Πανεπιστηµίου 69 & Αιόλου, 105 64 Αθήνα Τηλ.: 210-3727400 Fax: 210-3255460 E-mail: info@rae.gr Web: www.rae.gr ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ για τον Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου Η ΡΑΕ, στο πλαίσιο διαµόρφωσης γνώµης της κατά το άρθρο 23 του ν. 2773/1999 για την έγκριση του Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου ιανοµής, θέτει σε δηµόσια διαβούλευση σχέδιο για τον ως άνω Κώδικα. Αφετηρία του σχεδιασµού που ακολούθησε η ΡΑΕ για το περιεχόµενο του σχεδίου του Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου αποτελούν οι βασικές θεµατικές που προβλέπεται βάσει του νόµου να ρυθµίζονται µε τον Κώδικα και, εν πολλοίς, η διεθνής εµπειρία σε σχετικά κείµενα. Οι βασικές αρχές που προτείνονται για τα θέµατα αυτά που άπτονται της διαχείρισης του δικτύου διανοµής παρουσιάζονται σε χωριστό κείµενο (Συνοπτική παρουσίαση του σχεδίου Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου), του οποίου η ανάγνωση συνιστάται να προηγηθεί της µελέτης του σχεδίου του Κώδικα. Επιγραµµατικά, τα κυριότερα από τα ανωτέρω θέµατα έχουν ως εξής: Α) Ρύθµιση της δραστηριότητας της διανοµής µέσω κινήτρων Συνίσταται στον καθορισµό, µε περίοδο 3 έως 5 έτων, των εσόδων των φορέων του ικτύου για τη λειτουργία και την ανάπτυξη του ικτύου παράλληλα µε τον καθορισµό στόχων για την απόδοση των φορέων διαχείρισης του ικτύου, και κατά τρόπο που συναρτάται µε το βαθµό επίτευξης των στόχων αυτών. Η απόδοση των φορέων διαχείρισης του ικτύου αποτιµάται βάσει του επιπέδου ποιότητας των παρεχόµενων υπηρεσιών (ποιότητα και συνέχεια τροφοδότησης, εµπορικές υπηρεσίες) και βάσει του βαθµού επίτευξης των στόχων στρατηγικής ανάπτυξης και ενεργειακής αποδοτικότητας (µείωση απωλειών) του ικτύου. Αποσκοπεί στην παροχή κατάλληλων κινήτρων στους φορείς διαχείρισης του ικτύου, προκειµένου να διασφαλίζεται ότι η επιθυµητή µείωση του κόστους δεν δύναται να επιτυγχάνεται σε βάρος της παρεχόµενης ποιότητας ή της ανάπτυξης του ικτύου. Β) Ρύθµιση της ποιότητας εξυπηρέτησης των χρηστών του ικτύου Αποτελεί το βασικότερο σκέλος του πλαισίου ρύθµισης της δραστηριότητας της διανοµής µέσω κινήτρων. Συνίσταται στον καθορισµό ελάχιστων απαιτούµενων επιπέδων ποιότητας των τεχνικών και εµπορικών υπηρεσιών που παρέχονται στους χρήστες του ικτύου, βάσει των οποίων ελέγχεται η απόδοση των αρµόδιων φορέων και ρυθµίζονται αναλόγως τα έσοδά τους (κατάπτωση ποινικών ρητρών ή απόδοση πρόσθετων αµοιβών). Εκτός της ολικής απόδοσης, δηλαδή του επιπέδου ποιότητας στο ίκτυο, προβλέπεται και η δυνατότητα καταγραφής της ποιότητας που παρέχεται µεµονωµένα σε Χρήστες που το επιθυµούν, σε συνδυασµό µε κατάπτωση ποινικών ρητρών, αυτοµάτως υπέρ -1 -
