ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Συσχέτιση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας με την φύτρωση των σπόρων και την επιβίωση των αρτιφύτρων του είδους Pinus pinea

TΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΡΑΜΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΑΣΟΠΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΔΦΠ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΔΑΣΙΚΗΣ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Συσχέτιση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας με την φύτρωση των σπόρων και την επιβίωση των αρτιφύτρων του είδους Pinus pinea Correlation between electrical conductivity with seed germination and seedling survival in Pinus pinea Συντάκτριες: Αλήμπαση Μπιλάι Καμπούρη Φρόσω ΧηΑποστολίδου Κατερίνα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... - 3-1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ... - 5-1.1 Γενικά... - 5-1.2 Παράγοντες που επηρεάζουν την ζωτικότητα... - 6-1.3 Φυτρωτική ικανότητα... - 7-1.4 Σκοπός της εργασίας... - 9-2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ... - 10-2.1Υλικά... - 10-2.2 Είδος που χρησιμοποιήθηκε και παρτίδες συλλογής:... - 10-2.3Έλεγχος περιεχόμενης υγρασίας... - 11-2.4 Έλεγχος ηλεκτρικής αγωγιμότητας:... - 11-2.5 Έλεγχος υπαίθριας σποράς... - 14-3.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ... - 15-3.1 Έλεγχος αγωγιμότητας (Conductivity test)... - 15-3.2 Έλεγχος υπαίθριας σποράς... - 17-3.2.1. Υπαίθρια φύτρωση... - 17-3.2.2 Επιβίωση... - 18-3.2.3 Συσχέτιση αγωγιμότητας και υπαίθριας φύτρωσης - επιβίωσης... - 19 - ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... - 25 - ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ... - 27 - - 2 -

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα έρευνα πραγματοποιήθηκε από της σπουδάστριες Χ Αποστολίδου Κατερίνα, Καμπούρη Ευφροσύνη και Αλήμπαση Μπιλάι στο πλαίσιο εκπόνησης της πτυχιακής μας εργασίας για την απόκτηση του διπλώματος σπουδών και μας ανατέθηκε από τον καθηγητή κ. Τάκο Ιωάννη. Θέλουμε να ευχαριστήσουμε πάρα πολύ τον κ. Βαρσάμη Γεώργιο, Έκτακτο καθηγητή του Τμήματος Δασοπονίας και ΔΦΠ, για την αμέριστη βοήθεια του κατά την διάρκεια των πειραμάτων και τις πολύτιμες συμβουλές του για την διεκπεραίωση της παρούσας εργασίας. - 3 -

ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα πτυχιακή εργασία ερευνήθηκε η σχέση μεταξύ ηλεκτρικής αγωγιμότητας με την φυτρωτικότητα και την επιβίωση στο ύπαιθρο των σπόρων του είδους Pinus pinea (κουκουναριά). Από τις μετρήσεις ηλεκτρικής αγωγιμότητας παρατηρήσαμε ότι μεγαλύτερες τιμές αγωγιμότητας δίνει η Pinus pinea χρονολογίας 1997 (3,5 μsxcm -1 xg -1 ) και τις μικρότερες η Pinus pinea χρονολογίας 2003 (1,5 μsxcm -1 xg -1 ) και προέλευσης αναδασώσεων. Στον έλεγχο υπαίθριας σποράς που ακολούθησε τα παραπάνω είδη έδωσαν αντίστοιχα το μικρότερο και μεγαλύτερο ποσοστό φύτρωσης. Ανάλογα ήταν τα επίπεδα τιμών και για τα ποσοστά επιβίωσης που μετρήσαμε. Τέλος από την συσχέτιση της ηλεκτρικής αγωγιμότητας τόσο με την υπαίθρια φύτρωση όσο και την επιβίωση των αρτιφύτρων παρατηρήθηκε ότι αυτή ήταν αντιστρόφως ανάλογη καθώς υψηλές τιμές αγωγιμότητας συνοδεύονταν από χαμηλές τιμές στην φύτρωση και την επιβίωση των αρτιφύτρων. - 4 -

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικά Πολλές φορές ο έλεγχος της φυτρωτικής ικανότητας ενώ μας δίνει το ποσοστό των φυτρώσιμων σπόρων εντούτοις υστερεί ως προς το να μας δώσει το ποσοστό φύτρωσης κάτω από εξωτερικές συνθήκες περιβάλλοντος. Αυτός ο λόγος επιβάλλει την διενέργεια τόσο εργαστηριακών ελέγχων ζωτικότητας όσο και ελέγχων υπαίθριας σποράς. Επιπλέον ένας άλλος λόγος που επιβάλλει την διενέργεια υπαίθριας σποράς, είναι η σύγκριση των αποτελεσμάτων της με τα αποτελέσματα των διαφόρων εργαστηριακών ελέγχων της ζωτικότητας των σπόρων με σκοπό την αξιολόγηση αυτών των εργαστηριακών ελέγχων. Ο ορισμός που δίνει η επιτροπή του ελέγχου ζωτικότητας του AOSA είναι ότι "η ζωτικότητα των σπόρων περιλαμβάνει εκείνες τις ιδιότητες των σπόρων οι οποίες καθορίζουν το ενδεχόμενο για γρήγορη, ομοιόμορφη εμφάνιση και ανάπτυξη κανονικών αρτιφύτρων κάτω από μία ευρεία ποικιλία εδαφικών συνθηκών"(aosa, 2002). Ο απλές μετρήσεις αγωγιμότητας σε δείγματα σπόρων μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την εκτίμηση της ζωτικότητας ή για τον προσδιορισμό της ποιότητας των σπόρων. Αυτή η μέθοδος μπορεί να αποδώσει εκτιμήσεις της ποιότητας των σπόρων όταν τα τεστ φυτρωτικότητας δεν είναι δυνατόν να γίνουν (Bonner,1991) - 5 -

1.2 Παράγοντες που επηρεάζουν την ζωτικότητα Όπως προαναφέρθηκε, ο ορισμός που δίνει ο AOSA για την ζωτικότητα περιλαμβάνει εκείνες τις ιδιότητες των σπόρων οι οποίες καθορίζουν το ενδεχόμενο για γρήγορη, ομοιόμορφη εμφάνιση και ανάπτυξη κανονικών αρτιφύτρων κάτω από μία ευρεία ποικιλία εδαφικών συνθηκών. Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν τους ελέγχους ζωτικότητας των σπόρων είναι: Οι συνθήκες αποθήκευσης Οι συνθήκες περιβάλλοντος κατά τη διάρκεια φύτρωσης Γενετικοί παράγοντες Τα τελευταία χρόνια η μέθοδος της ηλεκτρικής αγωγιμότητας είναι μία μέθοδος που χρησιμοποιείται για την εκτίμηση της ζωτικότητας μιας παρτίδας σπόρων Η φιλοσοφία της μεθόδου βασίζεται στην ακεραιότητα της κυτταρικής μεμβράνης του περιβλήματος των σπόρων.σπόροι η οποίοι έχουν ζημιωμένες τις κυτταρικές τους μεμβράνες ελευθερώνουν ιόντα με την είσοδο τους στο νερό. Η είσοδος των σπόρων στο νερό αποτελεί το πρώτο στάδιο για την φύτρωση των σπόρων. Επομένως οι σπόροι αυτοί χάνουν πολλές αποθησαυριστικές ουσίες που είναι απαραίτητες στο μεταβολισμό τους. Η αντίσταση που προβάλλουν οι ουσίες αυτές στο ηλεκτρικό ρεύμα ενός ηλεκτροδίου ειδικού οργάνου δίνει τις μετρήσεις ηλεκτρικής αγωγιμότητας. Έτσι οι ζημιωμένοι σπόροι δίνουν υψηλές ενδείξεις αγωγιμότητας σε σχέση με σπόρους οι οποίοι έχουν άρτια κυτταρική δομή. Αυτό είναι συνέπεια της μεγαλύτερης διαρροής ηλεκτρολυτών από ζημιωμένους σπόρους (Larson,1968, Perry and Harrison,1970; Simon,1978; AOSA,1983; Bewley and Black,1994). Οι ενδείξεις της αγωγιμότητας σύμφωνα με τους Sorensen et al. (1996) επηρεάζονται από: Το ποσοστό της περιεχόμενης υγρασίας των σπόρων Από την θερμοκρασία του νερού εμβύθισης Από τους κούφιους σπόρους μιας παρτίδας σπόρων Από το χρονικό διάστημα εμβύθισης των σπόρων Από μηχανικά ζημιωμένους σπόρους - 6 -

