Βιο-λειτουργικά καινοτόμα νανο-συστήματα μεταφοράς φαρμακομορίων BIO-INSPIRED advanced DRUG DELIVERY nano SYSTEMS (bio-inspired addnss) Κωνσταντίνος Ν. Δεμέτζος Καθηγητής Φαρμακευτικής Νανο-Τεχνολογίας Διευθυντής του Εργαστηρίου της Φαρμακευτικής Τεχνολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Πρόεδρος της Ελληνικής Φαρμακευτικής Εταιρείας (Ε.Φ.Ε)
Drug Discovery Drug Discovery ADME profile FORMULATION (Pharmaceutics) Pharmacokinetics and Pharmocodynamics ADME profile FORMULATION (Pharmaceutics) Pharmacokinetics and Pharmocodynamics Drug Regulation Drug Regulation Βιβλ. Rowland et al. J. Pharm. Sc., 11, 101, 2012
N. Pippa, F. Psarommati, S. Pispas, C. Demetzos, Pharm. Res., in press 2013 3 Συστήματα μεταφοράς φαρμακομορίων (Drug Delivery Systems (DDS)). Σύστήματα μεταφοράς φαρμακομορίων χαρακτηρίζονται τα προϊόντα της φαρμακευτικής τεχνολογίας ή συσκευές τα οποία βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των φαρμάκων και ρυθμίζουν τον ρυθμό, τον χρόνο και τον ιστό στον οποίο θα γίνει η αποδέσμευση του φαρμακομορίου. Τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά των συστημάτων μεταφοράς φαρμακομορίων σχετίζονται με προσεγγίσεις απο την επιστήμη των υλικών, την επιστήμη των κολλοειδών, ενώ οι ιδιότητες επιφανείας αυτών επειρεάζουν την αποτελεσματικότητα τους The physicochemical properties of nanosystems, although well understood on the basis of the science of materials, surface and colloid science, are far less known in vivo, a fact that has been underplayed. Ref. N. Pippa, F. Psarommati, S. Pispas, C. Demetzos, Pharm. Res., in press 2013 N. Pippa, S.Pispas, C. Demetzos Int. Journal of Pharm., in press, 2012, N.Pippa, E. Kaditi, S. Pispas, and C. Demetzos, Soft Matter, 9, 4073-4082,2013. N.Pippa, S.Pispas, C.Demetzos, Int. J. Pharm. 430, 65-73,2012. K. Gardikis, S. Hatziantoniou,, C. Demetzos, J. of Pharm. Sc., 99(8), 3561-71, 2010.
Ιδανικές ιδιότητες που πρέπει να έχουν τα βιο-υλικά τα οποία χρησιμοποιούνται για την παρασκευή των συστημάτων μεταφοράς φαρμακομορίων Δομικός έλεγχος του μεγέθους και του σχήματος του φαρμακομορίου ή του παράγοντα απεικόνισης. Βιοσυμβατότητα. Ακριβείς σε νανοκλίμακα συστημάτων μεταφοράς και/ή ικριωμάτων με ικανότητας μεταφοράς υψηλής δόσης του φαρμακομορίου ή του παράγοντα απεικόνισης. Επακριβώς καθορισμένη επιφανειακή λειτουργικότητα για την τροποποίηση των κυτταρικών τμημάτων στόχευσης. Έλλειψη ανοσογονικότητας. Αποδεκτοί ρυθμοί απέκκρισης και βιο-αποικοδόμησης. Ελεγχόμενη αποδέσμευση του φαρμακομορίου. Ελάχιστη δέσμευσης με τις πρωτεΐνες του αίματος. Ref. Rowland et al., 2012
