I RANIAN J OURNAL of A GEING Autumn 01. Vol 10. Num 3 Research Paper Relationship between Social Support and Subjective Well-being in Older Adults Majid Goudarz 1, *Mahshid Foroughan, Asghar Makarem 1, Vahid Rashedi 1. Department of Rehabilitation Managment, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.. Iranian Research Center on Aging, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran. Received: 14 Jun. 01 Accepted: 7 Aug. 01 Key words: Ageing, Social support, psychological well-being A B S T R A C T Objectives The main aim of this study was to investigate the relationship between social support and subjective well-being in the elderly referring to rehabilitation day centers in Tehran Province. Methods & Materials This is a cross-sectional and correlational study. The study population was all the elderly referring to the rehabilitation day centers in Tehran Province. The sample size was people, which were selected by random cluster sampling. To gather the data, Norbeck social support questionnaire, Philadelphia morale scale and a socio-demographic questionnaire were use. The Pearson and Spearman correlation coefficients, Chi-square, Independent t-test, Kruskal-Wallis, and ANOVA used for data analysis. Results A total of 80 (4.4 %) of sample were male. The mean (SD) age of older adults was 71.9 (.09) years and mean of subjective wellbeing was 8.6 (.8). The relationship between social support and subjective wellbeing was statistically significant (P=0.00, r=0.73). Conclusion The findings showed significant relationship between social support and subjective well-being. It seems that having high social support will lead to better subjective well-being. * Corresponding Author: Mahshid Foroughan, PhD Address: Iranian Research Center on Aging, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Kodakyar Ave., Daneshjo Blv., Evin, Tehran, Iran. Tel: +98 (1) 80004 E-mail: m_foroughan@yahoo.com 110
پاییز. 1394 دوره. 10 شماره 3 رابطه حمايت اجتماعی و بهزیستی روانی در سالمندان مراجعهكننده به مراكز توانبخشي روزانه مجید گودرز 1 * مهشید فروغان اصغر مکارم 1 وحید راشدی 1- 'گروه مدیریت توانبخشی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران ایران. - مرکز تحقیقات سالمندی ایران دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران ایران. تاریخ دریافت: 4 خرداد 1394 تاریخ پذیرش: 0 شهریور 1394 کلیدواژهها: سالمندی حمایت اجتماعی سالمند بهزیستی روانی اهداف سالمندان يكي از گروههاي آسيبپذير جامعه هستند كه از نظر جسمی روانی اجتماعي و بهداشتي نیازهای ویژهای دارند. سالمندشدن و بهدنبال آن افزايش بيماريهاي مزمن بیشتر باعث افزايش معلوليت وابستگي و ناتواني سالمندان جامعه ميشود. با توجه به اینکه انواع حمایت اجتماعی در افزایش سالمت روانی سالمندان از اهمیت خاصی برخوردار است پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی با بهزیستی روانی در سالمندان مراکز جامع توانبخشي روزانه سالمندان استان تهران میپردازد. مواد و روش ها اين مطالعه از نوع همبستگی و جامعه پژوهش آن را کلیه سالمندان مراجعهکننده به مراکز جامع توانبخشی روزانه استان تهران در سال 1393 تشکیل میدادند که نفر از آنان به روش نمونهگیری خوشهای-تصادفي انتخاب شدند. در این مطالعه برای جمعآوری دادهها از پرسشنامه حمایت اجتماعی نوربک و برای ارزیابی بهزیستی روانی از پرسشنامه و مقياس سنجش روحيه فیالدلفیا استفاده گردید و داده ها بهوسیله نسخه 0 نرمافزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها در این مطالعه سالمند شرکت کردند که 80 نفر )4/4 درصد( از آنان مرد بودند. ميانگين سني پاسخگويان در اين پژوهش 71/9 سال )انحراف معیار /09( بود. براساس یافتهها میانگین بهزیستی روانی )ميانگين= 8/6 ( )انحراف معیار /8( بود که نشاندهنده وضعیت متوسط بهزیستی روانی است. عالوهبراین نتایج نشان داد که بین حمایت اجتماعی ادراکشده )0/00=P( با بهزیستی روانی رابطه معنادار و مثبت وجود دارد. نتیجه گیری براساس یافتههای این مطالعه حمایت اجتماعی با بهزیستی روانی رابطه مثبت دارد. بنابراین افزایش حمایت اجتماعی سالمندان میتواند تأثیر مهمی بر بهزیستی روانی و عملکرد اجتماعی سالمندان داشته باشد. از سوی دیگر افزایش حمایتهای اجتماعی