Standard Eurobarometer EUROBAROMETER 59 PUBLIC OPINION IN THE EUROPEAN UNION SPRING 2003 tandard Eurobarometer 59.1 / Spring 2003 - European Opinion Research Group EEIG NATIONAL REPORT GREECE The survey was requested and coordinated by the Directorate General Press and Communication. This report was produced for the European Commission s Representation in Greece This document does not represent the point of view of the European Commission. The interpretations and opinions contained in it are solely those of the authors.
Γεώργιος Β. Σαρανταυγάς / Εθνικός Συντάκτης Μίλητος, Αναδυόµενες Τεχνολογίες & Υπηρεσίες Προοίµιο Μεταξύ 18 ης Μαρτίου και 30 ης Απριλίου 2003, η Οµάδα Έρευνας για την Ευρωπαϊκή Κοινή Γνώµη, µια κοινοπραξία διακρατικών φορέων για την Έρευνα Αγοράς και Κοινής Γνώµης, διεξήγαγε το κύµα 59.1 του τακτικού Ευρωβαροµέτρου (Standard Eurobarometer 58.1), κατόπιν αιτήµατος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Γενική ιεύθυνση Τύπου και Επικοινωνίας, Σφυγµοµέτρηση Γνώµης). Η έρευνα διεξήχθη στις 15 χώρες-µέλη της Ε.Ε. καλύπτοντας δειγµατοληπτικά τον πληθυσµό των χωρών- µελών, ηλικίας 15 ετών και άνω. Για τους σκοπούς της έρευνας χρησιµοποιήθηκε αντιπροσωπευτικά τυχαίο δείγµα, αναλογικό του µεγέθους του πληθυσµού και της πληθυσµιακής πυκνότητας της κάθε χώρας. Όσον αφορά το Ελληνικό τµήµα της έρευνας, στο τυχαία επιλεγµένο δείγµα συµµετείχαν 1003 Έλληνες κάτοικοι, από αντιπροσωπευτικές περιοχές της Ελληνικής επικράτειας. Για τη λήψη των στοιχείων χρησιµοποιήθηκαν τυποποιηµένα ερωτηµατολόγια, ενώ η επικοινωνία µε τους συµµετέχοντες είχε τη µορφή της προσωπικής συνέντευξης. Στην ανάλυση που ακολουθεί παρουσιάζονται περιφραστικά, και όπου κρίνεται σκόπιµο απεικονιστικά, οι θέσεις / τοποθετήσεις / απαντήσεις του Ελληνικού δείγµατος, ενώ σε σηµεία µε εξαιρετικό ενδιαφέρον επιχειρούνται συµπεράσµατα, εµβαθύνσεις και συγκριτικές θεωρήσεις. Περαιτέρω, η ανάλυση που ακολουθεί παρουσιάζει συγκριτικά στοιχεία της Ελληνικής και της Ευρωπαϊκής κοινής γνώµης (EU15), µε σκοπό να εντοπιστούν και να αξιοποιηθούν σηµαντικές αποκλίσεις ή και διαφοροποιήσεις της Ελληνικής κοινής γνώµης από την ενιαία Ευρωπαϊκή, η οποία αποδίδεται ως µέσος όρος των συγκεντρωτικών αποτελεσµάτων της έρευνας στα 15 κράτη µέλη. Τέλος, στο βαθµό που οι θεµατικές συµπίπτουν, η παρούσα έκθεση καταγράφει και αποτυπώνει συγκρίσεις της ίδιας της Ελληνικής κοινής γνώµης στα πλαίσια διαφορετικών χρονικά ερευνών. Ειδικότερα, παρουσιάζεται και αξιολογείται συγκριτικά η θέση/τοποθέτηση της Ελληνικής κοινής γνώµης, όπως καταγράφεται στα πλαίσια κοινών και επαναλαµβανόµενων ερωτηµάτων των τελευταίων ερευνών του Ευρωβαροµέτρου (56.2, 57.1, 58.1, 59.0 και 59.1). Από τα δηµογραφικά στοιχεία του Ελληνικού δείγµατος καταγράφεται απόλυτη οµοιογένεια του δείγµατος, όσον αφορά την εθνικότητα των συµµετεχόντων στην έρευνα. Σε ορισµένα σηµεία, και µέσα από την ανάλυση των αποτελεσµάτων στη βάση της κοινωνικοοικονοµικής και δηµογραφικής διάρθρωσης τους δείγµατος, καταγράφονται παρατηρήσεις και διαπιστώσεις ιδιαίτερα χρήσιµες για την αντιµετώπιση θεµάτων επικοινωνίας και πολιτικής της Ε.Ε., όπως και προσέγγισης της Ελληνικής κοινής γνώµης. Τοποθετούµενοι στα θέµατα που θέτει η έρευνα, και εκφράζοντας την προσωπική τους γνώµη, οι ερωτώµενοι του Ελληνικού δείγµατος διατυπώνουν θέσεις, προτιµήσεις, φόβους, ενώ επιχειρούν προβλέψεις. Τα ερωτήµατα τα οποία περιέχονται στην έρευνα (EB 59.1), συνεπώς και η ανάλυση των στατιστικών δεδοµένων, διαρθρώνονται, για µεθοδολογικούς και πρακτικούς λόγους, σε ανεξάρτητες ή/και διαδοχικές θεµατολογικές δέσµες. Τέλος, συµπληρωµατικά στην παρούσα έκδοση παρατίθεται ανάλυση µιας δέσµης ερωτηµάτων ειδικού ενδιαφέροντος της έκδοσης 59.0 του τακτικού ευρωβαροµέτρου, του οποίου η έρευνα διεξήχθη µεταξύ 15 ης Ιανουαρίου και 19 ης Φεβρουαρίου 2003. 2
1. ΠΡΟΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ Προκαταρκτική προσέγγιση της Ελληνικής Κοινής Γνώµης Εθνικές ανησυχίες και φόβοι Ελληνικές απόψεις για τα διεθνή θέµατα Ευρωβαρόµετρο 59.1 - οµή Έκθεσης και Ανάλυσης Θεµάτων 2. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Γνώση της Ευρωπαϊκής Ένωσης Πηγές πληροφοριών για την Ε.Ε.: Ελληνικές προτιµήσεις Προσεγγίζοντας την Ελληνική αίσθηση για την Ε.Ε. 3. ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΗ ΕΝΟΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΜΕΛΟΥΣ ΤΗΣ Ε.Ε. Η Ελληνική θέση για τη συµµετοχή στην Ε.Ε. Πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα Αίσθηση ταυτότητας: εθνική ή/και ευρωπαϊκή 4. Η ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΜΕΛΟΥΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗ ΙΕΥΡΥΝΣΗ Υποστηρίζουν οι Έλληνες τη ιεύρυνση; Βλέµµα στις υποψήφιες χώρες Η πληροφόρηση των Ελλήνων για τη ιεύρυνση Προτάσεις και προσδοκίες 5. ΚΟΙΝΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΤΗΣ Ε.Ε. ΣΕ ΖΩΤΙΚΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ Υποστήριξη στη Νοµισµατική Ένωση και το ευρώ Υποστήριξη στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική Υποστήριξη στην Κοινή Πολιτική Άµυνας και Ασφάλειας Περαιτέρω τοποθετήσεις για τις κοινές πολιτικές 6. Η Ε.Ε. ΚΑΙ Η ΕΘΝΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ Η Ελληνική αντίληψη για τη λειτουργία της ηµοκρατίας ιαδικασία αποφάσεων: Ε.Ε. έναντι εθνικής κυβέρνησης / κοινή δράση Ευρωπαϊκές προτεραιότητες και δυνητικές δραστηριότητες της Ε.Ε. 7. ΘΕΣΜΟΙ ΤΗΣ Ε.Ε., ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΛΟΙΠΟΙ ΦΟΡΕΙΣ Η γνώση των Ελλήνων για τους θεσµούς και τα όργανα της Ε.Ε. Αξιολόγηση της βαρύτητας του ρόλου των θεσµών και οργάνων της Ε.Ε. Εµπιστοσύνη στους θεσµούς και τα όργανα της Ε.Ε. Επιρροές στη διαδικασία λήψης αποφάσεων Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 8. Η ΟΙΚΟ ΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ Η Ελληνική Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το µέλλον της Ευρώπης Ευρωπαϊκά κεκτηµένα και προοπτικές Το Σύνταγµα της Ε.Ε. Ο Πρόεδρος της Ε.Ε. Το δικαίωµα της αρνησικυρίας (veto) Ευρωπαϊκή Άµεση φορολογία Περαιτέρω Ευρωπαϊκή συνεργασία 9. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑ: ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΒΑΡΟΜΕΤΡΟΥ 59.0 Υποστήριξη στη Νοµισµατική Ένωση και το ευρώ Υποστήριξη στην Κοινή Εξωτερική Πολιτική Υποστήριξη στην Κοινή Πολιτική Άµυνας και Ασφάλειας Η υποστήριξη των Ελλήνων στη ιεύρυνση ιεύρυνση των αρµοδιοτήτων της Ε.Ε. Εκλογή και παραίτηση του Προέδρου της Ε.Ε. ιδάσκοντας τους θεσµούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης στα σχολεία 3
10. ΕΠΙΜΕΤΡΟ 4
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ - ANNEXES ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Ερωτηµατολόγιο Ευρωβαροµέτρου 59.1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Τεύχος Τεχνικών Προδιαγραφών Ευρωβαροµέτρου 59.1 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: Ερωτηµατολόγιο Ευρωβαροµέτρου 59.0 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: Τεύχος Τεχνικών Προδιαγραφών Ευρωβαροµέτρου 59.0 5
1. ΠΡΟΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ Σε µια σειρά εισαγωγικών, διερευνητικών και διαγνωστικών ερωτηµάτων που θέτει η έρευνα του Ευρωβαροµέτρου 59.1, οι Έλληνες πολίτες εκφράζουν απόψεις, διατυπώνουν θέσεις και εκτιµήσεις, οι οποίες µας επιτρέπουν να προσεγγίσουµε τόσο τον επικοινωνιακό όσο και το βαθύτερο διαλεκτικό χαρακτήρα της Ελληνικής κοινής γνώµης. Προκαταρκτική προσέγγιση της Ελληνικής Κοινής Γνώµης Ερ: Όταν είστε µεταξύ φίλων, θα λέγατε ότι συζητάτε πολιτικά θέµατα συχνά, περιστασιακά, ή ποτέ; Από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων Ελλήνων προκύπτει αξιοσηµείωτο έλλειµα πολιτικού ενδιαφέροντος, καθώς ένα µικρό σχετικά ποσοστό (19%) φέρεται να αναπτύσσει συζητήσεις πολιτικού περιεχοµένου µεταξύ φίλων. Αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή κοινή γνώµη (Ευρώπη των 15) επιδεικνύει ακόµα χαµηλότερο ενδιαφέρον, καθώς µόνο το 13% των Ευρωπαίων πολιτών φαίνεται να διαλέγεται πολιτικά στα πλαίσια συζητήσεων µε φίλους. Η πλειοψηφία των Ελλήνων φαίνεται να συζητά περιστασιακά περί πολιτικής (ποσοστό 51% της έρευνας), µε τον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό µέσο όρο να παρουσιάζεται ελαφρώς υψηλότερος (EU15: 58%), αναδεικνύοντας µια σχετική αποστασιοποίηση από τα πολιτικά δρώµενα. Το σχετικά υψηλό έλλειµµα ενδιαφέροντος για συζητήσεις πολιτικού περιεχοµένου, επιβεβαιώνεται από την ένδειξη ότι 3 στους 10 Έλληνες (30%) και σχεδόν ισάριθµοι Ευρωπαίοι πολίτες (EU15: 26%), δεν αναπτύσσουν ποτέ πολιτικές συζητήσεις όταν συναντούνται µε φίλους. Αξιοσηµείωτο δε είναι το γεγονός ότι οι Πορτογάλοι πρώτοι (47%) µε τους Βέλγους (40%) και τους Ιρλανδούς (39%) να ακολουθούν, εµφανίζουν εξαιρετικά υψηλά επίπεδα αποχής από πολιτικές συζητήσεις µε φίλους. Ερ: Όταν έχετε κάποια γνώµη την οποία υποστηρίζετε έντονα, σας συµβαίνει ποτέ να πείθετε τους φίλους, τους συγγενείς ή τους συναδέλφους σας να υιoθετήσουν τις απόψεις σας; Η χρησιµοποίηση πειθούς για την προώθηση απόψεων στο οικογενειακό και επαγγελµατικό περιβάλλον, παρατηρείται σε µικρό ποσοστό (9%) µεταξύ των Ελλήνων πολιτών, ενώ ποσοστό 41% των ερωτηθέντων, απαντά στη σχετική ερώτηση, ότι µόνο κατά καιρούς καταφέρνει να πείθει συγγενείς, φίλους ή συναδέλφους. Ποσοστό 29% των ερωτηθέντων Ελλήνων σπανίως καταφέρνει να πείσει για τις απόψεις του την οικογενειακή και επαγγελµατική οµήγυρη, ενώ ποσοστό 20% ποτέ δεν καταφέρνει να πείσει φίλους, συγγενείς και συναδέλφους να υιοθετήσουν τις απόψεις του. Ερ: Πόση εµπιστοσύνη έχετε σε ορισµένους θεσµούς; Η έρευνα επιχειρεί να καταγράψει το βαθµό εµπιστοσύνης των Ελλήνων απέναντι σε θεσµούς και οργανισµούς της διεθνούς κοινότητας, του Ελληνικού κράτους και της Ελληνικής κοινωνίας. Οι Έλληνες εκφράζονται για όλες τις µορφές θεσµών που τίθενται υπόψη τους από την έρευνα. Ο στρατός αποτελεί την πρώτη επιλογή των Ελλήνων ως απάντηση στο ερώτηµα ποιο θεσµό τείνουν αυτοί να εµπιστεύονται. Με συντριπτική πλειοψηφία (81%) εκφράζουν την εµπιστοσύνη τους στο θεσµό, ενώ ακολουθούν, µε διαφορά, επιλογές που αναφέρονται στο θεσµό της δικαιοσύνης και το ελληνικό νοµικό σύστηµα (69%), το θεσµό της αστυνοµίας (68%), τις φιλανθρωπικές ή εθελοντικές οργανώσεις (68%) και τους εκκλησιαστικούς θεσµούς (63%). Έβδοµη, σε αξιολογική σειρά εµφανίζεται η επιλογή του θεσµού της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε την τελευταία να απολαµβάνει την εµπιστοσύνη ενός στους δύο Έλληνες (ΕΒ 59.1: 54,1% - ΕΒ.57.1: 58%). Με αναφορά στους θεσµούς για τους οποίους οι Έλληνες εκφράζουν δυσπιστία, την αρνητική πρωτιά καταλαµβάνει ο θεσµός των πολιτικών κοµµάτων (80%). Ακολουθούν οι µεγάλες εταιρείες (69%), τα Ηνωµένα Έθνη (63%), η τηλεόραση (56%), η Ελληνική Κυβέρνηση (53%) και ο τύπος (50%). 6
Ποιους θεσµούς εµπιστεύονται οι Έλληνες; εν εµπιστεύοµαι Εµπιστεύοµαι Πολιτικά κόµµατα Μεγάλες εταιρείες Ηνωµένα Έθνη Ελληνική Κυβέρνηση Τηλεόραση Εργατικά σωµατεία/συνδικάτα Τύπο Ραδιοφωνία Ευρωπαϊκή Ένωση Βουλή των Ελλήνων Εκκλησιαστικά ιδρύµατα Αστυνοµία Φιλανθρωπικές ή εθελοντικές οργανώσεις ικαιοσύνη Στρατός 17 24 31 43 43 44 44 54 55 56 63 68 68 69 81 *Παραλείπεται το ποσοστό ΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ Ερ. 4 / 59.1 Ο τύπος: Οι Έλληνες εµφανίζονται προβληµατισµένοι για την εµπιστοσύνη τους απέναντι στον τύπο, καθώς από τα στοιχεία προκύπτει ότι η Ελληνική κοινή γνώµη διχάζεται. Ένας στους δύο Έλληνες (50%) τείνει να µην εµπιστεύεται τον τύπο. Τη µεγαλύτερη δυσπιστία, µεταξύ των Ευρωπαίων, απέναντι στον τύπο εκφράζει η κοινή γνώµη της Μ. Βρετανίας (72%) και εκείνη της Σουηδίας (58%), µε την Ελληνική κοινή γνώµη να καταλαµβάνει την τρίτη θέση, όπως και η Γερµανική. Σε Ευρωπαϊκή κλίµακα, σχεδόν ένας στους δύο πολίτες της Ε.Ε. (46%) τείνει να µην εµπιστεύεται τον τύπο. Η ραδιοφωνία: Η Ελληνική κοινή γνώµη εκφράζει, µε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά, την τάση για δυσπιστία απέναντι στη ραδιοφωνία. Όσον αφορά τις τοποθετήσεις του για το αν τείνει να εµπιστεύεται ή όχι τη ραδιοφωνία ως θεσµό, ποσοστό 54% δηλώνει ότι εµπιστεύεται τη ραδιοφωνία, ενώ τέσσερις στους δέκα Έλληνες (42%) φέρονται να έχουν αντίθετη άποψη. Είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι και στις δύο περιπτώσεις οι Ελληνικές τοποθετήσεις διαφοροποιούνται σηµαντικά από εκείνες των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών-µελών, καθώς η κοινή γνώµη των τελευταίων τείνει να εµπιστεύεται περισσότερο τη ραδιοφωνία. Πιο συγκεκριµένα, οι Έλληνες φέρονται να είναι οι πλέον δύσπιστοι Ευρωπαίοι απέναντι στη ραδιοφωνία, αποκλίνοντας αρνητικά πλέον των δέκα ποσοστιαίων µονάδων από τον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό µέσο όρο (65%) που εκφράζει την εµπιστοσύνη στο θεσµό. Η τηλεόραση: Εντυπωσιακή είναι η δυσπιστία των Ελλήνων απέναντι στην τηλεόραση. Ποσοστό 56% του Ελληνικού δείγµατος τείνει να µην εµπιστεύεται την τηλεόραση. Ο αντίστοιχος Ευρωπαϊκός µέσος όρος διαµορφώνεται σε ποσοστό 26%. Η Ελληνική κοινή γνώµη εµφανίζει τα υψηλότερα ποσοστά δυσπιστίας µεταξύ των 15 µελών, µε την Ισπανία και την Ιταλία να ακολουθούν (45%). 7