Χρηστών µε εξατοµικευµένη µέτρηση της ποιότητας και κατόπιν αίτησης για λοιπούς χρήστες, σε περίπτωση παραβίασης εγγυηµένων ορίων. Προβλέπεται τέλος η δυνατότητα παροχής αυξηµένων επιπέδων ποιότητας για χρήστες µε ειδικές απαιτήσεις, µέσω συµβάσεων ποιότητας σύνδεσης που δύνανται να συνάπτουν µε τον ιαχειριστή του ικτύου. Γ) Ρυθµιστικό πλαίσιο ανάπτυξης του ικτύου Παρότι ο προγραµµατισµός της ανάπτυξης του ικτύου πραγµατοποιείται βάσει του νόµου από τον Κύριο του ικτύου ετησίως, κρίνεται σκόπιµο οι βασικοί άξονες στρατηγικής ανάπτυξης του ικτύου, όπως σηµαντικές µεταβολές και βελτιώσεις στα βασικά χαρακτηριστικά και προδιαγραφές του ικτύου, βελτιώσεις στον τρόπο παρακολούθησης και ελέγχου της λειτουργίας του ικτύου, µεγάλα έργα όπως η διασύνδεση νήσων κ.α., να καθορίζονται στο πλαίσιο της περιοδικής ρύθµισης της δραστηριότητας της διανοµής, έτσι ώστε αφενός να λαµβάνεται υπόψη στα ρυθµιζόµενα έσοδα των φορέων του ικτύου το κόστος για την υλοποίηση των σχετικών προγραµµάτων ανάπτυξης και αφετέρου να ελέγχεται και να συναρτάται ο βαθµός επίτευξης των στρατηγικών στόχων ανάπτυξης µε τα τελικά τους έσοδα. ) Σύνδεση χρηστών στο ίκτυο και χρεώσεις Σε ότι αφορά τη σύνδεση χρηστών στο ίκτυο, οι διαδικασίες που θεσπίζονται µε το σχέδιο του Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου έχουν ως αφετηρία τις διαδικασίες που ακολουθούνται σήµερα από τη ΕΗ Α.Ε. Με βάση τις διαδικασίες αυτές και τις όποιες προσαρµογές και εξειδικεύσεις κρίνονται απαραίτητες, καθορίζονται ειδικότερα τα δικαιώµατα και οι υποχρεώσεις των φορέων διαχείρισης του ικτύου και των χρηστών σχετικά µε την πρόσβαση στο ίκτυο. Τα δικαιώµατα και οι υποχρεώσεις που απορρέουν ειδικότερα λόγω της σύνδεσης στο ίκτυο, προβλέπεται να αποτυπώνονται στις συµβάσεις σύνδεσης που συνάπτει ο ιαχειριστής του ικτύου µε τους χρήστες. Οι γενικοί όροι των συµβάσεων αυτών θεσπίζονται ως Παράρτηµα του Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου. Το περιεχόµενο των Παραρτηµάτων του Κώδικα θα δηµοσιοποιηθεί σε εύλογο χρόνο πριν τη λήξη της δηµόσιας διαβούλευσης. Σε σχέση ειδικότερα µε τον τρόπο υπολογισµού των χρεώσεων σύνδεσης καταναλωτών, επισηµαίνεται ότι στο σχέδιο του Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου, και συγκεκριµένα στο Παράρτηµα IV, περιλαµβάνονται κατ αρχήν αυτούσιοι οι κανόνες του «Συστήµατος Συµµετοχών», το οποίο εφαρµόζει σήµερα η ΕΗ Α.Ε. 1 Βασική αρχή του Συστήµατος Συµµετοχών αποτελεί ο υπολογισµός των χρεώσεων που επιβάλλονται για τη σύνδεση κάθε καταναλωτή επί τη βάση αντικειµενικών και εύκολα προσδιορίσιµων και πιστοποιούµενων µεγεθών, (όπως η ισχύς της σύνδεσης και η απόσταση από το υφιστάµενο ίκτυο), σε συνδυασµό µε ένα σύνολο µοναδιαίων χρεώσεων και παραγόντων υπολογισµού που προβλέπεται να εγκρίνονται µε απόφαση του Υπουργού 1 Με εξαίρεση τη διαγραφή της πρόσθετης χρέωσης που επιβάλλεται βάσει του Συστήµατος Συµµετοχών σε καταναλωτές που αιτούνται τη σύνδεσή τους στο ίκτυο Μη ιασυνδεδεµένων Νησιών, η οποία σχετίζεται µε τυχόν απαιτούµενη, λόγω της νέας