نیز میتواند باعث تقویت بهزیستی روانی سالمندان شود. مقدمه در يكصد سال اخير شناسايي و آگاهي بشر بر سازوكار بدن آدمي در عرصه علوم جايگاه برجستهاي یافته است. پيامد اين همه تالش بررسی و يافتن آن بوده كه امروز ميتوانيم براي بهبود كميت و كيفيت زندگي انسانها برنامهريزيهاي ويژهاي داشته باشيم. كاهش ميزان مرگومير ناشي از پيشرفت علوم پزشكي بهداشت و آموزشوپرورش موجب افزايش نرخ اميد به زندگي و طول عمر میشود و این موضوع از چنان اهميتي برخوردار است كه توجهنکردن به آن جامعه انساني را در آيندهاي نزديك در مقابل مسائل و مشكالتي پيچيده و چه بسا حلنشدنی قرار ميدهد ]1[. در سال 004 ده درصد از جمعيت جهان يعني 606 ميليون نفر در سن 60 سال يا باالتر بودند اما پيشبيني ميشود كه تا سال 0 اين رقم از مرز يكميليارد و صدميليون نفر تجاوز نمايد ][. در 40 سال آینده جمعیت باالی 6 سال دنیا دوبرابر خواهد شد كه % آن در کشورهای آسیایی و 40% در کشورهای پیشرفته به سر خواهند برد ]3[. کشور ایران نیز بهعنوان یکی از کشورهای در حال توسعه از این قاعده مستثنی نیست بهطوریکه روند پیرشدن در کشور از رشد جمعیت سالمندی حکایت دارد ]4[. براساس سرشماری سال 1390 بیش از 6 میلیون )8/ درصد( نفر از جمعیت ایران را افراد 60 ساله و باالتر تشکیل میدهند. براساس برآوردهای بینالمللی جمعیت سالمند ایران از سال 1419 نسبت به دیگر * نویسنده مسئول: دکتر مهشید فروغان نشانی: تهران اوین خیابان دانشجو بنبست کودکیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی مرکز تحقیقات سالمندی ایران. تلفن: (1) 80004 +98 پست الکترونیکی: m_foroughan@yahoo.com 111
3 شماره. 10 دوره. 1394 پاییز از 144 سال تا و یافت خواهد سريعتري رشد جهان مناطق نیز آسیا از بعد سال و جهان سالمند جمعیت رشد میانگین ][. گرفت خواهد پیشي آنها سالمند جمعيت نسبت كه را كشورهايي متحد ملل سازمان سالخورده جمعيت داراي كشورهاي جزو است بيشتر يا درصد 7 سرشماري براساس نیز ما کشور ازاینرو ] 6 [ میکند طبقهبندی سال سرشماری براساس و درصد 7/7 داشتن با 138 سال بهشمار سالمند كشوري سال 60 باالی سالمند درصد 8/ با 90 سال 1 تا كه است آن از حاكي جمعيتي برآوردهاي و ميآيد موضوع این ][. رسيد خواهد درصد 10/7 به رقم اين آينده لزوم و مطرح بیشازپیش را ما جامعه در سالمندان قشر اهمیت میسازد. آشکار را زمینه این در پژوهش بسيار انجامشده سالمندي زمينه در ايران در كه تحقيقاتي سالمت از تنگاتنگ مفهوم يك در پيري آن براساس و بوده محدود پزشكي محدود چارچوب در و گرفته قرار بررسی مورد فیزیکی تغييرات و سالمندان جمعيت رشد وجود با ]8[. است شده محبوس آن ابعاد همه در سالمندان نيازهاي روي هنوز كشور جمعيتي هرم ]9[. است نشده تمركز جامعه آسيبپذير گروهی بهعنوان سالمت چهارگانه ابعاد از يكي بهعنوان اجتماعی حمایت عوامل از یکی دارد. سالمندان زندگي كيفيت در بسزایی تأثیر انسان اجتماعی ب عد اهمیت به که سالمت تعیینکننده اجتماعی حمایت گرفته قرار موردتوجه اخیر سالهای در و دارد اشاره مطرح نظریهپردازان از که»باوم«و»فلمینگ«است. اجتماعی جذب و ورود اجتماعی حمایت معتقدند هستند دیدگاه این شبکههای جمله از اجتماعی مختلف شبکههای در افراد بیشتر ]10[. میدهد ارتقا را سالمت همسایگی و خانوادگی دوستی ارتباط بررسي به تحقيقي در 1 بکگلوریا و دبلیوادوارد اثرات تعیین و دیابتی سالمندان در مرگومیر و اجتماعی حمایت نشان رگرسیونی مدل پرداختند. آنها بقای در اجتماعی حمایت مرگومیر میزان با معنيداري بهطور اجتماعی حمایت که داد روی که همکاران و»چالز«تحقيق در ]1[. است ارتباط در نتایج گرفت انجام نپال در سال 60 باالی مرد و زن سالمندان احساس و ذهنی بهزیستی با اجتماعی حمایت که داد نشان ]13[. است ارتباط در تنهایی تأثیر»بررسي عنوان با همکاران و 3 اسگلهادوگراچا تحقيق روانشناختی بهزیستی و روان سالمت روی اجتماعی حمایت سال 6-98 سنی دامنه با سالمند 8 روی که سالمندان«حمایت که افرادی از درصد 7/3 که داد نشان گرفت صورت روانشناختی بهزیستی سطح بودند کرده درک را باالیی اجتماعی ]14[. داشتند باالتری روان سالمت و»تجارب عنوان با کیفی تحقیقی طی»عابدی«و»ساالروند«روش با سالمندان«سرای در اجتماعی حمایت از سالمندان طی سالمندان با عمیق مصاحبه چند انجام با پدیدارشناسی نقش اجتماعی حمایت که رسیدند نتیجه این به ماهه 9 دورهای یا صدمه زمينه اين در اگر و میکند ایفا استرس کنترل در مهمی با سازگاری و استرس کنترل در وي شود سالمند متوجه تزلزلی ]1[. میشود مشکل دچار دشوار شرایط در اجتماعی حمایتهای»نقش تحقیق در همکاران و»علیپور«حمایت که یافتند دست نتیجه این به سالمندان«زندگی کیفیت اجتماعی حمایت انواع