ΠΔΣΡΟ Γ. ΝΣΟΤΚΟ. Ζ ΜΔΓΑΛΖ ΜΔΣΑΒΑΖ Πνιηηηθή δπλακηθή ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, εζληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη παγθνζκηνπνίεζε Ζ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο

ΠΔΣΡΟ Γ. ΝΣΟΤΚΟ Ζ ΜΔΓΑΛΖ ΜΔΣΑΒΑΖ Πνιηηηθή δπλακηθή ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε, εζληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη παγθνζκηνπνίεζε Ζ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο GUTENBERG ΑΘΖΝΑ 2000

ηε κλήκε ηνπ Xξηζηφθνξνπ Σζαληνχια

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Πξφινγνο Αξθηηθφιεμα Δηζαγσγή ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΚΔΦΑΛΑΗΧΖ ΚΑΗ ΘΔΜΔΛΗΑΚΟΗ ΜΔΣΑΥΖΜΑΣΗΜΟΗ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ Δπξσπατζκφο θαη εζληθή θπξηαξρία ζηα κέζα ηνπ εηθνζηνχ αηψλα 1. Τπεξεζληθφηεηα θαη έζλνο θξάηνο ιπθαπγέο θαη ιπθφθσο 2. Γεσζηξαηεγηθή ηεο ΔΟΚ θαη Διιάδα Γεκεγνξία ησλ Μειίσλ 3. ΔΣΔ θη αηιαληηθή γεσζηξαηεγηθή Πξνκεζέαο θαη δεζκψηεο ΚΦΑΛΑΗΟ ΓΔΤΣΔΡΟ Γεσζηξαηεγηθέο αιιαγέο ζηε δεθαεηία ηνπ 70 θαη κεηαπνιίηεπζε ζηελ Διιάδα 1. Ζ ζρέζε ΖΠΑ θαη ΔΟΚ ζε λέν ζηάδην ε ηξίπιεπξε γεσζηξαηεγηθή 2. Ζ ηαπηφηεηα ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ζην ζχληαγκα ηνπ 1975 3. Γηαδηθαζία απν-εζληθνπνίεζεο θαη απν-επξσπνίεζεο ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΡΗΣΟ Ζ θακπή ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 - Σν πνιηηηθφ θεθηεκέλν ζε δνθηκαζία 1. Σα δηγθ Εαγθ ηεο ηζηνξίαο - ε ειιεληθή εθδνρή ηνπ 89 2. Ο δνχξεηνο ίππνο ηεο θάζαξζεο ηππηθή λενζπληεξεηηθή ππνθξηηηθή 3. Σν ειιεληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα ζε λέν πιαίζην - ππνζήθεο ππεξεζληθήο θχζεο ΜΔΡΟ ΓΔΤΣΔΡΟ ΣΟ ΔΓΑΦΟ ΣΟΤ ΤΓΚΔΚΡΗΜΔΝΟΤ ΓΗΑΣΔΣΑΓΜΔΝΖ ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΚΑΗ ΑΓΗΔΞΟΓΟ ΡΟΜΑΝΣΗΜΟ ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΣΔΣΑΡΣΟ Ζ δπλακηθή ηεο κεηάβαζεο - ζεζκηθή αλαζχληαμε θαη απν-ζχληαμε 1. Ζ δεθαεηία ηνπ 90 ζηελ ΔΔ θαη ηελ Διιάδα δηαιεθηηθή λέαο πνηφηεηαο 2. Παγθνζκηνπνίεζε λνκνηέιεηα, αγπξηεία θη απνζηαζηνπνίεζε 3. Μεηάβαζε θαη δεκηνπξγηθή θαηαζηξνθή απ ηελ ππνηέιεηα ζηε δηάιπζε ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΔΜΠΣΟ Μεηάβαζε θαη αληηζέζεηο αλαθεθαιαίσζε ζηελ πνιηηηθή ηδενινγία 1. Αληηθνκκαηηζκφο θαη εζληθφο κεδεληζκφο γεληηζαξηζκφο ηεο ΝΣΠ 2. Απ ηηο πνιηηηθέο ζέζεηο ζηα ζηεξεφηππα θνβία θαη θνηλσλία δηιεκκάησλ 3. Μελχκαηα θαη πξννπηηθέο γηα πνηφλ ρηππάεη ε θακπάλα Βηβιηνγξαθία

ΠΡΟΛΟΓΟ Σν βηβιίν απηφ γξάθηεθε ην πξψην εμάκελν ηνπ 1999, φκσο επηκέξνπο ηκήκαηά ηνπ είραλ πξνεηνηκαζηεί σο πξψην θείκελν ζε δηάθνξεο πεξηφδνπο, ήδε απ ην 1989. Απνηειεί απηφ ζπλέρεηα άιισλ ζπλαθψλ θαη ζρεηηθά απηνηειψλ εξγαζηψλ ηνπ ζπγγξαθέα πάλσ ζηα δεηήκαηα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ θαπηηαιηζκνχ, ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (ΔΔ) εηδηθφηεξα θαη ηεο Διιάδαο πην ζπγθεθξηκέλα. Γίλεηαη φκσο απηφ ζηελ θπθινθνξία ζήκεξα κε ηε ζπγθεθξηκέλε κνξθή, γηαηί νη αληηθεηκεληθέο ζπλζήθεο έρνπλ σξηκάζεη, νη εκθαλείο έσο πξφζθαηα ηάζεηο γίλνληαη πιένλ δεζπφδνπζεο πξαγκαηηθφηεηεο. Σν πνιηηηθφ γίγλεζζαη θαη ζηηο ηξεηο απηέο πεξηνρέο παξνπζηάδεη φιν θαη πεξηζζφηεξν εληαία θίλεζε κε λέα πνηνηηθά ζηνηρεία, ε αθξηβήο θαηαλφεζε ησλ νπνίσλ ππαγνξεχεη αληίζηνηρε ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε. Αλάκεζα ζ απηά ηα ζηνηρεία, θνξπθαία είλαη εθείλα πνπ αλαθχπηνπλ σο παξάγσγα ηεο αιιαγήο ηνπ ζπζρεηηζκνχ ησλ δπλάκεσλ ηνπ 89 ζηνλ θφζκν φπσο: ε λενζπληεξεηηθή θαη κε ηζηνξηθά ζχλλνκε πξαγκαηνπνίεζε ηεο ηάζεο πξνο ηελ παγθνζκηνπνίεζε. Ζ αλαθνπή ηεο παλεπξσπατθήο ελνπνίεζεο θαη ηεο εγθαζίδξπζεο ηεο θαζνιηθήο αζθάιεηαο ζηνλ θφζκν κε βάζε ην πλεχκα ηνπ Διζίλθη ηνπ 1975 θαη ηε Νέα Πνιηηηθή θέςε (ΝΠ) 1 ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80. Ζ δηάιπζε ηνπ έζλνπο θξάηνπο θαη ηνπ νκψλπκνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, επίζεο φρη ηζηνξηθά ζχλλνκα, θαη κε έληνλε ηελ απνινγεηηθή ηνπ πξαγκαηηζκνχ θαη ηνπ εκπεηξηζκνχ πνπ ηείλνπλ λα ζηεξέςνπλ θάζε εθεδξεία πιηθνχ θαη πλεπκαηηθνχ πνιηηηζκνχ ηεο αλζξσπφηεηαο. Πξσηίζησο φκσο βαζαίλεη θαη δηεπξχλεηαη ε λνκνηειεηαθή ηάζε πξνο ηελ παγθνζκηνπνίεζε. ηελ νηθνλνκία ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Δκπνξίνπ (ΠΟΔ) 2 απνξξνθά ζηαζεξά ηηο θχξηεο δηεζλείο-πεξηθεξεηαθέο ελψζεηο, ηελ ΔΔ, ηε North American Free Trade Agreement (NAFTA) 3 θαη ηε ζχλζεζή ηνπο, ηε Γηαηιαληηθή Έλσζε (ΓΔ) 4, ηελ Asia-Pacific Economic Cooperation.(APEC) 5, ην G7 θαη ην G8 θάλνπλ ην ίδην ζηε ζθαίξα ηεο πνιηηηθήο, ε North Atlantic Treaty Organization (ΝΑΣΟ) θαη θπξίσο ε εηδηθή ζρέζε ΝΑΣΟ-Ρσζίαο 6 ζπληζηά ην λέν δηπνιηθφ ζχζηεκα αζθάιεηαο παγθφζκηαο εκβέιεηαο. Σα αλσηέξσ ζηνηρεία, ζηελ ελφηεηά ηνπο κε ηελ ελ ιφγσ ηάζε, δηακνξθψλνπλ ην θνηλσληθν-πνιηηηθφ έδαθνο ηεο πξαθηηθήο θαη ηεο ζεσξίαο ζην ηέινο ηεο δεχηεξεο ρηιηεηίαο, έηζη πνπ θακία αμηφπηζηε κειέηε δελ κπνξεί λα ην παξαθάκςεη. Δλψ είλαη θαζήθνλ ηεο δηαλφεζεο λα πξνζεγγίζεη ην φιν δήηεκα ζηε δηαιεθηηθή ηνπ. Καζήθνλ δειαδή κε δηπιή θαηεχζπλζε, απ ηε κηα λα θσηίζεη ην λνκνηειεηαθφ, ην αλαπφηξεπην θαη ηζηνξηθά πξννδεπηηθφ πεξηερφκελν ησλ δηαδηθαζηψλ πνπ σζνχλ ζηελ παγθνζκηνπνίεζε θη απ ηελ άιιε λ απνθαιχςεη ην ζπγθπξηαθφ κφλν θχξνο ηνπ λενζπληεξεηηζκνχ, νξζψλνληαο απέλαληί ηνπ, ζηελ πξαθηηθή ηνπ θαη ηελ απνινγεηηθή ηνπ, ηελ επηζηήκε. Ζ κειέηε ηνπνζεηείηαη ζ απηά ηα δεηήκαηα κε ηνλ ηξφπν ηεο. Αμηνπνηεί γη απηφ ζεσξεηηθέο θαη κεζνδνινγηθέο εθεδξείεο θαη πνιιαπιέο πεγέο θη αλνίγεη πξνβιήκαηα εθεί πνπ ε λενζπληεξεηηθή ινγηθή δίλεη κνλφδξνκεο θαη ηδηνηειείο ιχζεηο. Δηδηθφηεξα σο πξνο ηνλ ηξφπν απηφ: 1.ε., Κεθ. 2, ππνζ. 176. 2.ε., Κεθ. 1, ππνζ. 108. 3 πκθσλία εκπνξηθή θαη νηθνλνκηθή, κνξθή νινθιήξσζεο, κεηαμχ ΖΠΑ-Καλαδά-Μεμηθνχ πνπ ππνγξάθηεθε ζηηο 17.12.1992. 4.ε., Κεθ. 1, ππνζ. 35. 5 πκθσλία ειεπζέξνπ εκπνξίνπ θαη νηθνλνκηθήο νινθιήξσζεο νκάδαο ρσξψλ ηεο Αζίαο θαη ηνπ Δηξεληθνχ, ε νπνία ππνγξάθηεθε ην 1989. 6.ε., Κεθ. 2, ππνζ. 180 θ.α