5 Κατηγοριοποίηση των συστημάτων μεταφοράς φαρμακομορίων Classification of Drug Delivery Systems: Type 1: Systems which have so far formed the majority of nanoparticles intended for targeting, such as ligand-bearing nanoparticles but which are designed to adhere to targets when, more by chance, they arrive in close proximity to target receptors or cells. We also classify as Type 1, delivery systems as (synthetic) viruses which recognize their microenvironment and react in a dynamic, bio-response way. Type 2: Delivery systems with biological feedback loop systems, illustrated by integrated diabetes management systems (employing insulin pumps, continuous glucose monitoring, and diabetes therapy management software as exemplified by the Medtronic TM devices or by an artificial pancreas. Type 3: Delivery systems where release of the bioactive is initiated by way of a remote control principle, e.g. Microchip systems or the Philips IntelliCap. TM3 Drug Delivery Systems Classification by Crommelin and Florence (2013), Int. J Pharm. Συστήμaτα στόχευσης Targeting Systems Συστήματα βιοανάδρασης Biofeedback Systems Συστήματα ενεργοποίησης της αποδέσμευσης του φαρμάκου με εξωτερικό ερέθισμα Remote control Systems
Pharmaceutical Nanotechnology Nanotechnology in Drug Delivery alter the pharmacokinetic properties and tissue distribution therapeutic efficiency adverse effects Η Νανοτεχνολογία είναι η τεχνολογία η οποία χρησιμοποιώντας αρχές και νόμους της επιστήμης παράγει συστήματα και συσκευές σε μεσοσκοπικό επίπεδο και σε μοριακή κλίμακα Nanotechnology is the art of producing little devices and machines at the mesoscopic and molecular scale....is considered to be an attractive area of colloidal drug delivery nanocarriers.
Types of nanotechnological Drug Delivery Systems. Τα κυρίαρχα συστατικά των νανοσυστημάτων μεταφοράς φαρμακομορίων είναι τα λιπίδια και τα πολυμερή The major components are either lipids or polymers.
8 ΕΞΥΠΝΕΣ ΝΑΝΟΣΥΣΚΕΥΕΣ ΤΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΛΙΠΟΣΩΜΑΤΩΝ Τα λιποσώματα ανήκουν στην κατηγορία των βιο-κολλοειδών και οι λιποσωμιακές διασπορες δημιουργούν συστήματα κατάλληλα για τον εγκλωβισμό και την μεταφορά των φαρμακομορίων. Η συμβολή τους στην φαρμακοθεραπεία είναι σημαντική καθώς επειρεάζουν την ADME συμπεριφορά του εγκλωβισμένου σε αυτά φαρμακομορίου και σαφέστατα την θεραπευτική του αποτελεσματικότητα. Πολυλειτουργικό λιπόσωμα. Μπορεί να φέρει ταυτόχρονα προστατευτικό πολυμερές (i) διαγνωστικό αισθητήρα (k), θετικά φορτισμένα λιπίδια (l) που επιτρέπουν την συμπλοκοποίηση με DNA (m), λιπίδια ευαίσθητα σε ερεθίσματα (n), πολυμερές ευαίσθητο σε ερεθίσματα (o), πεπτίδιο που διευκολύνει την είσοδό του στα κύτταρα (p), συστατικά ιών (q). Εκτός από φάρμακο το λιπόσωμα μπορεί να φέρει μαγνητικά σωματίδια (r) για στόχευση και σωματίδια χρυσού (s) για παρατήρηση με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο.
