρωπαϊκή Συµφωνία για την Τηλεργασία). 13
Συµπεράσµατα - Προτάσεις Επιχειρήσεις Σύσταση οµάδων εργασίας για τη µελέτη των απαιτήσεων εφαρµογής µεθόδων τηλεργασίας (π.χ. πληροφορική και επικοινωνίες, θέµατα ανθρώπινου δυναµικού, διαχείριση του προγράµµατος) Σταδιακή εφαρµογή (πιλοτικό στάδιο, αξιολόγηση, επέκταση στα διάφορα τµήµατα της επιχείρησης). Εθελοντική βάση Ίσα δικαιώµατα και υποχρεώσεις µε άλλους εργαζόµενους Επιλογή τηλεργαζοµένων µε διαφανή κριτήρια Παροχή κατάλληλης υποδοµής για τηλεργασία. 14
Εργαζόµενοι και φορείς Ουσιαστική συµµετοχή των κοινωνικών εταίρων. Ενίσχυση του θεσµικού πλαισίου προς αποφυγή µονόπλευρων λύσεων. Συµµετοχή τηλεργαζοµένων στα όργανα συλλογικής εκπροσώπησης. Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Συµφωνίας για την Τηλεργασία να τύχουν ευρύτερης υποστήριξης. 15
Πολιτεία Εξέταση του Θεσµικού Πλαισίου Ειδικές δράσεις στήριξης της τηλεργασίας σε επίπεδο επιχείρησης Χρηµατοδότηση επιχειρηµατικών σχεδίων για ανάπτυξη και πιλοτική λειτουργία κέντρων τηλεργασίας. Προτείνεται: Η χρηµατοδότηση να αφορά τόσο την ανάπτυξη του επιχειρηµατικού σχεδίου όσο και την υλοποίηση του (µε πρόκριση έργων που έχουν εκτελέσει ικανοποιητικά το επιχειρηµατικό σχέδιο). Σηµαντικά κριτήρια για την επιλογή των επιχειρηµατικών σχεδίων να αποτελούν το πρόγραµµα προώθησης (marketing) των υπηρεσιών, η δυνατότητα για εξαγωγή υπηρεσιών, και διασυνδέσεις µε διεθνείς εµπορικές µονάδες. Η χρηµατική ενίσχυση να γίνεται µε βάση το κόστος ανά προσφερόµενη υπηρεσία και όχι το συνολικό κόστος δηµιουργίας της υποδοµής. Προτεραιότητα θα δίνεται στα επιχειρησιακά σχέδια φορέων της περιφέρειας που αποσκοπούν στη δηµιουργία τηλεκέντρων τα οποία θα δραστηριοποιούνται στην ανάπτυξη λογισµικού, τη µαζική ενηµέρωση και διαφήµιση, τη παροχή συµβουλευτικών υπηρεσιών, κλπ. 16
Υιοθέτηση πρακτικών τηλεργασίας από τη δηµόσια διοίκηση. Πίεση για διαµόρφωση ευνοϊκών τιµολογίων για τη χρήση τηλεπικοινωνιακής υποδοµής. Επέκταση της νοµοθεσίας περί υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας για τους τηλεργαζόµενους. ηµιουργία Συµβουλευτικών Κέντρων για ΜΜΕ στο πλαίσιο των αντίστοιχων Επιµελητηρίων. Συστηµατική µελέτη και καταγραφή του φαινοµένου της τηλεργασίας. Συνέργεια όλων των εµπλεκόµενων φορέων σε έναν εκτεταµένο και συνεχή κοινωνικό διάλογο. 17
Αναλυτικά αποτελέσµατα ΟΕ Γ2 www.ebusinessforum.gr 18