Πξψην, απφ πιεπξάο ζεσξεηηθψλ αθεηεξηψλ, ε κειέηε θηλείηαη πξσηίζησο ζην έδαθνο ηεο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο, κε δεδνκέλε γη απηήλ ηε δηαιεθηηθή πνιηηηθήο θαη νηθνλνκίαο θαη ηελ πξνηεξαηφηεηα ηεο πξψηεο έλαληη ηεο δεχηεξεο. Πνιχ πεξηζζφηεξν απηφ ηζρχεη ζήκεξα, δεδνκέλνπ φηη ππξήλαο ησλ εμειίμεσλ είλαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ην ππεξεζληθφ κνλνπψιην κε ηηο δχν ηδηφηεηέο ηνπ, ην κνλνπσιηαθφ έιεγρν θαη ην κνλνπσιηαθφ ππεξθέξδνο, κε ηνλ πξψην πάληα ζε πξνηεξαηφηεηα έλαληη ηνπ δεχηεξνπ. Πξνηεξαηφηεηα ε νπνία ζπλίζηαηαη ζην φηη ζην επίπεδν ηνπ ειέγρνπ, δειαδή ηεο πνιηηηθήο, ραξάζζνληαη νη ζθνπνί, ε πινπνίεζε ησλ νπνίσλ φκσο γίλεηαη ζηε ζθαίξα ηεο νηθνλνκίαο θαη κε ζεβαζκφ ε φρη ζηε ιεηηνπξγία ησλ λφκσλ ηεο. πληζηακέλε ησλ ηδηνηήησλ απηψλ είλαη ε γεσζηξαηεγηθή κε ηηο ζπληζηψζεο ηεο, ηε γεσπνιηηηθή, ε νπνία βξίζθεη έθθξαζε σο θαη ην ΝΑΣΟ θαη ηε δπλακηθή ηνπ, ην δηεπξπκέλν ΝΑΣΟ-ηξηπιεπξηζκφο, ην Νέν ΝΑΣΟ, θαζψο θαη ηε γεσνηθνλνκηθή, εθθξαζκέλε αληίζηνηρα ζηελ νινθιήξσζε, ΔΔ, NAFTA, ΓΔ, ΠΟΔ θ.ά. Οη ελ ιφγσ ηδηφηεηεο είλαη έθδειεο ζηα δίδπκα πξνζηαηεπηηζκφοθηιειεπζεξνπνίεζε, δηεχξπλζε-εκβάζπλζε, ΝΑΣΟ-ΓΔ, Νέν ΝΑΣΟ-ΠΟΔ, πνιηηηθήνηθνλνκηθή δνκή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θ.α., θαη πην έληνλεο ζηηο ζπλζήθεο ηνπ λενζπληεξεηηζκνχ θαη ηεο Νέαο Σάμεο Πξαγκάησλ (ΝΣΠ). ηηο αλσηέξσ ζεσξεηηθέο αθεηεξίεο, αλήθεη επίζεο ε αληίιεςε, φηη νη εζληθέο ζρέζεηο, απηέο ηεο ΔΔ, θαζψο θη εθείλεο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ζπληζηνχλ κνξθέο ζρέζεσλ παξαγσγήο ζε δηαδνρηθέο βαζκίδεο, ε θίλεζε ησλ νπνίσλ ππφθεηηαη ζηνπο ζπλαθείο λφκνπο ηνπο. Αληίιεςε πνπ ελππάξρεη απφ πνιχ λσξίο ζην ζπγγξαθέα θαη θαηαρσξείηαη ζηηο εξγαζίεο ηνπ ηα ηειεπηαία εηθνζηπέληε ρξφληα, φηαλ πιένλ νη ηξεηο απηέο θαηεγνξίεο ζρέζεσλ θάλνπλ ηελ παξνπζία ηνπο ζηελ παγθφζκηα ζθελή σο ζχζηεκα, κε έθδειν ην ηζηνξηθά αλαπηπζζφκελν βάξνο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Γεχηεξν, ε κειέηε νξγαλψλεη ηνλ ηξφπν εξγαζίαο ηεο ζε αληηζηνηρία κε ην αληηθείκελν θαη ηηο πξνδηαγξαθέο πνπ πξνζηδηάδνπλ ζηηο θνηλσληθέο επηζηήκεο, πην εηδηθά ζηελ πνιηηηθή νηθνλνκία. Δίλαη ζπλαθφινπζα θαηαλνεηή, ζηα πιαίζηα ηεο κεζνδνινγίαο, ε πξνζθπγή ζηε δηαιεθηηθή θαη ηα παξάγσγά ηεο, ηελ νκψλπκε ζπγθεθξηκέλα επηζηεκνληθή αθαίξεζε, ηελ επηζήκαλζε ηνπ θχξηνπ αλάκεζα ζην ζχλζεην θ.ά., ελψ εκθαλήο είλαη ε επηβεβιεκέλε πιένλ θη απ ηε δσή ζπζηεκηθή πξνζέγγηζε ησλ δεηεκάησλ. Πξνζέγγηζε πνπ απνηππψλεηαη ήδε ζηνλ ηίηιν ηεο κειέηεο, πξνζδηνξίδνληαο ην αληηθείκελφ ηεο κε δχν θχξηεο ηδηφηεηεο: Σν αληηθείκελφ ηεο ε κειέηε ην βιέπεη σο ζχζηεκα, ζηα πιαίζηα ηνπ νπνίνπ ε απφζπξζε ηνπ έζλνπο θξάηνπο θαη νη δνιηρνδξνκίεο ζηελ πνιηηηθή ζπγθξφηεζε ηεο ΔΔ, ε γεληθή απν-εζληθνπνίεζε θαη απν-επξσπνίεζε, ζπληζηνχλ πξσηίζησο δηαδηθαζία εληαία θαη λνκνηειεηαθή. Δπηπιένλ, ε ίδηα απηή απφζπξζε επηβεβαηψλεη φηη νη θνηλφηεηεο απηέο έρνπλ μεπεξαζηεί απφ ηζηνξηθή άπνςε, έηζη πνπ ε αθξηβήο απνηίκεζε ηνπο θάλεη κε πιήξσο βάζηκν ηνλ εζληθφ θαη ηνλ επξσπατθφ πεζηκηζκφ απφ ηελ ίδηα άπνςε. Με ηελ πξνζζήθε θπζηθά φηη ην μεπέξαζκα απηφ δελ έρεη γίλεη αθφκα θαη πνιηηηθά, κε ζπλέπεηα λα έρνπλ ζέζε ζηελ πνξεία κεηάβαζεο ε ινγηθή ησλ δίγθ δαγθ ηεο ηζηνξίαο θαη ησλ αλαπφθεπθησλ αδηθηψλ ηεο, γηα ηνλ πεξηνξηζκφ φκσο ησλ νπνίσλ ην ιφγν έρεη ε ηαμηθή πάιε. ηα πιαίζηα ηνπ ίδηνπ ζπζηήκαηνο, ε παγθνζκηνπνίεζε, θνηλφ ζεκείν ζχγθιηζεο ηεο κεηάβαζεο ησλ δχν απηψλ θνηλνηήησλ, είλαη ζπκβαηή κφλν κε ηε ζέζε φρη φκσο θαη κε ηε θχζε ηνπ θαπηηαιηζκνχ, κε ζπλέπεηα ε έπαξζε πνπ δηαθαηέρεη ην ζχζηεκα απηφ ζηελ πξψηε πεξίπησζε θαη ν πεζηκηζκφο ζηε δεχηεξε λα έρνπλ ζπγθπξηαθά κφλν ινγηθή βάζε.

Ζ κειέηε πξνζεγγίδεη επίζεο ην αληηθείκελφ ηεο σο ζχζηεκα ζε κεηάβαζε, θαηεγνξία, απφ κφλε ηεο ακθίζεκε, επηπιένλ δε θαη κε πνιιέο ζπγθεθξηκέλεο εξκελείεο ηεο ζηελ ηξέρνπζα εζληθή θαη παγθφζκηα θηινινγία. Μηα απ ηηο εξκελείεο απηέο ζέιεη ηε κεηάβαζε κε φξην-φξακα ηνλ επξσπατζκφ, άιιε κε αληίζηνηρν ζεκείν αλαθνξάο ηελ παγθνζκηνπνίεζε, ηξίηε, εμφθζαικα λενζπληεξεηηθή, ζπξξηθλψλεη ην πεξηερφκελφ ηεο ζ εθείλε ηεο επηζηξνθήο ηνπ ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ ζηνλ θαπηηαιηζκφ. Ζ κειέηε φκσο δηαηείλεηαη φηη νη εξκελείεο απηέο, φπνην αληίθξπζκα πιηθφ θη αλ δηαζέηνπλ απηφ είλαη κφλν ζπγθπξηαθφ, πνιηηηθφ, θαη φηη έρνπλ κνλφπιεπξν θαπηηαιηζηηθφ ραξαθηήξα. Γηαηείλεηαη επίζεο ε ίδηα, φηη απηέο ζπληζηνχλ εθδειψζεηο ηεο αιιαγήο ηνπ 1917 πνπ ζεκείσζε ην μεπέξαζκα ηνπ θαπηηαιηζκνχ απφ ηζηνξηθή άπνςε θαη εγθαηλίαζε ζηελ πξάμε ην πέξαζκα ηεο αλζξσπφηεηαο ζην ζνζηαιηζκφ, ηελ θχξηα θαη πην κεγάιε κεηάβαζε ζην ζχγρξνλν θφζκν. ε αληηζηνηρία κε ηελ ελ ιφγσ κεζνδνινγία νξγαλψλεηαη επίζεο θαη ε ηερληθή ηεο κειέηεο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία, εμαηηίαο ηνπ πξσηφγλσξνπ νπζησδψλ πιεπξψλ ησλ δεηεκάησλ πνπ εμεηάδνληαη θαη ηεο έιιεηςεο ζρεηηθήο πξνγελέζηεξεο ηζηνξηθήο εκπεηξίαο πάλσ ζ απηέο, εληζρχεηαη πεξηζζφηεξν ην ζθέινο ηεο ζεσξίαο. Ζ ελίζρπζε απηή γίλεηαη θαη σο αληίβαξν ζην λενζπληεξεηηζκφ, ν νπνίνο ππνθαζηζηά εγλσζκέλα ηε ζεσξία κε ηνλ εκπεηξηζκφ, ε ίδηα δε δηεπθνιχλεηαη θη απ ηελ Δπηζηεκνληθν- Σερληθή Πξφνδν (ΔΣΠ), θαζ φζνλ ηα ζηνηρεία βξίζθνληαη ζε αθζνλία ζηηο ηξάπεδεο δεδνκέλσλ θαη είλαη πηα εχθνια πξνζπειάζηκα δηακέζνπ ησλ πνηθίισλ δηαδηθηχσλ. Σξίην, ζεσξεηηθή θαη κεζνδνινγηθή δηεπθξίλεζε απαηηεί θη έλα άιιν δήηεκα ζηε κειέηε απηή. Λφγνο γίλεηαη γηα ην πνιηηηθφ ζχζηεκα ηεο Διιάδαο, φπνπ νη γεληθέο λνκνηέιεηεο θίλεζεο ηνπ θφζκνπ βαξαίλνπλ πιένλ απνθαζηζηηθά, έηζη πνπ νη ειιεληθέο ηδηνκνξθίεο λα κελ αλαηξνχλ, απφ ζεσξεηηθή άπνςε, ηελ αμία ηνπ σο ζεκείν αλαθνξάο γηα ην εζληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα γεληθά κέζα ζην αλσηέξσ αληηθείκελν ηεο κειέηεο. Ζ ρξήζε ηνπ παξαδείγκαηνο απηνχ αληαλαθιά θπζηθά ηελ εμνηθείσζε ηνπ ζπγγξαθέα κε ηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα, φπσο θαη ηε δεδνκέλε πξφζεζή ηνπ λα θάλεη ηε κειέηε επίθαηξε θαη πξαθηηθά ρξήζηκε ζηε ρψξα. ηνηρεία πνπ ζπληζηνχλ ελφηεηα ζεσξίαο θαη πξάμεο θη επηπιένλ δείθηε σξίκαλζεο, δεδνκέλνπ φηη ζπληειείηαη θάζνδνο απ ην επίπεδν ηεο ζεσξίαο ζηελ πξαθηηθή δσή, απ ην αθεξεκέλν ζην ζπγθεθξηκέλν, θαζ φια ζχλλνκα θαη ζπκβαηά κε ηελ πλεπκαηηθή εξγαζία. κσο δελ βαξαίλνπλ ηα δεηήκαηα απηά θη νχηε ζπληζηνχλ ην θχξην. ηε κειέηε δείρλεηαη, αληίζεηα, φηη ε Διιάδα απ ηε δεθαεηία ηνπ 70 θηλείηαη ζηε γεληθή νηθνλνκηθή ζηξαηεγηθή ηνπ θαπηηαιηζκνχ 7, σο πξνο ηε ζηαζεξνπνίεζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο ηεο, κε ηηο ηξεηο θαηεπζχλζεηο παλ-θαπηηαιηζηηθήο ηζρχνο ζηελ θάζε κηα απ ηηο πεξηπηψζεηο απηέο. ηε δεθαεηία ηνπ 80 ππαγνξεχνληαη επζέσο θαη ππεξεζληθά ζηελ ίδηα νη θαηεπζχλζεηο ηεο νηθνλνκηθήο ηεο πνιηηηθήο 8, ελψ ζηε δεθαεηία ηνπ 90 ηεο δειψλεηαη φηη ε νηθνλνκηθή ηεο πνιηηηθή δελ είλαη πιένλ δηθή ηεο ππφζεζε 9, αιιά αλήθεη ζηελ ΔΔ. Γήισζε κε αληηθεηκεληθφ αλακθίβνια πεξηερφκελν, δεδνκέλνπ φηη ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ νδεγηψλ ηεο ΔΔ έρνπλ γίλεη δίθαην ηεο ρψξαο, ην θνηλσληθφ πξντφλ ηεο παξάγεηαη πιένλ ζηα πιαίζηά ηνπο θαη ε εζληθή αγνξά έρεη δψζεη ηε ζέζε ηεο ζηελ αληίζηνηρε ηεο ΔΔ, νη λνκνηέιεηεο ηεο νπνίαο δεζπφδνπλ πιένλ θη αλάκεζά ηνπο εθείλε πνπ κεηαθέξεη ην πνιηηηθφ ππνθείκελν 7.ε., Κεθ. 1, ππνζ. 96, πεγή ηη. 8.ε., Κεθ. 2, ππνζ. 104, πεγή. 9 Γήισζε ηνπ Ε. Νηειιφξ, ππνηηκεηηθή γηα ην ΠΑΟΚ θαη ηνλ πξφεδξφ ηνπ, κεηά ηελ εθινγηθή επηηπρία ηνπ θφκκαηνο απηνχ ηνλ Οθηψβξε ηνπ 1993.