D.D. LASIC, Liposome Technology, Inc., 1050 Hamilton Court, Menlo Park, California, USA 94025 Εφαρμογές των λιποσωμάτων στα διάφορα επιστημονικά πεδία. 9 Επιστημονικό Πεδίο Μαθηματικά Φυσική Βιοφυσική Φυσικοχημεία Εφαρμογή Τοπολογία των δισδιάστατων επιφανειών στον τρισδιάστατο χώρο, η οποία καθορίζεται μόνο από την ελαστικότητα της διπλοστοιβάδας. Φαινόμενο της συσσωμάτωσης, Μορφοκλασματικότητα, Δυνάμεις που αναπτύσσονται μεταξύ της «χαλαρής» και της «σκληρής» Ύλης. Διαπερατότητα, μεταβάσεις φάσεων στις δύο διαστάσεις, Οπτική Φυσική Κολλοειδής συμπεριφορά ενός συστήματος με καλώς ορισμένα φυσικά χαρακτηριστικά με δυνάμεις που αναπτύσσονται μεταξύ των κολλοειδών σωματιδίων και των κολλοειδών σωματιδίων και τους μέσου διασποράς. DLVO Θεωρία Χημεία Φωτοχημεία, τεχνητή φωτοσύνθεση, κατάλυση, μικρο - διαμερισματοποίηση (ομαδοποίηση) Βιοχημεία Αναδιάταξη των πρωτεϊνών σε τεχνητές μεμβράνες. Βιολογία Φαρμακευτική Ιατρική Μοντέλο βιολογικών μεμβρανών, κυτταρική λειτουργία, σύντηξη, αντιγονική αναγνώριση Μελέτες της φαρμακευτικής δράσης Μεταφορά φαρμακομορίων, διάγνωση, γονιδιακή θεραπεία
10 Πολυμεροσώματα (Polymersomes) Τα πολυμεροσώματα ανήκουν στα αυτο-συναρμολογούμενα συστήματα για την μεταφορά φαρμακομορίων Polymersomes belong to the self assembled systems for drug delivery. Οι αρχές οι οποίες καθορίζουν την αυτο-συναρμολόγηση των πολυμεροσωμάτων σχετίζονται τόσο με το ενεργειακό τους περιεχόμενο όσο και με τα γεωμετρικά τους χαρακτηριστικά τα οποία επειρεάζουν τον σχηματισμό τους The principles that govern the self-assembly of natural amphiphiles like lipids can be generalized to simple energetic and geometric arguments (Israelachvili 1991). Unilamellar polymer vesicles (25%< f < 40%) referred to as polymersomes
PEO-b-PCL (block copolymer) grafted DPPC liposomes: novel chimeric advanced Drug Delivery nano Systems (chi-addns) DPPC/poly(2-methyl-2-oxazoline)-grad-poly(2-phenyl-2-oxazoline) chimeric nanostructures as potential drug nanocarriers Gradient block copolymer. Ref. N. Pippa, M. Merkouraki, S. Pispas, C.Demetzos Int. Journal of Pharmaceutics, 2013
Πολυμερόσωμα με εγκλωβισμένο το αντικαρκινό μόριο Mixed systems δοξορουβικίνη. Μηχανισμός αποδέσμευσης. 12 Example of the mechanism of release of doxorubicin -an anticancer agent - from polymersomes. Cross-linking density and ph-dependent release of Doxorubicin from polymersomes with tunable membrane permeability allowing for on/off states governed by the external ph. Ref. Le Meins et al., 2011; Meng and Zhong, 2011; Lee and Feijen, 2012; Thompson et al., 2012
13 Λιποσώματα 1 o H 2 N H 2 N O PAMAM Δενδριμερές N H H N O G=0 3 o N N pka = 3-6 3 o O H N N H O 3 o Repeating (monomer) unit : N ( C H 2 - C H 2 - C O - N H - C H 2 - C H 2 - N ) O 3 o N N H O O 1 o N H N H O N H 2 G=1 N H 2 N H 2 N H pka = 7-9 N H 2 1 o 1 o 1 o