σύνδεσης, ενίσχυση της τοπικής παραγωγής. Η επιβολή της χρέωσης αυτής αντιβαίνει στο πνεύµα και στο γράµµα της υπ αριθµ. Π 5/ΗΛ/Β/Φ1Β/12924 (ΦΕΚ Β 1040/25-6-2007) απόφασης του Υπουργού Ανάπτυξης, µε την οποία ορίζεται ως υπηρεσία κοινής ωφέλειας η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στους καταναλωτές των Μη ιασυνδεδεµένων Νησιών και των Αποµονωµένων Μικροδικτύων µε τιµολογήσεις ίδιες, ανά κατηγορία καταναλωτή, µε αυτές του ιασυνδεδεµένου Συστήµατος. -2 -
Ανάπτυξης και σύµφωνη γνώµη της ΡΑΕ. Με τον ανωτέρω τρόπο υπολογισµού, η χρέωση που επιβάλλεται για µία σύνδεση καταναλωτή δεν προσδιορίζεται βάσει του πραγµατικού κόστους των επιµέρους έργων ανάπτυξης και ενίσχυσης που υλοποιούνται στο ίκτυο λόγω της σύνδεσης αυτής, τα οποία δύνανται - και άλλωστε πρέπει, για λόγους ορθολογικής ανάπτυξης του ικτύου, να µπορούν - να διαφοροποιούνται κατά περίπτωση. Η ανάκτηση των πραγµατικών δαπανών για τα έργα επέκτασης και ενίσχυσης του ικτύου λόγω σύνδεσης νέων καταναλωτών µέσω των χρεώσεων σύνδεσης που υπολογίζονται βάσει του Συστήµατος Συµµετοχών γίνεται κατά κανόνα σε επίπεδο συνολικού ικτύου και όχι απαραιτήτως ανά σύνδεση. Οι µοναδιαίες χρεώσεις και οι παράγοντες υπολογισµού των χρεώσεων σύνδεσης προσαρµόζονται έτσι ώστε η ανωτέρω ανάκτηση να ανέρχεται σε ποσοστό 70% περίπου (δηλαδή η άµεση συµµετοχή των καταναλωτών, µέσω των χρεώσεων σύνδεσης, στο κόστος επέκτασης και ενίσχυσης του ικτύου να ανέρχεται κατά µέσο όρο σε 70% περίπου). Η βασική αρχή του Συστήµατος Συµµετοχών, ήτοι ο υπολογισµός των χρεώσεων σύνδεσης προϋπολογιστικά, βάσει εγκεκριµένων µοναδιαίων τιµών, και όχι βάσει του απολογιστικού κόστους των έργων που υλοποιούνται κατά περίπτωση κρίνεται σωστή, καθώς διασφαλίζει την ορθή ανάπτυξη του ικτύου και προάγει τη διαφάνεια, ενώ παράλληλα απλουστεύει και επιταχύνει σηµαντικά τη διαδικασία υπολογισµού των χρεώσεων σύνδεσης,. Κοµβικό σηµείο ωστόσο, προκειµένου να διασφαλίζεται ιδίως η ίση µεταχείριση των καταναλωτών, αποτελούν η µεθοδολογία προσδιορισµού των µοναδιαίων χρεώσεων και των παραγόντων που υπεισέρχονται στους υπολογισµούς του Συστήµατος Συµµετοχών και οι παραδοχές σχετικά µε τις εγκαταστάσεις του ικτύου που λαµβάνονται υπόψη για τον υπολογισµό των χρεώσεων, θέµατα που κατά την κρίση της Αρχής χρήζουν περαιτέρω µελέτης και ως προς τα οποία η ΡΑΕ επιφυλάσσεται για την έκφραση της τελικής της γνώµης. Η ΡΑΕ κρίνει κατ αρχήν θετική τη δηµοσιοποίηση των κανόνων του Συστήµατος Συµµετοχών, επ ευκαιρία της δηµόσιας διαβούλευσης για τον Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου. Επισηµαίνεται ωστόσο ότι η Αρχή διατηρεί επιφύλαξη σχετικά µε την ενσωµάτωση του Συστήµατος Συµµετοχών, ή άλλης µεθοδολογίας υπολογισµού χρεώσεων σύνδεσης, στον Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου ή στο Εγχειρίδιο Χρεώσεων Σύνδεσης στο ίκτυο το οποίο καταρτίζεται από