و زندگی کیفیت بر را تأثیر بیشترین عاطفی داشتند. زندگی کیفیت اجتماعی ب عد با را همبستگی بیشترین سالمندان در سالمت تعیینکننده اجتماعی عوامل به توجه بنابراین ]16[. است برخوردار شایانی اهمیت از اجتماعی حمایتهای جمله از رابطه»بررسی عنوان با خود مطالعه در همکاران و»نبوی«بهصورت که سالمندان«در روان سالمت و اجتماعی حمايت بجنورد شهر سالمندان کلیه بین در توصیفی-تحلیلی پژوهش افزایش که رسیدند نتیجه این به پذیرفت انجام 1393 سال در روان سالمت بر مهمی تأثیر میتواند سالمندان اجتماعی حمایت 4»توماس«همچنین ]17[. باشد داشته آنان اجتماعی عملکرد و اجتماعی حمایت گرفتن یا دادن که داد نشان خود مطالعه در ازاينرو ] 11 [ است تأثیرگذار سالمند افراد در سالمت ارتقای بر و ميشوند متصل فعال اجتماعي شبكههاي به كه سالمنداني كه آنهايي به نسبت ميكنند دريافت غيررسمي اجتماعي حمايت ]7[. دادهاند نشان بهتري سالمت دارند سروكار ديگران با كمتر سالمت با اجتماعی حمایت که میدهد نشان متعدد مطالعات بنابراین ] 14 [ دارد ارتباط مسن افراد در بهویژه افراد روحی-روانی برای مهمی عامل بهعنوان میتواند اجتماعی حمایت از برخورداری هک باشد افراد برای پاداشدهنده و مثبت تجربههای فراهمشدن ]7[. داشت خواهد پی در را خودارزشمندی احساس كيفيت و دردسترسبودن بر اجتماعي حمايت تعريف رايجترين فراهم را حمايت منابع موردنياز مواقع در كه افرادي با ارتباط اطالعاتي حمايتهاي تأمين عالوهبراين دارد. تأكيد ميكنند بر مهمي نقش ميتواند نيز جامعه توسط ابزاري و آموزشي داشته سالمندي دوره در زندگي به نسبت افراد مثبت احساس است. تأثیرگذار سالمت و مندی رضایت بر امر این که باشد عاطفه بین تعادل هیجانی های سازه دارای روانی بهزیستی است زندگی از رضایت درباره قضاوت سازهشناختی و منفی و مثبت ابعادی مورد در خودشان از افراد ارزیابی به روانی بهزیستی ]8[. از کلی رضایت و منفی عاطفه مثبت عاطفه مانند وابسته بههم 4.Thomas 1. Edward W. Chalise HN 3. Graça Esgalhado 11
3 شماره. 10 دوره. 1394 پاییز روزانه توانبخشي مراكز به مراجعهكننده سالمندان در روانی بهزیستی و اجتماعی حمايت رابطه نقطهنظر از کند. می اشاره هستند مستقل تجربی نظر از که زندگی براساس میتوانند روانی بهزیستی روانشناختی های نظریه»دینر«هاي فرایند و صفات اثرات بر یا موقعیتی و بیرونی اثرات بر اینکه شوند. متمایز یکدیگر از تأکیدمیکنند روانی بهزیستی بر درونی مجموعه روانی بهزیستی موقعیتی و بیرونی های نظریه در شاد فرد دیگر بهعبارت است. ناخوشایند و خوشایند لحظات تجربه را بیشتری خوشایند لحظات او زیرا رسد می بهنظر از عمومي روانشناختي پيامدهاي جهات بسياري از میکند. رفاه کامل )حالت عمومی سالمت و زندگي از رضايتمندي قبيل اجتماعی و روانی جسمانی جنبههای همه تحتتأثیر بهزیستی و عوامل از عمدتا است ممكن آن( عالیم و بیماری نبود فقط نه ]9[. شود ناشي محيطي از هدف سالمت بر تأثيرگذار اجتماعي عوامل اهميت به توجه با روزانه مراکز سالمندان ذهني بهزيستي رابطه بررسي پژوهش اين بهمنظور اجتماعي حمايتهاي مختلف مؤلفههاي با توانبخشی تهران روزانه توانبخشی مراکز سالمندان در ذکرشده موارد ارزیابی برنامهریزی مناسب مداخالت طراحي برای آن نتایج از استفاده و بهمنظور توانبخشی و مدیریتی امور در مناسب سیاستگذاری و است. سالمندان در زندگي از رضايت ارتقاي مطالعه روش آن آماری نمونه و است همبستگی نوع از مقطعي مطالعه اين روزانه توانبخشی جامع مراکز به مراجعهکننده سالمندان کلیه را آماری جامعه این میدهد. تشکیل 1393 سال در تهران استان ذیل ورود معیارهای با خوشهای-تصادفي نمونهگیری روش به باشند داشته سن باالتر و سال 60 سالمند افراد 1. شدند: انتخاب توانايي 3. باشند داشته رضايت پژوهش در مشاركت براي. باشند. داشته را پرسشنامه سؤاالت به پاسخ حد در ارتباط برقراري سالمند افراد 1. بود: موارد این شامل مطالعه از خروج معیارهای با ( باشند شديد تا متوسط حد در شناختي اختالل به مبتال مصاحبه همچنین و مراکز در آنها پرونده و اطالعات از استفاده باعث كه رواني شناختهشده اختالالت به. ميشود( تعیین اولیه اطالعات از استفاده )با باشند مبتال ميشود پاسخها مخدوششدن از 3. ميشود( تعیین اولیه مصاحبه نیز و مراکز در آنها پرونده و دهند. انصراف پژوهش در مشاركت ادامه مرکز دو ابتدا که است مرکز 6 تهران استان در مراکز تعداد فرمول از استفاده با نمونه اندازه و شدند انتخاب تصادفی بهطور )α( اول نوع خطای احتمال با و مقدماتی مطالعه اطالعات و ذیل شد. تعیین نفر حداقل 0/80 )β-1( آزمون توان و 0/0 حمایت»پرسشنامه مطالعه این در دادهها جمعآوری ابزار از رواني بهزيستي ارزيابي برای و بود نوربک«اجتماعی سنجش»مقیاس و