ΗΜΕΡΙ Α ΤΕΕ 29-09-2003 ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΩΝ Εφαρµογή στο προσωπικό Μη Καταστρεπτικών οκιµών ---------------------------------------------------------------------- 1
ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ Μ. Κ. ΚΩΤΟΥΖΑΣ Μηχ/γος Μηχ/κός ΑΠΘ MSc Q. Mgmt ASNT/PCN Level III ---------------------------------------------------------------------- 2
ΜΗ ΚΑΤΑΣΤΡΕΠΤΙΚΕΣ ΟΚΙΜΕΣ Ως µη καταστρεπτικές δοκιµές ορίζονται οι: «οκιµές που εκτελούνται σε εξαρτήµατα ή τµήµατα κατασκευών προκειµένου να εξακριβωθεί η κατάσταση στην οποία βρίσκονται και κατά τη διάρκεια των οποίων, το υπό δοκιµή στοιχείο δεν καταστρέφεται». ΜΕΘΟ ΟΙ ΜΚ Ραδιογραφία Υπέρηχοι Οπτικός έλεγχος ιεισδυτικά υγρά Μαγνητικά σωµατίδια ινορρεύµατα οκιµές διαρροής Ραδιογραφία νετρονίων Ακουστική εκποµπή Θερµογραφία υπερύθρων Ολογραφία νετρονίων Μακροσκοπικός έλεγχος µέσω χηµικής προσβολής Μικροσκοπικός έλεγχος µέσω χηµικής προσβολής Οι πέντε πρώτες µέθοδοι είναι και οι πιο διαδεδοµένες, ενώ οι υπόλοιπες χρησιµοποιούνται σε πιο εξειδικευµένες περιπτώσεις. ---------------------------------------------------------------------- 3
ΠΕ ΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Οι Μη Καταστροφικές οκιµές µπορούν να εφαρµοστούν στις εξής περιπτώσεις: Έλεγχος οµοιογένειας υλικών Έλεγχος ακεραιότητας εξαρτηµάτων για κατασκευαστικές Έλεγχος εξαρτηµάτων και κατασκευών που βρίσκονται σε λειτουργία (βαλβίδες, σωλήνες, φτερωτές τουρµπίνας, δεξαµενές, κ.λπ.) Έλεγχος αποτελεσµάτων τεχνολογικών διεργασιών (συγκόλληση, χύτευση, έλαση, σφυρηλάτηση, κ. λπ.) Έλεγχο συναρµολογήσεων ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΚ Οι µέθοδοι είναι αβλαβείς για τα δοκίµια Οι µέθοδοι µπορούν να εφαρµοστούν επανειληµµένα στο αντικείµενο υπό έλεγχο Για ορισµένες µεθόδους το κόστος είναι αρκετά χαµηλό Για ορισµένες µεθόδους ο εξοπλισµός που χρειάζεται είναι στοιχειώδης Στην περίπτωση των συµβατικών µεθόδων ο εξοπλισµός είναι φορητός Υπάρχει πληθώρα προτύπων και προδιαγραφών που καλύπτει τους ελέγχους ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ/ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΜΚ Η παρατήρηση γίνεται µε έµµεσο τρόπο εν γίνεται µέτρηση των ιδιοτήτων αντοχής Η αξιολόγηση γίνεται βάσει των κριτηρίων καταλληλότητας (Fitness for purpose) Στις περισσότερες µεθόδους δεν είναι δυνατή η µόνιµη καταγραφή των αποτελεσµάτων Υπάρχει δυσκολία στην ερµηνεία των ενδείξεων Το αποτέλεσµα εξαρτάται από την εµπειρία και την ικανότητα του χειριστή Οι ΜΚ είναι συµπληρωµατικές µεταξύ τους. Αυτό σηµαίνει ότι καµία µέθοδος δεν είναι από µόνη της αρκετή για την εδραίωση των αποτελεσµάτων Πρέπει να υπάρχει γνώση των σφαλµάτων που αναζητούνται ---------------------------------------------------------------------- 4