1.3 Φυτρωτική ικανότητα Φύτρωση ονομάζουμε, την εμφάνιση και ανάπτυξη του αρτιφύτρου σε εκείνο το στάδιο όπου από τις βασικές δομές του μπορεί να διακριθεί αν είναι ικανό να αναπτυχθεί σε κανονικό φυτό, κάτω από κατάλληλες συνθήκες στο εδάφους. Ποσοστό φυτρωτικότητας, είναι η αναλογία του αριθμού των σπόρων που παρήγαγαν κανονικά αρτίφυτρα ( ISTA, 1999) Η διαδικασία της φύτρωσης διακρίνεται σε τρία στάδια ( Τάκος και Μέρου, 1995): Μηχανική διεργασία ( απορρόφηση νερού- διόγκωση) Χημική διεργασία ( διασπορά και μεταφορά αποθησαυριστικών ουσιών) Μορφολογική διεργασία ( ανάπτυξη και αύξηση του εμβρύου) Για να φυτρώσουν οι σπόροι, πρέπει να βρεθούν σε συνθήκες περιβάλλοντος που να προάγουν αυτή τη διαδικασία. Επομένως γίνεται κατανοητό ότι υπάρχουν παράγοντες που επηρεάζουν αποφασιστικά τη φυτρωτικότητα. Όμως οι σπόροι κάθε είδους εμφανίζουν διαφορά ως προς τις άριστες συνθήκες για την φύτρωση γι αυτό και δεν μπορούν να διατυπωθούν γενικοί κανόνες για την φύτρωση των σπόρων (ISTA, 1999). Συνθήκες φύτρωσης Για να φυτρώσουν οι σπόροι απαιτείται η συνεπίδραση διαφόρων παραγόντων, οι οποίοι διακρίνονται σε εξωτερικούς και εσωτερικούς. Εξωτερικοί παράγοντες Οι σημαντικότεροι παράγοντες του περιβάλλοντος που για τη φύτρωση των σπόρων είναι (Τάκος και Μέρου 1995): Υγρασία Θερμοκρασία Οξυγόνο Φως - 7 -

Α) Υγρασία Η φύτρωση των σπόρων αρχίζει με την πρόσληψη νερού, και επομένως και με τη διόγκωση του σπόρου. Το ποσοστό της υγρασίας, που απαιτείται για την έναρξη της φύτρωσης, εξαρτάται από το είδος, αλλά και μέσα στο ίδιο είδος παρατηρούνται διαφορές μεταξύ των σπόρων. Σε γενικές γραμμές η ευνοϊκή προς φύτρωση υγρασία, κυμαίνεται μεταξύ 40-80%. Εκείνο που παίζει αποφασιστικό ρόλο, είναι η διαπερατότητα του εξωτερικού περιβλήματος. Σπόροι με αδιαπέραστο περίβλημα από το νερό, δεν διογκώνονται ακόμη και κάτω από ιδανικές συνθήκες υγρασίας Β) Θερμοκρασία Η φύτρωση λαμβάνει χώρα γρηγορότερα, με την αύξηση της θερμοκρασίας μέχρις ενός σημείου. Υπάρχει δηλαδή ένα ελάχιστο και ένα μέγιστο θερμοκρασίας για την φύτρωση των σπόρων διαφόρων ειδών. Η άριστη θερμοκρασία φύτρωσης βρίσκεται συνήθως για τα περισσότερα είδη σπόρων μεταξύ 20 C - 30 C (ISTA 1999). Αν και σε πολλές περιπτώσεις σε ορισμένα είδη έχει αναφερθεί εφαρμογή και μεγαλύτερης θερμοκρασίας από 30 C. Μεγαλύτερες θερμοκρασίες επιδρούν αρνητικά στη φύτρωση και από ένα σημείο και μετά οι σπόροι δεν μπορούν να επιβιώσουν. Γ) Οξυγόνο Οι σπόροι κατά την φύτρωση αναπνέουν, δηλαδή προσλαμβάνουν οξυγόνο και αποδίδουν διοξείδιο του άνθρακα. Επομένως η ύπαρξη οξυγόνου είναι αυτονόητη. Χωρίς επάρκεια οξυγόνου η φύτρωση των σπόρων γίνεται προβληματική, γιατί το οξυγόνο προσφέρει την απαραίτητη ενέργεια (σχηματισμός ΑΤΡ) για την βιοχημική διεργασία της φύτρωσης. Δ) Φως Το φως δεν είναι πάντα απαραίτητος παράγοντας για την φύτρωση των σπόρων. Οι περισσότεροι σπόροι φυτρώνουν τόσο στο σκοτάδι όσο και στο φως (ISTA 1999). - 8 -

Εσωτερικοί παράγοντες Οι γνωστότεροι είναι: Ύπαρξη των ανασταλτικών ουσιών Η κατάσταση του περιβλήματος του σπόρου Ιδιότητες του εμβρύου και του ενδοσπέρμιου 1.4 Σκοπός της εργασίας Η συσχέτιση του εργαστηριακού ελέγχου της ζωτικότητας μέσω της μεθόδου της ηλεκτρικής αγωγιμότητας με την φύτρωση στο ύπαιθρο και την επιβίωση των αρτιφύτρων προκειμένου να αξιολογηθεί η δυνατότητα χρήσης της μεθόδου ως μιας γρήγορης μεθόδου (Quick test) προκειμένου να μπορεί να προβλεφθεί η φύτρωση των σπόρων και η επιβίωση των αρτιφύτρων κάτω από συνθήκες υπαίθρου - 9 -

2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ 2.1Υλικά Τα υλικά που χρησιμοποιήσαμε στην εκπόνηση των πειραμάτων της εργασίας είναι τα εξής: Δοχεία Απιονισμενο νερό Διηθητικά χαρτιά Ψεκαστήρες Φυτοθηκες Αγωγιμομετρο Λαβίδες Αναδευτήρες Σπόρους Φυτρωτηριο Περλίτης Τύρφη Ηλεκτρονική ζυγαριά ακριβείας Ψυγείο Φυτρωτικός θάλαμος 2.2 Είδος που χρησιμοποιήθηκε και παρτίδες συλλογής: Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικές χρονολογίες συλλογής σπόρων για το είδος Pinus pinea οι οποίοι ήταν αποθηκευμένοι κάτω από διαφορετικές συνθήκες. Πίνακας 1. Παρτίδες σπόρων που χρησιμοποιήθηκαν.