جمعیتشناختی«متغیرهای»پرسشنامه شد. استفاده» 6 فيالدلفيا روحيه نوربک ادراكشده اجتماعی حمایت پرسشنامه مورد سالمندان روی جلیلیان مطالعه در نوربک پرسشنامه ابزار این است. شده گزارش مناسبی ابزار و گرفته قرار استفاده کارکردی اجتماعی حمایتهای که است خوداجرایی ابزاری میکند. محاسبه را کل فقدان و )کمک( مادی عاطفی ساختاری درباره توصیفی دادههای پرسشنامه این مذکور موارد عالوهبر دالیل به اخیر( سال یک )طی اخیرا فرد که را حمایتی ارتباطات آنها طریق از که میدهد قرار ما اختیار در دستداده از مختلفی فرد حمایتی نظام در که تحوالتی و تغییر به میتوانیم بهراحتی ]16[. ببریم پی است شده ایجاد مورد همکاران و جلیلیان توسط ایران در ابزار این روایی و پایایی همسانی روش به ابزار این پایایی ضریب که است گرفته قرار بررسی )برای 0/978 و خردهمقیاسها( )برای 0/844-0/973 بین درونی بهدست 0/9 ضریب بازآزمایی روش در و است بوده اصلی( متغیر ]18[. بود معنیدار )0/001>P( سطح در ضرایب این تمام که آمد فیالدلفیا روحیه سنجش پرسشنامه سنجش پرسشنامه از سالمندان روان بهزیستی سنجش برای كاربرد با شناختهشده ابزارهاي از که شد استفاده فيالدلفيا روحيه خردهمقياسهاي وجود بهدليل كه است سالمندان در وسيع برابر در او واكنش و فرد اينجاي و حاال شرايط و حاالت بيانگر كند شناسايي را خطر معرض در موارد ميتواند سالمندي پديده و كوتاهبودن عالوهبراين سازد. فراهم را زودرس مداخله امكان و جهت از را مقیاس این كه است ويژگيهايي از آن كاربرد آساني ميكند. پذيرش قابل و مقبول عملي نگرش بيقراري خردهمقياس سه و سؤال 17 داراي مقیاس این مصاحبه صورت دو به و است تنهايي از نارضايتي و خود پيري به در 17-16-13-1-7-4 سؤاالت است. استفاده قابل خوداجرا و دوم عامل در 10-8-6--1 سؤاالت بيقراري عنوان با 1 عامل در 1-14-11-9--3 سؤاالت و خود پيري به نگرش عنوان با ميشود. دستهبندي تنهايي از نارضايتي عنوان با سوم عامل»شاكري«توسط ايران در فيالدلفيا روحيه سنجش مقیاس بهدستآمده كرونباخ آلفاي است. شده اعتبارسنجي همكاران و به آن روايي و بوده 0/8 بازآزمون روش به آن پايايي و 0/8 وجود نيز عامل تحليل در و گرفته قرار تأييد مورد مالكي روش ]19[. است شده تأييد دوباره باال در مذكور خردهمقياس سه. Norbeck Social Support Questionnaire (NSSQ) 6. Philadelphia Geriatric Center Morale Scale 113
پاییز. 1394 دوره. 10 شماره 3 پرسشنامه توسط پژوهشگر براي سالمندان خوانده و پاسخها عينا عالمتگذاري ميشد و همه افراد مورد مطالعه به پرسشنامه پاسخ میدادند. بهمنظور تجزیه و تحلیل دادهها از نرمافزار آماری SPSS استفاده شد. در قسمت آمار توصیفی میانگین حداقل حداکثر واریانس انحراف معیار جداول و نمودارهای مختلف بهکاررفت و از آمار استنباطی نیز برای تجزيه و تحليل دادهها بهمنظور پاسخ به پرسشها و فرضیههای پژوهش استفاده شد. عالوهبراین برای بررسی توزیع طبیعیبودن متغیرها آزمون کولموگروف-اسمیرنوف برای بررسی ارتباط متغیرهای اصلی پژوهش با توجه به توزیع دادهها )طبیعی بودن یا نبودن آنها( آزمونهای ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن كاي اسكوئر و تی مستقل مورد استفاده قرار گرفت. در این پژوهش کلیه مالحظات اخالقی از جمله رضایت آگاهانه و محرمانهماندن اطالعات رعايت شد و هدف از انجام پژوهش براي تكتك افراد مورد پژوهش توضيح داده و از ايشان براي انجام مطالعه و استفاده از اطالعاتشان اجازه گرفته شد. به افراد مورد مطالعه اطمينان داده شد كه اطالعات گردآوريشده از آنها بدون ذكر نام است و به صورت محرمانه تا پايان مطالعه باقی میماند. یافتهها در این مطالعه سالمند شرکت کردند که 80 نفر )4/4 درصد( از آنان مرد و بقیه زن بودند. ميانگين سني پاسخگويان در اين پژوهش 71/9 سال )انحراف معیار /09( بود. دیگر اطالعات دموگرافیک در جدول شماره 1 آمده است. براساس یافتهها میانگین بهزیستی روانی )ميانگين= 8/6 ( )انحراف معیار /8( بود )جدول شماره (. مؤلفه بیقراری با 6 سؤال در پرسشنامه سنجش روحيه فيالدلفيا اندازهگیری شده بود که نمرهها بین 0-6 در نوسان بود و همانطورکه نتایج جدول شماره نشان میدهد میانگین وضعیت بهزیستی روانی سالمندان در عامل بیقراری /67 )از حداقل نمره 1 و حداکثر نمره 6( بهدست آمد که در سطح پایینی است. همچنین مؤلفه نگرش به پیری خود با سؤال در پرسشنامه سنجش روحيه فيالدلفيا اندازهگیری شده بود که نمرهها بین 0- در نوسان بود و همانطورکه نتایج جدول نشان میدهد میانگین وضعیت بهزیستی روانی سالمندان در عامل نگرش به پیری خود 3/1 )از حداقل نمره 0 و حداکثر نمره ( بهدست آمد که در سطح متوسط رو به باالیی است و نوع نگرش مثبت سالمند به پیری