2.1 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ 2.1.1 Γενικά Η επιλογή ενός επενδυτικού σχεδίου μεταξύ εναλλακτικών επενδύσεων πρέπει να έχει τελικό στόχο τη μεγιστοποίηση της περιουσίας των μετόχων της επιχείρησης (ιδιωτική - χρηματική αξιολόγηση). Η διαδικασία της αξιολόγησης δεν είναι μονοδιάστατη ή καλύτερα λαμβάνονται & άλλες μεταβλητές πέρα από την καθαρά οικονομική, όπως είναι η επίδραση του σχεδίου στους εργαζομένους της επιχ/σης, στην τοπική κοινότητα, στο περιβάλλον, στην οικονομία γενικότερα (κοινωνική - οικονομική αξιολόγηση) προκειμένου να γίνει η άριστη επιλογή. 46
2.1.2 Ιδιωτική - χρηματική και κοινωνική-οικονομική αξιολόγηση α) Ιδιωτική ή χρηματική αποδοτικότητα. Αν η επένδυση απέφερε χρηματικό κέρδος στον Επιχειρηματία- Επενδυτή για τα κεφάλαια που διέθεσε και την πρωτοβουλία που ανέλαβε Η ιδιωτική ή χρηματική αξιολόγηση γίνεται με βάση τις τιμές αγοράς, δηλ. τις ισχύουσες τιμές στην αγορά που περιλαμβάνουν τους φόρους, τις άλλες επιβαρύνσεις κτλ. Η ιδιωτική-χρηματική ανάλυση στηρίζεται στις χρηματικές (=ταμειακές) ροές των σχεδίων επένδυσης, δηλ. γίνεται μόνο σε όρους χρηματικούς, που εκφράζουν την εισροή και εκροή χρημάτων. 47
β) Οικονομική και κοινωνική αποδοτικότητα. Όταν αξιολογούμε το σχέδιο επένδυσης από την άποψη της Εθνικής Οικονομίας ή του Κοινωνικού Συνόλου, μας ενδιαφέρει αν αυτό συμφέρει το Κοινωνικό Σύνολο ή την Εθνική Οικονομία. Συγκεκριμένα εξετάζουμε: Αν οι σπάνιοι οικονομικοί πόροι, που διατέθηκαν στο σχέδιο επένδυσης (εργασία, κεφάλαιο κλπ.), έχουν χρησιμοποιηθεί στην καλύτερη εναλλακτική χρήση του για την κοινωνία. Αν έχουν αφήσει θετικό οικονομικό αποτέλεσμα, δηλαδή πλεόνασμα πόρων-υπεροχή των ωφελειών έναντι του κόστους. 48
Αν ικανοποιούνται οι άλλοι αντικειμενικοί σκοποί του Κοινωνικού Συνόλου: αύξηση της αποταμίευσης, βελτίωση της διανομής του εισοδήματος μεταξύ των ατόμων και των περιοχών, θετικές εξωτερικές επιπτώσεις, παραγωγή κοινωνικά επιθυμητών αγαθών κλπ. Η αξιολόγηση αυτή δεν γίνεται με τις τιμές αγοράς, αλλά με άλλες εκτιμώμενες τιμές που υπολογίζονται (λογιστικές τιμές), και με τη χρήση ορισμένων εθνικών παραμέτρων. Η κοινωνική-οικονομική αξιολόγηση γίνεται σε πραγματικούς (= οικονομικούς) όρους, δηλ. σε ροές φυσικών στοιχείων κόστους και ωφελειών. 49
2.1.3 Εναρμόνιση μεταξύ ιδιωτικής-χρηματικής & κοινωνικής - οικονομικής αξιολόγησης Είναι φανερό ότι η αξιολόγηση των επενδύσεων διακρίνεται σε: α. Ιδιωτική, η οποία είναι χρηματική (ιδιωτική -χρηματική) και β. Εθνική, η οποία διακρίνεται σε: (I) οικονομική και (ii) κοινωνική. Οι αξιολογήσεις αυτές διαφέρουν ουσιαστικά. Η ιδιωτική-χρηματική αξιολόγηση της επένδυσης αναφέρεται στην επίπτωσή της στην ιδιωτική οικονομία, δηλ. στην επιχείρηση ή το φορέα εκμετάλλευσης της επένδυσης. Η κοινωνική-οικονομική αξιολόγηση ασχολείται με την επίπτωση της επένδυσης πάνω στο σύνολο της εθνικής ή κοινωνικής οικονομίας. 50