ΕΙΔΟΣ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ Pinus pinea χαλ/δικής 2003 ψυγείο Pinus pinea Αναδασώσεων 2003 δωματίου Pinus pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 ψυγείο Pinus pinea 1997 δωματίου Pinus pinea Αναδασώσεων 2003 ψυγείο 2.3 Έλεγχος περιεχόμενης υγρασίας Για τον υπολογισμό του ποσοστού περιεχόμενης υγρασίας των σπόρων της κάθε παρτίδας, χρησιμοποιήθηκαν 5 επαναλήψεις σπόρων κάθε μία από τι οποίες ζύγιζε 4g (ISTA 1999). Οι σπόροι αφού τεμαχίστηκαν με νυστέρι, τοποθετήθηκαν μέσα σε γυάλινα τριβλία petri γνωστού βάρους. Τα τριβλία με τους σπόρους ζυγίστηκαν σε ζυγαριά με ακρίβεια 3 δεκαδικών ψηφίων και ακολούθως, τοποθετήθηκαν σε ξηραντήριο, σε θερμοκρασία 103±2ºС για 17±1 ώρες (Hartmann et al. 1997). Ο υπολογισμός της περιεχόμενης υγρασίας των σπόρων, έγινε σύμφωνα με τον ακόλουθο τύπο (ISTA 1999): Y M 3 M 2 100 M 2 M1 Όπου Μ1 είναι το βάρος του τριβλίου σε g, Μ2 το βάρος του τριβλίου και των σπόρων σε g πριν την ξήρανση και Μ3 το βάρος του τριβλίου και των σπόρων σε g μετά την ξήρανση. Η υγρασία εκφράστηκε ως εκατοστιαίο ποσοστό του φρέσκου βάρους (%f. wt), από τον υπολογισμό του μέσου όρου των 5 επαναλήψεων. 2.4 Έλεγχος ηλεκτρικής αγωγιμότητας: Αρχικά επιλέξαμε από το σύνολο των σπόρων κάθε παρτίδας 4 επαναλήψεις των 15 σπόρων και τους ξεπλέναμε για 30 δευτερόλεπτα με απιονισμένο νερό. Στη συνέχεια υπολογίσαμε την περιεχόμενη υγρασία κάθε παρτίδας και το μέσο ξηρό - 11 -

βάρος από το τύπο DW (g) = FW-((m.c./100)*FW)g όπου FW=φρέσκο βάρος, όπου Mc=περιεχόμενη υγρασία και όπου DW= ξηρό βάρος. Το φρέσκο βάρος των σπόρων υπολογίστηκε ζυγίζοντας τους ίδιους σπόρους που θα χρησιμοποιούσαμε στον έλεγχο της αγωγιμότητας. Πήραμε ενδείξεις αγωγιμότητας απo τα δοχεία με το αγωγιμόμετρο πριν τοποθετηθούν οι σπόροι μέσα σε αυτά και η οποία μετρήθηκε σε μs*cm -1 και στη συνέχεια αφού τοποθετήθηκαν μέσα οι σπόροι οι μετρήσεις αγωγιμότητας που λαμβάνονταν, διαιρούνταν κάθε φορά με το μέσο ξηρό βάρος των σπόρων της συγκεκριμένης παρτίδας για να γίνει η διόρθωση των αποτελεσμάτων βάση του ξηρού βάρους (η μονάδα μέτρησης μετατράπηκε σε μs*g -1 *cm -1 ). Πριν από κάθε μέτρηση του κάθε δοχείου ξεπλέναμε το αγωγιμόμετρο με νερό (απιονισμένο) για να αποφύγουμε λανθασμένες ενδείξεις (Sorensen et al.,1996). Ο έλεγχος αγωγιμότητας για κάθε παρτίδα σπόρων έγινε σε δύο διαφορετικές θερμοκρασίες στους 20 ο C και στους 25 ο C που έχει συμφωνηθεί ότι είναι από τις βέλτιστες θερμοκρασίες για την μέτρηση αγωγιμότητας( Sorensen et al. 1996). Τα δοχεία τοποθετήθηκαν σε δύο φυτρωτήρια στο πρώτο στους 20 ο C και στο δεύτερο στους 25 ο C όπως προαναφέρθηκε και καλύφθηκαν με διηθητικά χαρτιά τα οποία υγραίνονταν διαρκώς. Κάθε δυο ώρες μέσα στη μέρα για τις πρώτες 12 ώρες μέρες παίρναμε μετρήσεις με το αγωγιμομετρο και καταγράφαμε την τιμή, φροντίζοντας τα διηθητικά χαρτιά που σκεπάζαν τα δοχεία να παραμένουν υγρά ψεκάζοντας με νερό μετά από κάθε μέτρηση. - 12 -

Εικόνα 2.1 Υλικά που χρησιμοποιήθηκαν Εικόνα 2.2 Φυτρωτικός Θάλαμος - 13 -

Εικόνα 2.3 Αγωγιμόμετρο 2.5 Έλεγχος υπαίθριας σποράς Μετά το πέρας των ελέγχων αγωγιμότητας στο εργαστήριο πραγματοποιήθηκε η υπαίθρια σπορά.. Η διαδικασία που ακολουθήσαμε ήταν η εξής: Τοποθετήσαμε από τα δοχεία τους σπόρους σε φυτοθήκες μέσα σε θερμοκηπιακές εγκαταστάσεις για να τα προστατέψουμε από την άμεση ηλιακή ακτινοβολία. Οι φυτοθήκες περιείχανε τύρφη-περλίτη-άμμο σε αναλογία 3:2:1. Χρησιμοποιήσαμε 4 επαναλήψεις των 15 σπόρων ανά παρτίδα συλλογής. Έπειτα οι φυτοθήκες ποτίζονταν ανά δυο- τρεις μέρες και μετά από ένα μήνα πήραμε τις μετρήσεις φύτρωσης και υπολογίσαμε το σχετικό ποσοστό. Συνεχίσαμε το πότισμα για δύο μήνες ακόμα, και αρχές Σεπτεμβρίου του έτους 2011 πήραμε την πρώτη μέτρηση επιβίωσης των αρτιφύτρων, ενώ την δεύτερη στις αρχές Μαρτίου του ερχόμενου έτους (2012). - 14 -

Αγωγιμότητα (μs x cm-1 x g-1) 3.ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ 3.1 Έλεγχος αγωγιμότητας (Conductivity test) Στα παρακάτω γραφήματα 3.1 και 3.2 φαίνεται η πορεία των τιμών αγωγιμότητας καθ' όλη τη διάρκεια εμβύθισης των σπόρων στο νερό, στους 20 ο C και 25 ο C αντίστοιχα. 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 2 4 6 8 10 12 24 36 48 60 72 84 Χρονικό διάστημα εμβύθισης (ώρες) pinus pinea 2003 χαλ/δικης ψυγειο pinus pinea 2003 αναδασώσεων Pinus pinea 2004 ψυγειο pinus pinea 1997 pinus pinea 2003 αναδασώσεων ψυγειο Γράφημα 3.1 Αγωγιμότητα στους 20 ο C - 15 -