δηεχζπλζεο ζηα φξγαλα ησλ Βξπμειιψλ. Πξφθεηηαη γηα αιιαγή κνλαδηθή, ε αλαγλψξηζε ηεο νπνίαο απέρεη απ ηελ απνινγεηηθή ηεο, πνιχ δε πεξηζζφηεξν πνπ απηή γίλεηαη ηζηνξηθά κε ζχλλνκα θαη κε λενζπληεξεηηθή κάιηζηα πνδεγέηεζε. Ζ αιιαγή απηή δελ ήηαλ θπζηθά νπξαλφπεκπηε, αιιά πξντφλ θίλεζεο ησλ αληηζέζεσλ ζηε ρψξα ζην ηειεπηαίν ηέηαξην ηνπ 20νχ αηψλα, θαξπφο δειαδή ησλ θνηλσληθν-ηαμηθψλ αγψλσλ ζ απηή. Καη ε κειέηε ζθηαγξαθεί ηελ ελ ιφγσ θίλεζε ζηα επηκέξνπο θχξηα πεδία πνπ απηή μεηπιίγεηαη. Καηαιήγεη δε ε ίδηα ζην ζπκπέξαζκα φηη νη ζέζεηο, ιφγνπ ράξε, πεξί ιηηφηεηαο θη αληηπιεζσξηζηηθήο πνιηηηθήο, κε επλνεκέλσλ θαη κε πξνλνκηνχρσλ, αληνρήο ηεο νηθνλνκίαο, πεξηνξηζκνχ ηεο θαηαλάισζεο θαη θαζήισζεο ησλ κηζζψλ θ.ά. ζηελ νηθνλνκία, ηα πεξί ηξηκεξνχο ζπλεξγαζίαο, ζπλαίλεζεο, ηαμηθήο ζπλεξγαζίαο, ζπληερληαζκνχ θ.ά. ζηνλ θνηλσληθνζπλδηθαιηζηηθφ ρψξν, ηα ζπλζήκαηα δηθνκκαηηζκφο, θάζαξζε, δηαρσξηζηηθέο γξακκέο, εθζπγρξνληζκφο, κεηαξξχζκηζε θ.ά. ζηελ πνιηηηθή, θηλνχληαη πνιχ πην πέξα απ ηα εζληθν-θξαηηθά πιαίζηα, σο ηππνπνηεκέλα πιένλ ζηεξεφηππα, κε ηελ εζληθή ηνπο δηάζηαζε λα εμαζζελεί φιν θαη πην πνιχ. Γη απηφ θη ν ζπγγξαθέαο ζεσξεί ην ελ ιφγσ παξάδεηγκα αμηφπηζην, ρξήζηκν θη επίθαηξν γηα ηνπο πνιίηεο ηεο Διιάδαο, ηεο ΔΔ θαη πην πέξα, έρεη δειαδή ν ίδηνο ηελ πεπνίζεζε φηη κηιάεη πιένλ ζ φινπο απηφο ν κχζνο 10. Δπηπξφζζεηα, επηβάιιεηαη ζην ζεκείν απηφ ε γλσζηνπνίεζε ζηνλ αλαγλψζηε θαη ηεο ζπλαθνχο εηδηθήο ηερληθήο, αλαθνξηθά κε ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, φηη δειαδή θαηά ηελ αλάιπζε ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο δίλεηαη κεγαιχηεξν βάξνο ζηα πνιηηηθά θφκκαηα θαη ηηο επεμεξγαζίεο ηνπο θαη ιηγφηεξν ζπγθξηηηθά ζην ζεζκφ ηνπ θνηλνβνπιίνπ. Απηφ γίλεηαη γηαηί ε ηαμηθή λνκνηέιεηα πνπ δηέπεη ηα θφκκαηα είλαη ηζρπξφηεξε ηεο αληίζηνηρεο εζληθήο κε ηελ νπνία ζπλδέεηαη ην ζπγθεθξηκέλν θνηλνβνχιην. Υάξε αθξηβψο ζ απηή ηελ ηζρχ, ηα κελ πξψηα πξνρσξνχλ ζε επαλαηνπνζέηεζή ηνπο πέξα απ ηα εζληθά πιαίζηα, ελψ ην δεχηεξν ζπξξηθλψλεηαη ηζηνξηθά θαη λνκνηειεηαθά ζηνλ θαπηηαιηζκφ, δηαζέηεη εθ γελεηήο κεησκέλν θχξνο ζηελ ΔΔ, ελψ ζηελ επηθξάηεηα ηεο ηειεπηαίαο απηφ απέξρεηαη νξηζηηθά κε ηελ εζληθνθξαηηθή ηνπ κνξθή. Ζ αλσηέξσ ηαμηθή λνκνηέιεηα ππνινγίδεηαη απ ηε κειέηε θαη ζε κηα άιιε πιεπξά ηεο ηερληθήο ηεο, θαηά ηελ αμηνιφγεζε ζπγθεθξηκέλα ησλ ζηνηρείσλ ηνπ θνκκαηηθνχ ζπζηήκαηνο, δίδνληαο ηελ πξνηεξαηφηεηα ζηνπο πνιηηηθνχο εθπξνζψπνπο ησλ δχν βαζηθψλ ηάμεσλ ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο, ηεο αζηηθήο θαη ηεο εξγαηηθήο. Κχξηνο ηέηνηνο εθπξφζσπνο ηεο πξψηεο είλαη ε ζπληεξεηηθή παξάηαμε, ε νπνία απ ην 1974 θη έθηνηε εθθξάδεηαη απ ηε Νέα Γεκνθξαηία (ΝΓ), ελψ αληίζηνηρνο εθπξφζσπνο ηεο δεχηεξεο είλαη ην λνκηκνπνηεκέλν πιένλ ηελ ίδηα πεξίνδν Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα Διιάδαο (ΚΚΔ). Ζ ηέηνηα επηζηεκνληθή αθαίξεζε, παξά ηελ ηαμηθή θη εθινγηθή πνιηηηθή δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν θνκκάησλ, θαζψο θαη κε άιιεο πνιηηηθέο δπλάκεηο, εμεγείηαη θαη δηθαηνινγείηαη απ ην γεγνλφο, φηη ηα ελ ιφγσ θφκκαηα αληηπξνζσπεχνπλ ηηο δχν θχξηεο ηδενινγίεο, ζπλαθφινπζα θαη ηηο δχν αληίζεηεο ζεκειηαθέο ζηξαηεγηθέο θίλεζεο ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Αληηπξνζψπεπζε θπζηθά πάληα θαηά ηεθκήξην, ζε γεληθέο γξακκέο θαη κε παξεθθιίζεηο, φπνπ νη ηειεπηαίεο γίλνληαη ζπρλά κεγαιχηεξεο, έσο θαη θξαπγαιέεο θαη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο, ηφζν ζηελ πνιηηηθή ζηξαηεγηθή, φζν θαη ηε ζπγθπξηαθή πνιηηηθή ησλ ελ ιφγσ θνκκάησλ. 10 Παξάθξαζε ζε ιφγηα ηνπ Κ. Μαξμ (φ.ε., Κεθ. 1, ππνζ. 3, πεγή, η. 1 ζ. 12 θαη Κεθ. 5 ππνζ. 280).

Ηζφηηκε σζηφζν ζέζε κε ηε ΝΓ θαη ην ΚΚΔ δίλεηαη ζηα πιαίζηα ηεο ελ ιφγσ αμηνιφγεζεο θαη ζην Παλειιήλην νζηαιηζηηθφ Κίλεκα (ΠΑΟΚ), ην νπνίν παξά ηε κεηαβαηηθφηεηα ηνπ ίδηνπ θαη ησλ κηθξναζηηθψλ ζηξσκάησλ πνπ απηφ εθπξνζσπεί, απνδεηθλχεη κηα έληνλε δπλακηθή ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη θαηέρεη ηελ θπβεξλεηηθή εμνπζία ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ρξνληθήο πεξηφδνπ 1974-2000. Με απηφ ζην πεδάιην ηεο θπβέξλεζεο θαη κε κηθξά κφλν δηαιείκκαηα απ ην 1981, ζπληειείηαη ε απνξξφθεζε ηφζν ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο απ ην αληίζηνηρν ηεο ΔΔ, φζν θαη γεληθά ηεο Διιάδαο απ απηή. Μηα νξηζκέλε αμία δίλεηαη επίζεο ζηελ ελ ιφγσ αμηνιφγεζε θαη ζηα άιια θφκκαηα, ζε αληηζηνηρία κε ην λεαξφ ηεο ειηθίαο ηνπο θαη θπξίσο ιφγσ ηεο αζζελνχο ηαμηθήο ηνπο αλαθνξάο. Απηφ είλαη ην ειιεληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα, ζπκππθλσκέλν κε εηδηθή επηζηεκνληθή αθαίξεζε ζην ζχζηεκα ησλ θνκκάησλ, εηδηθφηεξα ζηα ηξία απ απηά ΚΚΔ-ΝΓ-ΠΑΟΚ. Σν ζχζηεκα απηφ έπαςε πηα λ αληαπνθξίλεηαη ζην ζθνπφ γηα ηνλ νπνίν έγηλε, πεξλά δειαδή θξίζε. Καη ε ζπγθεθξηκέλε κειέηε θαηαγίλεηαη κε ην ραξαθηήξα απηήο ηεο θξίζεο βγάδνληαο ην δήηεκα απ ηα ζηελά πιαίζηα θαη ηνπνζεηψληαο ην κέζα ζην γεληθφηεξν ζχζηεκα πνιηηηθή δπλακηθή ζηελ ΔΔ-εζληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα-παγθνζκηνπνίεζε. Σέηαξην ηέινο δήηεκα ζπληζηνχλ νη πεγέο ηεο κειέηεο, νη νπνίεο απνηεινχληαη απφ ηέζζεξηο ελφηεηεο. Χο θαηλνηνκία εδψ ζα πξέπεη λα ζεσξεζεί ε απμεκέλε αμηνπνίεζε ησλ πεγψλ ηεο ηξίηεο θαη ηέηαξηεο θαηεγνξίαο, δεδνκέλνπ φηη ην αληηθείκελν ηε κειέηεο θάλεη πην έληνλε ηελ παξνπζία ηνπ ζηε δεθαεηία ηνπ 90, ν δε πεξηνδηθφο ηχπνο, ζπκβαηηθφο θαη θπξίσο ν ειεθηξνληθφο δηακέζνπ ηνπ internet, είλαη πην πινχζηνο θαη καδί πξφζθνξνο γηα ηηο πιεξνθνξίεο. Μέξνο ηεο βηβιηνγξαθίαο κλεκνλεχεηαη θαη ζηηο εζσηεξηθέο ζειίδεο ηεο κειέηεο, έλα άιιν ζπλεηζέθεξε ζηε γεληθή ηεο δηακφξθσζε θη απηφ ηζρχεη πεξηζζφηεξν γηα ηα πεξηνδηθά πνπ γηα ηνλ ίδην ιφγν κλεκνλεχνληαη ζ απηή σο ηίηινη θαη φρη σο ζπγθεθξηκέλα ηεχρε κε ζέζεηο φρη πάληα ζχκθσλεο κε ηε γξακκή ηεο κειέηεο - ελψ ην ππφινηπν θξίλεηαη φηη έρεη κηα νξηζκέλε ζχλδεζε κε ην αληηθείκελφ ηεο. Ζ γλσξηκία κε ηε βηβιηνγξαθία έρεη κηα πξνθαλή δηαβάζκηζε, φκσο ε έθζεζή ηεο δελ γίλεηαη ζε ζπκθσλία καδί ηεο, αιιά γηα ιφγνπο θαζαξά αληηθεηκεληθψλ δπζθνιηψλ αθνινπζείηαη ζπκβαηηθά ε αιθαβεηηθή ζεηξά θη απηή φρη ζρνιαζηηθά, αιιά κφλν θαηά πξνζέγγηζε. Καη ηέινο, κηα δήισζεεπαλαβεβαίσζε 11 : ε βηβιηνγξαθία θαη ζηα ηξία επηκέξνπο ζηνηρεία ηνπ ζπζηήκαηνο είλαη εμαηξεηηθά πινχζηα, ε δε πεξηνξηζκέλε αλαθνξά ηεο ηφζν ζηηο εζσηεξηθέ ζειίδεο, φζν θαη ζηε ζπλεκκέλε βηβιηνγξαθία, ζπλδέεηαη θπξίσο κε ηνπο θαηαλαγθαζκνχο ηνπ ρψξνπ θαη κε ηηο πξνδηαγξαθέο ηεο κειέηεο. Κιείλνληαο, ζα ήζεια, αθνχ ππνγξακκίζσ ηε ζεηηθή ζηάζε ηνπ εθδνηηθνχ νίθνπ Gutenberg θαη ηελ ππνθίλεζε απφ κέξνπο ηνπ ησλ αλαδεηήζεσλ πάλσ ζηα κεγάια πξνβιήκαηα ηνπ θαηξνχ καο, λα ηνλ επραξηζηήζσ ζηε ζπλέρεηα γηα ηελ ελζάξξπλζε πνπ βξήθε ε ζπγγξαθή ηεο κειέηε απηήο απ ηνλ ίδην θαη γηα ηελ θαηαρψξεζή ηεο ζηελ εθδνηηθή ηνπ παξαγσγή. Δπραξηζηψ επίζεο ηνπο Γηψξγν Καξνχδν, Γήκεηξα Νηνχζθνπ, Υξίζην Νηνχζθν, Κψζηα Παληειφγινπ θαη Γηψξγν Σξηθαιηλφ πνπ ππνβιήζεθαλ ζηνλ θφπν λα δηαβάζνπλ ηε κειέηε πξηλ ηελ έθδνζή ηεο θαη λα θάλνπλ παξαηεξήζεηο ζ απηή. Πξνθαηαβνιηθά επραξηζηψ επίζεο φζνπο ζα ήζειαλ λα γλσξηζηνχλ κε ην βηβιίν απηφ ζην κέιινλ θαη ηδηαίηεξα εθείλνπο πνπ ζα πξνρσξήζνπλ ζε ελδερφκελε θξηηηθή ηνπ. 11 Ηζρχνπλ φζα γξάθνληαη: φ.ε., Κεθ. 1, ππνζ. 2, πεγή, ζζ. 19-20 θαη Κεθ. 3, ππνζ. 27. Βιέπε επίζεο: φ.ε., Κεθ. 1, ππνζ. 7 θαη 50, Κεθ. 4, ππνζ. 69.

Ο ζπγγξαθέαο ΑΘΖΝΑ Αχγνπζηνο 1999

ΑΡΚΣΗΚΟΛΔΞΑ ΔΔ : Δπξσπατθή Έλσζε ΝΠ : Νέα Πνιηηηθή θέςε ΝΑΣΟ : North Atlantic Treaty Organization NAFTA : North American Free Trade Agreement APEC : Asia-Pacific Economic Cooperation G7 : Οκάδα ησλ επηά (Αγγιία, Γαιιία, ΖΠΑ, Ηαπσλία, Ηηαιία, Καλαδάο, ΟΓΓ) G8 : G7 θαη ε Ρσζζία ΓΔ : Γηαηιαληηθή Έλσζε ΠΟΔ : Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Δκπνξίνπ ΝΣΠ : Νέα Σάμε Πξαγκάησλ ΔΣΠ: Δπηζηεκνληθν-Σερληθή Πξφνδνο ΝΓ : Νέα Γεκνθξαηία ΚΚΔ : Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα Διιάδαο ΠΑΟΚ : Παλειιήλην νζηαιηζηηθφ Κίλεκα ΔΟΚ : Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα ΠΔ : Πνιηηηθή Έλσζε ΚΜΚ :Κξαηηθν-Μνλνπσιηαθνο Καπηηαιηζκφο ΔΕΔ : Δπξσπατθή Εψλε Διεπζέξσλ πλαιιαγψλ ΤΝ : πλαζπηζκφο ηεο Αξηζηεξάο θαη ηεο Πξνφδνπ ΑΑΓΜ : Αληη-κνλνπσιηαθφ Αληη-ηκπεξηαιηζηηθφ Γεκνθξαηηθφ Μέησπν ΟΝΔ : Οηθνλνκηθή Ννκηζκαηηθή Έλσζε ΖΠΑ : Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο ΠΔ : Πνιπκεξήο πκθσλία Δπελδχζεσλ ΔΣΔ: Δπηζηεκνληθν-Σερληθή Δπαλάζηαζε ΑΔ : Αλψλπκε Δηαηξία ΔΓ : Έλσζε νβηεηηθψλ νζηαιηζηηθψλ Γεκνθξαηηψλ ΚΜΔ : Κέληξν Μαξμηζηηθψλ Δξεπλψλ ΟΣΑ ΣΑ : Οξγαληζκνί Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ΠΚΚ: Παγθφζκην Κνκκνπληζηηθφ Κίλεκα ΔΑΜ : Δζληθφ Απειεπζεξσηηθφ Μέησπν ΠΔΔΑ : Πνιηηηθή Δπηηξνπή Δζληθήο Απειεπζέξσζεο.ΒΑ : χκθσλν Βαξζνβίαο ΟΑ: πκβνχιην Οηθνλνκηθήο Αιιεινβνήζεηαο ΔΚΑΥ : Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Άλζξαθα θαη Υάιπβα ΔΚΑΔ : Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Αηνκηθήο Δλέξγεηαο ΔΚ : Δπξσπατθή Κνηλφηεηα ΜΜΔ : Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο ΛΜ : Λατθφ Μέησπν Λατθά Μέησπα ΔΛΑ : Διιεληθφο Λατθφο Απειεπζεξσηηθφο ηξαηφο ΟΖΔ : Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ ΟΓΓ : Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία Γεξκαλίαο ΚΑΠ : Κνηλή Αγξνηηθή Πνιηηηθή ΖΠΔ : Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Δπξψπεο