Η δικαιοσύνη / το Ελληνικό νοµικό σύστηµα: Σε αντίθεση µε τα µέσα ενηµέρωσης, οι Έλληνες φαίνεται πως εµπιστεύονται τη δικαιοσύνη. Με θετική γνώµη τοποθετούνται 7 στους 10 Έλληνες (69%), αρκετά υψηλότερα από τον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό µέσο όρο (51%). Η Ελληνική κοινή γνώµη εµφανίζει βελτιωµένη, διαχρονικά, θέση για την εµπιστοσύνη της απέναντι στη δικαιοσύνη και το εθνικό νοµικό σύστηµα (ΕΒ 57.1: 61%). Η Αστυνοµία: Η Ελληνική κοινή γνώµη δείχνει να εµπιστεύεται την αστυνοµία καταγράφοντας ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά εµπιστοσύνης για το θεσµό (68%), βελτιωµένα σε σχέση µε προγενέστερη έρευνα (EB57.1: 58%). Θετική φαίνεται να είναι η τοποθέτηση των περισσοτέρων πολιτών της Ε.Ε., µε τον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό µέσο όρο να διαµορφώνεται σε ποσοστό 67% (EU15). Το γεγονός, βέβαια, ότι 3 στους 10 Έλληνες (30%) τείνουν να µην εµπιστεύονται την αστυνοµία είναι άξιο καταγραφής, χωρίς ωστόσο να είναι το υψηλότερο µεταξύ των Ευρωπαίων (Βέλγιο: 40%, Ισπανία: 40%). Ο Ευρωπαϊκός µέσος όρος που εκφράζει την τάση δυσπιστίας απέναντι στο θεσµό διαµορφώνεται στο 28%. Ο στρατός: Η Ελληνική κοινή γνώµη, στη συντριπτική της πλειοψηφία, εµφανίζεται να εµπιστεύεται το θεσµό του στρατού, καταγράφοντας το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό (81%) στην Ε.Ε., αµέσως µετά τους Φιλανδούς (87%), και αρκετά ενισχυµένο σε σχέση µε τον Ευρωπαϊκό µέσο όρο (66%). Το ποσοστό των Ελλήνων που δείχνουν να µην εµπιστεύονται τον στρατό ανέρχεται σε 16% της Ελληνικής κοινής γνώµης έναντι 24% της αντίστοιχης Ευρωπαϊκής (EU15). Οι εκκλησιαστικοί θεσµοί: Αρκετά υψηλή τάση εµπιστοσύνης εκφράζουν οι Έλληνες απέναντι στους εκκλησιαστικούς θεσµούς. Θετικά επί των θεσµών αυτών τοποθετούνται 6 στους 10 Έλληνες (63%), ενώ ο µέσος Ευρωπαίος εκφράζεται θετικά σε ποσοστό 42%. Το 34% των Ελλήνων τείνει να έχει αντίθετη άποψη, όπως και το 46% της Ευρωπαϊκής κοινής γνώµης (EU15). Τα εργατικά σωµατεία / συνδικάτα: Με µικρές αποκλίσεις από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους οι Έλληνες δεν φαίνονται να εµπιστεύονται ιδιαίτερα τα εργατικά σωµατεία/συνδικάτα. Η πλειοψηφία (48%) της Ελληνικής κοινής γνώµης τείνει να δυσπιστεί, ενώ εκείνοι που εκφράζουν την εµπιστοσύνη τους σχετικά αντιπροσωπεύουν ποσοστό 44%. Τα πολιτικά κόµµατα: Εκπληκτικά χαµηλό είναι το ποσοστό των Ελλήνων πολιτών (17%) που δηλώνουν ότι εµπιστεύονται τα πολιτικά κόµµατα. Οκτώ στους δέκα Έλληνες (80%) τείνουν να δυσπιστούν απέναντι στα πολιτικά κόµµατα. ιάχυτη είναι η τάση δυσπιστίας στην ευρύτερη Ευρωπαϊκή κοινή γνώµη, καθώς ο αντίστοιχος µέσος κοινοτικός όρος διαµορφώνεται στο 75%. Γενικότερα, σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης ο θεσµός των πολιτικών κοµµάτων δεν φαίνεται να απολαµβάνει της εµπιστοσύνης του Ευρωπαίου πολίτη, υποδηλώνοντας προφανώς µια ισχυρή τάση απογοήτευσης από τη λειτουργία των κοµµάτων, την πολιτική που παράγουν και τη διαχείριση που ασκούν. Οι µεγάλες εταιρείες: Ποσοστό 69% της Ελληνικής κοινής γνώµης (έναντι 60% στο ΕΒ 57.1) δηλώνει ότι τείνει να µην εµπιστεύεται τις µεγάλες εταιρείες. Αντίθετη άποψη εκφράζουν 2 στους 10 Έλληνες (24%, έναντι 32% στο EB 57.1), οι οποίοι τείνουν να εµπιστεύονται τις εταιρείες αυτές. Οι Ελληνικές αρνητικές τοποθετήσεις τοποθετούνται στην κλίµακα των χαµηλότερων µεταξύ των 15, σχεδόν στα ίδια επίπεδα µε τη Γερµανία (21%) και το Ηνωµένο Βασίλειο (21%). Η Ελληνική κυβέρνηση: Η πλειοψηφία των Ελλήνων, µε ποσοστό 53%, τείνει να µην εµπιστεύεται την Ελληνική κυβέρνηση. Αντιθέτως, εµπιστοσύνη σε αυτή εκφράζουν σχεδόν 4 στους 10 Έλληνες (43%). Σε παρόµοια επίπεδα κινούνται και οι άλλοι Ευρωπαίοι ερωτώµενοι για την εµπιστοσύνη απέναντι στο θεσµό της εθνικής τους κυβέρνησης. Οι Βρετανοί (57%), οι Γερµανοί (D OST: 59%, D WEST: 56%), οι Ισπανοί (56%), οι Ιταλοί (53%) και οι Έλληνες εµφανίζουν τα υψηλότερα ποσοστά τάσεων δυσπιστίας απέναντι στις εθνικές τους κυβερνήσεις. Ο αντίστοιχος Ευρωπαϊκός µέσος όρος διαµορφώνεται στο 52%, ενώ ποσοστό 10% των Ευρωπαίων πολιτών αποφεύγει ή δεν επιθυµεί να τοποθετηθεί. Η Βουλή των Ελλήνων: ιαφοροποιούµενοι αισθητά σε σχέση µε την προηγούµενη τοποθέτηση, οι Έλληνες εκφράζουν σχετικά αυξηµένη εµπιστοσύνη (σε ποσοστό 56%) στην Ελληνική Βουλή. Και στην περίπτωση αυτή όµως, το ποσοστό που εκφράζει τάση δυσπιστίας καταγράφεται ιδιαίτερα υψηλό (40%). 8
Η Ευρωπαϊκή Ένωση: Ευνοϊκή σχετικά θέση φαίνεται να καταλαµβάνει ο θεσµός της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις τοποθετήσεις των Ελλήνων, καθώς ποσοστό 55% (έναντι 58% στο ΕΒ 57.1) της Ελληνικής κοινής γνώµης τείνει να εµπιστεύεται το θεσµό. υσπιστία προς το θεσµό τείνει να εκφράζει ποσοστό 38% των Ελλήνων, το οποίο ταυτίζεται µε τον αντίστοιχο κοινοτικό µέσο όρο (EU15: 38%). Αξιοσηµείωτο είναι ότι σχεδόν 2 στους 10 Ευρωπαίους πολίτες (18%) αποφεύγουν να εκφραστούν σχετικά µε την εµπιστοσύνη τους απέναντι στην Ε.Ε. Περισσότερο από όλους τους Ευρωπαίους φαίνεται να εµπιστεύονται την Ε.Ε. οι Πορτογάλοι (66%), οι Ιταλοί (59%), οι πολίτες του Λουξεµβούργου (58%) και οι Έλληνες (55%). Τα Ηνωµένα Έθνη: Αναφορικά µε το συγκεκριµένο θεσµό, οι τοποθετήσεις των Ελλήνων διαφοροποιούνται πλήρως από τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές, εµφανίζοντας το υψηλότερο ποσοστό δυσπιστίας απέναντι στο θεσµό. Η τάση δυσπιστίας της Ελληνικής κοινής γνώµης προς το θεσµό καταγράφεται σε ποσοστό 63% του Ελληνικού δείγµατος, µε µεγάλη απόκλιση από τον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό µέσο όρο (EU15: 36%).Την εµπιστοσύνη του στο διεθνή θεσµό εκφράζει το 31% του Ελληνικού δείγµατος, µε τον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό µέσο όρο να τοποθετείται αρκετά υψηλότερα (48%). Οι φιλανθρωπικές ή εθελοντικές οργανώσεις: Αυξηµένη εµπιστοσύνη φέρονται να έχουν προς τις φιλανθρωπικές οργανώσεις και τις εθελοντικές ενώσεις οι Έλληνες, µε ποσοστό έκφρασης 68% έναντι 27% για την έκφραση δυσπιστίας. Για τον ίδιο θεσµό, εµπιστοσύνη εκφράζουν σχεδόν 6 στους 10 Ευρωπαίους πολίτες (EU15), ενώ δύσπιστοι εµφανίζονται 3 στους 10. Εθνικές ανησυχίες και φόβοι Τοποθετούµενοι σε δυο διαδοχικά ερωτήµατα, οι Έλληνες συµµετέχοντες στην έρευνα επισηµαίνουν τα σοβαρά για τη χώρα τους τρέχοντα προβλήµατα, ενώ αξιολογούν ενδεχόµενες απειλές για τη χώρα οι οποίες στοιχειοθετούν φόβο και ανησυχία µεταξύ των πολιτών. Ερ. Κατά τη γνώµη σας, ποια είναι τα 2 σηµαντικότερα προβλήµατα που αντιµετωπίζει η Ελλάδα αυτή τη στιγµή; ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ GR EU15 ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΕΙ Η ΧΩΡΑ Η ανεργία 62 41 Η οικονοµική κατάσταση 34 24 Η εγκληµατικότητα 24 29 Η άνοδος των τιµών / πληθωρισµός 18 14 Το σύστηµα υγείας και πρόνοιας 18 15 Το εκπαιδευτικό σύστηµα 10 7 Οι συντάξεις 8 9 Η τροµοκρατία 6 19 Η µετανάστευση 6 13 Η φορολογία 4 7 Η άµυνα / εξωτερική πολιτική 2 7 Η προστασία του περιβάλλοντος 2 4 Άλλο 2 2 Η στέγαση 1 3 Τα µέσα µαζικής µεταφοράς 0 2 Για την Ελληνική κοινή γνώµη η ανεργία συνιστά πρόβληµα µείζονος σηµασίας, καθώς 6 στους 10 Έλληνες (62%) την τοποθετούν αξιολογικά στην κορυφή των προβληµάτων που αντιµετωπίζει η 9