Αγωγιμότητα (μs*cm -1 *g -1 ) 25 20 15 10 5 0 2 4 6 8 10 12 24 36 48 60 Χρονικό διάστημα εμβύθισης (ώρες) Pinus pinea 2003 χαλ/δικής ψυγείο Pinus pinea 2003 αναδασώσεων Pinus pinea 2004 ψυγείο Pinus pinea 1997 Pinus pinea 2003 αναδασώσεων ψυγείο Γράφημα 3.2 Αγωγιμότητα στους 25 ο C Από τα παραπάνω παρατηρούμε ότι μεγαλύτερες τιμές αγωγιμότητας δίνει η Pinus pinea 1997 και τις μικρότερες η Pinus pinea 2003 αναδασώσεων και επίσης ότι όσο περνάει η ώρα οι τιμές αγωγιμότητας αυξάνονται, γεγονός που σημαίνει ότι οι σπόροι απελευθερώνουν περισσότερα ιόντα στο νερό. Επιπλέον το γεγονός ότι οι συγκεκριμένες παρτίδες απέδωσα μεγαλύτερες ενδείξεις αυτό πιθανόν υποδεικνύει σπόρους κακής ποιοτικής κατάστασης με ζημιωμένες τις κυτταρικές τους μεμβράνες και έτσι δεν μπορούν να διατηρήσουν τα ιόντα στο εσωτερικό τους Παρατηρείτε επίσης ότι έχουμε μεγάλη απόκλιση από τη θερμοκρασία στους 20 ο C και 25 ο C καθώς οι τιμές που έχουμε στους 20 ο C φτάνουν μέχρι το 3.4 μsxcm -1 xg -1 ενώ στους 25 ο C μέχρι το 20 μsxcm -1 xg -1. Όπως αναφέρουν οι Sorensen et al. (1996) η αγωγιμότητα των υγρών αυξάνεται ραγδαία όταν αυξάνετε η θερμοκρασία περίπου ανά 2 βαθμούς κελσίου, ως εκ τούτου οι μετρήσεις πρέπει να γίνονται κάτω από αυστηρό έλεγχο της θερμοκρασίας. - 16 -

ποσοστο φύτρωσης 3.2 Έλεγχος υπαίθριας σποράς 3.2.1. Υπαίθρια φύτρωση Στο γράφημα 3.3 που ακολουθεί φαίνεται το ποσοστό των σπόρων που φύτρωσαν μετά από σπορά στην ύπαιθρο. 100,00% 80,00% 68,85% 60,00% 54,55% 40,00% 28,00% 20,00% 0,00% 10,94% Pinus pinea 2003 χαλ/δικης ψυγειο Pinus pinea 2003 αναδασωσεων Pinus pinea 2004 ψυγειο στοιχεία σπόρων 0,00% Pinus pinea 1997 Pinus pinea 2003 αναδασωσεων ψυγειο Γράφημα 3.3 Ποσοστά φύτρωσης κάτω από συνθήκες υπαίθρου Από το παραπάνω διάγραμμα γίνεται εμφανές ότι το μεγαλύτερο ποσοστό φύτρωσης έχει η Pinus pinea 2003 αναδασώσεων ενώ η Pinus pinea 1997 έχει μηδενικό ποσοστό φύτρωσης. Συνδέοντας τα παραπάνω με τα αποτελέσματα από το υποκεφάλαιο 3.1 όπου παρατηρήθηκε ότι η παρτίδα Pinus pinea 1997 έδωσε τις μεγαλύτερες τιμές αγωγιμότητας, και αντίστοιχα η Pinus pinea 2003 αναδασώσεων τις μικρότερες συμπεραίνουμε ότι η συσχέτιση αγωγιμότητας και υπαίθριας φύτρωσης είναι αρνητική και όσο αυξάνονται οι τιμές αγωγιμότητας τόσο μειώνεται το ποσοστό φύτρωσης (Yaklich and Abdul-Baki,1975) - 17 -

ποσοστό επιβίωσης 3.2.2 Επιβίωση Τα αρτιφυτρά που επιβίωσαν στην πρώτη μέτρηση επιβίωσης ήταν σε ποσοστό πάνω από 50% λιγότερα σε σχέση με αυτά που φύτρωσαν αρχικά. Στο παρακάτω γράφημα 3.4 εμφανίζονται τα ποσοστά επιβίωσης για τον μήνα Σεπτέμβριο (1η καταμέτρηση). 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 42,86% 55,56% 35,71% 33,33% 20,00% 0,00% Pinus pinea 2003χαλ/δικης ψυγειο Pinus pinea 2003 αναδασωσεων 0,00% Pinus pinea 2004Pinus pinea 1997Pinus pinea 2003 ψυγειο αναδασωσεων ψυγειο παρτίδα σπόρων Γράφημα 3.4. Ποσοστό επιβίωσης (Σεπτεμβρίου) Από το παραπάνω γράφημα παρατηρούμε ότι η Pinus pinea 2003 προέλευσης αναδασώσεων έχει το μεγαλύτερο ποσοστό επιβίωσης. Στο παρακάτω γράφημα 3.5 δίνονται τα ποσοστά επιβίωσης το μήνα Μάρτιο (2η καταμέτρηση). - 18 -

ποσοστό επιβίωσης 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 14,29% 33,33% 21,43% 0,00% Pinus pinea Pinus pinea Pinus pinea 2003χαλ/δικης 2003 2004 ψυγειο ψυγειο αναδασωσεων παρτίδα σπόρων 0,00% Pinus pinea 1997 16,67% Pinus pinea 2003 αναδασωσεων ψυγειο Γράφημα 3.5 Ποσοστό επιβίωσης(μαρτίου) Όπως φαίνεται στο παραπάνω γράφημα η Pinus pinea 2003 αναδασώσεων εξακολουθεί να έχει το μεγαλύτερο ποσοστό επιβίωσης και μετά από 7 μήνες. Τα παραπάνω υποδεικνύουν ότι η συγκεκριμένη παρτίδα είναι πιθανά καλύτερης ποιότητας καθώς πέραν από το υψηλό ποσοστό φύτρωσης παρουσιάζει και ένα μεγάλο ποσοστό επιβίωσης των αρτιφύτρων που προκύπτουν. επιβίωσης 3.2.3 Συσχέτιση αγωγιμότητας και υπαίθριας φύτρωσης - Στα παρακάτω γραφήματα 3.6, 3.7, 3,8, 3.9, 3.10 και 3.11 παρατηρούμε πως μεταβάλλεται ο συντελεστής συσχέτισης μεταξύ της αγωγιμότητας με την υπαίθρια φύτρωση και επιβίωση για ολόκληρη την διάρκεια εκτέλεσης του πειράματος της αγωγιμότητας (εμβύθιση των σπόρων στο νερό). - 19 -

συντελεστής συσχέτισης συντελεστής συσχέτισης 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8-1 2 4 6 8 10 12 24 36 48 60 72 84 χρονικό διάστημα εμβύθισης(ώρες) Γράφημα 3.6 Συσχέτιση αγωγιμότητας (20 ο C)- υπαίθριας φύτρωσης 0,4 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8-1 2 4 6 8 10 12 24 36 48 60 72 84 χρονικό διάστημα εμβύθισης(ώρες) Γράφημα 3.7 Συσχέτιση αγωγιμότητας (20 ο C)- υπαίθριας επιβίωσης Σεπτεμβρίου - 20 -