ΖΠΚ : Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Κφζκνπ ΔΚΣ : Δπξσπατθή Κεληξηθή Σξάπεδα ΑΔΔΓ : Αλαπαξαγσγή Δηδηθεπκέλεο Δξγαηηθήο Γχλακεο ΠΔΚ : Παγθφζκην Δπαλαζηαηηθφ Κίλεκα Δ : χγρξνλε Δπνρή ΓΚΑΣ : Γεληθή πκθσλία Γαζκψλ θαη Δκπνξίνπ ΔΒ : χλδεζκνο Διιεληθψλ Βηνκεραληψλ G4 : Οκάδα ησλ ηεζζάξσλ πινπζηνηέξσλ ρσξψλ ΔΔΠ : Δληαία Δπξσπατθή Πξάμε ΚΔΠΠΑ: Κνηλή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή θαη Πνιηηηθή Αζθάιεηαο ΓΔΔ : Γπηηθν-Δπξσπατθή Έλσζε ΟΟΑ : Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο θαη Αλάπηπμεο ΔΚΑ : Δπξσπατθή Κνηλφηεηα Άκπλαο ΔΠΔ : Δπξσπατθή Πνιηηηθή Έλσζε ΓΝΣ : Γηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν UNCTAD : United Nations Conference on Trade And Development Δ : Δπξσπατθφ πκβνχιην ΠΓ: Πνιηηηθφ Γξαθείν ΔΡΔ : Δζληθή Ρηδνζπαζηηθή Έλσζε ΔΠ : Δζληθή Παξάηαμε ΠΟΛΑΝ : Πνιηηηθή Άλνημε ΚΦ : Κφκκα Φηιειεπζέξσλ ΔΔΑ: Δληαία Δπξσπατθή Αγνξά ΜΟΠ : Μεζνγεηαθά Οινθιεξσκέλα Πξνγξάκκαηα ΚΤΓΔΠ : Κεληξηθή Τπεξεζία Γεκεηξηαθψλ Δγρψξησλ Πξντφλησλ ΟΑΔ : Οξγαληζκφο Αλαζπγθξφηεζεο Δπηρεηξήζεσλ ΠΑΚΔ : Παλειιήληα Αγσληζηηθή πλδηθαιηζηηθή Κίλεζε Δξγαδνκέλσλ ΓΑΚΔ : Γεκνθξαηηθή Αλεμάξηεηε Κίλεζε Δξγαδνκέλσλ ΔΑΚ : Διιεληθή πλδηθαιηζηηθή Αληηδηθηαηνξηθή Κίλεζε ΔΑΚ- : Δληαία πλδηθαιηζηηθή Αληηδηθηαηνξηθή Κίλεζε πλεξγαδφκελνη ΑΓΔΓΤ : Αλψηαηε Γηνίθεζε Δλψζεσλ Γεκνζίσλ Τπαιιήισλ ΔΔΟ : Δληαία Δπξσπατθή Οηθνλνκία ΓΔΔ. : Γεληθή πλνκνζπνλδία Δξγαηψλ Διιάδαο ΠΑΜΔ : Παλεξγαηηθφ Αγσληζηηθφ Μέησπν Δξγαδνκέλσλ ΔΑΡ : Διιεληθή Αξηζηεξά ΓΖΑΝΑ : Γεκνθξαηηθή Αλαλέσζε ΓΔ : Γεκνθξαηηθφο ηξαηφο Διιάδαο ΠΓΚ : Πξνζσξηλή Γεκνθξαηηθή Κπβέξλεζε ΓΖΚΚΗ : Γεκνθξαηηθφ Κνηλσληθφ Κίλεκα ΚΟΓΖΟ : Κφκκα Γεκνθξαηηθνχ νζηαιηζκνχ ΗΣΑΜΔ : Ηλζηηηνχην ηξαηεγηθψλ & Αλαπηπμηαθψλ Μειεηψλ- Α. Παπαλδξένπ ΚΚΔεζ. : Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα Διιάδαο εζσηεξηθνχ ΚΚ : Κνκκνπληζηηθά Κφκκαηα ΔΓΑ : Δληαία Γεκνθξαηηθή Αξηζηεξά ΟΣΔ : Οξγαληζκφο Σειεπηθνηλσληψλ Διιάδαο ΠΓΓΜ : Πξψελ Γηνπγθνζιαβηθή, νζηαιηζηηθή, Γεκνθξαηία Μαθεδνλίαο ΓΔΚΟ : Γεκφζηεο Δπηρεηξήζεηο Καη Οξγαληζκνί

ΟΑΔ : Οξγαληζκφο Αζθάιεηαο & πλεξγαζίαο ζηελ Δπξψπε ΑΔΗ : Αλψηαηα Δθπαηδεπηηθά Ηδξχκαηα : πλζήθε έγθελ 4Κ-2Π : Σέζζεξα Κφκκαηα - Γχν Πνιηηηθέο ΔΑΓ : Δληαίν Ακπληηθφ Γφγκα ΔΛΚ : Δπξσπατθφ Λατθφ Κφκκα ΔΚ : Δπξσπατθφ νζηαιηζηηθφ Κφκκα Μ-ΜΔ : Μηθξν Μεζαίεο Δπηρεηξήζεηο ΓΑΔ : Γηάζθεςεο Αζθάιεηαο & πλεξγαζίαο ζηελ Δπξψπε

ΔΗΑΓΧΓΖ Σν βηβιίν απνηειείηαη απφ δχν κέξε. ην πξψην απ απηά γίλεηαη ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηνπ αληηθεηκέλνπ, πνιηηηθή δπλακηθή ζηελ ΔΔ-εζληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκαπαγθνζκηνπνίεζε θαη ηαπηφρξνλα δίλεηαη κηα νξηζκέλε πξαθηηθή ηζηνξηθν-πνιηηηθή επηβεβαίσζε ησλ επηκέξνπο ζπλαθψλ ηδεψλ. Δλψ ζην δεχηεξν εθηίζεληαη θπξίσο νη πξαθηηθέο ηνπ ηέινπο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 90, ζε ζχλδεζε κε ηα πνιηηηθά ζηεξεφηππα πνπ επηδνχλ ζηε ζπλαθή θηινινγία ην ηειεπηαίν ηέηαξην ηνπ εηθνζηνχ αηψλα Ζ εηδηθφηεξε αλάπηπμε θαη δηάξζξσζε ηεο χιεο γίλεηαη ζε πέληε θεθάιαηα, νη δε βαζηθέο ηδέεο πνπ αλαπηχζζνληαη ζ απηά έρνπλ ζπλνπηηθά σο εμήο: ην πξψην θεθάιαην εμεηάδεηαη ε ζρέζε ηνπ επξσπατζκνχ θαη ηεο εζληθήο θπξηαξρίαο ζηα κέζα ηνπ εηθνζηνχ αηψλα, ε εηδηθή ηζηνξηθή πξσηνηππία ηεο δπηηθνεπξσπατθήο νινθιήξσζεο σο θχξηα γξακκή απηήο ηεο ζρέζεο. Βαζηθή ηδέα εδψ είλαη φηη ε νινθιήξσζε απηή είλαη πξντφλ θξίζεο, ηδηνηππία ηεο φηη γηα ηελ ππέξβαζε απηήο ζπζηάδεηαη ε αλψηαηε σο ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν κνξθή ζρέζεσλ παξαγσγήο, νη εζληθν-θξαηηθέο, θαη ηζηνξηθή ηεο θαηλνηνκία ε εηζαγσγή ζηε δηεζλή ζθελή ηεο αξρήο ηεο ππεξεζληθφηεηαο. Αξρή πνπ παίξλεη ηππηθή έθθξαζε ζηε γεσζηξαηεγηθή ηνπ δπηηθν-επξσπατθνχ θεθαιαίνπ, έρεη θχξηα γξακκή ηελ εκβάζπλζε ηεο νινθιήξσζεο θαη ηελ πξνψζεζε ηεο νκνζπνλδηαθήο ινγηθήο, αλνίγνληαο ηαπηφρξνλα κε ηνλ ηξφπν απηφ δχν ηζηνξηθήο ζεκαζίαο δεηήκαηα. Σν πξψην απ ηα δεηήκαηα απηά, ην γεληθφ, έγθεηηαη ζην ιπθαπγέο κηαο λέαο ηζηνξηθήο θνηλφηεηαο, ζην πξφζσπν αξρηθά θαη θπξίσο ηεο ΔΟΚ, ζηε δηαιεθηηθή ηεο κε ην ιπθφθσο ηεο εζηθν-θξαηηθήο ππφζηαζεο, ζηα πιαίζηα ηεο νπνίαο ε δεχηεξε απνξξνθάηαη απ ηελ πξψηε. Καη ην δεχηεξν, ην εηδηθφ, ζεσξεηηθήο φκσο θαη πξαθηηθήο πνιηηηθήο ζεκαζίαο, είλαη φηη ε πκθσλία χλδεζεο ΔΟΚ-Διιάδαο, πάλσ ζηελ ίδηα αλσηέξσ αξρή, ζήκαηλε παξαβίαζε ηεο αληηθεηκεληθήο πξνυπφζεζεο ηεο νινθιήξσζεο, ηεο νηθνλνκηθήο, κε αλψξηκε θαη ηελ πνιηηηθή, ηνλ εμαξηεκέλν δειαδή θαη κε εκπεδσκέλν Κξαηηθν-Μνλνπσιηαθφ Καπηηαιηζκφ (ΚΜΚ) ζηε ρψξα, πξάγκα πνπ έθαλε ηελ ελ ιφγσ απνξξφθεζε απφιπηα πξνβιέςηκε. Σν ίδην επίζεο θεθάιαην θαηαπηάλεηαη θαη κε ηελ άιιε ζπληζηψζα ηεο γεσζηξαηεγηθήο ηνπ ππεξεζληθνχ θεθαιαίνπ, ηελ αηιαληηθή, ζηε ζρέζε ηεο κε ηελ ΔΣΔ, σο δηαιεθηηθή παξαγσγηθψλ δπλάκεσλ θαη ζρέζεσλ παξαγσγήο ζε παλ-θαπηηαιηζηηθή θιίκαθα, απνηηκά ηηο πξαγκαηνπνηήζεηο ηεο ΔΣΔ ζηηο αληηθεηκεληθέο ηνπο δηαζηάζεηο θαη δίλεη ηελ αλαγθαία εθηίκεζε ζηα άικαηά ηεο. Σαπηφρξνλα φκσο ζηέθεηαη ηφζν ζηελ παξακφξθσζε θαη ηελ αληη-αλζξψπηλε ρξήζε ηεο ζηα πιαίζηα ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγηθήο λεναπνηθηνθξαηίαο, φζν θαη ζην έιιεηκκά ηεο ζε ζρέζε κε ηηο δπλαηφηεηεο πνπ ππάξρνπλ, ζεκεηψλνληαο φηη ε ΔΣΔ παξακέλεη ζχγρξνλνο Πξνκεζέαο θαη νη γεσζηξαηεγηθή ηνπ ππεξεζληθνχ θεθαιαίνπ ν δεζκψηεο ηνπ ζηελ ίδηα απηή θιίκαθα. ην δεχηεξν θεθάιαην ζίγνληαη θαη αξρήλ, ε ζρέζε επξσπατζκνχ-αηιαληηζκνχ ζηε λέα ηεο κνξθή, ηελ ηξίπιεπξε γεσζηξαηεγηθή, ε ζέζε ηεο Αγγιίαο απέλαληη ζηελ ΔΟΚ-ΔΔ, ε ινγηθή πνπ εγθιείεη ε απνξξφθεζε ηεο Δπξσπατθήο Εψλεο Διεπζέξσλ πλαιιαγψλ (ΔΕΔ) απ ηελ ΔΟΚ, ε νπνία ινγηθή επαλαθέξεηαη ζηε ζρέζε ΔΔ-ΓΔ. Γίλεηαη επίζεο ζ απηφ ε ηαπηφηεηα ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ηεο Διιάδαο, σο πξντφλ ηεο θξίζεο ηεο πεξηφδνπ απηήο κε απνηππσκέλνπο ζην ζψκα ηνπ ηφζν ηνπο δείθηεο απηήο, φζν θαη ηηο πξνδηαγξαθέο ηεο αλσηέξσ γεσζηξαηεγηθήο, θπξίσο ηηο ηειεπηαίεο, νη νπνίεο θαηαρσξνχληαη ζην ζχληαγκα 1975 θαη σο φξνη απηνδηάιπζήο