χώρα. Την ίδια άποψη διατυπώνουν 4 στους 10 Ευρωπαίους πολίτες καλούµενοι να επισηµάνουν το σοβαρότερο πρόβληµα που αντιµετωπίζει η χώρα τους. Εντονότερη µεταξύ των Ευρωπαίων, όσον αφορά την ανεργία, είναι η ανησυχία των Γερµανών, µε ποσοστό που προσεγγίζει το 66%. Ταυτόχρονα, προβληµατισµό εκφράζουν οι Έλληνες για την οικονοµική κατάσταση της χώρας, σε ποσοστό 34% των ερωτηθέντων. Εντονότερος είναι ο προβληµατισµός των Ολλανδών (40%) και των Γερµανών (37%) για την οικονοµική κατάσταση της χώρας τους. Αξιοσηµείωτη είναι επίσης η σκεπτικιστική τοποθέτηση των Ελλήνων για θέµατα που αφορούν το σύστηµα υγείας και πρόνοιας, όπως και την άνοδο των τιµών / πληθωρισµός. Και στους δυο αυτούς τοµείς η Ελληνική κοινή γνώµη διαπιστώνει προβλήµατα, σε ποσοστό 18% των συµµετεχόντων στην έρευνα. Το εκπαιδευτικό σύστηµα καταγράφεται προβληµατικό στην αντίληψη µερίδας 10% της Ελληνικής κοινής γνώµης, ενώ η ίδια ένδειξη καταγράφεται από ποσοστό 8% αναφορικά µε τις συντάξεις. Κυρίως µεταξύ των Ευρωπαϊκών τοποθετήσεων στο σύνολό των 15, και λιγότερο µεταξύ των Ελλήνων, αναδεικνύεται το πρόβληµα της εγκληµατικότητας. Τα ποσοστά καταγράφονται 29% και 24% αντίστοιχα. Ερ. Εδώ υπάρχει µια λίστα γεγονότων που ορισµένοι άνθρωποι λένε ότι φοβούνται. Για κάθε ένα από αυτά, θα ήθελα να µου πείτε εάν εσείς προσωπικά το φοβάστε ή όχι; Τοποθετούµενοι σε µια σειρά υποθέσεων/γεγονότων που ενέχουν (υπαρκτό ή πιθανό) φόβο ή ανησυχία, οι Έλληνες εκφράζουν, σε όλες, αισθητά εντονότερες αντιδράσεις σε σχέση µε το σύνολο των Ευρωπαίων πολιτών (EU15). Κυρίως σε ότι αφορά θέµατα ασφάλειας, απειλής της ειρήνης, δηµόσιας υγείας, οι Έλληνες εµφανίζονται ιδιαίτερα ευαισθητοποιηµένοι, όπως και ανήσυχοι. Γεγονότα που προκαλούν φόβο στους Έλληνες Πυρηνική σύρραξη (Ευρώπη) Πόλεµος µε συµβατικά όπλα (Ευρώπη) Εθνικές συµπλοκές (Ευρώπη) Τυχαία εκτόξευση πυρηνικού πυραύλου Παγκόσµιος πόλεµος Εξάπλωση όπλων µαζικής καταστροφής Ατύχηµα σε πυρηνικό αντιδραστήρα ιεθνή Τροµοκρατία Επιδηµίες Οργανωµένο έγκληµα EU15 64,5 51,6 66,7 50 68,7 56,9 75,1 59,4 77,2 60,4 82,4 74 83,5 67,8 84 81,7 85 65,3 86,3 73,7 GR Ερ. 6 / 59.1 10
Το ενδεχόµενο ενός παγκοσµίου πολέµου φαίνεται να συνιστά φόβο για τους περισσότερους Έλληνες (ποσοστό 77% των ερωτηθέντων, 68% σε αντίστοιχη τοποθέτηση του EB 57.1), ενώ 2 στους 10 Έλληνες δεν νιώθουν ότι υφίσταται τέτοια απειλή (23%). Τα ποσοστά του Ευρωπαϊκού µέσου όρου διαµορφώνονται σε 60% και 40% αντίστοιχα (έναντι 51% και 46% σε αντίστοιχες τοποθετήσεις του EB 57.1). Οι Έλληνες, οι Πορτογάλοι (76%), οι Ισπανοί (74%) και οι κάτοικοι του δυτικού τοµέα της Γερµανίας (70%) µεταξύ των Ευρωπαίων (EU15), εκφράζουν εντονότερα το φόβο ενός παγκοσµίου πολέµου. Η απειλή πυρηνικής σύρραξης στην Ευρώπη συνιστά, επίσης, για τους Έλληνες σηµαντικό λόγο ανησυχίας και φόβου. Μετά τους Πορτογάλους (73%), τους κατοίκους του δυτικού τοµέα της Γερµανίας (65%), οι Ισπανοί και οι Έλληνες φοβούνται, σε ποσοστό 65%, το ενδεχόµενο µιας πυρηνικής σύρραξης στην Ευρώπη. Ποσοστό 35% των Ελλήνων δεν συµµερίζεται το φόβο αυτό. Ο µέσος Ευρωπαίος πολίτης εκφράζει φόβους σχετικά, αλλά σε µικρότερη κλίµακα (52%) απ ότι ο µέσος Έλληνας. Ο φόβος ενός πολέµου µε συµβατικά όπλα (µη πυρηνικά, χηµικά ή βιολογικά) στην Ευρώπη, φαίνεται να συνιστά φόβο για την απόλυτη πλειοψηφία των ερωτηθέντων Ελλήνων (ποσοστό 67%), ενώ αντίθετη άποψη φαίνεται να έχουν 3 στους 10 Έλληνες (ποσοστό 33%). Για τον µέσο Ευρωπαίο πολίτη διαφαίνεται µια αξιοσηµείωτη ανησυχία (50%), η οποία ωστόσο µετριάζεται από το γεγονός ότι 1 στους 2 Ευρωπαίους πολίτες φαίνεται να έχει διαφορετική άποψη. Μια τυχαία εκτόξευση πυρηνικού πυραύλου φαίνεται να ανησυχεί 7 στους 10 Έλληνες (75%), όπως και 6 στους 10 Ευρωπαίους (EU15: 59%). Περισσότερο σοβαρή, και πραγµατική ίσως, είναι η ανησυχία για 8 στους 10 Έλληνες (84%), όπως και για 6 στους 10 Ευρωπαίους (68%), ενός ατυχήµατος σε πυρηνικό αντιδραστήρα. Οι Έλληνες διατυπώνουν πιο έντονα απ όλους τους άλλους Ευρωπαίους την ανησυχία αυτή, αναλογιζόµενοι προφανώς τη πιθανότητα ατυχήµατος στη γείτονα χώρα Βουλγαρία. Η εξάπλωση των πυρηνικών, χηµικών ή βιολογικών όπλων µαζικής καταστροφής αποτελεί φόβο για το 82% των ερωτηθέντων Ελλήνων, όπως και για το 74% των ερωτηθέντων Ευρωπαίων πολιτών (EU15). Επιπλέον, οι Έλληνες (69%), όπως και οι Ισπανοί (68%), µε πρώτους τους Πορτογάλους (73%), φαίνεται να φοβούνται περισσότερο από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους το ενδεχόµενο εθνικών συµπλοκών στην Ευρώπη. Αντίστοιχα, ο Ευρωπαϊκός µέσος όρος κυµαίνεται σε χαµηλότερα (57%), ωστόσο αξιοσηµείωτα επίπεδα. Η διεθνής τροµοκρατία, όπως και το οργανωµένο έγκληµα φαίνεται να είναι η πλέον σοβαρή, υπαρκτή ανησυχία όλων των ερωτηθέντων Ευρωπαίων πολιτών, κυρίως των Ελλήνων. Πλέον των 8 στους 10 Έλληνες διατυπώνουν φόβους σχετικά µε τα δύο προαναφερόµενα φαινόµενα (ποσοστά 84% και 86% αντίστοιχα). Για τους Ευρωπαίους στο σύνολό τους (EU15), η τροµοκρατία συνιστά απειλή σε ποσοστό 82%, ενώ το οργανωµένο έγκληµα σε ποσοστό 74%. Οι Ιταλοί (91%), οι Γάλλοι (87%), οι Ισπανοί (84%), οι Έλληνες (84%) και οι Πορτογάλοι (82%) φαίνεται να αποτελούν τους Ευρωπαίους πολίτες µε τους ισχυρότερους φόβους για την τροµοκρατία. Ο φόβος των επιδηµιών διατυπώνεται, επίσης ως ένα πολύ σοβαρό ζήτηµα, καθώς ποσοστό 85% των ερωτηθέντων Ελλήνων φαίνεται να ανησυχεί σχετικά. Οι Έλληνες εµφανίζουν το υψηλότερο ποσοστό ανησυχίας συγκριτικά µε τους υπόλοιπους Ευρωπαίους πολίτες, µε τους Πορτογάλους να ακολουθούν µε ποσοστό 80%. Λιγότερο ανησυχητικό καταγράφεται το ζήτηµα για τον µέσο Ευρωπαίο, καθώς συγκεντρώνει το 65% της επιλογής των Ευρωπαίων πολιτών που συµµετείχαν στην έρευνα (EU15). 11
Ερ: Ελληνικές απόψεις για τα διεθνή θέµατα Ποιες από τις παρακάτω πηγές χρησιµοποιείτε κυρίως για να ενηµερωθείτε σχετικά µε τη σηµερινή διεθνή κατάσταση; Όπως προκύπτει από τα ποσοτικά στοιχεία του πίνακα που ακολουθεί, η τηλεόραση συνιστά το κυριότερο µέσο ενηµέρωσης των Ελλήνων για τα διεθνή θέµατα, µε τις καθηµερινές εφηµερίδες να αποτελούν τη δεύτερη σηµαντική πηγή πληροφόρησης, όπως και οι τηλεοπτικές συζητήσεις πολιτικών. Παρατηρώντας συγκριτικά τα στοιχεία του ακόλουθου πίνακα, διαπιστώνουµε ότι οι εφηµερίδες και το ραδιόφωνο συνιστούν σηµαντική πηγή πληροφόρησης για τον µέσο Ευρωπαίο πολίτη, πολύ περισσότερο από ότι για το µέσο Έλληνα. Η τηλεόραση βρίσκεται στην κορυφή των προτιµήσεων όλων σχεδόν των Ευρωπαίων πολιτών. Η διαρκής, ωστόσο, ειδησεογραφική ενηµέρωση µέσω της τηλεόρασης δεν φαίνεται να είναι στις προτιµήσεις του Έλληνα, εν αντιθέσει µε το µέσο Ευρωπαίο. ΠΗΓΕΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ GR EU15 Ειδήσεις στην Ελληνική τηλεόραση 86 82 Εφηµερίδες και περιοδικά στην Ελλάδα 30 59 Τηλεοπτικές συζητήσεις µε πολιτικούς 30 25 Τηλεοπτικές συζητήσεις µε ειδικούς 24 22 Συζητήσεις µε φίλους, συναδέλφους, συγγενείς 20 24 Ραδιοφωνικούς σταθµούς στην Ελλάδα 16 40 Τηλεοπτικά κανάλια που εκπέµπουν συνέχεια ειδήσεις 6 20 Internet ( ιαδίκτυο) 6 12 Ειδήσεις στην τηλεόραση άλλων χωρών 5 11 Εφηµερίδες και περιοδικά από άλλες χώρες 2 5 Ραδιοφωνικούς σταθµούς σε άλλες χώρες 1 3 Σηµαντικό ποσοστό της Ελληνικής κοινής γνώµης (20%) καταφεύγει στις συζητήσεις µε πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντος (συγγενείς, φίλοι, συνάδελφοι) προκειµένου να συγκεντρώσει πληροφόρηση για διεθνή θέµατα. Το ίδιο φαίνεται να πράττει ποσοστό 24% της Ευρωπαϊκής κοινής γνώµης (EU15). Το διαδίκτυο εµφανίζεται µε χαµηλά ποσοστά στη χρήση των πηγών πληροφόρησης για διεθνή θέµατα, καθώς αξιοποιείται µόνο από το 6% των ερωτηθέντων Ελλήνων, ενώ εξαιρετικά χαµηλή παρουσιάζεται και η αναζήτηση ενηµέρωσης σε µέσα άλλων χωρών. Ερ: Κατά τη γνώµη σας, θα λέγατε ότι οι Η.