συντελεστής συσχέτισης συντελεστής συσχέτισης 0,2 0-0,2-0,4-0,6-0,8-1 2 4 6 8 10 12 24 36 48 60 72 84 χρονικό διάστημα εμβύθισης(ώρες) Γράφημα 3.8 Συσχέτιση αγωγιμότητας (20 ο C)- υπαίθριας επιβίωσης Μαρτίου Από τα παραπάνω γραφήματα 3.6 και 3.7 προκύπτει ότι τις πρώτες 48 ώρες υπάρχει μια συνεχής αυξομείωση στο συντελεστή συσχέτισης και μάλιστα αγγίζει το 0 και μετά τις 48 ώρες σταθεροποιείται. Άρα η μέθοδος θεωρείται αξιόπιστη μετά της 48 ώρες. 0-0,1-0,2-0,3-0,4-0,5-0,6-0,7-0,8-0,9-1 2 4 6 8 10 12 24 36 48 60 72 84 χρονικό διάστημα εμβύθισης (ώρες) Γράφημα 3.9 Συσχέτιση αγωγιμότητας (25 ο C)- υπαίθριας φύτρωσης - 21 -

συντελεστής συσχέτισης συντελεστής συσχέτισης 0-0,1-0,2-0,3-0,4-0,5-0,6-0,7-0,8-0,9-1 2 4 6 8 10 12 24 36 48 60 72 84 χρονικό διάστημα εμβύθισης(ώρες) Γράφημα 3.10 Συσχέτιση αγωγιμότητας στους 25 ο C και υπαίθριας επιβίωσης Σεπτεμβρίου 0-0,1-0,2-0,3-0,4-0,5-0,6-0,7-0,8-0,9-1 2 4 6 8 10 12 24 36 48 60 72 84 χρονικό διάστημα εμβύθισης(ώρες) Γράφημα 3.11 Συσχέτιση αγωγιμότητας στους 25 ο C και υπαίθριας επιβίωσης Μαρτίου Από τα γραφήματα 3.8 έως 3.11 προκύπτει ότι τις πρώτες 10 ώρες υπάρχει μια αύξηση στο συντελεστή συσχέτισης ενώ μετά από τις 10-22 -

ώρες παρατηρείται συνεχής μείωση και από τις 72 ώρες έως τις 84 σταθεροποιείται. Το γεγονός ότι σε όλα τα γραφήματα που αφορούν την συσχέτιση της αγωγιμότητας με την υπαίθρια φύτρωση και επιβίωση ο συντελεστής είναι αρνητικός δείχνει την αντίστροφή σχέση που υπάρχει μεταξύ των προαναφερθέντων μεθόδων. Επιπλέον το γεγονός ότι η αγωγιμότητα όταν πραγματοποιήθηκε στους 25 o C από ότι στους 20 o C συσχετίστηκε υψηλότερα και καλύτερα με την φύτρωση και την επιβίωση δείχνει ότι η συγκεκριμένη θερμοκρασία είναι καταλληλότερη προκειμένου αφενός μεν να διακρίνει τις παρτίδες μεταξύ τους ως προς την ποιοτική τους κατάσταση και αφετέρου να χρησιμοποιηθεί για να δώσει μια ικανοποιητική εικόνα της αναμενόμενης φύτρωσης και επιβίωσης των αρτιφύτρων στο συγκεκριμένο είδος. Βέβαια εδώ θα πρέπει να προστεθεί το γεγονός ότι ο συντελεστής συσχέτισης ανάμεσα στην αγωγιμότητα (είτε στους 25 o C είτε στους 20 o C) και την υπαίθρια φύτρωση παρουσίασε μικρή διαφορά στο τέλος του ελέγχου ( ελαφρά υψηλότερος στους 25 o C). Αντιθέτως όσο αφορά τη σχέση μεταξύ αγωγιμότητας και επιβίωσης ο συντελεστής συσχέτισης παρουσίασε μεγάλη διαφορά μεταξύ των δυο θερμοκρασιών αγωγιμότητας. Συμπερασματικά η θερμοκρασία των 25 o C είναι καταλληλότερη για την πρόβλεψη της επιβίωσης των αρτιφύτρων στο ύπαιθρο. Οι Sorensen et al. (1996) αναφέρουν να γίνετε σύγκριση ανάμεσα στα ποσοστά φύτρωσης και αγωγιμότητας για σπόρους που παραμείνανε στο νερό για διαφορετικές ώρες ώστε να διαπιστωθεί αν η μέθοδος είναι καταστροφική. Αν ο σπόρος δεν εμβυθίζετε για μεγάλο χρονικό διάστημα (πέραν των 36 -το πολύ- ωρών) δεν θα αφήνει τόσες ουσίες στο νερό ώστε να χάσει τελείως την φυτρωτική του ικανότητα ή ένα μεγάλο μέρος από αυτήν. Άρα η εφαρμογή της μεθόδου μέτρησης της ηλεκτρικής αγωγιμότητας ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως δείκτης βιωσιμότητας - 23 -

του σπόρου πιθανο παράλληλα να την μειώνει. Παρόλα αυτά στο πείραμα μας δεν παρατηρήθηκε κάτι τέτοιο τουλάχιστον για το χρονικό διάστημα που διήρκεσε το πείραμα αγωγιμότητας που πραγματοποιήσαμε. Είναι πολύ πιθανόν, αν το πείραμα μας διαρκούσε περισσότερο πέρα από το χρονικό διάστημα που θεωρήσαμε ασφαλές να γίνεται η ανάγνωση των ενδείξεων, να είχαμε καταστροφή των σπόρων καθώς λόγω του μεγάλου διαστήματος εμβύθισης θα είχαμε σάπισμα αυτών. - 24 -

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ AOSA (1983). Seed Vigor Testing Handbook. Contribution No. 32 AOSA, (2002). Seed Vigor Testing Handbook. Association of Official Seed Analysts, Lincoln, NE, USA Bonner, F.T., (1991). Leachate Conductivity:A Rapid Nondestructive Test for Pine Seed Quality. Supervisory plant physiologist, USDA Forest Service, Southern Forest Experiment Station, Starkville, MS. Bewley, J. D. and Black, M.,(1994).Seeds, Physiology of Development and Germination. Second edition. Plenum Press. ISBN 0-306-44748-7. Hartmann, H., Kester, D., Davies, F. Jr. and Geneve, R., (1997). Plant Propagation: Principles and Practices. Prentice-Hall, New Jersey, 770 pp. ISTA (Internationl Seed Testing Association) 1999. International rules for seed testing rules. Seed science and technology, vol 27, (supplement). Larson L.A., (1968). The effect soaking pea seeds with or without seedcoats has on seedling growth. Plant Physiology 43: 255-259. Perry D.A. and Harrison J.G., (1970). The deleterious effect of water and low temperature on germination of pea seed. Journal of Experimental Botany 21: 504-512.