ηνπ. Οη πξψηνη δίλνπλ, ηε κνξθή, ελψ νη δεχηεξεο ζπληζηνχλ ην πεξηερφκελν, φπνπ ε κελ πξψηε θαίλεηαη σο απνθαηάζηαζε θαη ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο, ην δε δεχηεξν δξνκνινγείηαη σο δηαδηθαζία απν-εζληθνπνίεζεο θαη απν-επξσπνίεζεο. ηελ πξψηε, ηε κνξθή, θπξηαξρνχλ ηα εχθνια ν δηθνκκαηηζκφο, ε ζπλαίλεζε θ.ά. πνπ αηρκαισηίδνπλ ηνλ θνηλσληθν-πνιηηηθφ αγψλα σο ζηεξεφηππα κηαο εηθνζηπεληαεηίαο. Δλψ ζην δεχηεξν, ην πεξηερφκελν, αλήθεη ην ξεαιηζηηθφ, απηφ πνπ γίλεηαη ζην βάζνο, ε πξνζαξκνγή δειαδή ζηε Γχζε θαη ηελ ΔΟΚ, ε νπνία δπλακηθά κεηαιιάζζεηαη ζε δεκνθξαηηθφ έιιεηκκα, επηθνπξηθφηεηα, βέην θ.ά. Ζ ζπγθεθξηκέλε αηρκαισζία, επσθειήο θη ελζπλείδεηε γηα ην ππεξεζληθφ θεθάιαην, νδεγνχζε ζηελ απφθξπςε απηήο ηεο κεηάιιαμεο πίζσ απ ηα ελ ιφγσ ζηεξεφηππα θαη ηε ζπγρψλεπζή ηεο καδί ηνπο, πξάγκα πνπ νδεγνχζε ζηελ ηαχηηζε κνξθήο θαη πεξηερνκέλνπ. απηφ βνεζάεη ε λενζπληεξεηηθή ινγηθή πνπ ππνθαζηζηά ηελ επηζηήκε κε ηνλ εκπεηξηζκφ θη απνπξνζαλαηνιίδεη ηνλ θνηλσληθν-πνιηηηθφ αγψλα, σζψληαο ηνλ ζην δεπηεξεχνλ θη φρη ζην θχξην. Ζ κειέηε αλαδεηθλχεη ην γεγνλφο ηεο γεληθήο ζρεδφλ ζχγθιηζεο θαη ππφθιηζεο ησλ θνηλσληθν-πνιηηηθψλ ππνθεηκέλσλ ηεο ρψξαο ζηε γξακκή απηήο ηεο ηαχηηζεο, θη επηζεκαίλεη ην δηαδχγην ησλ ίδησλ, πξσηίζησο θη αλεπίηξεπηα ησλ πξννδεπηηθψλ, απ ην αμίσκα πνπ ιέεη φηη αλ ε κνξθή ζπλέπηπηε κε ην πεξηερφκελν ηφηε νη επηζηήκεο ζα ήηαλ πεξηηηέο 12. ην ηξίην θεθάιαην αλαδείρλεηαη ε νξγαληθή ζχλδεζε ησλ γεγνλφησλ ηνπ 1989 ζηελ Διιάδα κε ηηο γεληθέο αιιαγέο ζηνλ θφζκν ην ίδην έηνο, ην γεγνλφο δειαδή φηη ηα πξψηα ζπληζηνχλ ειιεληθή εθδνρή ησλ δεχηεξσλ. ε φ,ηη αθνξά ηηο γεληθέο αιιαγέο, ε κειέηε ζηέθεηαη κε ηελ άπνςε φηη απηέο είλαη ζνβαξέο, ρσξίο σζηφζν λα βγαίλνπλ έμσ απ ηηο γλσζηέο παιηλδξνκήζεηο ηεο ηζηνξίαο, φηη είλαη ζπγθπξηαθέο κε ηα κέηξα απηήο θαη δελ αλαηξνχλ ηελ πξννδεπηηθή θίλεζε ηεο αλζξσπφηεηαο, αιιά κφλν ηελ ηξνρνπεδνχλ. Ζ ίδηα δείρλεη φηη νη αιιαγέο απηέο είλαη ζπλέρεηα κηαο γεληθήο αλαθιεηηθήο δηαδηθαζίαο ζηνλ θφζκν ζε φθεινο ηνπ λενζπληεξεηηζκνχ θαη ηεο ΝΣΠ, απ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ εβδνκήληα, ζε βάξνο ηνπ παγθφζκηνπ εξγαηηθνχ θηλήκαηνο, ηνπ εζληθν-απειεπζεξσηηθνχ θηλήκαηνο θαη ηνπ ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ, κε ζεκείν αηρκήο ηελ αιιαγή ηνπ ζπζρεηηζκνχ ησλ δπλάκεσλ ζηνλ θφζκν ην 1989. Ζ ίδηα εθηηκά επίζεο φ,ηη παξά ηελ φπνηα επηζπκία θη επηδίσμε, νη αιιαγέο απηέο ζηνηρεηνζεηνχλ ζηελή εηθφλα ηεο κεηάβαζεο, σο δηαδηθαζία επαλαθαπηηαιηζηηθνπνίεζεο, πξαθηηθή ηζηνξηθά αλέθηθηε, ε νπνία αδπλαηεί λ αλαηξέζεη ηελ πξαγκαηηθή κεηάβαζε, εθείλε ηεο αλζξσπφηεηαο πξνο ην ζνζηαιηζκφ. Ζ κειέηε ζεκεηψλεη επίζεο φηη ζηελ ειιεληθή εθδνρή ηνπ 89 θαίξηεο πιεπξέο ηεο ζπληζηνχλ θαη πξνάγγειν ησλ γεληθψλ εμειίμεσλ. Γελ ζεσξεί ε ίδηα ηπραία ηε δηαζχλδεζε ζηελ ειιεληθή Βνπιή, θαηά ηηο πξνγξακκαηηθέο δειψζεηο ηεο θπβέξλεζεο Σδαλεηάθε, ηνπ ειιεληθνχ 89 κε ηα γεγνλφηα ηεο Πνισλίαο ηελ ίδηα δεθαεηία. Ζ ίδηα ζηέθεηαη ζηελ θάζαξζε, σο αηηηνινγηθή βάζε ησλ θπβεξλήζεσλ ηεο πεξηφδνπ απηήο θαη ζηελ εληαία ινγηθήο ηεο κε ηα θαζαξά ρέξηα ζηελ Ηηαιία ην 1995, ηα ζθάλδαια Λεβίλζθη-Κιίληνλ θαη ηεο θνκηζζηφλ ην 1998 θ.ά, δείρλνληαο ην ραξαθηήξα ηεο, σο δνχξεην ίππν ηνπ λενζπληεξεηηζκνχ θαη ηεο ΝΣΠ. ην ίδην θεθάιαην αλαιχεηαη ε ζχκπξαμε ΝΓ-πλαζπηζκνχ ηεο Αξηζηεξάο θαη ηεο Πξνφδνπ (ΤΝ), ζπλδεκέλε κε ηελ πνιηηηθή ηνπ ρεδίνπ Μάξζαι γηα ηε δηάιπζε ηε αληηρηηιεξηθήο ζπκκαρίαο θαη ηεο ιατθν-κεησπηθήο πνιηηηθήο. χλδεζε πνπ κέζα ζηε δηαιεθηηθή ηεο δείρλεη φηη ε ζχκπξαμε θαη ζπκκεηνρή ζηηο θπβεξλήζεηο ηεο πεξηφδνπ 12.ε., Κεθ. 1, ππνζ. 3, πεγή ζ. 73.

απηήο, ζπλνδεπφηαλ κε ηνλ φξν ηεο αιιαγήο ηνπ νλφκαηνο ησλ αξηζηεξψλ θνκκάησλ θαη ηεο δηάξξεμήο ηνπο κε ηε ζηξαηεγηθή γηα ην πξννδεπηηθφ θίλεκα γξακκή ηεο ελφηεηαο. Τπνζήθεο, δειαδή ππεξεζληθήο θχζεο ζε βάξνο ηεο πνιηηηθή ηεο ελφηεηαο, ηεο δπλακηθήο εηδηθφηεξα ηνπ Αληηκνλνπσιηαθνχ Αληηηκπεξηαιηζηηθνχ Γεκνθξαηηθνχ Μεηψπνπ (ΑΑΓΜ), φληαο πιένλ ηζηνξηθά αξγά γηα ηελ απφζεηζή ηνπο. ην ηέηαξην θεθάιαην θαιχπηεηαη ε ζεζκηθή έθθξαζε ηεο κεηάβαζεο ησλ ηξηψλ ζηνηρείσλ πνπ ζπζηήκαηνο πνπ απνηειεί αληηθείκελν ηεο κειέηεο, ήηνη: ε ΔΔ απνπεξαηψλεη ηελ Οηθνλνκηθή Ννκηζκαηηθή Έλσζε (ΟΝΔ) κπαίλεη ζ εθαξκνγή ην επξψ, ςεθίζηεθε επίζεο ε ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ γηα ηελ Πνιηηηθή Έλσζε (ΠΔ), θίλεζε πνπ αληαλαθιά ηελ παξάδνζε, ηε γξακκή ηεο εκβάζπλζεο. Σν θχξην φκσο γη απηή, ε λέα πνηφηεηα, έγθεηηαη ζηελ απφ-επξσπνίεζε πνπ παίξλεη ζεζκηθή κνξθή κε ηε δεκηνπξγία ην 1995 ηεο ΓΔ θαη ηελ πξφηαμε ηεο δηεχξπλζεο έλαληη εο εκβάζπλζεο, κε έληνλε πάλσ ζ φια απηά ηελ επηξξνή ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο (ΖΠΑ). Ζ παγθνζκηνπνίεζε ζεκεηψλεη επίζεο άικαηα, ζηελ ΔΣΠ κε ηα δηαδίθηπα, ζηελ νηθνλνκία κε ηνλ ΠΟΔ θαη ηελ Πνιπκεξή πκθσλία Δπελδχζεσλ (ΠΔ), ζηελ πνιηηηθή κε ηελ αλάδεημε ησλ νκάδσλ ησλ, G7, G8 θαη θπξίσο ηνπ Νένπ ΝΑΣΟ ζε ππνθείκελα παγθφζκηαο εκβέιεηαο, θαζψο θαη ζε πνιιέο άιιεο θαηεπζχλζεηο. Ζ πνζνηηθή απηή δηάζηαζή ηεο ζπκπιεξψλεηαη θαη κε ηελ πνηνηηθή, ζε ζρέζε κε ηηο πξνγελέζηεξεο ηζηνξηθέο θνηλφηεηεο, ην έζλνο θξάηνο, ηελ ΔΔ, ηε ΓΔ θ.ά. Σν θεθάιαην απηφ ζηέθεηαη ζηελ ηζηνξηθν-θηινζνθηθή ηνπνζέηεζε ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ζηε δπλακηθή ηεο θαη ζηελ ειιεληθή ηεο εθδνρή, επηζεκαίλνληαο ζηελ ηειεπηαία πεξίπησζε ηελ πνιπζρηδή εξκελεία ηεο ζηε ρψξα, ηελ αληηθεηκεληθή σο λνκνηέιεηα, κε ζνθηζηηθή θαη αγπξηεία σο παλάθεηα, κε απνζηαζηνπνίεζε κπξνζηά ζην άγλσζην θαη ηελ αβεβαηφηεηα πνπ απηή δεκηνπξγεί. ε κεηάβαζε ηέινο, βξίζθεηαη πνιχ πεξηζζφηεξν ην ηξίην ζηνηρείν ηνπ ζπζηήκαηνο, ην έζλνο θξάηνο, φπνπ φκσο ε ζεζκηθή ηνπ αλαζχληαμε είλαη ην ζπλψλπκν ηεο απν-ζχληαμεο, ηεο απνεζληθνπνίεζεο, ηεο ηζηνξηθήο ηνπ απφζπξζεο. Πξφθεηηαη γηα κεηάβαζή ηνπ ζηελ ΔΔ θαη ηελ παγθνζκηνπνίεζε, ππφ κεηάβαζε θαη νη δχν, κε θχξην γλψξηζκα φισλ ηνπο ηε λενζπληεξεηηθή δηαρείξηζε θαη ηε δεκηνπξγηθή θαηαζηξνθή, κε εκθαλή ηελ θαηαζηξνθή κφλν λα ζπκππθλψλεη απηή ηε ζπγθπξηαθή λενζπληεξεηηθή κεηάβαζε. Δλψ ε κειέηε αλαδεηθλχεη ηε δηαιεθηηθή ηεο εμέιημεο θαη ην θαηλνχξγην πνπ απηή γελλά, ην ιπθαπγέο δειαδή γηα ην νπνίν γίλεηαη ιφγνο ζην πξψην θεθάιαην, ην ζνζηαιηζκφ σο δηαιεθηηθφ αληίζηνηρν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ηελ απζεληηθή απηή κεηάβαζε πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζην ζχγρξνλν θφζκν. ην πέκπην ηέινο θεθάιαην, ζπγθεθξηκελνπνηείηαη πεξηζζφηεξν ε πξνεγνχκελε ζεζκηθή απν-ζπγθξφηεζε θαη δηάιπζε, ηνπ πνιηηηθνχ θαη ηνπ εζληθν-θξαηηθνχ ζπζηήκαηνο, ε δεκηνπξγηθή δειαδή θαηαζηξνθή ζε δχν άμνλεο, ηνλ αληη-θνκκαηηζκφ θαη ηνλ εζληθφ κεδεληζκφ, πξνβάιινληαο ζηε ζθαίξα ηεο πνιηηηθήο ηδενινγίαο ηηο αληηζέζεηο ηεο πξαγκαηηθήο δσήο. Δπηζεκαίλεηαη ε επξχηεηα θαη ε νμχηεηα ηεο δηαπάιεο θαη ππνγξακκίδεηαη ην γεγνλφο, φηη ε γξακκή απηή πνπ είλαη ελζπλείδεηε γηα ην λενζπληεξεηηζκφ, βξίζθεη απήρεζε θη επξεία εθαξκνγή ζηελ Διιάδα. ηα πιαίζηα απηήο ηεο πξνβνιήο, ζθηαγξαθείηαη ε δπλακηθή ησλ θνηλσληθν-ηαμηθψλ αγψλσλ ζηε ρψξα ην ηειεπηαίν ηέηαξην ηνπ αηψλα, ε κεηαηξνπή ησλ πνιηηηθψλ ζέζεσλ απφ ζπλζήκαηα πάιεο ζε άθακπηα ζηεξεφηππα. Γείρλεηαη επηπιένλ εδψ ζε αδξέο γξακκέο, φηη νη βαζηθέο ζέζεηο φπσο ε πξνζαξκνγή ηεο Διιάδαο ζηε Γχζε θαη ηελ ΔΟΚ, ε ιηηφηεηα, ν δηθνκκαηηζκφο, ε ζπλαίλεζε, ε θάζαξζε, ν εθζπγρξνληζκφο, ε ηδησηηθνπνίεζε, ε κεηαξξχζκηζε ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ, ε ΟΝΔ θαη νη πνηθίινη