Οι δύο αυτές αξιολογήσεις, αν και γίνονται με διαφορετική προσέγγιση, ενδιαφέρουν τόσο τον επενδυτικό φορέα όσο και το φορέα του κοινωνικού συμφέροντος κρατικούς φορείς, κρατική τράπεζα κτλ. Υπάρχουν πολλές επενδύσεις, που είναι αποδοτικές και συμφέρουσες τόσο για τον επενδυτικό φορέα όσο και για το κοινωνικό σύνολο. Και υπάρχουν πολλές άλλες που, ενώ είναι συμφέρουσες για το κοινωνικό σύνολο, δεν φαίνεται να ενδιαφέρουν τον επενδυτικό φορέα. Στην περίπτωση αυτή μπορεί το Κράτος, ως φορέας του κοινωνικού συμφέροντος, με ορισμένα μέσα (κίνητρα, επιδοτήσεις, επιχορηγήσεις, χαμηλότοκα δάνεια κλπ.), να μετατρέψει μια κοινωνικά ενδιαφέρουσα πρόταση για επένδυση σε ελκυστική και για τον επιχειρηματικό φορέα. 51
2.1.4 Διαδικασία - ενέργειες για την ιδιωτικοχρηματική αξιολόγηση του σχεδίου επένδυσης 1.Οριστική εκτίμηση του Συνολικού Κόστους Επένδυσης, 2.Οριστική εκτίμηση των Χρηματοδοτικών πόρων, 3.Κατάρτιση του οριστικού Λογαριασμού Εκμετάλλευσης, 4.Εκτίμηση της Ταμειακής Ροής, 5.Κατάρτιση του Προβλεπόμενου Ισολογισμού, 6.Εκτίμηση των ιδιωτικοχρηματικών κριτηρίων αποδοτικότητας (περίοδος αποπληρωμής κεφαλαίου, απλός λόγος απόδοσης, καθαρή παρούσα αξία, εσωτερική αποδοτικότητα). 52
Αν η πιο πάνω ανάλυση καταλήξει ότι το συγκεκριμένο σχέδιο επένδυσης δεν είναι αποδοτικό τότε 7. Σταματούμε και απορρίπτομαι το σχέδιο επένδυσης Αν όμως προκύψει από την πιο πάνω ανάλυση ότι είναι αποδοτικό το σχέδιο επένδυσης τότε 8. Αξιολογούμε το βαθμό αβεβαιότητας της αποδοτικότητας του επενδυτικού σχεδίου μέσω της ανάλυσης του νεκρού σημείου και της ανάλυσης της ευαισθησίας 9. Σε περίπτωση θετικής αξιολόγησης της αποδοτικότητας προχωρούμε στην οικονομική-κοινωνική αξιολόγηση, αν όχι δεν απορρίπτουμε το σχέδιο επένδυσης εφόσον η οικονομική -κοινωνική αξιολόγηση είναι θετική και η πολιτεία ενισχύσει με επιδότηση-επιχορήγηση ή άλλη ουσιαστική μορφή την επένδυση. 53
2.1.5 Διαδικασία-ενέργειες για την οικονομική - κοινωνική αξιολόγηση του σχεδίου επένδυσης 1. Ολοκλήρωση της ιδιωτικοχρηματικής αξιολόγησης με βάση τις τιμές αγοράς, 2. Οικονομική αξιολόγηση Αποτίμηση του σχεδίου επένδυσης με βάση τις λογιστικές τιμές και τις εθνικές παραμέτρους, Μέτρηση όλων τα κόστη και των ωφελειών του σχεδίου επένδυσης (άμεσο- έμμεσο κόστος, άμεσες- έμμεσες ωφέλειες), 54
Προετοιμασία των χρονοσειρών του συνολικού κόστους και των συνολικών ωφελειών, Προεξόφληση των ροών κόστους και ωφελειών με το κοινωνικό επιτόκιο, Υπολογισμός των ποσοτικών κριτηρίων οικονομικής αποδοτικότητας του σχεδίου επένδυσης (Οικονομική Καθαρή Παρούσα Αξία, Οικονομικός Εσωτερικός Συντελεστής Απόδοσης, Λόγος Ωφελειών- Κόστους) σε συνάρτηση της επίπτωσης του σχεδίου επένδυσης στην άριστη χρήση των πόρων. 55