Simon E.W., (1978). Membranes in dry and imbibing seeds. Ιn: Crowe J.H. & Clegg J.S.(Ed), Dry biological systems. Academic Press, New York, pp. 205-224. Sorensen, A., Lauridsen Ε. and Thomsen Κ., (1996). Electrical conductivity test. Technical note no. 45 - December. Danida Forest Seed Centre' Krogerupvej 21 DK - 3050 Humlebaek' Denmark Yaklich, R.W. and A.A. Abdul-Baki, (1975). Variability in metabolism of individual axes of soybean seeds and its relationship to vigor. Crop Sci. 15: 424-426. Τάκος, Ι. και Μέρου, Θ., (1995). Τεχνολογία σπόρων ξυλωδών φυτών. ΤΕΙ Καβάλας.. - 26 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Πίνακας Π.1: Ποσοστό σπόρων που φυτρωσαν Pinus pinea 2003 χαλ/δικης ψυγειο Επανάληψη Αριθμός σπόρων που φύτρωσαν/επανάληψη Ποσοστό σπόρων που φύτρωσαν Α 3 18,75% Β 0 0,00% Γ 2 12,50% Δ 2 11,76% Μ.Ο. 2,33 10,75% Πίνακας Π.2: Ποσοστό σπόρων που φυτρωσαν Pinus pinea 2003 αναδασώσεων ψυγείο Επανάληψη Αριθμός σπόρων που φύτρωσαν/επανάληψη Ποσοστό σπόρων που φύτρωσαν Α 7 46,67% Β 8 53,33% Γ 9 60,00%

Δ 12 80,00% Μ.Ο. 9 60.00% Πίνακας Π.3: Ποσοστό σπόρων που φυτρωσαν Pinus pinea 2004 ψυγείο Επανάληψη Αριθμός σπόρων που φύτρωσαν/επανάληψη Ποσοστό σπόρων που φύτρωσαν Α 4 30,77% Β 4 30,77% Γ 2 15,38% Δ 4 30,77% Μ.Ο. 3,5 26.92% Πίνακας Π.4: Ποσοστό σπόρων που φυτρωσαν Pinus pinea 1997 ψυγείο Επανάληψη Αριθμός σπόρων που φύτρωσαν/επανάληψη Ποσοστό σπόρων που φύτρωσαν Α 0 00,00% Β 0 00,00% Γ 0 00,00% - 28 -

Δ 0 00,00% Μ.Ο. 0 00,00% Πίνακας Π.5: Ποσοστό σπόρων που φυτρωσαν Pinus pinea 2003 αναδασώσεων ψυγείο Επανάληψη Αριθμός σπόρων που φύτρωσαν/επανάληψη Ποσοστό σπόρων που φύτρωσαν Α 14 82,35% Β 4 23,53% Γ 13 72,22% Δ 11 61,11% Μ.Ο. 10,5 59,80% - 29 -

Πίνακας Π.6:Πείραμα αγωγιμότητας 25 o C Pinus pinea χαλ/δικής ψυγείο ΠΕΙΡΑΜΑ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ Είδος Ημερομηνία συλλογής Pinus pinea Pinus pinea Χαλκιδικής Παρασκευή 3/6/03 Ψυγείο Προέλευση Ποσοστό φυτρωτικότητας Ημερομηνία έναρξης πειράματος: 29-3- 11 6/4/2011 Ώρα έναρξης πειράματος: 09.00 Ποσότητα νερού σε ml: 300 Ειδική αγωγιμότητα Θερμοκρασια θαλαμου: 25 Τιμες βασης: 6.70 4.91 7.74 10.69 Ένδειξη σε μs Ημερομηνία Ώρα μέτρησης χρονικό διαστημα από την έναρξη Α Β Γ Δ Μ.Ο. 6/4/2011 11.00 2 9,81 7,86 9,40 16,01 10,77 6/4/2011 13.00 4 16,63 11,26 11,62 22,30 15,45 6/4/2011 15.00 6 17,47 14,47 15,00 26,80 18,44 6/4/2011 17.00 8 22,50 17,11 17,06 30,00 21,67 6/4/2011 12.00 25 46,00 38,80 38,30 55,00 44,53 6/4/2011 18.00 31 50,50 41,50 40,10 59,90 48,00 6/4/2011 11.00 64,50 53,30 52,00 71,20 60,25 64,50 53,30 52,00 71,20 60,25 73,30 61,60 58,50 87,20 70,15 94,80 73,10 67,80 97,60 83,33-30 -

Πίνακας Π.7:Πείραμα αγωγιμότητας 25 o C Pinus pinea αναδασώσεων ΠΕΙΡΑΜΑ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ Είδος Ημερομηνία συλλογής Pinus pinea Pinus pinea Δ/νση αναδασώσεων 2003 Προέλευση Ποσοστό φυτρωτικότητας Ημερομηνία έναρξης πειράματος: 29-3-11 6/4/2011 Ώρα έναρξης πειράματος: 09.00 Ποσότητα νερού σε ml: 300 Ειδική αγωγιμότητα Θερμοκρασια θαλαμου: 25 Τιμες βασης: 8.61 7.24 6.83 6.64 Ένδειξη σε μs χρονικό διαστημα από την έναρξη Α Β Γ Δ Μ.Ο. Ώρα Ημερομηνία μέτρησης 6/4/2011 11.00 2 10,71 11,63 8,09 10,75 10,295 6/4/2011 13.00 4 14,04 14,38 9,43 13,45 12,825 6/4/2011 15.00 6 17,53 17,51 11,83 17 15,9675 6/4/2011 17.00 8 19,12 21,6 13,57 19,41 18,425 7/4/2011 12.00 25 39,6 49,9 32,7 62,2 46,1 7/4/2011 18.00 31 42,2 55,2 34,8 84,8 54,25 8/4/2011 11.00 63,1 64 50 99,2 69,075 63,1 76,1 50 14 50,8 63,1 89,2 50 186,7 97,25 66,2 102,3 57 189,7 103,8 Πίνακας Π.8:Πείραμα αγωγιμότητας 25 o C Pinus pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004-31 -

ΠΕΙΡΑΜΑ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ Είδος Ημερομηνία συλλογής Pinus pinea Pinus pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 Ψυγείο Προέλευση Ποσοστό φυτρωτικότητας Ημερομηνία έναρξης πειράματος: 29-3-11 6/4/2011 Ώρα έναρξης πειράματος: 09.00 Ποσότητα νερού σε ml: 300 Ειδική αγωγιμότητα Θερμοκρασια θαλαμου: 25 Τιμες βασης: 7.43 5.60 5.68 5.71 Ένδειξη σε μs χρονικό διαστημα από την έναρξη Α Β Γ Δ Μ.Ο. Ημερομηνία Ώρα μέτρησης 6/4/2011 11.00 2 10,33 8,4 10,41 7,67 9,2025 6/4/2011 13.00 4 14,52 11,7 13,21 10,87 12,575 6/4/2011 15.00 6 17,99 16,38 16,09 14,81 16,3175 6/4/2011 17.00 8 19,52 18,12 17,5 15,93 17,7675 7/4/2011 12.00 25 36,2 56,2 33,4 44,1 42,475 7/4/2011 18.00 31 42,2 72,2 37,9 56,2 52,125 8/4/2011 11.00 55,8 88 41,1 63,3 62,05 69,2 148,7 56,9 98,6 93,35 108,6 26,5 79,8 13,79 57,1725 130,3 35,4 126,7 184,4 119,2-32 -