15 advanced DRUG DELIVERY nano SYSTEMS (addnss) is a new concept of Drug Delivery Classification is based on their composition, physical characteristics and their functionality Nanotechnology Physics Mesoscopic System addnss Demetzos, C., 2010. Drug delivery nanosystems and their classification based on their dynamic variability. In: 2nd International Symposium on Biological Applications of Dendrimers. June 23 26, Porquerolles islands, France Demetzos, C., 201o. Advances in drug delivery systems (DDSs). In: International Congress on New Delivery Systems, Biosimilars, Bioequivalence-Biowaivers- Biotechnology Products. July 2 3, Athens, Greece Demetzos, C., 2011. Drug Delivery nano Systems (DDnSs) and advances on their physical stability. In: Dendrimers as Composites of Advanced Drug Delivery nano- Systems (addnss). Biomedical Applications, October 3-7, 2011, Athens, Greece Υβριδικά συστήματα Hybridic systems Χιμαιρικά συστήματα Chimeric systems Liposome in Liposome Liposomal Locked-in Dendrimers
17 BIO-INSPIRED addnss βιο-λειτουργικά addnss bio-ispired addnss are inspired by the structures and morphologies generated in nature Καινοτόμα νανοσυστήματα μεταφοράς φαρμακομορίων σχεδιασμένα με βάση την λειτουργικότητα φυσικών συστημάτων και δομών που υπάρχουν στήν έμβια ύλη. bio- inspired addnss Natural structures bio-inspired addnss Viruses Cell membranes Biopolymers Liposomes Morphology via fractal approach Surface Functionality Dendritic growth Dendrimers Biodendrimers Self-assembly
Τα συστήματα αυτά θα μπορούσαν να συσχετιστούν με τους ζωντανούς οργανισμούς λόγω της αυτο-συναρμολόγησης τους και των ιδιοτήτων τους στην δομική οργάνωση τους, καθώς και στην βιοσυμβατότητά τους. Τα συστήματα αυτά θεωρούνται ως νέα θεραπευτικά επιτεύγματα στη νανοϊατρική, που είναι σε θέση να αποδεσμεύουν το φαρμακομόριο σε συγκεκριμένους ιστούς να βελτιώνουν τη φαρμακοκινητική / φαρμακοδυναμική (PK / PD) συμπεριφορά και να επηρεάζουν συνολικά βιοδιαθεσιμότητα του φαρμακομορίου. Παράλληλα, έχει γίνει αποδεκτό ότι οι ζωντανοί οργανισμοί αποτελούνται από διαφορετικά βιοϋλικά, ενώ η επίτευξη της υψηλότερης λειτουργικότητάς τους οφείλεται στη συνεταιριστική φύση των στοιχείων του συστήματος. Οι νανομεταφορείς όπως τα πολυμεροσώματα, τα λιποσώματα και τα δενδριμερή, που παράγονται από το συνδυασμό των βιο-νανοϋλικών, θεωρούνται νέες τάξεις των πολύπλοκων αυτό-συναρμολογημένων νανοδομών. Το μεγάλο πλεονέκτημα αυτών των βιο-λειτουργικών συστημάτων έγκειται στην ικανότητα τους να ελέγχουν το μέγεθος, τη δομή και τη μορφολογία του υπερμοριακού συμπλέγματος, λόγω της συνεργασιμότητα των συστατικών του. Η ανάπτυξη των επιστημονικών κατευθύνσεων που σχετίζονται με την φαρμακογενομική, την φαρμακοπρωτεομική και την φαρμακομεταβολομική αλλά και γενικότερα με τα omics, δημιουργούν ένα εξαιρετικό περιβάλλον συνεργασίας της Φαρμακευτικής Νανοτεχνολογίας με την Συστημική Βιολογία και Συστημική φαρμακολογία για την ανάπτυξη νέων και καινοτόμων φαρμάκων. 20
Κατηγοριοποίηση των καινοτόμων νανοσυστημάτων μεταφοράς 21 φαρμακομορίων (advanced DDnSs) bio-inspired addnss Demetzos, C., 2010. Drug delivery nanosystems and their classification based on their dynamic variability. In: 2nd International Symposium on Biological Applications of Dendrimers. June 23 26, Porquerolles islands, France
ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ (ΡΑ) ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΟ ΑΥΤΟΑΝΟΣΟ ΝΟΣΗΜΑ ΕΠΕΙΡΕΑΖΕΙ ΙΣΤΟΥΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΑ ΑΛΛΑ ΚΥΡΙΩΣ ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΙ ΤΙΣ ΑΡΘΡΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙΠΟΥ 1% ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΤΑΙ ΕΝΩ Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΤΡΙΠΛΑΣΙΟΣ ΑΥΤΟΥ ΤΩΝ ΑΝΔΡΩΝ. Η ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΟΥ ΣΥΧΝΟΤΕΡΑ ΠΡΟΣΒΑΛΛΕΤΑΙ ΕΙΝΑΙ ΜΕΤΑΞΥ 40-50 ΕΤΩΝ, ΑΛΛΑ Η ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΣΕ ΟΠΟΙΔΗΠΟΤΕ ΗΛΙΚΙΑ. ΣΠΑΝΙΩΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΕΣ < ΤΩΝ 15 ΕΤΩΝ. ΟΙ ΚΑΠΝΙΣΤΕΣ ΕΧΟΥΝ ΤΡΕΙΣ ΦΟΡΕΣ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΕΣ ΝΑ ΝΟΣΗΣΟΥΝ ΕΝΩ Η ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ (2010) (http://en.wikipedia.org/wiki/rheumotoid_arthritis) ΑΝΑΦΕΡΕΙ ΟΤΙ Η ΕΛΕΓΧΟΜΕΝΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΑΛΚΟΟΛ ΣΥΝΗΘΩΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΕΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ. Η ΦΛΕΓΜΟΝΗ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΘΡΙΚΟΥ ΘΥΛΑΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΙ ΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ
0,5-1,1% του πληθυσμού της Β. Ευρώπης πάσχει από ΡΑ με ετήσιο κόστος 2 δις Ευρώ
bio-ispired addns Βιο -λειτουργικό addns της κατηγορίας των δενδριμερών 1. Ο νανοφορέας: αυτο-συναρμολογούμενα νανοσωματίδια υγρών κρυστάλλων (NSSL ή LLC) με λειτουργικά δενδριμερή 2. Ο παράγοντας διάτρησης (φωσφολιπίδιο) αναγνωρίζει και «τρυπά» τον αιματοεντερικό φραγμό 3. Ο φορέας διαπερνά τον αιματοεντερικό φραγμό 4. Το Λειτουργικό Δεδνδριμερές διαπερνά τον αιματοαρθρικό φραγμό 5. Το Λειτουργικό Δενδριμερές προσδένεται εκλεκτικά στα κύτταρα 6. Απελευθέρωση φαρμάκου στα κύτταρα 7. Άδεια δενδριμερή
26 Σχηματική αναπαράσταση βιο-λειτουργικού συστήματος. Από πεπτίδια σε νανο-ίνες (nanofibers). Ref.
ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Το γενετικό υπόστρωμα και η επίδραση του στην δράση των φαρμάκων, επειρεάζει την φαρμακοθεραπεία και σχετίζεται με την έκφραση γονιδίων και την σχέση τους με τον μεταβολισμό των φαρμάκων. Οι πολυμορφισμοί του κυτοχρώματος P450 (CYP) φαίνεται ότι επειρεάζουν τον μεταβολισμό στο 40 % των φαρμάκων μέσω του CYP. Ο μεταβολισμός σχετίζεται και επειρεάζει την εμφάνιση Ανεπιθύμητων Ενεργειών που αυξάνουν το κόστος της φαρμακοθεραπείας. Chrono pharmacology Pharmaco genetics Η εξατομικευμενη θεραπευτικη (personilized medicine), βασισμένη στην γνώση του ανθρώπινου γονιδιωμάτος, και οι νέες τεχνολογίες στην καθημερινη κλινικη πράξη, δημιουργούν την καινοτομία στην ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ εξατομικεύοντας την επιλογή των φαρμάκων ή των βιολογικών παραγόντων. Ο φαρμακότυπος (pharmacotype), των ασθενών αναδικνύεται μέσα απο την εξέλιξη των omics σε συνδιασμό με την τεχνολογία των καινοτόμων νανο συστημάτων μεταφοράς φαρμακομορίων και βιολογικών μακρομορίων π.χ λιποσωμιακή τεχνολογία Pharmaco metabolomics Pharmaco genomics Pharmaco proteomics Ref. I. Vizirianakis, D. Fatouros, Advanced Drug Delivery Reviews, 64, 2012
ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Pharmaco Chrono pharmacology metabolomics Pharmaco proteomics Pharmaco genetics Pharmaco genomics Η ανάπτυξη της κλινικής αξιοπιστίας στον εντοπισμό των βιοδεικτών (biomarkers) με σκοπό την πρόγνωση την διάγνωση και την σωστή φαρμακοθεραπεία, χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικής σπουδαιότητας και σχετίζεται με την ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων και κυρίως νανοσυστημάτων μεταφοράς των βιολογικών μακρομορίων ή των κλασσικών φαρμακομορίων με στόχο την αποτελεσματικότητα και την μεγίστη ασφάλεια. Μέχρι σήμερα μεγάλος αριθμός φαρμακογενομικών βιοδεικτών, έχουν γίνει αποδεκτοί και περιλαμβάνονται στον σχετικό κατάλογο του EMA και FDA (ref. Vizirianakis, 7, 2011, Nanomedicine)