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ Η αποτελεσµατικότητα και η αξιοπιστία των ΜΚ καθορίζεται από: Τα πρότυπα τα οποία έχουν θεσπιστεί και χρησιµοποιούνται για κάθε µέθοδο Την εκπαίδευση, εµπειρία και ακεραιότητα του χειριστή Τη γνώση της διεργασίας κατασκευής και των συνεπαγόµενων ασυνεχειών ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ Η αποτελεσµατικότητα του ελέγχου εξαρτάται σε πολύ µεγάλο βαθµό από τον χειριστή. Αυτό είναι κάτι που τονίζεται σε όλα τα πρότυπα: SNT TC 1A It is recognised that the effectiveness of nondestructive testing (NDT) applications depends upon the capabilities of the personnel who are responsible for, and perform, NDT. ISO 9712 NDT Qualification and Certification of Personnel, Introduction: The effectiveness of any application of a nondestructive testing depends upon the capabilities of the persons who perform or who are responsible for the test. ISO 9001 Quality Management Systens Requirements, par. 7.5.2 Validation of processes for production and service provision: any processes where the resulting output cannot be verified by subsequent monitoring or measurement: par. b) Qualification of personnel [special process] ISO 9001 : 2000, par. 6.2 Persons performing work affecting product quality should be on the basis of appropriate education, training, skills and experience. ---------------------------------------------------------------------- 5
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Εκπαίδευση Εµπειρία Ικανότητα -> επιβεβαίωση µέσω εξετάσεων Φυσική ικανότητα: επαρκής όραση ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΜΚ Το προσωπικό µπορεί να πιστοποιηθεί µε δύο τρόπους: Πιστοποίηση από τον εργοδότη (Employer Based Certification) Πιστοποίηση από ανεξάρτητο φορέα (Central Certification Schemes) ΣΧΗΜΑΤΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΡΓΟ ΟΤΗ ASNT: SNT TC 1A Recommended Practice (:2001) Personnel qualification and certification in NDT ANSI/ASNT CP189 (:2001) ASNT Standard for qualification and certification of NDT personnel EN 4179 (:2000) Qualification and approval of personnel for NDT Aerospace NAS 410 (:2002) National Aerospace Standard Certification and qualification of NDT personnel EN 10256:2000 NDT of Steel Tubes Qualification and competence of Level 1 and 2 NDT personnel ---------------------------------------------------------------------- 6
ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΡΓΟ ΟΤΗ Απαιτούνται από: Κώδικες ASME Κώδικες API Πρότυπα πολεµικής βιοµηχανίας (ιδίως USA) Ορισµένα πρότυπα ΕΝ ΣΧΗΜΑΤΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Απαιτούνται από: ΕΝ 473 (:1993/:2000) Qualification and Certification of NDT personnel. General principles ISO 9712 (1992/:1999) Non-destructive testing. Qualificaiton and certification of personnel ASNT NDT Level 3 ACCP (ASNT) Η πλειοψηφία των εναρµονισµένων προτύπων ΕΝ απαιτεί πιστοποίηση κατά ΕΝ 473. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΡΓΟ ΟΤΗ ιαδικασία (procedure) εκπαίδευσης και πιστοποίησης του προσωπικού ΜΚ Άµεση εµπλοκή προσωπικού Level 3 της εταιρείας ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΧΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Εξέταση και πιστοποίηση από (αναγνωρισµένο) ανεξάρτητο φορέα Σηµείωση: Εν γένει, εξακολουθεί να υφίσταται η ανάγκη για σχετική διαδικασία στην εταιρεία αλλά και για εξουσιοδότηση του εργοδότη, προς εργασία ---------------------------------------------------------------------- 7