Πίνακας Π.9:Πείραμα αγωγιμότητας 25 o C Pinus pinea 1997 ΠΕΙΡΑΜΑ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ Είδος Ημερομηνία συλλογής Pinus pinea Pinus pinea 1997 Ψυγείο Προέλευση Ποσοστό φυτρωτικότητας Ημερομηνία έναρξης πειράματος: 29-3-11 6/4/2011 Ώρα έναρξης πειράματος: 09.00 Ποσότητα νερού σε ml: 300 Ειδική αγωγιμότητα Θερμοκρασια θαλαμου: 25 Τιμες βασης: 5.24 5.40 4.40 4.45 Ένδειξη σε μs χρονικό διαστημα από την έναρξη Α Β Γ Δ Μ.Ο. Ημερομηνία Ώρα μέτρησης 6/4/2011 11.00 2 10,15 11,88 11,03 12,01 11,27 6/4/2011 13.00 4 14,61 15,50 15,18 16,79 15,52 6/4/2011 15.00 6 17,75 18,04 18,66 21,60 19,01 6/4/2011 17.00 8 19,29 19,02 19,74 23,00 20,26 7/4/2011 12.00 25 33,60 29,20 42,60 37,00 35,60 7/4/2011 18.00 31 44,70 39,30 53,40 44,20 45,40 8/4/2011 11.00 55,00 55,20 66,80 54,20 57,80 93,30 88,30 100,20 80,20 90,50 138,70 132,50 150,50 121,20 135,73 173,60 153,70 180,40 162,20 167,48 Πίνακας Π.10:Πείραμα αγωγιμότητας 25 o C Pinus pinea αναδασώσεων 2003 ψυγείο ΠΕΙΡΑΜΑ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ - 33 -

Είδος Ημερομηνία συλλογής Pinus pinea Pinus pinea Δ/νση αναδασώσεων 2003 Ψυγείο Προέλευση Ποσοστό φυτρωτικότητας Ημερομηνία έναρξης πειράματος: 29-3-11 6/4/2011 Ώρα έναρξης πειράματος: 09.00 Ποσότητα νερού σε ml: 300 Ειδική αγωγιμότητα Θερμοκρασια θαλαμου: 25 Τιμες βασης: 8.28 4.34 11.45 6.20 Ένδειξη σε μs χρονικό διαστημα από την έναρξη Α Β Γ Δ Ημερομηνία Ώρα μέτρησης 6/4/2011 11.00 2 7,97 5,88 12,98 7,97 8,70 6/4/2011 13.00 4 8,93 7,47 17,56 10,04 11,00 6/4/2011 15.00 6 10,73 9,41 17,26 13,20 12,65 6/4/2011 17.00 8 11,91 10,48 19,89 14,80 14,27 7/4/2011 12.00 25 29,60 23,70 37,50 30,10 30,23 7/4/2011 18.00 31 31,40 25,00 40,00 34,90 32,83 8/4/2011 11.00 44,60 30,10 35,10 46,40 39,05 44,60 30,10 40,80 46,40 40,48 45,80 36,90 48,90 46,40 44,50 54,10 44,30 55,60 53,80 51,95 Μ.Ο. - 34 -

Πίνακας Π.11:Πείραμα αγωγιμότητας 20 o C Pinus pinea αναδασώσεων 2003 ψυγείο ΠΕΙΡΑΜΑ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ Είδος Ημερομηνία συλλογής Pinus pinea Pinus pinea Δ/νση αναδασώσεων 2003 Προέλευση Ποσοστό φυτρωτικότητας Ημερομηνία έναρξης πειράματος: 29-3-11 29/3/2011 Ώρα έναρξης πειράματος: 8:00 Ποσότητα νερού σε ml: 300 Ειδική αγωγιμότητα Θερμοκρασια θαλαμου: 20 Τιμες βασης: 7.99 8.14 8.58 7.54 Ένδειξη σε μs χρονικό διαστημα από την έναρξη Α Β Γ Δ Μ.Ο. Ημερομηνία Ώρα μέτρησης 29/3/2011 11.00 2 10,11 9,4 12,77 11,35 10,91 29/3/2011 13.00 4 10,67 10,29 14 12,57 11,88 29/3/2011 15.00 6 14,41 15,31 22,8 22,4 18,73 29/3/2011 17.00 8 13,59 12,34 17,55 16,39 14,97 30/3/2011 14.00 10 31,5 25,2 37,7 32,3 31,68 30/3/2011 17.00 12 31,5 26,5 36,6 29,1 30,93 31/3/2011 13.00 24 32 27,2 42,1 35,1 34,10 31/3/2011 16.00 36 33,4 30,2 45 39,4 37,00 1/4/2011 09.10 48 39,3 32,4 51,2 43,7 41,65 1/4/2011 14.20 60 33,1 31,8 51,9 43,7 40,13 43,7 35 51,9 44,2 43,70 43,7 41,1 57,3 51,1 48,30-35 -

Πίνακας Π.12:Πείραμα αγωγιμότητας 20 o C ΕΘΙΑΓΕ 2004 Ψυγείο ΠΕΙΡΑΜΑ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ Είδος Ημερομηνία συλλογής Pinus pinea Pinus pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 Ψυγείο Προέλευση Ποσοστό φυτρωτικότητας Ημερομηνία έναρξης πειράματος: 29-3-11 29/3/2011 Ώρα έναρξης πειράματος: 8:00 Ποσότητα νερού σε ml: 300 Ειδική αγωγιμότητα Θερμοκρασια θαλαμου: 20 Τιμες βασης: 8.31 8.30 8.30 8.33 Ένδειξη σε μs χρονικό διαστημα από την έναρξη Α Β Γ Δ Μ.Ο. Ημερομηνία Ώρα μέτρησης 29/3/2011 11.00 2 10,89 11,7 10,63 10,95 11,04 29/3/2011 13.00 4 13,55 13,55 14,19 13,64 13,73 29/3/2011 15.00 6 23,4 24,1 19,22 21,1 21,96 29/3/2011 17.00 8 17,64 17,84 17,3 16,7 17,37 30/3/2011 14.00 10 39,4 42,6 26,9 32,9 35,45 30/3/2011 17.00 12 43,2 46,1 29,1 36,8 38,80 31/3/2011 13.00 24 61,8 62,4 31,8 60,7 54,18 31/3/2011 16.00 36 69,1 67,4 35,3 63,9 58,93 1/4/2011 09.10 48 80,6 87,8 41 77,6 71,75 1/4/2011 14.20 60 88,5 76,8 43 85,9 73,55 88,5 102,7 43 85,9 80,03 89,2 121,8 54,1 119,8 96,23 Πίνακας Π.13:Πείραμα αγωγιμότητας 20 o C 1997 Ψυγείο - 36 -

ΠΕΙΡΑΜΑ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ Είδος Ημερομηνία συλλογής Pinus pinea Pinus pinea 1997 Ψυγείο Προέλευση Ποσοστό φυτρωτικότητας Ημερομηνία έναρξης πειράματος: 29-3- 11 29/3/2011 Ώρα έναρξης πειράματος: 8:00 Ποσότητα νερού σε ml: 300 Ειδική αγωγιμότητα Θερμοκρασια θαλαμου: 20 Τιμες βασης: 7.57 8.59 7.28 8.43 Ένδειξη σε μs χρονικό διαστημα από την έναρξη Α Β Γ Δ Μ.Ο. Ώρα Ημερομηνία μέτρησης 29/3/2011 11.00 2 11,45 12,15 12,9 12,47 12,24 29/3/2011 13.00 4 14,11 14,77 16,2 15,11 15,05 29/3/2011 15.00 6 19,69 22,2 24,2 22,1 22,05 29/3/2011 17.00 8 16,98 17,75 21,3 17,81 18,46 30/3/2011 14.00 10 31,4 28,8 32,4 31,1 30,93 30/3/2011 17.00 12 33,6 29,8 34,5 33,6 32,88 31/3/2011 13.00 24 46,6 47,2 43,7 40,3 44,45 31/3/2011 16.00 36 51,2 54,8 57,6 47,9 52,88 1/4/2011 09.10 48 73,8 88,6 79,5 65,2 76,78 1/4/2011 14.20 60 79,3 91,5 82 70 80,70 83 96,5 83 70 83,13 106,3 115,2 110,4 84,8 104,18-37 -