خودش را نشان میدهد. مؤلفه نارضایتی سالمند از تنهایی نیز با سؤال در پرسشنامه سنجش روحيه فيالدلفيا اندازهگیری شده بود که نمرهها بین 0- در نوسان بود و همانطورکه نتایج این جدول نشان میدهد میانگین وضعیت بهزیستی روانی سالمندان در عامل نارضایتی از تنهایی /47 )از حداقل نمره 0 و حداکثر نمره ( بهدست آمد که در سطح متوسطی است و میزان نارضایتی سالمند از تنهایی را متوسط نشان میدهد. همچنین آمارهای توصیفی درباره حمایت اجتماعی بدین شرح است: میانگین حمایت اجتماعی ساختاری 36/04 است و حداقل آماره 4 و حداکثر 46 بوده است. میانگین تعداد افراد شبکه 6/9 نفر میانگین مدت ارتباط 1/8 و بسامد ارتباط 13/88 است. انحراف معیار نیز براي هر کدام از متغیرهاي تعداد افراد شبکه /48 مدت زمان ارتباط /38 بسامد تماس 3/46 و حمایت ساختاري 4/98 است. میانگین حمایت اجتماعی کارکردی 69/79 است و حداقل آماره 48 و حداکثر 93 بوده است. میانگین حمایت عاطفی 1/17 و میانگین حمایت مادی 18/63 است. انحراف معیار نیز براي هر کدام از متغیرهاي حمایت عاطفی 8/03 حمایت مادی 4/86 و حمایت کارکردی 9/86 است. تعداد افرادي که حذف ارتباط را گزارش نمودهاند 7 نفر معادل 49 درصد از پاسخگویان بودهاند. جدول 1. آمارههاي توصيفي مربوط به وضعیت تأهل و سطح تحصیالت. متغیر فراواني درصد /8 41/ 86 61 وضع تأهل مجرد متأهل 44/9 66 ابتدایی و پایینتر 37/4 16/3 4 سطح تحصیالت سوم راهنمایی )سیکل( ديپلم 1/4 فوقدیپلم و باالتر N= 114
پاییز. 1394 دوره. 10 شماره 3 رابطه حمايت اجتماعی و بهزیستی روانی در سالمندان مراجعهكننده به مراكز توانبخشي روزانه جدول. آمارههاي توصيفي مربوط به وضعیت بهزیستی روانی سالمندان و ابعاد آن. شاخص متغیر میانگین میانه مد انحراف معیار دامنه تغییرات حداقل آماره حداکثر آماره تعداد 6 1 1/09 /67 بیقراری 0 1/4 4 نگرش به پیری خود 3/1 0 1/3 /47 نارضایتی از تنهایی 14 1 /8 10 9 8/6 بهزیستی روانی جدول 3. آزمون همبستگي رابطهبين ابعاد حمايت اجتماعی ادراکشده و ابعاد بهزیستی روانی در سالمندان. مؤلفهها ضریب همبستگی بیقراری ابعاد بهزیستی روانی نگرش به پیری خود نارضایتی از تنهایی بهزیستی روانی 0/036 شدت معنيداري * 0/41 0/10 0/30 ** 0/004 0/079 0/007 0/676 حمایت ساختاري تعداد ابعاد حمایت اجتماعی درکشده حمایت کارکردی 0/163 * -0/1 ** -0/460 ** 0/86 ** شدت 0/0 0/04 000/0 0/001 معنيداري تعداد 0/01 0/810 0/143 0/09-0/087 0/308-0/006 0/940 نبود حمایت اجتماعی شدت معنيداري تعداد 0/73 0/73-0/016 0/80 ** شدت 0/00 0/00 0/863 0/00 حمایت اجتماعی درکشده معنيداري تعداد 7 نفر نبود حمایت اجتماعی ادراكشده را گزارش دادهاند که بیشترین تعداد افراد حذفشده از شبکه اجتماعی افراد 30 نفر و کمترین تعداد نفر بوده است. میانگین میزان نبود حمایت اجتماعی در این افراد /7 نفر و کمترین مقدار گزارششده حمایت اجتماعی ازدسترفته صفر )اصال ( حداقل آماره 48 و بیشترین مقدار 4 )خیلی زیاد( بوده است. در نمره کلی نبود حمایت اجتماعی ادراكشده میانگین 18/87 بوده و حداقل آماره و حداکثر 30 بوده است. همانطورکه نتایج حاصل از آزمون همبستگی پیرسون در جدول شماره 3 نشان میدهد بین حمایت ساختاری با نگرش به پیری خود و بهزیستی روانی رابطه معنیدار و مستقیمی وجود دارد. بین حمایت اجتماعی کارکردی با بیقراری و بهزیستی روانی رابطه معنیدار و مستقیم ولی بین حمایت اجتماعی کارکردی و نگرش به پیری خود و نارضایتی از تنهایی رابطه معنیدار و معکوسی وجود دارد. بین نبود حمایت اجتماعی با بیقراری نگرش به پیری خود و نارضایتی از تنهایی و بهزیستی روانی رابطه معنیداری وجود ندارد. درنهایت اینکه حمایت اجتماعی ادراکشده با بیقراری نارضایتی از تنهایی و بهزیستی روانی رابطه معنیدار و مستقیمی دارد. براساس دیگر نتایج پژوهش ميانگين بهزیستی روانی در زنان و مردان سالمند تفاوت دارد. ميانگين بهزیستی روانی در مردان 11
3 شماره. 10 دوره. 1394 پاییز 7/6 روانی بهزیستی میانگین با زنان از بیشتر و 9/4 سالمند ميانگين همچنین است. معنیدار تفاوت همین بيانگر که است است. متفاوت متأهل و مجرد سالمندان در روانی بهزیستی ميانگين ميشود مشاهده شماره جدول در همانطورکه متأهل سالمندان و 8/38 مجرد سالمندان در روانی بهزیستی ميانگين و میدهد نشان را معنیدار تفاوت که است 9/07 مجرد سالمندان از بیشتر متأهل سالمندان در روانی بهزیستی روانی بهزیستی میزان توکي آزمون نتايج براساس است. بهزیستی میزان از بیشتر ابتدایی تحصیالت میزان با سالمندان روانی بهزیستی میزان و دیگر تحصیلی سطوح با سالمندان روانی میزان از پایینتر دیپلم از باالتر تحصیالت میزان با سالمندان اين است. دیگر تحصیلی