κνλφδξνκνη, δελ έρνπλ ειιεληθή παηξφηεηα θη ειιεληθή αηηηνιφγεζε, ζηεξνχληαη δειαδή εζληθήο ηαπηφηεηαο. Πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη θαη νη θνηλσληθν-ηαμηθνί αγψλεο ζηε ρψξα πνπ ζπνλδπιψλνληαη νπζηαζηηθά γχξσ απ απηέο ηηο ζέζεηο, ζηεξνχληαη ην ίδην, είλαη νη ίδηνη ζνβαξά απνπξνζαλαηνιηζκέλνη. απηφλ ηνλ απνπξνζαλαηνιηζκφ ηνλ πξψην ιφγν ηνλ έρεη φρη θπζηθά κφλν θη φρη ηφζν ε εζληθή πιεπξά, φζν θπξίσο ν ππεξεζληθφο παξάγνληαο, ν νπνίνο εκθπζψληαο ηε θνβία ζηε κηθξναζηηθή ειιεληθή θνηλσλία, έζπξε ζηε δηθή ηνπ αξέλα ηελ θνηλσληθν-ηαμηθή πάιε, δίδνληάο ηεο ζε κεγάιν βαζκφ ηα γλσξίζκαηα ηνπ γεληηζαξηζκνχ πνπ πξνζηδηάδνπλ ζην λενζπληεξεηηζκφ θαη ηε ΝΣΠ. Ηζηνξηθήο ζεκαζίαο αηχρεκα γηα ηε ρψξα είλαη φηη ζηελ ελ ιφγσ δηνιίζζεζε ππέθπςε θαη πξσηνπνξία ηεο. Με ζπλέπεηα θαη νη δχν βαζηθέο ηάμεηο ηεο Διιάδαο λα έρνπλ ράζεη ηε δπλαηφηεηα λα εθπιεξψζνπλ ηελ ηζηνξηθή ηνπο απνζηνιή ζηελ εζληθή ηεο κνξθή, ηε δηάζσζε δειαδή ηνπ θαπηηαιηζκνχ ή ηελ εγθαζίδξπζε ηνπ ζνζηαιηζκνχ, πνιηηεπφκελεο πιένλ ζε κηα θνηλσλία φρη κφλν δηιεκκάησλ αιιά θαη ρσξίο ειπίδα. Σαπηφρξνλα φκσο ε κειέηε ζηέθεηαη ζηε δηαιεθηηθή ηεο εμέιημεο, ζην ιπθαπγέο θαη ην ιπθφθσο πνπ αλαθέξνληαη ζην πξψην θεθάιαην. ην ιπθαπγέο πνπ δείρλεη ην ζνζηαιηζκφ θαη ηε δπλαηφηεηα γηα ηελ εξγαηηθή ηάμε ηεο ρψξαο λα επαλαηνπνζεηήζεη ην δήηεκα, φκσο ξεαιηζηηθά θαη πέξα απ ηα εζληθά πιαίζηα. Καη ζην ιπθφθσο ηεο αζηηθήο ηάμεο πνπ είλαη πεξηηηή πιένλ γηα ην ζχζηεκα, ζηε ρψξα, ηελ ΔΔ θαη ζηνλ θφζκν, ηνπ έζλνπο θξάηνπο, ηεο ηαπηφηεηαο απηήο ηνπ θαπηηαιηζκνχ θαη ηνπ ίδηνπ ηζηνξηθά σο ζχζηεκα. Πέξα φκσο απ ηα επηκέξνπο θαηά θεθάιαηα δεηήκαηα θαη ηα ηειεπηαία απηά κελχκαηα, ε παξνχζα εξγαζία επηδηψθεη θπζηθά θαη άκεζεο πξαθηηθήο πνιηηηθήο ζεκαζίαο ζηφρνπο, ηφζν αλαθνξηθά κε ην γεληθφ ηεο αληηθείκελν, φζν θαη ζε ζρέζε κε ηα επηκέξνπο δνκηθά ηνπ ζηνηρεία. Δλδεηθηηθά κφλν θαη σο κηθξφο πξντδεαζκφο γηα ηε γεληθφηεξε αλάιπζε, ζα ζηαζνχκε ζε νξηζκέλνπο απ απηνχο θαη ζπγθεθξηκέλα: ε φ,ηη αθνξά ηελ παγθνζκηνπνίεζε, ε κειέηε αλαδεηθλχεη πξσηίζησο ην αληηθεηκεληθφ, ην λνκνηειεηαθφ θη απφ ηζηνξηθή άπνςε πξννδεπηηθφ ηεο πεξηερφκελν, ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ θαζφινπ ηζηνξηθά αλαγθαία θαη δεκηνγφλα γηα ηελ θνηλσληθή πξφνδν, λενζπληεξεηηθή ζήκεξα, κνξθή πξαγκαηνπνίεζή ηεο. Ζ δηάθξηζε απηή κεηαμχ κνξθήο θαη πεξηερνκέλνπ, αλαγθαία επηηαγή ηεο δηαιεθηηθήο ζηελ πεξηνρή ησλ επηζηεκψλ, επηηξέπεη λα θαλεί ν αλαρξνληζκφο φζσλ ππνηηκνχλ ή αθφκα αληηηάζζνληαη ζηελ παγθνζκηνπνίεζε ζθαηξηθά θαη απφ άπνςε αξρήο, πεηψληαο καδί κε ην λεξφ θαη ην κσξφ. Σαπηφρξνλα ε ίδηα απνθαιχπηεη θαη ηελ πνιηηηθή αγπξηεία ηεο λενζπληεξεηηθήο απνινγεηηθήο, ε νπνία δηαηείλεηαη φηη θαη ε ζπγθεθξηκέλε, ζηηο ζπλζήθεο ηεο ΝΣΠ, κνξθή πξαγκαηνπνίεζεο ηεο παγθνζκηνπνίεζεο είλαη δήζελ αλαπφηξεπηε, πξννδεπηηθή θη σθέιηκε γηα φινπο. ην επίπεδν ηεο νινθιήξσζεο, ηεο ΔΔ ζπγθεθξηκέλα, ε κειέηε ηεθκεξηψλεη θαη αξρήλ ην κεηαβαηηθφ ραξαθηήξα απηήο ηεο λέαο κνξθήο ηζηνξηθήο θνηλφηεηαο. Φσηίδεη κ απηφ ην γεγνλφο φηη ε ηξνρνπέδεζε ηεο ΠΔ, νη κέηξηεο επηδφζεηο θαη ε ρακειή παξνπζία ηεο ΔΔ ζηελ παγθφζκηα πνιηηηθή, δελ έξρεηαη σο θξαγκφο απ ην παξειζφλ, σο πξντφλ ηεο αληίζηαζεο ηνπ έζλνπο θξάηνπο, αιιά πεγάδεη θπξίσο απ ηελ επηηάρπλζε πνπ πξνζδίδεη ην κέιινλ γηα ηε ζχληκεζε ησλ κεηαβαηηθψλ θαηαζηάζεσλ θαη ην άλνηγκα ηνπ δξφκνπ πξνο ηελ παγθνζκηνπνίεζε. Πξάγκα πνπ εμεγεί ηφζν ην μεζψξηαζκα ηνπ επξσπατζκνχ θαη ηε ζπκπφξεπζή ηνπ κε ην λενζπληεξεηηζκφ θαη ηε ΝΣΠ ππφ ηελ αηγίδα ησλ ΖΠΑ, φζν θαη ην δεζπνηηζκφ ηνπ

ίδηνπ θαηά ηελ απαιινηξίσζε απ απηφλ ησλ πνιηηηθψλ θαη εζληθν-θξαηηθψλ ζπζηεκάησλ ζηηο ρψξεο κέιε ηεο ΔΔ. Παξάιιεια, ππνγξακκίδνληαο ε κειέηε ηελ αξρή ηεο ππεξεζληθφηεηαο, αλαδείρλεη ηαπηφρξνλα θαη ηε ζπγθεθξηκέλε ιεηηνπξγία ηεο ζηελ ΔΔ πάλσ απ ηα πνιηηηθά θαη ηα εζληθν-θξαηηθά ζπζηήκαηα, θαζηζηψληαο ηελ απνξξφθεζή ηνπο απ απηή, απφ έλα ζεκείν θαη κεηά, νξηζηηθή θαη ακεηάθιεηε. ην εζληθφ ηέινο επίπεδν ε κειέηε θάλεη ζαθή ηνλ αδηέμνδν ξνκαληηζκφ εθείλσλ πνπ παξακέλνπλ αθφκα πξνζαλαηνιηζκέλνη ζηνλ εζλνθεληξηζκφ. Σεθκεξηψλεη πην ζπγθεθξηκέλα ην αλεδαθηθφ ηεο αληίιεςεο πνπ εκκέλεη ζηε δηαηήξεζε ηνπ έζλνπο θξάηνπο σο ελαιιαθηηθή ιχζε, ηφζν ζηηο ηξαγσδίεο ηεο γξακκήο ηνπ λενζπληεξεηηζκνχ θαη ηεο ΝΣΠ, φζν θαη ζηηο κεησκέλεο πξαγκαηνπνηήζεηο ηνπ επξσπατζκνχ θαη ηε δηάςεπζε ησλ ειπίδσλ, φζσλ είραλ επελδχζεη ζ απηφλ σο δξφκν ππέξβαζεο ηεο εζληθήο ζηελφηεηαο. Ζ ίδηα αλαδεηθλχεη επίζεο ηνλ αλαρξνληζκφ απηήο ηεο ινγηθήο πνπ δηαηείλεηαη φηη ε ηζηνξία επαλαιακβάλεηαη θη φηη κπνξεί δήζελ ε αλζξσπφηεηα λα επηζηξέςεη ζην εζληθφ πξφηππν ηζηνξηθήο θνηλφηεηαο, φηαλ ήδε απηή βξίζθεηαη ζηηο βαζκίδεο ηεο νινθιήξσζεο θαη ηεο παγθνζκηνπνίεζεο. Σν ηειεπηαίν απηφ ζπλδέεηαη θπξίσο θαη πνιχ πην άκεζα κε ηηο ρψξεο κέιε ηεο ΔΔ, θπζηθά θαη κε ηελ Διιάδα θαη ζεκαίλεη, αλαθνξηθά κε ην ζπγθεθξηκέλν αληηθείκελν ηεο κειέηεο, φηη ην θνηλσληθν-πνιηηηθφ έδαθνο γηα ην ππφ αλαδήηεζε λέν πνιηηηθφ ζχζηεκα έρεη αιιάμεη πιένλ ξηδηθά, φρη κφλν ζην επίπεδν ησλ εζληθψλ ζρέζεσλ αιιά θαη ζ εθείλν ηεο ΔΔ. πλέπεηα απηνχ είλαη, φηη ε φπνηα ηέηνηα αλαδήηεζε ελέρεη ξεαιηζκφ ζην κέηξν πνπ επαλαηνπνζεηεί θη εληάζζεη ην λέν πνιηηηθφ ζχζηεκα ζην αλσηέξσ γεληθφ ζχζηεκα πνιηηηθή δπλακηθή ζηελ ΔΔ-εζληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκαπαγθνζκηνπνίεζε θαη ππνινγίδεη ηε θζίλνπζα ηάζε ηεο εζληθήο θαη ηεο επξσελσζηαθήο ηνπ δηάζηαζεο θαη ηελ ηζηνξηθά αλαπηπζζφκελε αληίζηνηρε παγθφζκηα. Κιείλνληαο εδψ ηελ εηζαγσγή, θξίλνπκε ζθφπηκν λα ζηαζνχκε ζ έλα επηπιένλ δήηεκα. Ζ ηζηνξηθή ζπγθπξία έθαλε ψζηε λα ζπκπίπηνπλ ζηελ Διιάδα ζηελ απγή ηεο ηξίηεο ρηιηεηίαο ε κεηαβαηηθφηεηα ελφο κηθξναζηηθνχ θφκκαηνο ζηελ θπβέξλεζε θαη ηεο κηθξναζηηθήο ηάμεο πνπ απηφ εθπξνζσπεί, ε κεηαβαηηθφηεηα ηεο απνξξφθεζεο ηεο Διιάδαο απ ηελ ΔΔ, ε κεηαβαηηθφηεηα ηεο ΔΔ πξνο ηε ΓΔ θη εθείλε ηεο ηειεπηαίαο πξνο ηνλ ΠΟΔ θαη ηελ παγθνζκηνπνίεζε. Έηζη, ε ειιεληθή θνηλσλία, δελ είλαη απιά θνηλσλία δηιεκκάησλ, αιιά θνηλσλία κεγάισλ δηιεκκάησλ κέζα ζ έλαλ θφζκν πνπ φινο είλαη ζε κεηάβαζε. Καη ηα κελ δχν πξψηα δεηήκαηα, ε κεηαβαηηθφηεηα δειαδή ηνπ κηθξναζηηθνχ θφκκαηνο θαη ηεο νκψλπκεο ηάμεο, έρνπλ πξνεγνχκελεο ηζηνξηθέο αλαθνξέο, ελψ ηα ππφινηπα είλαη κνλαδηθά ζην είδνο, κεγάια ζηηο δηαζηάζεηο θαη πξσηφγλσξα. Καη ε κελ αληηκεηψπηζε ησλ δχν πξψησλ δεηεκάησλ απνδείρηεθε ην 1989 θαη ζπλερίδεη σο θαη ζήκεξα, φηη δελ γίλεηαη ηζηνξηθά ζχλλνκα απ ηελ πνιηηηθή εθπξνζψπεζε ησλ δχν θχξησλ ηάμεσλ ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο, φηη νη εθπξνζσπήζεηο απηέο ζηεξνχληαη, ηελ αλαγθαία ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε θαη ζπλζήθεο, πνιηηηθή σξηκφηεηα θη νκψλπκε παηδεία. κσο, αλ ζηελ ηειεπηαία απηή πεξίπησζε ιφγνο γίλεηαη κφλν γηα έιιεηκκα πνιηηηθήο σξηκφηεηαο θη αληίζηνηρεο παηδείαο, γηα ηα δεηήκαηα αληίζεηα ηεο δεχηεξεο θαηεγνξίαο πξνβάιιεη ε ηζηνξηθή θη νξηζηηθή αλεπάξθεηα ησλ ελ ιφγσ πνιηηηθψλ θνξέσλ. Κη απηφ ζπκβαίλεη γηαηί ην βάξνο ησλ ελ ιφγσ δεηεκάησλ μεπεξλά ηηο δπλαηφηεηεο ηεο εμαξηεκέλεο αζηηθήο ηάμεο θαη ηεο πνιηηηθήο ηεο εθπξνζψπεζεο, πνιχ δε πεξηζζφηεξν εθείλεο ησλ νκψλπκσλ κηθξναζηηθψλ ππνθεηκέλσλ, έηζη ψζηε ηειηθά ε φιε θπβεξλεηηθή ηνπο εμνπζία λα ζπκππθλψλεηαη ζηε δηαρείξηζε ηεο