3.Κοινωνική αξιολόγηση: Επίπτωση στην κοινωνική αποταμίευση, Επίπτωση στη διανομή του εισοδήματος, Επίπτωση στην απασχόληση, Επίπτωση στο ισοζύγιο πληρωμών, Επίπτωση στα δημόσια-οικονομικά, Επίπτωση στην ανάπτυξη των άλλων κλάδων, Επίπτωση στην προστιθέμενη αξία κλπ. 56
4. Αξιολογούμε τη γενικότερη εθνική ή κοινωνική επίπτωση του σχεδίου επένδυσης σε συνδυασμό με τα πιο πάνω κριτήρια της οικονομικής και κοινωνικής αξιολόγησης. 5. Λήψη απόφασης απόρριψης ή προώθησης του συγκεκριμένου σχεδίου επένδυσης. 57
2.1.6 Εκτίμηση των κριτηρίων ιδιωτικοχρηματικής αποδοτικότητας και της κοινωνικής - οικονομικής αξιολόγησης. 1. Κριτήρια ιδιωτικοχρηματικής αποδοτικότητας α) Περίοδος αποπληρωμής κεφαλαίου ή επανάκτησης κεφαλαίου Υπολογισμός Συνολικό Κόστος Επένδυσης χρόνος αποπληρωμής (έτη) = ---------------------------------------- Μέσο ύψος ετήσιων καθαρών κερδών 58
β) Απλός λόγος απόδοσης Υπολογισμός -αποδοτικότητα συνολικής Καθ. Κέρδη +Τόκοι δαν/κών κεφαλ. επένδυσης = ----------------------------------------------χ 100 Ίδια κεφάλαια +Δανειακά κεφάλαια - αποδοτικότητα κύκλου Καθαρά κέρδη εργασιών = --------------------- χ 100 Κύκλο εργασιών - αποδοτικότητα ιδίων Καθαρά κέρδη κεφαλαίων = --------------------χ 100 Ίδια κεφάλαια 59
γ) Διαχρονική αξία του χρήματος Υπολογισμός t - Ανατοκισμός ή St =(1+i) χ Α όπου t = επιτόκιο δανεισμού t (1+i) =συντελ. ανατοκισμού St= μελλοντική αξία της αρχικής επένδυσης κατά την χρονική περίοδο t. A =αξία αρχικής επένδυσης 60
St -t - Προεξόφληση ή Α = ------------------ = St (1+i) t (1+i) όπου Α= Παρούσα αξία St= μελλοντική αξία της αρχικής επένδυσης κατά την χρονική περίοδο 1 --------- = συντελεστής προεξόφλησης t (1+i) 61
δ) Καθαρή παρούσα αξία (ΚΠΑ) Υπολογισμός n Ταμειακές εισροές μείον Ταμειακές εκροές ΚΠΑ= Σ ---------------------------------------------------------- t (1+i) n 1 = Σ καθαρή ταμειακή ροή Χ ---------------- t (1+i) όπου t = περίοδος προεξόφλησης n = περίοδος ζωής της επένδυσης 62
Καθαρή Παρούσα Αξία (ΚΠΑ) προκύπτει αν προεξοφλήσουμε για κάθε έτος χωριστά την διαφορά μεταξύ όλων των μελλοντικών χρηματικών ροών (εισροές μείον εκροές) για ολόκληρο τον χρόνο ζωής του σχεδίου επένδυσης με βάση ένα συντελεστή προεξόφλησης. Αν η ΚΠΑ είναι θετική, τότε η αποδοτικότητα είναι πάνω από το επιτόκιο προεξόφλησης και το σχέδιο επένδυσης γίνεται αποδεκτό, σε αντίθετη περίπτωση (ΚΠΑ= αρνητικό) η αποδοτικότητα είναι κάτω από το επιτόκιο προεξόφλησης και το σχέδιο επένδυσης απορρίπτεται. 2. Κριτήρια κοινωνικής - οικονομικής αξιολόγησης Η εκτίμηση των κριτηρίων της κοινωνικής-οικονομικής αξιολόγησης ξεφεύγει των απαιτήσεων του παρόντος μαθήματος, για τον λόγο αυτό παραπέμπουμε στο βιβλίο με τον τρόπο υπολογισμού των κυριότερων κριτηρίων - μεθόδων αξιολόγησης των σχεδίων επένδυσης. 63