سطوح با سالمندان روانی بهزیستی است. معنيدار Sig=0/0 احتمال سطح در تفاوت بحث سالمندان در روانی بهزیستی و شده ادراک اجتماعی حمايت بین و صادقی تحقیق در همانطورکه دارد وجود معنیداری رابطه اجتماعی حمایت بین ارتباط و شد یافت مشابهای نتایج همکاران میرسد بهنظر اینجا در گرفت. قرار تأیید مورد روانی بهزیستی و بودند تهران شهر سالمندان مطالعه دو هر آماری جامعه چون مشابه نتایج بنابراین متفاوت( پرسشنامه و جدا مکان و زمان )در معتقدند همکارانش و 7»کوهن«باره این در نیست. دورازانتظار مثبت تصور موجب که است دوجانبه کمک یک اجتماعی حمایت و میگردد ارزشمندی و عشق احساس خود پذیرش خود از همچنین میدهد. رشد و خودشکوفایی فرصت فرد به اینها تمام حمایتکنندههای که افرادی میگویند»کامینز«و»باریرا«][. هستند برخوردار بهتری سالمت از دارند بیشتری رسیدند نتیجه این به خود تحقیق در نیز همکاران و»علیپور«مثبت ارتباط سالمندان زندگی کیفیت با اجتماعی حمایت که و ذهنی بهزیستی اینکه به توجه با اینجا در دارد. معناداری و مقوله یک در دو هر و هستند نزدیک بهیکدیگر زندگی کیفیت تأثیر دو هر بر میتواند اجتماعی حمایت بنابراین میگیرند قرار تأیید را تأثیر این مطالعه دو هر مورد این در که باشد داشته تهران شهر در متفاوت مکان و زمان با مطالعه دو )هر کردهاند گرفتهاند(] 10 [. صورت معتقد اجتماعی حمایت پیرامون صمیمیت مدل در»برهم«از دارند خود اطرافیان با صمیمانهای روابط که اشخاصی است نشان متعدد پژوهشهای دارند. قرار باالتری سطح در سالمت نظر دیگران با اطمینانبخش و نزدیک پیوندهای داشتن که میدهد جمله از روانی بیماریهای و خودکشی به اقدام از جلوگیری در صمیمیت الگوی ]6[. است تعیینکنندهای عامل افسردگی میکند. مشخص اعتماد با و نزدیک روابط بهعنوان را سودمند روابط شرایط در افرادی اینکه ادراک حتی»ویلز«و»کوهن«بهنظر حاالت بر میکنند حمایت و مساعدت را فرد استرسآمیز کرده تأیید مطالعه این بگذارد. میتواند مثبتی اثرات روانشناختی مثبت تأثیر روانشناختی حاالت بر اجتماعی حمایت که است روحیات بر میتواند روانشناختی حاالت اینکه بهدلیل و دارد حاضر مطالعه با نتیجه این ازاینرو گذارد تأثیر فرد رضایت و تأثیرات اجتماعی حمایت که میکند تأیید دو هر و است همسو ]1[. دارد افراد بر مثبتی و اجتماعی تماس داشتن که داشتند بیان 8 همکاران و»النگ«در عالی روحیه و روزمره زندگی از رضایت با مردمآمیز شخصیت را شخص میتواند اجتماعی تماس داشتن دارد. ارتباط پیری سن گرفته قرار ارزش و تأیید و عالقه و عشق مورد که برساند باور این به بهعبارت است. متقابل وظایف و ارتباطات از شبکهای به متعلق و محسوسي روانشناختی منابع اجتماعی حمایت دريافت با ديگر و زندگي استرسزای شرايط با بتوانند تا میشود فراهم افراد براي نیز را مذکور مطالعه میتوان درنتیجه بيايند. كنار روزانه مشکالت ][. دانست حاضر تحقیق با همسو نتایج تحلیل 9»ماهون«و»اسکلونویارچسکی«مطالعه در کلی بهزیستی و اجتماعی حمایت بین که داد نشان همبستگی با گفت میتوان اینجا در دارد. وجود معنیدار و مثبت ارتباط سنین همه در و اجتماعی موجودی انسان اینکه به توجه میتواند اجتماعی حمایت نتیجه در است اطرافیان به وابسته بنابراین باشد. تأثیرگذار آدمی روانی-اجتماعی جنبههای تمام بر را حاضر پژوهش با ماهون اسکلونو یارچسکی پژوهش همسویی ]3[. کرد توجیه میتوان حمایت که داد نشان نتایج همکاران و 10»چالز«مطالعه در با است. ارتباط در تنهایی احساس و ذهنی بهزیستی با اجتماعی جسمی نیروی ضعف با سالمندی جوامع بیشتر در اینکه به توجه موارد این و است همراه تنهایی و اجتماعی ناکارآمدی و فکری و مشاهده قابل )نپال( دیگر جوامع در هم و ایران جامعه در هم موارد با که سالمندانی همه برای اجتماعی حمایت بنابراین است روانی-اجتماعی شرایط بهبود به میتواند هستند روبهرو مذکور همکاران و چالز نتایج همسویی میتوان ازاینرو نماید. کمک آنها مطالعه اینکه به توجه با کرد. توجیه حاضر پژوهش نتایج با را شده انجام حاضر تحقیق جامعه از متفاوت جامعهای در مذکور شود. عمل احتیاط با باید قياس این در است نتیجه این به مطالعهشان در همکاران و اسگلهادوگراچا را باالیی اجتماعی حمایت که افراد از درصد 7/3 که رسیدند 8. Long 9.Yurichsky 10. Chalise 7. Cohen 116