Πίνακας Π.14:Πείραμα αγωγιμότητας 20 o C Αναδασώσεων 2003 ψυγείο ΠΕΙΡΑΜΑ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ Είδος Ημερομηνία συλλογής Pinus pinea Pinus pinea Δ/νση αναδασώσεων 2003 Ψυγείο Προέλευση Ποσοστό φυτρωτικότητας Ημερομηνία έναρξης πειράματος: 29-3-11 29/3/2011 Ώρα έναρξης πειράματος: 8:00 Ποσότητα νερού σε ml: 300 Ειδική αγωγιμότητα Θερμοκρασια θαλαμου: 20 Τιμες βασης: 7.99 7.39 7.81 8.09 Ένδειξη σε μs χρονικό διαστημα από την έναρξη Α Β Γ Δ Μ.Ο. Ημερομηνία Ώρα μέτρησης 29/3/2011 11.00 2 10,41 8,89 9,54 9,44 9,57 29/3/2011 13.00 4 11,59 9,40 10,26 11,98 10,81 29/3/2011 15.00 6 17,32 13,90 17,06 16,73 16,25 29/3/2011 17.00 8 14,00 11,55 13,68 13,32 13,14 30/3/2011 14.00 10 28,30 28,60 28,30 27,40 28,15 30/3/2011 17.00 12 29,80 29,70 27,50 28,80 28,95 31/3/2011 13.00 24 33,90 33,80 32,40 29,50 32,40 31/3/2011 16.00 36 32,70 33,00 33,80 32,40 32,98 1/4/2011 09.10 48 33,80 38,70 34,50 34,20 35,30 1/4/2011 14.20 60 38,40 38,90 36,30 34,40 37,00 38,40 38,90 39,50 34,40 37,80 43,40 44,10 41,90 38,80 42,05 Πίνακας Π.15:Πείραμα αγωγιμότητας 20 o C χαλ/δικής 3/6/03 ψυγείο - 38 -

ΠΕΙΡΑΜΑ ΑΓΩΓΙΜΟΤΗΤΑΣ Είδος Ημερομηνία συλλογής Pinus pinea Pinus pinea Χαλκιδικής Παρασκευή 3/6/03 Ψυγείο Προέλευση Ποσοστό φυτρωτικότητας Ημερομηνία έναρξης πειράματος: 29-3-11 29/3/2011 Ώρα έναρξης πειράματος: 8:00 Ποσότητα νερού σε ml: 300 Ειδική αγωγιμότητα Θερμοκρασια θαλαμου: 20 Τιμες βασης: 8.98 7.89 7.49 8.69 Ένδειξη σε μs χρονικό διαστημα από την έναρξη Α Β Γ Δ Μ.Ο. Ημερομηνία Ώρα μέτρησης 29/3/2011 11.00 2 12,31 12,19 10,89 11,4 11,6975 29/3/2011 13.00 4 15,07 14,58 13,23 13,54 14,105 29/3/2011 15.00 6 25,1 22,5 24,8 23,3 23,925 29/3/2011 17.00 8 18,76 19,75 19,38 18 18,9725 30/3/2011 14.00 10 38,6 31,5 39,5 37,5 36,775 30/3/2011 17.00 12 39,8 34,1 40,7 36,4 37,75 31/3/2011 13.00 24 39,1 35,7 43,3 41,2 39,825 31/3/2011 16.00 36 45,4 33,1 45,3 44,4 42,05 1/4/2011 09.10 48 49,8 44,7 49,6 47,1 47,8 1/4/2011 14.20 60 52,5 44,4 52,9 48,5 49,575 52,5 27,5 52,9 49 45,475 60,1 57,5 53,3 58,5 57,35-39 -

Πίνακας Π.16:Ξηρό βάρος σπόρων επαναλήψεων αγωγιμότητας 20 ο C ΠΑΡΤΙΔΑ ΞΗΡΟ ΒΑΡΟΣ Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 35,89 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 30,75 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 36,71 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 32,83 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 28,87 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 24,29 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 33,55 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 26,67 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 38,96 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 41,85 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 26,25 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 33,19 Pinus Pinea 1997 28,95 Pinus Pinea 1997 25,67 Pinus Pinea 1997 29,72 Pinus Pinea 1997 28,95 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 27,35 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 27,26 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 24,87 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 26,43-40 -

Πίνακας Π.17: Ξηρό βάρος σπόρων επαναλήψεων αγωγιμότητας 25 ο C ΠΑΡΤΙΔΑ ΞΗΡΟ ΒΑΡΟΣ Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 9,70 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 9,82 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 10,13 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 9,87 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 10,87 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 9,56 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 9,58 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 10,25 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 9,52 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 9,38 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 9,52 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 10,47 Pinus Pinea 1997 8,90 Pinus Pinea 1997 9,70 Pinus Pinea 1997 9,66 Pinus Pinea 1997 9,79 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 10,17 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 11,03 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 9,99 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 10,04-41 -

Πίνακας Π.18:Φρέσκο βάρος σπόρων επαναλήψεων αγωγιμότητας 20 ο C ΠΑΡΤΙΔΑ ΦΡΕΣΚΟ ΒΑΡΟΣ/ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 39,8 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 34,1 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 40,7 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 36,4 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 31,5 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 26,5 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 36,6 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 29,1 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 43,2 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 46,4 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 29,1 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 36,8 Pinus Pinea 1997 33,6 Pinus Pinea 1997 29,8 Pinus Pinea 1997 34,5 Pinus Pinea 1997 33,6 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 29,8 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 29,7 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 27,1 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 28,8-42 -

Πίνακας Π.19:Φρέσκο βάρος σπόρων επαναλήψεων αγωγιμότητας 25 ο C ΠΑΡΤΙΔΑ ΦΡΕΣΚΟ ΒΑΡΟΣ/ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 10,75 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 10,89 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 11,23 Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 10,94 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 11,86 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 10,43 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 10,45 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 11,18 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 10,56 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 10,4 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 10,56 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 11,61 Pinus Pinea 1997 10,33 Pinus Pinea 1997 11,26 Pinus Pinea 1997 11,21 Pinus Pinea 1997 11,36 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 11,08 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 12,02 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 10,89 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 10,94-43 -

Πίνακας Π.20:Περιεχόμενη υγρασία σπόρων ΠΑΡΤΙΔΑ ΥΓΡΑΣΙΑ % Pinus Pinea Χαλ/κής 3-6-03 9,80 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 8,32 Pinus Pinea ΕΘΙΑΓΕ 2004 9,80 Pinus Pinea 1997 13,85 Pinus Pinea Δ/νση Αναδασώσεων 2003 8,21-44 -