Π.Α. παίζουν κυρίως ένα ρόλο θετικό, ένα ρόλο αρνητικό ή ούτε θετικό ούτε αρνητικό σε ότι αφορά : Έντονη αρνητική στάση, της πλειοψηφίας της ελληνικής κοινής γνώµης, απέναντι στο διεθνή ρόλο των Η.Π.Α. και ειδικά σε θέµατα ειρήνης, καταπολέµησης της τροµοκρατίας, παγκόσµιας οικονοµικής ανάπτυξης, καταπολέµησης της φτώχειας, προστασίας του περιβάλλοντος, προκύπτει από τα αποτελέσµατα της σχετικής έρευνας. Συγκεκριµένα: 12
9 στους 10 Έλληνες, ποσοστό 92%, το υψηλότερο µεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών (EU15: 61%), πιστεύουν ότι ο ρόλος των ΗΠΑ στην παγκόσµια ειρήνη είναι αρνητικός. Μόλις το 4% κρίνει ότι οι Η.Π.Α. συµβάλλουν θετικά, ποσοστό κατά πολύ διαφοροποιηµένο από το µέσο ευρωπαϊκό όρο (EU15: 24%). Ούτε θετικός ούτε αρνητικός, είναι ο ρόλος των ΗΠΑ για το 4% των Ελλήνων. Σχετικά µε το ρόλο των Η.Π.Α. στον αγώνα κατά της τροµοκρατίας 8 στους 10 Έλληνες (80%), πιστεύουν ότι οι Η.Π.Α. διαδραµατίζουν αρνητικό ρόλο. Το ποσοστό είναι το υψηλότερο και µάλιστα υπερδιπλάσιο του µέσου ευρωπαϊκού όρου (EU15: 35%). Ποσοστό 10% των ερωτηθέντων Ελλήνων βρίσκει θετικό τον ρόλο των Η.Π.Α., ενώ ούτε θετικός ούτε αρνητικός κρίνεται από το 8% των ερωτηθέντων. Σχετικά µε τη συµβολή των Η.Π.Α. στην παγκόσµια οικονοµική ανάπτυξη 8 στους 10 Έλληνες (82%) κρίνουν ότι οι Η.Π.Α. συµβάλλουν αρνητικά, ποσοστό κατά πολύ υψηλότερο του µέσου ευρωπαϊκού όρου (EU15: 37%). Το θετικό ρόλο των Η.Π.Α. στην παγκόσµια οικονοµία αναγνωρίζει το 10% των ερωτηθέντων Ελλήνων, ενώ ουδέτερα τοποθετείται ποσοστό 8% του δείγµατος. Σηµαντική είναι η διαφοροποίηση της ελληνικής κοινής γνώµης (88%) σε σχέση µε τον µέσο ευρωπαϊκό όρο (EU15: 58%), ως προς τον αρνητικό ρόλο των Η.Π.Α. στην καταπολέµηση της φτώχειας διεθνώς. Μόνο το 5% του ελληνικού δείγµατος βρίσκει θετικό τον ρόλο των Η.Π.Α., ενώ ουδέτερα τοποθετείται το 7% των ερωτηθέντων. Απόκλιση απόψεων των Ελλήνων µε αυτές των Ευρωπαίων πολιτών (στο σύνολο των 15 µελών), παρατηρείται στην ερώτηση για τον ρόλο των Η.Π.Α. στην προστασία του περιβάλλοντος. Ως αρνητικός εκλαµβάνεται ο ρόλος των Η.Π.Α. για το 87% των ερωτηθέντων Ελλήνων (EU15: 67%), θετικός για το 6% (EU15: 15%), ούτε αρνητικός - ούτε θετικός για το 7% (EU15: 18%). Ποσοστά των Ελλήνων που απάντησαν ότι οι Η.Π.Α. παίζουν κυρίως ένα ρόλο αρνητικό σε ότι αφορά GR 58.1 EU15 58.1 GR 59.1 EU15 59.1 49 61 76 92 Ειρήνη στον κόσµο 54 58 63 67 77 74 88 87 Καταπολέµηση της φτώχειας στον κόσµο Προστασία του περιβάλλοντος 38 42 68 82 Ανάπτυξη της παγκόσµιας οικονοµίας 30 37 61 82 Αγώνας κατά της τροµοκρατίας Ερ. 27 / 59.1 13
14
2. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Γνώση της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ερ. Με βάση τη δεκαδική κλίµακα (1-10), πείτε µου πόσα αισθάνεστε ότι γνωρίζετε γύρω από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις πολιτικές της, τους θεσµούς της. Η αίσθηση γνώσης που διατυπώνει η Ελληνική κοινή γνώµη αναφορικά µε την Ευρωπαϊκή Ένωση χαρακτηρίζεται επιεικώς ικανοποιητική, καθώς τοποθετείται σε ένα µέσο επίπεδο της βαθµονοµικής δεκαδικής κλίµακας (από 1 έως 10, µε ανοδική φορά). Έτσι, στην πέµπτη βαθµίδα της δεκαδικής κλίµακας τοποθετεί το επίπεδο γνώσης της πλειοψηφικά η Ελληνική κοινή γνώµη (20%), µε το αντίστοιχο Ευρωπαϊκό µέσο όρο να διαµορφώνεται σε ποσοστό 18%. Στο γράφηµα που ακολουθεί, επιδιώκεται η σύγκριση των αποτελεσµάτων της προηγούµενη έρευνας (ΕΒ 58.1) µε την παρούσα. Η αυτοαξιολόγηση της ευρωγνώσης από τους Έλληνες, αναδεικνύει σχετικό έλλειµα αυτοπεποίθησης, ενώ είναι προφανές ότι οι ερωτηθέντες, δεν αισθάνονται ότι γνωρίζουν πολλά γύρω από την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις πολιτικές και τους θεσµούς της. Χαρακτηριστικό είναι ότι 16% της Ελληνικής κοινής γνώµης τοποθετεί τη γνώση του στην τρίτη βαθµίδα της κλίµακας. Ελαφρώς βελτιωµένη γνώση, έναντι των άλλων Ευρωπαίων, φαίνονται να έχουν οι Αυστριακοί και οι πολίτες τους Λουξεµβούργου. Στη βάση δεκαδικής κλίµακας, παρουσιάζεται η αίσθηση των Ελλήνων για τη γνώσης τους αναφορικά µε την Ε.Ε., τις πολιτικές της και τους θεσµούς της 0 5 10 15 20 25 1 ( εν Γνωρίζω Τίποτα Απολύτως) 4,3 4,5 EB58.1 EB59.1 EB 58.1 EB 59.1 *Σύγκριση µέσου όρου του Ελληνικού δείγµατος µε τον αντίστοιχο του Ευρωβαροµέτρου 58.1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Γνωρίζω Πάρα Πολλά) Ερ. 7 / 59.1 15
Ερ: Τείνετε να συµφωνείτε ή τείνετε να διαφωνείτε µε τη φράση: "Γενικά, καταλαβαίνω πώς λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση" Γενικά θετική είναι η εικόνα για την αντίληψη των Ελλήνων αναφορικά µε τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ποσοστό 45% των ερωτηθέντων Ελλήνων δηλώνει ότι σε γενικές γραµµές καταλαβαίνει πως αυτή λειτουργεί. Αρνητική αίσθηση εκφράζει υψηλό επίσης ποσοστό (46%), των συµµετεχόντων στην έρευνα, Ελλήνων. Οι Ευρωπαίοι πολίτες, στο σύνολο των 15, εκφράζουν µια περισσότερο απαισιόδοξη αίσθηση, καθώς ποσοστό 47% (EU15) τείνει να µην καταλαβαίνει πως λειτουργεί η Ε.Ε, έναντι 40% εκείνων που φέρονται να καταλαβαίνουν. Πηγές πληροφοριών για την Ε.Ε.: Ελληνικές προτιµήσεις Ερ: Γενικά, µε ποιο τρόπο θα προτιµούσατε να συγκεντρώνετε πληροφορίες σχετικά µε την Ε.E; H τηλεόραση θεωρείται από τους Έλληνες ως η πλέον επιθυµητή πηγή για τη λήψη πληροφόρησης αναφορικά µε θέµατα που σχετίζονται µε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ποσοστό 72% της Ελληνικής κοινής γνώµης εκφράζει την προτίµηση για χρήση της τηλεόρασης ως βασικού µέσου για τη λήψη της σχετικής πληροφόρησης. Το αντίστοιχο ποσοστό του κοινοτικού µέσου όρου διαµορφώνεται στο 58%. Στο ίδιο ερώτηµα, οι καθηµερινές εφηµερίδες συγκεντρώνουν την προτίµηση του 24% της Ελληνικής κοινής γνώµης µε τον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό µέσο όρο να διαµορφώνεται στο 35%. Το ραδιόφωνο συγκεντρώνει τις προτιµήσεις του 18% των ερωτηθέντων, ενώ η αντίστοιχη τιµή σε Ευρωπαϊκή κλίµακα είναι 23%. Όπως προκύπτει από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων, 14 στους 100 Έλληνες θα επιθυµούσαν να συγκεντρώνουν πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση µέσα από ένα φυλλάδιο ή µια λεπτοµερέστερη µπροσούρα. Παράλληλα 15 στους 100 Έλληνες θα επιθυµούσαν να έχουν στη διάθεσή τους ένα βιβλίο το οποίο θα έδινε µια πλήρη περιγραφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα περιοδικά, οι βιντεοταινίες, τα CD Rom και οι αφίσες δε φαίνεται να τυγχάνουν της ιδιαίτερης προτίµησης των Ελλήνων καθώς συγκεντρώνουν χαµηλά ποσοστά επιλογών (7%, 3%, 2% και 1% αντίστοιχα). Έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι διατυπώνεται επιθυµία από ένα αξιοσηµείωτο ποσοστό Ελλήνων (11%) για λήψη Ευρωπαϊκής πληροφόρησης µέσω του διαδικτύου. Τέλος, επισηµαίνεται ότι σε µια αυθόρµητη τοποθέτηση ένα σχετικά υψηλό ποσοστό των Ελλήνων (12%), όπως και των Βέλγων (13%) και των Αυστριακών (12%), φέρεται να µην επιθυµεί πληροφόρηση σχετική για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ερ: Προσεγγίζοντας την Ελληνική αίσθηση για την Ε.