Περίγραμμα της ερχόμενης εξατομικευμένης θεραπείας με βάση την νανοτεχνολογία, την φαρμακογενετική και την συσχέτιση τους με την επιστήμη των υλικών, την βιοπληροφορική με σκοπό τον προσδιορισμό του πλαισίου για την ανάπτυξη καινοτόμων φαρμάκων και την ανάπτυξη πλαισίου λειτουργίας της κλινικής πρακτικής. (Adapted from, Vizirianakis, 2012) 29
ΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΦΑΡΜΑΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Απο το 2011 η Επίτροπος στην Ε.Ε υπεύθυνη για την Έρευνα, Καινοτομία και Επιστήμη, παρουσίασε το New Horizon 2020- The Framework Programme for Res. and Innovation το οποίο δεν είναι άλλο απο ένα ολοκληρωμένο σύστημα χρηματοδότησης (80 δισ. Ευρώ) το οποίο θα έχει ως προτεραιότητες 1. Αριστεία στην επιστήμη 2. Η Φαρμακευτική Βιομηχανία σε ηγετικό ρόλο και 3. Κοινωνική συμμετοχή μέσω του public private partnership (PPP) Αναπτύσσεται η κοινωνία της γνώσης σε ένα νέο οικονομικό πρότυπο το οποίο θα υποστηρίξει πολιτικές που οδηγούν σε καλύτερη κοινωνική υγεία μέσα απο την ανάδειξη των δυνατοτήτων των Φαρμακευτικών Επιστημων,και της Τεχνολογίας. Βιβλ. R. Gaspar et al.the EUFEPS position paper on Horizon 2020, Eur. J. Pharm. Sc., 2012
The system approach in pharmaceutical sciences.
Αριθμός δημοσιεύσεων, αριθμός αναφορών και κανονικοποιημένος σχετικός δείκτης απήχησης των δημοσιεύσεων που εντάσσονται στις οκτώ θεματικές κατηγορίες σε σχέση με τις δημοσιεύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο στις ίδιες θεματικές κατηγορίες των Βιοεπιστημών, για την περίοδο 2000-2010. 33
Οι Επιστήμες Υγείας και οι Βιο-επιστήμες στην αιχμή της εγχώριας ερευνητικής δραστηριότητας 34
20-9-2012 «Η Ε.Φ.Ε. μέλος της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας των Φαρμακευτικών Επιστημών (EUFEPS)». ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Η EUFEPS υποστηρίζει την νέα αυτή στρατηγική και συμμετέχει σε αυτή με βασικό στόχο την συνεργασία των Πανεπιστημίων με την Φαρμ. Βιομηχανία, την μεταφορά γνώσης και την δημιουργία του σχετικού ρυθμιστικού πλαισίου για την έγκριση ασφαλών και αποτελεσματικών φαρμάκων Η Ε.Φ.Ε υποστηρίζει την νέα αυτή στρατηγική και συμμετέχει σε αυτή (αποστολή απόψεων στην EUFEPS, στα πλαίσια της ολοκλήρωσης της στρατηγικής αυτής). Η συμμετοχή όλων των Φαρμακοποιών στην Ε.Φ.Ε είναι σημαντική και απαραίτητη, γιατί έτσι θα έχουμε λόγο στα Ευρωπαϊκά επιστημονικά δρώμενα, μέσα απο συνεργασίες, συνέδρια, ημερίδες, οικονομικές διεκδικήσεις οι οποίες θα βοηθήσουν κυρίως τους νέους συναδέλφους. Οι όποιες διεκδικήσεις μας θα πρέπει να γίνουν με υψηλού επιπέδου επιστημονικό δυναμικό, ενημερωμένο στις νέες επιστημονικές εξελίξεις μέσα απο την συνεχή και δια βίου εκπαίδευση.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών www.pharm.uoa.gr
38 Ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας! Vincent van Gogh Branch of almond tree in flowers, 1890