τον ιαχειριστή του ικτύου και εγκρίνεται µε απόφαση ΡΑΕ, δεδοµένης ιδίως της ύπαρξης αντικρουόµενων εξουσιοδοτήσεων σχετικά από το νόµο [βλ. άρθρο 23 παρ. 2 στοιχ. (θ) και άρθρο 29 παρ. 2 του ν. 2773/1999]. Ευθύνες και αρµοδιότητες των φορέων ιαχείρισης του ικτύου ιανοµής Από τη µελέτη του κειµένου του Κώδικα ικτύου γίνεται προφανής µία ιδιαιτερότητά του, η οποία αφορά συγκεκριµένα στη διασπορά οµοειδών και συµπληρωµατικών ευθυνών και υποχρεώσεων µεταξύ του ιαχειριστή και του Κυρίου του ικτύου και απορρέει από τις αρµοδιότητες που έχουν ανατεθεί στους φορείς αυτούς κατά το ν. 2773/1999. Όπως είναι γνωστό, βάσει του νόµου (άρθρο 22 α και 23 α ), ανατίθεται στους ιαχειριστές του ικτύου η ευθύνη να διασφαλίζουν «τη λειτουργία, τη συντήρηση και την ανάπτυξη του ικτύου και την τήρηση των σχετικών τεχνικών προδιαγραφών, την αξιοπιστία, την ασφάλεια και τη διατήρηση ενός τεχνικά άρτιου και οικονοµικά αποδοτικού ικτύου», να µεριµνούν «για την πρόσβαση -3 -
στο ίκτυο των κατόχων αδειών παραγωγής και προµήθειας και των Επιλεγόντων Πελατών» και να διασφαλίζουν «τη σύνδεση µε το ίκτυο όσων το ζητούν». Αναλαµβάνοντας αυτές τις ευθύνες, είναι εύλογο οι ιαχειριστές του ικτύου να προσχωρούν σε συµβατικές σχέσεις µε τους χρήστες του ικτύου, όπως άλλωστε προβλέπεται κατά το νόµο (άρθρο 23). Ωστόσο, υπεύθυνος για την καθηµερινή λειτουργία, τον προγραµµατισµό και την υλοποίηση της ανάπτυξης του ικτύου είναι, βάσει του νόµου, η ΕΗ Α.Ε. ως Κύριος του ικτύου, καθώς κατά τις διατάξεις του άρθρου 21, «υποχρεούται να δέχεται τις αιτήσεις σύνδεσης στο ίκτυο, να λειτουργεί το ίκτυο, να διατηρεί τη λειτουργική και τεχνική αρτιότητα αυτού, να το αναπτύσσει και να το συντηρεί σύµφωνα µε τον προγραµµατισµό που εκπονεί η ιδία και σύµφωνα µε τις οδηγίες των ιαχειριστών». Από τα παραπάνω συνάγεται ότι οι ιαχειριστές έχουν την υψηλή εποπτεία της λειτουργίας και της ανάπτυξης του ικτύου και φέρουν αποκλειστικά ευθύνη για την τήρηση του θεσµικού και ρυθµιστικού πλαισίου που διέπει τη δραστηριότητα της διανοµής ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ η πραγµατική λειτουργία και η ανάπτυξη του ικτύου πραγµατοποιείται από τον Κύριο του ικτύου. Ωστόσο, υπόλογοι προς τους χρήστες του ικτύου σε σχέση µε τα δικαιώµατά τους που απορρέουν από το νόµο και τον Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου είναι οι ιαχειριστές, και συνάπτουν µε αυτούς συµβάσεις από τις οποίες δύνανται να καταπίπτουν σε βάρος τους ποινικές ρήτρες. Η αδυναµία που φαίνεται να υπάρχει µε το ανωτέρω µοντέλο διαχείρισης του ικτύου όσον αφορά στον παραλληλισµό µεταξύ των ευθυνών του φορέων ιαχείρισης του ικτύου και των αρµοδιοτήτων των φορέων αυτών, γίνεται προσπάθεια να καλυφθεί σε πρώτη φάση µε τις συµβάσεις που προβλέπεται να συνάπτονται βάσει του νόµου µεταξύ των ιαχειριστών και του Κυρίου του ικτύου για την εκτέλεση των έργων ανάπτυξης