ΕΠΙΠΕ Α ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΑΡΜΟ ΙΟΤΗΤΕΣ ΕΠΙΠΕ Ο 1 Βαθµονόµηση εξοπλισµού Εκτέλεση ελέγχου βάσει συγκεκριµένης γραπτής οδηγίας και υπό την επίβλεψη προσωπικού Επιπέδου 2 Αξιολόγηση αποτελεσµάτων βάσει συγκεκριµένων γραπτών κριτηρίων ΕΠΙΠΕ Ο 2 Βαθµονόµηση εξοπλισµού Εκτέλεση ελέγχου βάσει συγκεκριµένου προτύπου Αξιολόγηση αποτελεσµάτων βάσει προτύπου αποδοχής απόρριψης Αναφορά αποτελεσµάτων (συµπεριλαµβανοµένης της αποδοχής απόρριψης) Επίβλεψη προσωπικού Επιπέδου 1 Εκπαίδευση προσωπικού επιπέδου 1, στην πράξη (on the job) EΠΙΠΕ Ο 3 Όπως Επίπεδο 2 και επιπλέον: Επιλογή/ανάπτυξη τεχνικής και επιλογή/ανάπτυξη διαδικασίας ελέγχου Ερµηνεία κωδίκων, προτύπων και προδιαγραφών Επίβλεψη εργαστηρίου ΜΚ Ανάπτυξη κριτηρίων αποδοχής απόρριψης, όταν αυτά δεν υπάρχουν Εκπαίδευση και εξέταση (προς πιστοποίηση) προσωπικού Επιπέδου 1 και 2 ---------------------------------------------------------------------- 8
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Για να πιστοποιηθεί ένας χειριστής ΜΚ, απαιτείται: Η τεκµηριωµένη επαρκής/αναγνωρισµένη εκπαίδευση στη Μέθοδο/Τεχνική/ Κατηγορία Υλικών Η τεκµηριωµένη επαρκής πρακτική εµπειρία, υπό την καθοδήγηση αναγνωρισµένου χειριστή ΜΚ Η τεκµηριωµένη επαρκής ικανότητα όρασης και διάκρισης χρωµάτων Η τεκµηριωµένη επιτυχής εξέταση: ΕΝ 473: από φορέα διαπιστευµένο κατά ΕΝ 45013 ISO 9712: από φορέα συµµορφούµενο µε τις απαιτήσεις του προτύπου ΕΝ 45013, αναγνωρισµένο από την κοινότητα ΜΚ είτε το µέλος ISO της χώρας του ASNT NDT Level 3: από την ASNT ACCP: Από την ASNT Σχήµατα εργοδότη: από τον εργοδότη, µε την άµεση εµπλοκή του Level 3 της εταιρείας και σύµφωνα µε τη σχετική διαδικασία (procedure) της εταιρείας ---------------------------------------------------------------------- 9
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Το περιεχόµενο των εξετάσεων για κάθε επίπεδο έχει, εν γένει, ως εξής: ΕΠΙΠΕ Ο 1 Γενική θεωρία: Οι βασικές φυσικές αρχές της µεθόδου Ειδική θεωρία: Εξοπλισµός, πρότυπα/διαδικασίες, εφαρµογές τεχνικών Πρακτική: Εξετάσεις hands on, για να καταδειχθεί η ικανότητα εκτέλεσης του ελέγχου ΕΠΙΠΕ Ο 2 Όπως Επίπεδο 1 και επιπλέον: Πρακτική: Ανάπτυξη τεχνικής ελέγχου (ΕΝ 473, ISO 9712) ΕΠΙΠΕ Ο 3 Μόνο στην πρώτη εξέταση Ερωτήσεις στο σχήµα της πιστοποίησης Ερωτήσεις επί άλλων µεθόδων: PCN 4 µέθοδοι, ASNT 11 µέθοδοι Ερωτήσεις επί θεµάτων τεχνολογίας υλικών και κατασκευών, αντοχής υλικών και βασικής µεταλλουργίας SNT ΤC 1A: Ερωτήσεις ερµηνείας κωδίκων/προδιαγραφών Εξέταση επί της µεθόδου Ερωτήσεις γενικής θεωρίας Ερωτήσεις ειδικής θεωρίας ---------------------------------------------------------------------- 10
Πρακτική εξέταση (Επίπεδο 3) ΕΝ 473: Ανάπτυξη διαδικασίας ελέγχου ISO 9712: Όπως ΕΝ 473 και επιπλέον επιβάλλεται η πρακτική εξέταση Επιπέδου 2 BINDT/PCN: Όπως ISO 9712 ASNT NDT Level 3: - ACCP Professional Level 3: Ανάπτυξη διαδικασίας ελέγχου ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ Ο φορέας πιστοποίησης εξασκεί: Επιτήρηση Ανανέωση/επαναπιστοποίηση SNT TC 1A: κάθε 3 χρόνια EN 473/ISO 9712: κάθε 5 χρόνια Απόσυρση/ακύρωση πιστοποίησης (κυρίως βάσει code of ethics είτε λόγω διακοπής της άσκησης του επαγγέλµατος) SNT TC 1A: Αλλαγή στον εργοδότη συνεπάγεται ακύρωση της πιστοποίησης ---------------------------------------------------------------------- 11