Ε. Γενικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει για εσάς µία πολύ θετική, αρκετά θετική, ουδέτερη, αρκετά αρνητική ή πολύ αρνητική εικόνα; Θετική εικόνα έχει τουλάχιστον 1 στους 2 Έλληνες για την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως φαίνεται και από την ακόλουθη σχηµατική απεικόνιση. Την ίδια εικόνα φέρεται να έχει 1 στους 2 Ευρωπαίους πολίτες (EU15). L Το 12% των Ελλήνων ερωτηθέντων εκφράζεται κατηγορηµατικά υπέρ µιας θετικής εικόνας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. 16
L Το 45% της Ελληνικής κοινής γνώµης θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση προβάλει µια αρκετά θετική εικόνα. L Το 34% των Ελλήνων, εκφράζεται ουδέτερα για την εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. L Το 7% των Ελλήνων, όπως και το 12% των ερωτηθέντων Ευρωπαίων πολιτών, προσλαµβάνει µια αρκετά αρνητική εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. L Τέλος, µόνο το 2% της Ελληνικής κοινής γνώµης έχει µια πολύ αρνητική εικόνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αξιοσηµείωτο είναι δε ότι 13 στους 100 πολίτες του Ηνωµένου Βασιλείου φέρονται να έχουν µια πολύ αρνητική εικόνα για την Ε.Ε. Η εικόνα της Ε.Ε. για τον Έλληνα 2 7 12 34 45 Πολύ αρνητική Αρκετά αρνητική Ουδέτερη Αρκετά θετική Πολύ θετική 0 20 40 60 Ερ. 11 / 59.1 Ερ: Τι σηµαίνει για εσάς προσωπικά η Ευρωπαϊκή Ένωση; Σε µια σηµασιολογική ερµηνεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι Έλληνες φαίνονται να διακρίνουν, στην πλειοψηφία τους, τις θετικές πτυχές της Ε.Ε., χωρίς να παραλείπουν την επισήµανση εκείνων που θεωρούν (σύµφωνα µε τη γνώµη τους) ως αρνητικές συνέπειες Η Ευρωπαϊκή Ένωση ερµηνεύεται ως διασφάλιση της ειρήνης από µερίδα Ελλήνων που αντιστοιχεί σε ποσοστό 33% της Ελληνικής κοινής γνώµης. Ο αντίστοιχος Ευρωπαϊκός µέσος όρος διαµορφώνεται στο 29%. Με την οικονοµική ευηµερία φαίνεται να ταυτίζει το 1/3 σχεδόν των Ελλήνων την Ευρωπαϊκή Ένωση (ποσοστό 27%). Παράλληλα, 2 στους 10 Έλληνες, συνειρµικά, ταυτίζουν την Ε.Ε. µε την κοινωνική προστασία. Αυτή την άποψη έχει ποσοστό 22% των Ελλήνων, όπως και ποσοστό 12% (EU15) των Ευρωπαίων πολιτών στο σύνολό τους. Για 1 στους 2 Έλληνες, όπως και για 1 στους 2 Ευρωπαίους πολίτες, η Ευρωπαϊκή Ένωση σηµαίνει την ελευθερία να ταξιδεύεις, να σπουδάζεις και να δουλεύεις οπουδήποτε στα 15 κράτη-µέλη. Πολιτιστική πολυµορφία σηµαίνει για ποσοστό 17% της Ελληνικής κοινής γνώµης η Ε.Ε., όπως και για ποσοστό 26% της συνολικής Ευρωπαϊκής (EU15). Ισχυρότερο λόγο στον κόσµο συνιστά η Ευρωπαϊκή Ένωση για ποσοστό 31% της Ελληνικής κοινής γνώµης. 17
Το Ευρώ, επίσης, σηµαίνει την Ευρωπαϊκή Ένωση για ποσοστό 40% της Ελληνικής κοινής γνώµης, όπως και για ποσοστό 43% της αντίστοιχης Ευρωπαϊκής (EU15). Σχεδόν 1 στους 5 Έλληνες (19%) αποδίδει την Ε.Ε. µε την έννοια της ανεργίας, ενώ το 10% την ταυτίζει µε την απώλεια ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα (Ευρωπαϊκός µέσος όρος: 20,2%). Γραφειοκρατία θεωρεί την Ευρωπαϊκή Ένωση το 7% της Ελληνικής κοινής γνώµης, ενώ την ίδια άποψη εκφράζει ποσοστό 18% της συνολικής Ευρωπαϊκής (EU15). Σπατάλη χρήµατος σηµαίνει η Ε.Ε. για το 11% των Ελλήνων, ενώ την ίδια σηµασία της αποδίδει 1 στους 5 Ευρωπαίους (EU15: 19%). Απώλεια της πολιτισµικής ταυτότητας σηµαίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για ποσοστό 14% της Ελληνικής κοινής γνώµης, Η Ευρωπαϊκή Ένωση ταυτίζεται µε την αύξηση της εγκληµατικότητας από το 7% των Ελλήνων, µε την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή (EU15) τοποθέτηση να είναι 14%. Τι σηµαίνει για τον Έλληνα η Ε.Ε. Ελευθερία να ταξιδεύεις, να σπουδάζεις, να δουλεύεις στην Ε.E. 49 Ευρώ 40 Ειρήνη 33 Ισχυρότερος λόγος στον κόσµο 31 Οικονοµική ευηµερία 27 Κοινωνική προστασία 22 Ανεργία 19 Πολιτιστική ποικιλία 17 Απώλεια πολιτιστικής µας ταυτότητας 14 Σπατάλη χρήµατος 11 Όχι αρκετός έλεγχος στα εξωτερικά σύνορα 10 Περισσότερη εγκληµατικότητα 7 Γραφειοκρατία 7 Ερ. 13 / 59.1 18
Ερ: Τείνετε να συµφωνείτε ή τείνετε να διαφωνείτε µε καθεµία από τις παρακάτω φράσεις; Οι αποφάσεις που λαµβάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι γενικά σωστές Στη συγκεκριµένη παράθεση, η πλειοψηφία των Ελλήνων (43%) διαφωνεί, θεωρώντας ότι οι αποφάσεις που λαµβάνει η Ε.Ε. γενικά λανθάνουν. Το ποσοστό των Ελλήνων που τείνει να πιστεύει ότι οι αποφάσεις της Ε.Ε. είναι γενικά σωστές διαµορφώνεται στα επίπεδα του 36%. Οι Ευρωπαίοι πολίτες (στο σύνολο των 15) τοποθετούνται περισσότερο θετικά, καθώς 4 στους 10 τείνουν να συµφωνούν για την ορθότητα των αποφάσεων της Ε.Ε. Ωστόσο, σχεδόν 3 στους 10 Ευρωπαίους πολίτες (27%) δυσκολεύονται να τοποθετηθούν στο ερώτηµα. Οι µικρές χώρες µπορούν να προστατέψουν τα ενδιαφέροντά τους αποτελεσµατικά µέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση Η πλειοψηφία των Ελλήνων (47%) τείνει να συµφωνεί µε την άποψη αυτή, ενώ αντιθέτως η πλειοψηφία των Ευρωπαίων (38%), στο σύνολο των 15, τείνει να διαφωνεί. Υψηλά ποσοστά αναποφάσιστων εµφανίζονται, τόσο µεταξύ των Ελλήνων όσο και µεταξύ των Ευρωπαίων στο σύνολό τους (16% και 27% αντίστοιχα). Ο τρόπος µε τον οποίο λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πολύ περίπλοκος Ισχυρή πλειοψηφία των Ελλήνων (68%), όπως και των Ευρωπαίων στο σύνολό τους (EU15: 65%) τείνει να συµφωνεί µε αυτή την άποψη. Ωστόσο, σε αξιοσηµείωτα ποσοστά, Έλληνες (22%) και Ευρωπαίοι (17%) εµφανίζονται αναποφάσιστοι, αποφεύγοντας να τοποθετηθούν. 19
3. ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΗ ΕΝΟΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΜΕΛΟΥΣ ΤΗΣ Ε.Ε. Η Ελληνική θέση για τη συµµετοχή στην Ε.Ε. Ερ: Σε γενικές γραµµές, νοµίζετε ότι η συµµετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι.; Η πλειοψηφία της ελληνικής κοινής γνώµης (61%), θεωρεί ότι η συµµετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνιστά θετική πράξη. Θετική γνώµη φέρονται να έχουν για τη συµµετοχή της χώρας τους και οι υπόλοιποι ερωτηθέντες από τα 15 κράτη-µέλη της Ε.Ε. (EU15: 54%). Μικρό µόνο ποσοστό (8%) διακρίνει κάτι κακό, ποσοστό το οποίο είναι χαµηλότερο από το αντίστοιχο των 15 κρατών µελών (EU15:11%). Τέλος, το 29% της Ελληνικής κοινής γνώµης τοποθετείται ουδέτερα ( ούτε καλό ούτε κακό ). Σε σχέση µε τα αποτελέσµατα προηγούµενων ερευνών (ευρωβαρόµετρο 58.1, 57.1 και 56.2), παρατηρείται µικρή µείωση του ποσοστού των Ελλήνων πολιτών, που πιστεύουν ότι η συµµετοχή της χώρας στην ΕΕ είναι κάτι καλό, από 2 έως και 7 ποσοστιαίες µονάδες. Η άποψη των Ελλήνων για τη συµµετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση *Σύγκριση ποσοστών ελληνικού δείγµατος µε τα αντίστοιχα αποτελέσµατα των Ευρωβαροµέτρων 56.2, 57.1 και 58.1 68 23 64 62 61 54 27 27 29 27 7 5 8 8 11 GR56.2 GR57.1 GR58.1 GR59.1 EU59.1 Κάτι καλό Ούτε καλό ούτε κακό Κάτι κακό Ερ. 9 / 59.1 *Το ποσοστό ΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ παραλείπεται Ερ: Πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα Συνολικά, θα λέγατε ότι η Ελλάδα έχει ωφεληθεί ή όχι από το να είναι µέλος της Ε.Ε; Ποσοστό 74% των ερωτηθέντων Ελλήνων θεωρεί ότι η Ελλάδα έχει ωφεληθεί από τη συµµετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, µε τον Ευρωπαϊκό µέσο όρο να διαµορφώνεται στα επίπεδα του 50%. Αρνητική άποψη στο θέµα φαίνεται να έχει το 19% της Ελληνικής κοινής γνώµης, ενώ ο αντίστοιχος Ευρωπαϊκός µέσος όρος είναι 29%. Επισηµαίνεται ότι πρώτοι οι Ιρλανδοί (77%), µε τους Έλληνες και τους πολίτες του Λουξεµβούργου (74%) να ακολουθούν, εµφανίζονται να είναι από τους πλέον ευχαριστηµένους Ευρωπαίους πολίτες αναφορικά µε τη συµµετοχή της χώρας τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 20
Ερ: Στο προσεχές µέλλον βλέπετε τον εαυτό σας ως... Αίσθηση ταυτότητας: εθνική ή /και ευρωπαϊκή Η αίσθηση της ταυτότητας ή της συνείδησης των Ελλήνων πολιτών, σε µια πρόβλεψη στο άµεσο µέλλον, φαίνεται να παραµένει Ελληνική για ποσοστό 53% της Ελληνικής κοινής γνώµης, ενώ ποσοστό 41% εκτιµά ότι θα έχει διαµορφώσει µια διπλή ταυτότητα-συνείδηση, η οποία θα είναι κυρίως Ελληνική και δευτερογενώς Ευρωπαϊκή. Ισχυρή αίσθηση πρόβλεψης για µια διπλή ταυτότητα, πρωτίστως εθνική και δευτερογενώς Ευρωπαϊκή, διατυπώνουν οι Ιταλοί, σε ποσοστό 59%. Ελάχιστοι είναι οι Έλληνες (3%) που πιστεύουν ότι στο άµεσο µέλλον θα διαµορφώσουν µια ταυτότητα-συνείδηση πρωτίστως Ευρωπαϊκή και δευτερογενώς Ελληνική. Τέλος, πολύ µικρός είναι και ο αριθµός των Ελλήνων (3%) που διαβλέπει µια αµιγώς Ευρωπαϊκή ταυτότητα. Στα ίδια περίπου επίπεδα µε τις Ελληνικές τοποθετήσεις, φαίνονται να κινούνται οι τοποθετήσεις των πολιτών των άλλων Ευρωπαϊκών κρατών-µελών, διαµορφώνοντας µια κοινή πρόβλεψη για το µέλλον της εθνικής και Ευρωπαϊκής συνείδησης-ταυτότητας των πολιτών των διαφόρων κρατών-µελών. Αναλυτικότερα, ποσοστό 40% των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκτιµά ότι στο άµεσο µέλλον δεν πρόκειται να διαφοροποιηθεί η εθνική του συνείδηση ή ταυτότητα. Αντίστοιχα, 4 στους 10 Ευρωπαίους πολίτες (44%), θεωρούν ότι θα ενσωµατώσουν, δευτερευόντως, Ευρωπαϊκή ταυτότητα-συνείδηση. Ελαφρώς πιο αισιόδοξος από τον µέσο Έλληνα, ο µέσος Ευρωπαίος πολίτης (σε ποσοστό 8%) θεωρεί ότι στο άµεσο µέλλον θα αισθάνεται πρωτίστως Ευρωπαίος και δευτερογενώς εθνικός. Τέλος, µόλις 4 στους 100 πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλέπουν ότι στο άµεσο µέλλον θα αισθάνονται αµιγώς Ευρωπαίοι. Στο προσεχές µέλλον βλέπετε τον εαυτό σας ως... 53 Έλληνα/ίδα µόνο 41 Έλληνα/ίδα & Ευρωπαίο/α Ευρωπαίο/α & Έλληνα/ίδα 3 3 Ευρωπαίο/α µόνο *Το ποσοστό ΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ παραλείπεται Ερ. 12 / 59.1 21
4. Η ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΕΝΟΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΜΕΛΟΥΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΗ ΙΕΥΡΥΝΣΗ Ερ: Υποστηρίζουν οι Έλληνες τη ιεύρυνση Είστε υπέρ ή κατά της ιεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε την ένταξη νέων χωρών; Σε µια γενική τοποθέτηση αναφορικά µε τη διεύρυνση (ένταξη νέων µελών) της Ε.Ε., οι Έλληνες εκφράζονται κατηγορηµατικά υπέρ (79%) της διεύρυνσης. Το ποσοστό αυτό εµφανίζεται ως το υψηλότερο µεταξύ του ευρωπαϊκού δείγµατος, ενώ ακολουθούν οι Ισπανοί µε ποσοστό 78%. Ο αντίστοιχος Ευρωπαϊκός µέσος όρος, εκφράζεται σε ποσοστό 57% της κοινής γνώµης των 15 κρατών- µελών. Είστε υπέρ της διεύρυνσης της Ε.Ε. µε την ένταξη νέων χωρών; GR E IRL I P DK S L NL FIN D TOTAL D WEST A UK D OST B F 36 52 52 50 50 49 47 57 56 56 63 79 78 76 73 73 71 EU 15 57 Ερ. 23 (4) / 59.1 22
Ποια από τις παρακάτω 3 επιλογές προτιµάτε για το άµεσο µέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης; Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να διευρυνθεί περιλαµβάνοντας όλες τις χώρες που επιθυµούν να ενταχθούν. Τη θέση αυτή φαίνεται να υιοθετεί ένας στους τρεις Έλληνες. Η αντίστοιχη Ευρωπαϊκή τοποθέτηση διαµορφώνεται στο 24%. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να διευρυνθεί περιλαµβάνοντας ορισµένες µόνο από τις χώρες που επιθυµούν να ενταχθούν. Αναφορικά µε τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο άµεσο µέλλον και την ενσωµάτωση των υποψηφίων χωρών που έχουν εκφράσει σχετική επιθυµία, οι Έλληνες τοποθετούνται κριτικά, διατυπώνοντας στην πλειοψηφία τους (57% - EB58.1: 61%)- ως προτιµότερη επιλογή τη διεύρυνση της Ε.Ε., µε τη συµµετοχή ορισµένων µόνο από τις χώρες που επιθυµούν να ενταχθούν. Προτίµηση στη συγκεκριµένη επιλογή εκφράζει και η πλειοψηφία όλων των Ευρωπαίων (EU15: 40%). Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα πρέπει να διευρυνθεί περιλαµβάνοντας οποιαδήποτε άλλη χώρα. Την κατηγορηµατικά αρνητική αυτή θέση αυτή φαίνεται να υιοθετεί χαµηλό ποσοστό (6%) της Ελληνικής κοινής γνώµης. Ισχυρή, ωστόσο, εµφανίζεται η αρνητική τάση που αντιπροσωπεύει την Ευρωπαϊκή κοινή γνώµη (EU15: 21%). Ερ: Σκεπτόµενοι τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης µε την ένταξη νέων ευρωπαϊκών χωρών, τείνετε να συµφωνείτε ή τείνετε να διαφωνείτε µε κάθε µία από τις ακόλουθες προτάσεις...; Από τις τοποθετήσεις, είναι έκδηλη η προτίµηση των Ελλήνων για µια διευρυµένη Ευρώπη, όπως και η θετική στάση τους έναντι της διεύρυνσης. Η παρατήρηση τεκµηριώνεται επαρκώς, όπως θα φανεί παρακάτω, καθώς οι Έλληνες προσβλέπουν σε συγκεκριµένα οφέλη, όπως η διασφάλιση της ειρήνης και η ενίσχυση της ασφάλειας στην Ευρώπη, η ενδυνάµωση της Ε.Ε. στη διεθνή κοινότητα και η περαιτέρω ενίσχυση του πολιτιστικού πλούτου της Ε.Ε. Όσο περισσότερες χώρες είναι µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο περισσότερο η ειρήνη και η ασφάλεια θα είναι εξασφαλισµένες στην Ευρώπη. Ποσοστό 78% της Ελληνικής κοινής γνώµης θεωρεί ότι η διεύρυνση της Ε.Ε. µε τη συµµετοχή νέων χωρών θα ενισχύσει την ασφάλεια και θα οδηγήσει στη διασφάλιση της ειρήνης στην Ευρώπη. Κοινή φαίνεται να είναι η πεποίθηση αυτή για το 53% των ερωτηθέντων Ευρωπαίων πολιτών. ιαφωνία σχετικά εκφράζει το 13% της Ελληνικής κοινής γνώµης όπως και το 31% της Ευρωπαϊκής. Επισηµαίνεται ότι οι Έλληνες περισσότερο από όλους τους άλλους Ευρωπαίους πολίτες συνδέουν τη διεύρυνση της Ε.Ε. µε ζητήµατα ασφάλειας και ειρήνης. Όσο περισσότερες χώρες υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τόσο πιο σηµαντική θα είναι παγκοσµίως. Ενίσχυση της ισχύος της Ε.Ε. διεθνώς προβλέπουν ότι θα επιφέρει η διεύρυνση 8 στους 10 Έλληνες (81%) και σχεδόν 7 στους 10 Ευρωπαίους πολίτες (EU15: 66%). Το ποσοστό των Ελλήνων πολιτών είναι το υψηλότερο µεταξύ των Ευρωπαίων. Με περισσότερα κράτη µέλη, η Ευρώπη θα είναι πολιτιστικά πλουσιότερη. Πολιτιστικά πλουσιότερη θεωρούν οι Έλληνες, σε ποσοστό 77%, ότι θα καταστεί η Ε.Ε., συνεπεία της διεύρυνσης. Ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός µέσος όρος είναι 64%. Η διεύρυνση δεν θα κοστίσει περισσότερο στα ήδη υπάρχοντα κράτη µέλη όπως η Ελλάδα 23