3 شماره. 10 دوره. 1394 پاییز روزانه توانبخشي مراكز به مراجعهكننده سالمندان در روانی بهزیستی و اجتماعی حمايت رابطه سالمت و روانشناختی بهزیستی سطح از بودند کرده درک نتایج باال موارد به توجه با ]14[. بودند برخوردار باالتری روان در و دارد همخوانی گذشته مطالعات و نظریات با حاضر تحقیق با سالمندان از اجتماعی حمایت که میشود تأیید مطالعه این دارد. رابطه آنان روانی بهزیستی حمایتهای»نقش عنوان با خود مطالعه در همکاران و علیپور این به سالمندان«افسردگی و اضطراب کاهش در اجتماعی رابطه اضطراب و افسردگی با اجتماعی حمایت که رسیدند نتیجه در میتواند اضطراب و افسردگی اینکه به باتوجه دارد. معکوس با پژوهش این نتایج بنابراین باشند داشته تأثیر روانی بهزیستی هر اینکه به توجه با اینجا در البته است. همسو حاضر پژوهش همسویی بنابراین است شده انجام جامعه یک در مطالعه دو مراكز سالمندان پژوهشروی این ازآنجاكه ]8[. است انتظار قابل تعمیم در بهطوركلي است گرفته انجام تهران روزانه توانبخشي شهر در پژوهش این همچنین کرد. احتیاط باید سالمندان به آن در فرهنگی تفاوتهای به توجه با که است گرفته صورت تهران نیست. کشور دیگر مناطق به تعمیم قابل ایران نهایی نتیجهگیری که است این آورد بهدست میتوان تحقیق این از که کلی نتیجه بهخطر )بهدلیل سالمندان روانی روحی وضعیت از مراقبت عالوهبر دامنه باید سالمندان( اجتماعی حمایتهای و ارتباطات انداختن میزان افزایش در است ممکن زیرا داد ارتقا را اجتماعی حمایت نقش روانشناختی بهزیستی ارتقای نتیجه در و رضایتمندی باشد. داشته مهمی بینانتخابهای تعاملاجتماعی محصول یکسو سالم از زندگی احاطهکننده اقتصادی و اجتماعی محیط دیگر سوی از و فردی اجتماعی شبکههای در عضویت و اجتماعی مهارتهای است. افراد سالمت و مینماید مؤثر تعامل به قادر را فرد که است رفتارهایی ]0[. میدهد نشان را افراد اجتماعی و رفتاری حمايت بين تأييدشده معنيدار همبستگي وجود سو يك از مراكز از خدمت دريافتكنندگان در رواني بهزيستي و اجتماعي رابطه دیگر سوی از و مطالعه اين در سالمندان روزانه توانبخشي و بيماريزايي با اجتماعي حمايت و رواني بهزيستي تأييدشده هدف با زودرس مداخالت ضرورت بر سالمندان در مرگومير کاهش یا پیشگیری بهمنظور سالمندان اجتماعي شبكه تقويت سالمندان روان سالمت ارتقاي و سالمندان به رواني آسیب اثرات دارد. تأكيد توانبخشي نيازمند گذشته تحقیقات و تحقیق این نتایج به توجه با اساس این بر برای میگردد پیشنهاد مسئولین و خانوادهها اندرکاران دست به تقويت به آسيبپذير سالمندان بهويژه سالمندان وضعيت بهبود پایگاه و ارتباطات اجتماعی حمایت منابع اجتماعی شبکههای بيشتر زوال از تا نمایند توجه سالمندان اقتصادی-اجتماعی شود. جلوگيري آنان رواني و جسمی سالمت مراكز سالمندان به محدود پژوهش این آماری جامعه دیگر سالمندان به آن تعمیم در که است تهران روزانه توانبخشي مطالعات که میشود پیشنهاد کرد. احتیاط باید کشور مناطق رد مناسبی نتایج میتواند که گستردهتر آماری جامعه مداخلهای پیشگیری برای مناسب راهحلهای به رسیدن و اطالعات کسب روشهای به و دهد بهدست سالمندی آسیبهای کاهش و درمان. پذیرد انجام کند کمک سالمندان روانی بهزیستی بهترکردن قدردانی و تشكر رشته کارشناسیارشد مقطع در پایاننامه حاصل مقاله این این بهثمررسیدن در که سالمندانی کلیه از است. توانبخشی مدیریت میآید. بهعمل سپاس و تشکر داشتند را همکاری نهایت پژوهش منابع [1] Hasanpoor Dehkordi A, Masoudi R, Naderipooor A. Kalhori. [The effect of exercise on quality of life of elderly in Shahrekord (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 007; 6(1):444 37. [] Mohtasham Amiri F, Farazmand E, Toloii H. [Causes of patients hospitalization in Guilan University hospitals (Persian)]. Journal of Guilan University of Medical Sciences. 00; 11(4):8-3. [3] World Health Organization. Ageing and life course. Geneva: World Health Organization; 014. Available from: http://www. who.int/ageing/en. [4] Rashedi V, Rezaei M, Gharib M, Nabavi SH. [Social support for the elderly: Comparison between home and nursing home (Persian)]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 013; ():31-36. [] Mirzaei M, Shams Ghahfarokhi M. [Demographic characteristics of the elderly population in Iran according to the census 1976-006 (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 007; ():36-331. [6] Mahdavi SQ. Iran elders and Ageing: Ageing sociological analysis with an emphasis on social welfare services for Iran Ageing. Proceedings of the elderly (Social and environmental issues in Ageing, Volume II). Tehran: Publication of Nikookar Women; 000, pp. 11-6. [7] Rashedi V, Gharib M, Yazdani AA. Social participation and mental health among older adults in Iran. Iranian Rehabilitation Journal. 014; 1(19):9-13. [8] Moradi SH. Study of the relationship between social participation and quality of life of Ageing centers of Tehran (Persian)] [MS Thesis]. Tehran: University of Welfare and Rehabilitation Sciences; 01. 117