και συντήρησης του ικτύου. Είναι προφανές ωστόσο ότι οι συµβάσεις αυτές καλύπτουν µέρος µόνο των δραστηριοτήτων του Κυρίου του ικτύου, για το αποτέλεσµα των οποίων την ευθύνη έναντι των χρηστών φέρουν οι ιαχειριστές, και ότι απαιτείται είτε να συναφθούν πρόσθετες συµβάσεις ή η ανάθεση συγκεκριµένων υποχρεώσεων στον Κύριο του ικτύου και ο έλεγχος τήρησης αυτών να γίνεται µέσω της αδείας του. Σε κάθε περίπτωση, διαφαίνεται ότι το µοντέλο διαχείρισης του ικτύου που θεσπίσθηκε µε το ν. 2773/1999, βάσει του οποίου εξειδικεύονται στον Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου οι υποχρεώσεις των φορέων διαχείρισης του ικτύου, οδηγεί κατ αρχήν σε πολύπλοκες διαδικασίες και µε αµφίβολο ενδεχοµένως αποτέλεσµα όσον αφορά στην επίτευξη των επιθυµητών στόχων, ιδίως λόγω διάχυσης της ευθύνης και δυσκολίας εφαρµογής των ελεγκτικών και εποπτικών αρµοδιοτήτων και δηµιουργίας πρόσθετου διαχειριστικού φόρτου ενόψει της απαιτούµενης στενής και καθηµερινής συνεργασίας µεταξύ ιαχειριστών και Κυρίου του ικτύου. Ακραίο παράδειγµα αποτελεί η διαφαινόµενη αδυναµία ανάληψης ευθύνης από τους ιαχειριστές σχετικά µε τη διασφάλιση της πρόσβασης χρηστών στο ίκτυο, δεδοµένου ότι το σύνολο των σχετικών διαδικασιών στην πράξη διατηρείται αποκλειστικά εντός των ορίων δραστηριότητας του Κυρίου του ικτύου. Περαιτέρω εκτιµάται ότι οι ιαχειριστές του ικτύου θα πρέπει να στελεχωθούν µε σηµαντικό αριθµό προσωπικού, τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, προκειµένου να είναι σε θέση να αναλάβουν στην πράξη την ευθύνη της εποπτείας -4 -
του συνόλου της δραστηριότητας του Κυρίου του ικτύου, σύµφωνα µε τον Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου, τα σχετικά εγχειρίδια και τις οδηγίες εφαρµογής του και τους όρους των µεταξύ τους συµβάσεων, και επιπλέον τα καθήκοντα που σχετίζονται µε αρµοδιότητες που ανατίθενται ρητώς σε αυτούς βάσει του νόµου και του Κώδικα ικτύου, όπως, µεταξύ άλλων, η διαχείριση και η εκκαθάριση των µετρήσεων, η λειτουργία συστήµατος συναλλαγών και τιµολόγησης, η παρακολούθηση της ποιότητας εξυπηρέτησης των χρηστών και επιπλέον, για τον ιαχειριστή του ικτύου των Μη ιασυνδεδεµένων Νησιών, οι δραστηριότητες που αφορούν στην κατανοµή των µονάδων παραγωγής. Μια τόσο εκτεταµένη µετακίνηση προσωπικού, εγείρει εποµένως και θέµα συνολικής αποτελεσµατικότητας του όλου σχήµατος διαχωρισµού των ιαχειριστών από τον Κύριο του ικτύου. Η ΡΑΕ ευελπιστεί ότι το σχέδιο του Κώδικα ιαχείρισης του ικτύου ιανοµής που τίθεται σε δηµόσια διαβούλευση θα αποτελέσει αρκούντως επαρκή βάση για την ανταλλαγή απόψεων µε τους αρµόδιους φορείς και µε κάθε ενδιαφερόµενο σε όλο το εύρος των θεµάτων που άπτονται της δραστηριότητας της διανοµής ηλεκτρικής, προς το σκοπό της ολοκλήρωσης του βασικού κανονιστικού πλαισίου της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Μ. Καραµανής Πρόεδρος ΡΑΕ -5 -