αλσηέξσ απνξξφθεζεο ηνπ εζληθνχ γίγλεζζαη απ ην αληίζηνηρν ηεο ΔΔ, ηνπ λενζπληεξεηηζκνχ θαη ηεο ΝΣΠ. πκβαίλεη επίζεο απηφ γηαηί, φληαο ηαπηφρξνλα ε εξγαηηθή ηάμε θαη ε πνιηηηθή ηεο εθπξνζψπεζε απνχζεο θη αλήκπνξεο γηα ηε δηεχζπλζε ηνπ ίδηνπ έξγνπ, ε δηάιπζε ηνπ θνηλνληθν-πνιηηηθνχ εδάθνπο ηεο ρψξαο γίλεηαη κνλφδξνκνο, έηζη πνπ ηα κελ ζπλζήκαηα πεξί δηθνκκαηηζκνχ, ΑΑΓΜ, λέαο πνξείαο, πξψηα ε Διιάδα λα ζπληζηνχλ αλψδπλε ξεηνξηθή, ε δε αλαδήηεζε ηνπ λένπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο εζληθήο κνξθήο, ειιείςεη ηέηνηνπ εδάθνπο, λα γίλεηαη νπηνπία. Δδψ αθξηβψο εληνπίδεηαη ην ηζηνξηθφ δήηεκα θη έηζη εμεηδηθεχεηαη ζπγθεθξηκέλα ην ζχζηεκα πνιηηηθή δπλακηθή ζηελ ΔΔ-εζληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα-παγθνζκηνπνίεζε ζηελ Διιάδα ηνπ ηέινπο ηεο ηξέρνπζαο ρηιηεηίαο. Βεβαίσο ππάξρνπλ νη εμνξθηζκνί θαη νη πνηθίιεο δηαθπγέο, δίπια ζηελ επζεία ππφθιηζε θαη ην ξαγηαδηζκφ, ινγηθέο θαη πξαθηηθέο ζπκβαηέο κε ην λενζπληεξεηηζκφ θαη ηε ΝΣΠ. ε πείζκα φκσο ηεο κφδαο ησλ θαηξψλ κε ηελ νπνία φρη κφλν θιεξηάξεη αιιά ληχλεηαη ηελ αίγιε ηεο, ελψ δελ ζα έπξεπε, αθφκα θαη ε πξννδεπηηθή ζθέςε, ε κειέηε πξνβάιιεη ηελ αλάγθε θαη ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο αλαγλψξηζεο ηεο θαηάζηαζεο ζηελ αληηθαηηθφηεηά ηεο, ζηε βάζε απηνχ πνπ γίλεηαη θη φρη εθείλνπ πνπ θαίλεηαη, ζηε γξακκή δειαδή ηεο δηαιεθηηθήο θαη ηνπ ξεαιηζκνχ. Ρεαιηζκνχ πνπ απέρεη ηνπ λα είλαη απνινγεηηθή ηφζν ηνπ αδηέμνδνπ εζλν-θεληξηθνχ ξνκαληηζκνχ, φζν θαη ηεο θνζκνπνιίηηθεο θη εζληθνκεδεληζηηθήο λενζπληεξεηηθήο ινγηθήο θαη πξαθηηθήο. Καη ν νπνίνο ππελζπκίδεη αληίζεηα, ηφζν ζηνπο πάγηνπο πνιέκηνπο ηεο δηαιεθηηθήο, φζν θαη ζηνπο απνζηάηεο απ απηήλ θάζε θαηεγνξίαο θαη νλφκαηνο, παιηνχο θαη λένπο, φηη ε ιαηξεία απηήο ηεο κφδαο είλαη πξφιεςε ηεο ζπγθπξίαο, ππφθιηζε ζ απηή θαη δηαδχγην απ ηελ πξννδεπηηθή ζθέςε θαη πξαθηηθή, δεκηά γηα ηε ρψξα θαη ηελ θνηλσληθή πξφνδν. -- Ο - -

ΜΔΡΟ ΠΡΧΣΟ ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΚΔΦΑΛΑΗΧΖ ΚΑΗ ΘΔΜΔΛΗΑΚΟΗ ΜΔΣΑΥΖΜΑΣΗΜΟΗ

ΚΔΦΑΛΑΗΟ ΠΡΧΣΟ ΔΤΡΧΠΑΨΜΟ ΚΑΗ ΔΘΝΗΚΖ ΚΤΡΗΑΡΥΊΑ ΣΑ ΜΔΑ ΣΟΤ ΔΗΚΟΣΟΤ ΑΗΧΝΑ ηα κέζα ηνπ εηθνζηνχ αηψλα έθαλαλ ηελ εκθάληζή ηνπο ζηνλ θφζκν δχν ηζηνξηθήο ζεκαζίαο πξαγκαηηθφηεηεο, δηαιεθηηθά ζπλδεδεκέλεο, ε Δπηζηεκνληθν-Σερληθή Δπαλάζηαζε (ΔΣΔ) σο ηερλνινγηθφ θαηλφκελν θαη ε νινθιήξσζε σο γεληθή γξακκή θνηλσληθν-νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Οη πξαγκαηηθφηεηεο απηέο αλαπηχζζνληαη έθηνηε ηαπηφρξνλα ζηα πιαίζηα ησλ δχν θνηλσληθν-νηθνλνκηθψλ ζπζηεκάησλ, ηνπ θαπηηαιηζκνχ θαη ηνπ ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ. Δηδηθφηεξα ε γξακκή ηεο νινθιήξσζεο πήξε ηνπο δχν αληίζηνηρνπο ηχπνπο, ηνλ ζνζηαιηζηηθφ θαη ηνλ θαπηηαιηζηηθφ. ηα πιαίζηα δε ηνπ ηειεπηαίνπ εθδειψζεθαλ νη δχν θχξηεο επηκέξνπο κνξθέο ηεο, ε ηδησηηθν-κνλνπσιηαθή, αγγιν-ζαμνληθήο αληίιεςεο, κε θνξέα ην ηδησηηθφ ππεξεζληθφ κνλνπψιην, θπξίσο ην ακεξηθάληθν θαη κε γλσξίζκαηα ηελ νηθνπκεληθή πξαθηηθή θαη ηελ θνζκνπνιίηηθε ηδενινγία, θαζψο θαη ε δπηηθνεπξσπατθή, σο αλαπηπγκέλε πξνέθηαζε ηνπ ΚΜΚ 13, κε ηελ εθδνρή ηεο ζπιινγηθήο λεν-απνηθηνθξαηίαο θαη κε ηδενινγία ηνλ επξσπατζκφ. 1. Υπερεθνικόηηηα και έθνος κράηος ηα πιαίζηα ηεο ελ ιφγσ λεν-απνηθηνθξαηίαο αλαδηαλέκεηαη ε πεξηνξηζκέλε πιένλ θαπηηαιηζηηθή αγνξά, ε δπηηθν-επξσπατθή, φρη φκσο κε ζηξαηησηηθέο κεζφδνπο αιιά κε νηθνλνκηθέο, αλάινγα δειαδή κε ηε δχλακε ησλ επηκέξνπο κνλνπσιίσλ. Δλψ ν αλαδσνγνλεκέλνο επξσπατζκφο, ζπληζηά ζηηο λέεο απηέο ζπλζήθεο έλαλ ηδηφξξπζκν πεξηθεξεηαθφ εζληθηζκφ, ζηα πιαίζηα ηνπ νπνίνπ ζπκππθλψλνληαη κεηαβαηηθά ηα ζπκθέξνληα ηνπ δπηηθν-επξσπατθνχ θεθαιαίνπ. Σν ηειεπηαίν είρε αλαθάκςεη ζηε δεθαεηία ηνπ 50 απ ηηο ζπλέπεηεο ηνπ Β παγθνζκίνπ πνιέκνπ θη έδεηρλε ηάζεηο ρεηξαθέηεζεο απ ηνλ έιεγρν ησλ ΖΠΑ θαη ηηο δεζκεχζεηο ηνπ ρεδίνπ Μάξζαι 14, αλαδεηψληαο δηθφ ηνπ δσηηθφ ρψξν, θάησ απ ηελ πίεζε ηεο αλάπηπμεο ησλ παξαγσγηθψλ δπλάκεσλ ηεο πεξηνρήο. κσο ν ελ ιφγσ δσηηθφο ρψξνο ήηαλ πιένλ θαζνξηζκέλνο απ ηνπο εμσηεξηθνχο φξνπο χπαξμεο ηνπ θαπηηαιηζκνχ, δεδνκέλνπ φηη ζηα αλαηνιηθά ηνπ έζηεθε θξαγκφο ν ππαξθηφο ζνζηαιηζκφο, ελψ γεληθά ζηνλ θφζκν είρε θαηαξξεχζεη ηελ πεξίνδν απηή ην απνηθηαθφ ζχζηεκα. Ζ αλαδηαλνκή ηνπ ζπλαθφινπζα γίλνληαλ ηψξα ζε ζπλζήθεο ζηελφηεηαο, γεγνλφο πνπ εμεγεί θαη ηηο ηδηνκνξθίεο ηεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θπξηφηεξε είλαη ε δνθηκαζία, ε θξίζε θαη ε απαμίσζε πνπ απηή ζπλεπηθέξεη ζην έζλνο θξάηνο θαη ζην πνιηηηθφ ηνπ ζχζηεκα. 13 Πξφθεηηαη γηα βαζκίδα αλάπηπμεο ηνπ κνλνπσιηαθνχ θαπηηαιηζκνχ, κε ππξήλα ηεο νηθνλνκηθήο δσήο ην κεηθηφ κνλνπψιην θξάηνπο θαη ηδηψηε, κε ζχκθπζε ησλ κεραληζκψλ ηνπ θξάηνπο θαη ησλ κνλνπσιίσλ. Γηα ηελ ειιεληθή ηνπ εθδνρή (Πέηξνο Γ. Νηνχζθνο, Οξπθηφο πινχηνο θαη θξαηηθνκνλνπσιηαθή αλάπηπμε ζηελ Διιάδα, χγρξνλε Δπνρή, Αζήλα, 1977) θαη γεληθά (φ.ε., ππνζ. 4, πεγή, η. 3, ζζ. 828-884)..ε., Κεθ. 2, ππνζ. 77. 14 Μηα εηδηθή πηπρή ηνπ Μ γηα ηελ Διιάδα βιέπε [Πέηξνο Γ. Νηνχζθνο, Δθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα θαη ζχζηεκα αλαπαξαγσγήο ηεο εηδηθεπκέλεο εξγαηηθήο δχλακεο, ζζ. 343-383, Gutenberg, Αζήλα 1998 (η)]. Γεληθφηεξα φκσο: Σν Μ ππήξμε κηα απ ηηο καθξνβηφηεξεο δηαθεκηζηηθέο επηρεηξήζεηο ηεο ηζηνξίαο (David Reynold, Σν ρέδην Μάξζαι θαη νη ππνζήθεο ηνπ, Wall Street Journal/Καζεκεξηλή 1.6.1997 (ηη)..ε., ππνζ. 19 θαη 49, Κεθ. 2 ππνζ. 7, 163, Κεθ. 3, ππνζ. 101, Κεθ. 5 ππνζ. 141. Δπίζεο: Diane Kunz and David Reynold, The Marsal Plan and its Legacy: Special Commemorative Section, Foreign Affairs, May/June 1997, pp. 157-220.