پاییز. 1394 دوره. 10 شماره 3 [6] Babapoor M, Raheb G, Eghlima M. The Relationship between social support and quality of life in ageing. 014; 9(1):6-1. [7] Gallangher LP, Truglio-londrigan M. Community support, older Adult s perceptions. Journal of Clinical Nursing Research. 004; 13(1):3-3. [8] Linley PA, Maltby J, Wood AM, Osborne G, Hurling R. Measuring happiness: The higher order factor structure of subjective and psychological well-being measures. Personality and Individual Differences. 009; 47(8):878-884. [9] Ruiz P, Kaplan B, Sadock A. Synopsis of psychiatry: Behavioral sciences/clinical psychiatry [N. Poor Afkari, Persian trans]. Tehran: Shahrak Publication; 003. [9] Herawi-Karimoi M. [Expressed views about the feeling lonely Iran Ageing: A phenomenological qualitative research (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 006; (4):111-13. [10] Alipour F, Sajadi H, Forouzan A, Nabavi H, Khedmati E. [The role of social support in the anxiety and depression of elderly (Persian). Iranian Journal of Ageing. 009; 4(11):3-61 [11] Thomas PA. Is it better to give or to receive? Social support and the well-being of older adults. Journal of Gerontology. 009: 6(3):31-7. [1] Zhang X, Norris SL, Gregg EW, Beckles G. Social support and mortality among older persons with diabetes. Diabetes Educator. 007; 33():73-81. [13] Chalise HN, Kai I, Saito T. Social support and its correlation with loneliness: A cross-cultural study of Nepalese older adults. International Journal of Ageing and Human Development. 010; 71():11-38. [14] Esgalhado MG, Reis M, Pereira H, Afonso RM. Influence of social support on the psychological well-being and mental health of older adults living in assisted-living residences. International Journal of Developmental and Educational Psychology. 010; 1(1):67-78. [1] Salarvand SH, Abedi HA. [The experience of powerlessness in elderly residents of nursing homes (Persian)]. Iran Journal of Nursing. 007; 0(0):61-69. [16] Alipour F, Sajadi H, Forouzan A, Biglarian A. [The role of social support on quality of life of elderly (Persian)]. Social Welfare Quarterly. 009; 9(3):-6. [17] Nabavi SH, Alipour F, Hejazi A, Rabani Z, Rashedi V. [Relationship between social support and mental health in older adults (Persian)]. Medical Journal of Mashhad University of Medical Sciences. 014; 7(7):841-46. [18] Jalilian A, Rafiey H. [Reliability and validity of the Persian version of Norbeck social support questionnaire (Persian)]. Tehran: University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences; 008. [19] Shakeri F, Froghan M, Farzad W. Psychometric properties the Philadelphia Iran Ageing Morale Scale of. Journal of psychometrics. 014: 1(3):87-10. [0] Abdollahtabar Darzi H, Mohagheghi Kamal H. [Social health: An introduction to theoretical concepts, dimensions and indicators (Persian)]. Tehran: Sokhanvaran Publication; 01. [1] Cohen SH. Social relationships and health. American Psychologist. 004: 9(8):676-684. [] Long FR, Baltes MM. Being with people and being alone in later life: Costs and benefits for everyday functioning. International Journal of Behavioral Development. 1997; 1(4):79-749. [3] Commford MC, Rezinkoff M. Relationship of religion and perceived social support to self-esteem and depression in nursing home residents. Journal of Psychology. 1990; 130(1):3-0. [4] Dadkhah A. [Countries America and Japan and provide service system elderly aged care indicators for strategic planning in Iran (Persian)]. Iranian Journal of Ageing. 008; 3(4):34-4. [] Sadeghi F. [Survey of relation between perceived social support and psychological well- being in old men and old women (Persian)]. Tehran: University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences; 011. 118
پاییز. 1394 دوره. 10 شماره 3 119