Σχεδόν 4 στους 10 Έλληνες (37%), θεωρούν ότι η διεύρυνση δεν θα επιβαρύνει περισσότερο τα υφιστάµενα κράτη-µέλη, και κυρίως κράτη όπως η Ελλάδα. Ο µέσος Ευρωπαίος πολίτης φέρει την ίδια άποψη σε ποσοστό 26%. Ωστόσο η πλειοψηφία των Ελλήνων (ποσοστό 40%) φαίνεται να διαφωνεί σχετικά, µειωµένη κατά 3% σε σχέση µε την προηγούµενη έρευνα (ΕΒ58.1: 43%), ενώ 2 στους 10 Έλληνες δηλώνουν ότι αδυνατούν να προβούν σε εκτιµήσεις. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αναπροσαρµόσει τον τρόπο που λειτουργούν οι θεσµοί της πριν καλωσορίσει νέα µέλη. Αναπροσαρµογή του τρόπου λειτουργίας των ευρωπαϊκών θεσµών πριν την υποδοχή νέων µελών κρίνουν ως απαραίτητη, 6 στους 10 ερωτηθέντες Έλληνες (62%). Άποψη δεν εκφέρει το 24% των Ελλήνων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να βοηθήσει οικονοµικά τα µελλοντικά κράτη-µέλη, ακόµα και πριν από την ένταξή τους. Η πλειοψηφία των Ελλήνων (54%) θεωρεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να ενισχύσει οικονοµικά τα µελλοντικά κράτη-µέλη, ακόµα και πριν από την ένταξή τους. Αντίθετη άποψη εκφράζει ποσοστό 32% της Ελληνικής κοινής γνώµης. Ωστόσο οι Έλληνες εκτιµούν ότι θα υπάρξουν και αρνητικές επιπτώσεις από την ένταξη νέων χωρών στην Ε.Ε. Όσο περισσότερες χώρες υπάρχουν, τόσο µεγαλύτερη ανεργία θα υπάρχει στην Ελλάδα. Ποσοστό 52% εκτιµά ότι η προοδευτική αύξηση των µελών της Ε.Ε. θα οδηγήσει αντίστοιχα σε προοδευτική αύξηση της ανεργίας στην Ελλάδα. Αντίθετη, άποψη φαίνεται να έχει το 31% (EB58.1: 37%). Με περισσότερα κράτη-µέλη, θα είναι δυσκολότερο να παρθούν αποφάσεις σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Ποσοστό 58% (EB58.1: 50%) της Ελληνικής κοινής γνώµης πιστεύει ότι η διεύρυνση θα προκαλέσει δυσχέρειες στη λήψη αποφάσεων σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, µε τους διαφωνούντες µε αυτή την υπόθεση να συγκεντρώνουν ποσοστό 25%. Ο µέσος Ευρωπαίος πολίτης εµφανίζεται αισθητά πιο απαισιόδοξος, καθώς µε ποσοστό 65% προβλέπει δυσχέρεια στη δυνατότητα λήψης αποφάσεων σε µια διευρυµένη Ευρώπη. Όταν ενταχθούν καινούργιες χώρες, η Ελλάδα θα λαµβάνει λιγότερη οικονοµική βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για απώλεια κοινοτικών ενισχύσεων, µετά την ένταξη νέων µελών, ανησυχεί το 57% των ερωτηθέντων Ελλήνων, όπως και το 52% των Ευρωπαίων πολιτών (EU15). Αντίθετη άποψη φαίνεται να έχει ποσοστό 25% των Ελλήνων, ενώ ποσοστό 18% αποφεύγει να τοποθετηθεί. Μετά τη διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, µε νέες χώρες, η Ελλάδα θα γίνει λιγότερο σηµαντική στην Ευρώπη. Για την ισχύ της Ελλάδας σε µια διευρυµένη Ευρώπη φαίνεται να ανησυχεί το 36% των Ελλήνων, ενώ η πλειοψηφία (47%), δε φαίνεται να ανησυχεί σχετικά. Επισηµαίνεται ωστόσο ότι ποσοστό 17% αποφεύγει να τοποθετηθεί. Συνοψίζοντας τα παραπάνω, παρατηρούµε ότι η Ελληνική κοινή γνώµη τάσσεται υπέρ της διεύρυνσης, ωστόσο διχάζεται ως προς την εκτίµηση των αρνητικών και θετικών συνεπειών από τη διεύρυνση της Ε.Ε., ενώ µια σηµαντική µερίδα των Ελλήνων -ποσοστό που κυµαίνεται από 8% έως 24%- δηλώνει αδυναµία να κάνει σχετικές προβλέψεις ή εκτιµήσεις. 24
Βλέµµα στις υποψήφιες χώρες Ερ: Ποιες από τις παρακάτω χώρες που θα σας διαβάσω έχετε ακουστά; Όπως εξάγεται από την έρευνα, σχεδόν στο σύνολό τους, οι Έλληνες ερωτηθέντες γνωρίζουν την ύπαρξη των χωρών που θεωρούνται ως υποψήφιες προς ένταξη ή που επιθυµούν να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τόσο οι υποψήφιες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (Πολωνία 99%, ηµοκρατία Τσεχίας 93%, Σλοβακία 95%, Ουγγαρία 99%, Σλοβενία 94%, Ρουµανία 99%, Βουλγαρία 100%), όσο και οι Μεσογειακές χώρες (Κύπρος 100% Τουρκία 100%, Μάλτα 96%), εµφανίζονται να είναι γνωστές στους Έλληνες ερωτηθέντες. Ακόµα και για τις πλέον αποµακρυσµένες, νεοσύστατες δηµοκρατίες της Βαλτικής (Λιθουανία 92%, Λετονία 92%, Εσθονία 90%), οι Έλληνες φέρονται, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, να έχουν ακούσει σχετικά µε την ύπαρξη των χωρών αυτών. Όπως συνάγεται από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων, όλοι σχεδόν (+90%) οι Έλληνες εµφανίζονται να έχουν λάβει κάποιου είδους πληροφόρηση (χωρίς να εξειδικεύεται ο τύπος) αναφορικά µε τις επιµέρους παραπάνω χώρες, γεγονός το οποίο είναι ενθαρρυντικό, τουλάχιστον όσον αφορά την επίγνωση της νέας πολιτικής γεωγραφίας της διευρυνόµενης Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ερ: Και ποιες από αυτές τις χώρες έχετε επισκεφτεί ή έχετε σχέσεις οποιουδήποτε είδους; Ωστόσο, ελάχιστοι Έλληνες φαίνεται να έχουν επισκεφτεί ή να έχουν κάποιου είδους σχέσεις µε τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες και τις χώρες που έχουν εκφράσει την επιθυµία να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς ποσοστό 68% των ερωτηθέντων δηλώνει ότι δεν έχει επισκεφθεί ή δεν έχει σχέσεις µε καµία από αυτές. Προκύπτει, βέβαια, πως ένα ικανοποιητικό ποσοστό των ερωτηθέντων Ελλήνων έχει επισκεφθεί τις εγγύτερες προς την Ελλάδα και τις συνορεύουσες µε αυτή χώρες, χωρίς αυτό να συσχετίζεται άµεσα µε τη γνώση-ενηµέρωση των Ελλήνων αναφορικά µε την ένταξη των χωρών αυτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως εξάγεται από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων, το 15% των ερωτηθέντων Ελλήνων έχει επισκεφθεί τη Βουλγαρία, η οποία εµφανίζει και το υψηλότερο ποσοστό µεταξύ των ερωτηθέντων Ελλήνων. Ακολουθεί η Τουρκία και η Κύπρος, τις οποίες φαίνεται να έχουν επισκεφθεί 13 στους 100 ερωτηθέντες Έλληνες. Τέλος, ελάχιστοι Έλληνες δηλώνουν ότι έχουν επισκεφθεί τις υπόλοιπες υποψήφιες -περισσότερο αποµακρυσµένες- χώρες, πέραν της Ουγγαρίας (7%), της Ρουµανίας (6%), της ηµοκρατίας της Τσεχίας (4%) και την Πολωνία (3%). Τόσο η ειδική ενηµέρωση, όσο και οι σχέσεις των Ελλήνων µε τις παραπάνω χώρες, εύλογα διατηρούνται σε χαµηλά επίπεδα, καθώς δεν υφίστανται ειδικές σχέσεις (οικογενειακές, επαγγελµατικές, άλλες) των Ελλήνων πολιτών µε τις χώρες αυτές. 25