Ζ νπζία φισλ απηψλ ησλ ηειεπηαίσλ έγθεηηαη ζηελ απαμίσζε ησλ εζληθψλ ζρέζεσλ σο κνξθή ζρέζεσλ παξαγσγήο, ηφζν απφ ηελ άπνςε ηεο θπξηαξρίαο κε ηηο δχν δηαζηάζεηο ηεο, ηελ εζληθή θαη ηε ιατθή, φζν θαη κ εθείλε ηεο εζληθήο αλεμαξηεζίαο, σο ηελ αλψηεξε κνξθή νπκαληζκνχ θαη δεκνθξαηίαο ζηελ αζηηθή επνρή. φιεο απηέο ηηο πεξηπηψζεηο ν θαπηηαιηζκφο απάληεζε ζηηο πξνθιήζεηο ηεο ηζηνξηθήο πξνφδνπ πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν δεκηνπξγηθά, μεπεξλψληαο πξνζσξηλά ηηο θξίζεηο κε ηε κεηάζεζή ηνπο ζε άιιν επίπεδν, απ φπνπ νη ίδηεο επαλέθακπηαλ κε κεγαιχηεξε νμχηεηα. Ζ πνηθηιία ησλ ελ ιφγσ θξίζεσλ είλαη κεγάιε, αληίζηνηρε δε θαη ε επίδξαζή ηνπο ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα. Σε κεγαιχηεξε σζηφζν ηέηνηα επίδξαζε ηελ επηθέξνπλ φρη νη απηνηειείο θξίζεηο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, αιιά εθείλεο πνπ εθδειψλνληαη ζηηο βάζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο, εηδηθφηεξα ζηελ αηνκηθή, θεθαιαηνθξαηηθή ηδηνθηεζία ζηα κέζα θαη ζη απνηειέζκαηα ηεο παξαγσγήο. Μεηαμχ απηψλ ηζηνξηθή ζεκαζία, αλαθνξηθά κε ην ζέκα πνπ εμεηάδεηαη εδψ, έρνπλ ηέζζεξηο θξίζεηο θαη ζπγθεθξηκέλα: Πξψηε, είλαη ε θξίζε ηεο αηνκηθήο θεθαιαηνθξαηηθήο ηδηνθηεζίαο, ηεο κηθξήο επηρείξεζεο θαη ηεο κηθξν-παξαγσγήο, ε δε νπνηαζδήπνηε ππέξβαζή ηεο επηρεηξήζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ζηα φξηα ηεο θάζε ρψξαο, κε ηε ζπζία ησλ ζρέζεσλ απηψλ ζε φθεινο ηεο Αλψλπκεο Δηαηξίαο (ΑΔ) 15 θαη ηνπ κνλνπσιίνπ, ην νπνίν ππέηαμε θαη εθηφπηζε ηε ιεηηνπξγία ηνπ λφκνπ ηεο πξνζθνξάο θαη ηεο δήηεζεο. Μ απηή ζπλδέεηαη θαη ε έλαξμε ηεο θξίζεο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ θαπηηαιηζκνχ, ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ δειαδή ζπζηήκαηνο ή ηεο αζηηθήο θνηλνβνπιεπηηθήο δεκνθξαηίαο, κε ηε δπζιεηηνπξγία ησλ επηκέξνπο εμνπζηψλιεηηνπξγηψλ, ηεο λνκνζεηηθήο, ηεο δηθαζηηθήο θαη ηεο εθηειεζηηθήο θαη κε ηε ζηαζεξή ελίζρπζε ηεο ηειεπηαίαο ζε βάξνο ησλ δχν άιισλ, θπξίσο ηεο πξψηεο. Ζ δεχηεξε απ ηηο ελ ιφγσ θξίζεηο ζπλίζηαηαη ζηελ θξίζε ηνπ κνλνπσιίνπ ζην ηειεπηαίν ηέηαξην ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα, ε δε ππέξβαζή ηεο, ζην κέηξν πνπ κπνξεί λα ινγίδεηαη σο ηέηνηα, ζπληειέζηεθε κε ηελ εμαγσγή θαη ηε κεηαθνξά ηεο ζηνπο ψκνπο ηξίησλ ρσξψλ, κε ηελ εγθαζίδξπζε πην ζπγθεθξηκέλα ηεο απνηθηνθξαηίαο, ηεο λεναπνηθηνθξαηίαο θαη ηεο εμάξηεζεο. ηα πιαίζηα ησλ ηειεπηαίσλ δεκηνπξγήζεθε ε αληηθεηκεληθή βάζε ηεο πεξαηηέξσ φμπλζεο ηεο θξίζεο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηηο ρψξεο ηνπ θαπηηαιηζκνχ. ηηο κεηξνπφιεηο ζεκεηψλεηαη ζθιήξπλζή ηνπ κε πεξαηηέξσ ελίζρπζε ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο, κε ηε κεηαηξνπή ηεο ζε εθδνρή ηνπ κνλνπσιηαθνχ ειέγρνπ 16 θαη ζε εθηειεζηηθφ βξαρίνλα ηνπ κνλνπσιίνπ, ζηηο δε απνηθίεο θαη ζηα πιαίζηα ηνπ νκψλπκνπ δηεζλνχο θαηακεξηζκνχ ηεο εξγαζίαο, δεκηνπξγείηαη ηαπηφρξνλα θαη ε αληηθεηκεληθή βάζε ηεο απαμίσζήο ηνπ ίδηνπ, κέζα ζηε γεληθή θξαηηθή απαμίσζε. Πξνέθηαζε απηήο ηεο ππέξβαζεο πνπ ήηαλ κεηαβαηηθή, είλαη ν πξψηνο παγθφζκηνο πφιεκνο θαη ν δηακειηζκφο ηεο παγθφζκηαο θνηλσλίαο. Γηακειηζκφο πνπ ζήκαηλε ηε γέλλεζε θαη λένπ ηχπνπ θξαηηθνχ θαη πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, ηνπ ζνζηαιηζηηθνχ, κε εγγελή ζ απηφ επηπιένλ θαη ηα θχηξα ηνπ καξαζκνχ ηνπ ίδηνπ ηνπ θξάηνπο θαη ηνπ νκψλπκνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο. 15 Πξφθεηηαη γηα ηε δηάζπαζε ηδηνθηεζίαο θαη δηεχζπλζεο θαη ηε δεκηνπξγία ηεο κεηαβαηηθήο κνξθήο ζ έλαλ άιιν ηξφπν παξαγσγήο (Κ. Μαξμ, Σν θεθάιαην, η. 3, ζζ. 550-557, χγρξνλε Δπνρή, Αζήλα 1978). 16 Οηθνλνκηθή ρνιή Παλεπηζηεκίνπ Λνκνλφζνθ Μφζραο, Πνιηηηθή νηθνλνκία, η. 3, ζζ. 770-786, Gutenberg, Αζήλα 1980. Απηφο ν έιεγρνο πξνσζείηαη παγθφζκηα, πξσηίζησο απ ην ππεξεζληθφ θεθάιαην ησλ ΖΠΑ, σο κνλφδξνκνο, δηακέζνπ ηνπ ΝΑΣΟ θαη ηεο NAFTA (Zbignew Mrzezinski and Clara Hills, In their Own Words, Washington Quarterly/vol. 19 No 4, 1996, pp. 207-224). Δπίζεο: Κ. Βατηζνο, Ζ πνιηηηθή θαη ε νηθνλνκία ππφ ηελ επίδξαζε ηνπ δηεζλνχο πεξηβάιινληνο, Πξαθηηθά ηεο δηεζλνχο ζπλάληεζεο ηεο Αζήλαο, Ζ Αξηζηεξά ζηελ Δπξψπε ηνπ εηθνζηνχ πξψηνπ αηψλα, ζζ. 42-99, ΗΣΑΜΔ, 1998 (ηη).

Ζ ηξίηε θξίζε ζπλίζηαηαη ζ εθείλε ηνπ 1929-1933, θάησ απ ηελ επήξεηα θαη ηνπ εμσηεξηθνχ γηα ηνλ θαπηηαιηζκφ παξάγνληα, ηεο ζνζηαιηζηηθήο δειαδή επαλάζηαζεο ηνπ 1917 ζηε Ρσζία. Ζ φπνηα ππέξβαζε ηεο θξίζεο απηήο γίλεηαη κε ηελ πηνζέηεζε ηεο θξαηηθήο παξέκβαζεο, ηφζν ζηε ζθαίξα ηεο ηδηνθηεζίαο κε ηελ αλάιεςε απφ ην θξάηνο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, φζν θαη ζ εθείλε ηεο δηεχζπλζεο, κε ηελ θξαηηθή ξχζκηζε θαη ηνλ θξαηηθφ πξνγξακκαηηζκφ. Ζ νπζία ηεο ελ ιφγσ ππέξβαζεο έγθεηηαη ζηε ζπζία νξηζκέλσλ κνξθψλ ηδηνθηεζίαο γηα λα ζσζεί ε θαπηηαιηζηηθή ηδηνθηεζία γεληθά, θαηάζηαζε σζηφζν πξνζσξηλή, κε πξνέθηαζε ηνλ Β παγθφζκην πφιεκν θαη κε απνηέιεζκα ηελ πεξαηηέξσ ελίζρπζε ηνπ ζνζηαιηζκνχ ζε βάξνο ηνπ θαπηηαιηζκνχ. ηα πιαίζηα απηήο ηεο παξέκβαζεο ζπληειείηαη ηαπηφρξνλα θξαηηθνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο θαη ηδησηηθνπνίεζε ηνπ θξάηνπο, κε δεζπφδνπζα φκσο ηελ πξψηε πεξίπησζε. Κη απηφ, γηαηί κε ηελ θξαηηθνπνίεζε απνδείρλνληαλ ε αλεπάξθεηα ηεο ηδησηηθν-κνλνπσιηαθήο νηθνλνκίαο θαη θαηαξξίπηνληαλ ην θσηνζηέθαλν ηεο ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο. Δλψ ε φιε θξαηηθή παξέκβαζε ήηαλ επηπιένλ θαη επηθίλδπλε γηα ην ζχζηεκα, εμαηηίαο ηεο ψζκσζήο ηεο κε ηε ζρεηηθά ζπγγεληθή ζνζηαιηζηηθή πξαθηηθή ζηελ Έλσζε νβηεηηθψλ ζνζηαιηζηηθψλ Γεκνθξαηηψλ (ΔΓ). Παξά σζηφζν ηελ αληηθαηηθφηεηά ηεο ε παξέκβαζε απηή δηήξθεζε φιε ηε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν θαη ζηε βάζε ηεο ζπληειέζηεθε θαηά θχξην ιφγν ε αλάπηπμε 17 ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ θφζκνπ. Ζ ηέηαξηε απ ηηο αλσηέξσ θξίζεηο είλαη εθείλε πνπ ζεκεηψζεθε ζηε δεθαεηία ηνπ 50, πεξηερφκελν ηεο νπνίαο είλαη ε αλαδηαλνκή ησλ αγνξψλ ζε κηα νκάδα ρσξψλ ηεο Γ. Δπξψπεο, ε ζπζία δειαδή ησλ εζληθψλ ζρέζεσλ ζθαηξηθά, πξνθεηκέλνπ λα επηδήζεη ε γεληθά θαπηηαιηζηηθή ηδηνθηεζία, φρη κε ηελ εζληθή αιιά ηελ νινθιεξσζηαθή ηεο κνξθή. εκαληηθή θαη θαηλνηφκα απφ ηελ άπνςε απηή είλαη ε ππέξβαζε ηεο ελ ιφγσ θξίζεο, ζην κέηξν πνπ κπνξεί λα ινγίδεηαη σο ηέηνηα 18, δηακέζνπ ηεο γξακκήο ηεο θαπηηαιηζηηθήο νινθιήξσζεο, κε πην ηππηθή θαη εληππσζηαθή ηελ πεξίπησζε ηεο ΔΟΚ-ΔΔ. φιεο ηηο πξνεγνχκελεο θξίζεηο ν αληίθηππφο ηνπο ζην θξαηηθφ ζχζηεκα αληηπξνζψπεπε, πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν, κεηαβαηηθή θαηάζηαζε κε δπλαηφηεηεο ζρεηηθήο επαλάθακςεο. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ην πνιηηηθφ ζχζηεκα, φπνπ ε άξρνπζα ηάμε ζπρλά εθρσξεί ηελ πνιηηηθή ηεο θπξηαξρία πξνθεηκέλνπ ε ίδηα λα δηαηεξήζεη ηελ νηθνλνκηθή ηεο θπξηαξρία Απηφ εθθξάδεηαη ζηηο πνηθίιεο κνξθέο δηαθπβέξλεζεο, ηηο κνλαξρίεο, θιεξνλνκηθέο ή ζπληαγκαηηθέο, ηηο πνηθηιψλπκεο δηθηαηνξίεο, ηηο δεκνθξαηίεο πξνεδξεπφκελεο θαη πξνεδξηθέο θ.ά. Ζ εθρψξεζε απηή θαη ζηε κηα θαη ηελ άιιε πεξίπησζε είρε επίζεο ζρεηηθά πξνζσξηλφ ραξαθηήξα, εζληθή κνξθή θαη δπλαηφηεηεο αλάθιεζεο θαη επαλφδνπ ζηελ πξνγελέζηεξε θξαηηθή θαη πνιηηηθή ηάμε. 17 Ζ θχξηα κνξθή δηεχζπλζεο ηεο θαπηηαιηζηηθήο νηθνλνκίαο κεηαπνιεκηθά είλαη ν θετλζηαληζκφο πνπ καδί κε ην λενθιαζηθηζκφ, απνηεινχλ ηα δχν βαζηθά ξεχκαηα ηεο αζηηθήο νηθνλνκηθήο ζθέςεο ζηνλ 20ν αηψλα. Απφ ην 1972 φκσο θαη κεηά ν λενθιαζηθηζκφο επαλέξρεηαη ζηελ πξψηε γξακκή θαη κπαίλεη ζ εθαξκνγή ε ζηξαηεγηθή γξακκή ηεο απνξχζκηζεο ηνπ θαπηηαιηζκνχ, κε ηελ ηδησηηθνπνίεζε ζηελ πεξηνρή ηεο ηδηνθηεζίαο θαη ηνλ αληαγσληζκφ ζηε ζθαίξα ηεο δηεχζπλζεο. Απνξξχζκηζε ζεκαίλεη απνεζληθνπνίεζε ζε ππεξεζληθή ηδησηηθν-κνλνπσιηαθή βάζε, φπνπ ε κεηαθνξά ησλ θξαηηθψλ αξκνδηνηήησλ γίλεηαη ζηηο επηρεηξήζεηο θαη κεηαβαηηθά ζηα ππεξεζληθά ηδξχκαηα ή ελ αλάγθε ζηνπο Οξγαληζκνχο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ΟΣΑ). H ίδηα έγηλε γξακκή ησλ G4 θαη G7(Annex on stractural reforms, G7 Summitt, Toronto 19-21/1988, http://utll.library.utoronto.ca/www/g7/88ann.htm)..ε., ππνζ. 106. ηη) Πέηξνο Γ. Νηνχζθνο, Ζ νθησβξηαλή επαλάζηαζε θαη ν ζχγρξνλνο θαπηηαιηζκφο, ζζ. 66 73. Δπξσπατθφ Ηλζηηηνχην Κνηλσληνινγίαο θαη Πνιηηηθήο Νένη Καηξνί Διιάδαο, Αζήλα 1987..ε., Κεθ. 2 ππνζ. 29. Δπίζεο Michael J. Boskin, Free Markets: the way to sustainable growth [Challenge, May/July 1990, pp. 19-21(ηηη)] θαη Sven Steinmo, The end of Redistribution? International pressures and Domestic Tax Policy Choices, Challenge, November-December 1994, pp. 9-17 (ηλ). 18 Οη ηξεηο άιιεο ζπλνδεχηεθαλ απφ πνιέκνπο, νη δχν κάιηζηα ηειεπηαίεο απφ παγθφζκηνπο πνιέκνπο.