ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΙΣ ΜΟΡΦΟΓΕΝΕΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ ΣΤΟΝ ΚΑΤΩ ΡΟΥ ΤΟΥ ΑΛΦΕΙΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΛΕΒΙΖΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ AM 03003 Επιβλέπων καθηγητής : Σταματόπουλος Λεωνίδας ΠΑΤΡΑ 2010
Ευχαριστίες Η παρούσα εργασία πραγματοποιήθηκε στον Τομέα Γενικής Θαλάσσιας Γεωλογίας και Γεωδυναμικής του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους ανθρώπους που είχα τη τύχη να γνωρίσω και την τιμή να συνεργαστώ. Η ανάθεση του θέματος έγινε από τον καθηγητή κ. Σταματόπουλο Λεωνίδα, τον οποίο ευχαριστώ θερμά τόσο για την ανάθεσή του, όσο και για τις συμβουλές, τις εύστοχες υποδείξεις, τη συνεχή καθοδήγηση, και επίβλεψη καθ όλη τη διάρκεια της εργασίας. Τον ευχαριστώ επίσης γιατί υπήρξε η έμπνευση ώστε να ακολουθήσω έναν πολύ ενδιαφέροντα τομέα κατά τη διάρκεια των σπουδών μου. 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ..... 4 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ...5 3. ΣΚΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.... 8 4. ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ.....11 5. ΜΕΘΟΔΟΙ ΜΕΛΕΤΗΣ...17 6. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ & ΣΥΖΗΤΗΣΗ....20 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ......33 8. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.... 34 9.ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ.. 36 3
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο Αλφειός ετυμολογείται από το αρχαίο ρήμα αλφάνω που σημαίνει πλουτοδοτώ, προσφέρω πλούτο εξ ου και η λέξη "τιμαλφή". Ονομάζεται επίσης και Ρουφιάς, λέξη που προέρχεται από λαϊκή παρετυμολογία μετά από πολλές μεταπτώσεις: Αλφειός - Αλφειάς - Αρφειάς - Ρουφιάς. Κατά την Ελληνική μυθολογία ο Αλφειός ήταν ένας από τους θεοποιημένους ποταμούς των αρχαίων Ελλήνων, που λατρευόταν κυρίως στην Ηλεία, την Μεσσηνία και την Αρκαδία, ακριβώς από τις περιοχές που διαρρέει και τη σημερινή εποχή. Φέρονταν γιος του Ωκεανού και της Τηθύος, απόγονος του Ήλιου. Κάποτε σκότωσε τον αδελφό του Κέρκαφου και τον καταδίωξαν οι Ερινύες. Φτάνοντας στον ποταμό Νύκτιμο έπεσε μέσα και πνίγηκε και από τότε ο ποταμός πήρε το όνομα του. Επίσης ο Όμηρος τον αποκαλεί "ΙΕΡΟΝ ΡΟΟΝ ΑΛΦΕΙΟΙΟ". Τέλος, σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Αλφειός ήταν κυνηγός που αγάπησε την Αρεθούσα αλλά εκείνη δεν τον ήθελε και για να τον αποφύγει πήγε στην Ορτυγία, νησί κοντά στις Συρακούσες. Ο Αλφειός από τον μεγάλο έρωτά του μεταμορφώθηκε σε ποταμό και μέσω των νερών της θάλασσας έφτασε στην Ορτυγία, κοντά στην αγαπημένη του. 4
2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ Ο Αλφειός είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος (112 km) και παροχή (ετήσιο δυναμικό 2100 106 m 3 ύδατος) ποταμός της Πελοποννήσου, καταλαμβάνοντας έκταση 3600 km 2. (Poulos et al., 2002, Υ.Α.Α). Πηγάζει από το οροπέδιο της Τρίπολης και αποτελεί σημαντικό υδατικό πόρο και οικοσύστημα της Δυτικής Ελλάδας. Χωρίζεται σε τρία διακριτά τμήματα και καταλήγει στη θάλασσα στο βόρειο τμήμα του Κυπαρισσιακού Κόλπου. Στον Άνω Αλφειό, μέχρι και το υψίπεδο της Μεγαλόπολης, στο Μέσο Αλφειό, στα φαράγγια, στα σύνορα Ηλείας - Αρκαδίας και στον Κάτω Αλφειό, στο πεδινό του τμήμα στην Ηλεία. Η εξεταζόμενη περιοχή (εικ.1, εικ.2) εκτείνεται στη Δυτική Πελοπόννησο, στο δυτικό τμήμα του Νομού Ηλείας. Τα γεωγραφικά όρια της περιοχής μπορούν να καθοριστούν με βάση το Ελληνικό Σύστημα Προβολής Ε.Γ.Σ.Α. 87, από τις συντεταγμένες ανατολή 260000-276000 και βορράς 4178000 4186000. 5
Εικ. 1: Άποψη της περιοχής μελέτης. (Δορυφορική από Nasa) 6
Εικ. 2: Οι εκβολές του Αλφειού όπως διαμορφώνονται σήμερα. (Google Earth φωτογραφία 2003) 7
3. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Στο πλαίσιο της παρούσας διπλωματικής εργασίας, μελετήθηκε ο κάτω ρους του Αλφειού ποταμού και η μορφολογική του εξέλιξη, σε συνδυασμό με τις ανθρώπινες παρεμβάσεις. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η παρουσίαση, η ανάλυση, ο σχολιασμός και η αξιολόγηση των αλλαγών στο που έχει υποστεί ο κάτω ρους του ποταμού. Η εν λόγω περιοχή παρουσιάζει αξιόλογο ενδιαφέρον λόγω των ιδιαίτερων και σύνθετων μορφοκλιματικών συνθηκών που επικρατούν, των τεχνικών έργων της περιοχής και γενικά των επιδράσεων που είναι αποτέλεσμα κυρίως της ολοένα και αυξανόμενης ανθρώπινης παρέμβασης. Κάτι τέτοιο έχει σοβαρές επιπτώσεις στα ήδη υπάρχοντα έργα υποδομής, στους πόρους που χρειάζονται για την θωράκισή τους και στην υποβάθμιση του υδάτινου και του παρόχθιου περιβάλλοντος καθώς και στην ακτογραμμή. Ένα μεγάλο ρόλο στις επιπτώσεις αυτές παίζουν το υδροηλεκτρικό φράγμα του Λάδωνα (εικ.3), στα όρια των νομών Ηλείας-Αρκαδίας που κατασκευάστηκε το 1955, και του αρδευτικό φράγμα του Φλόκα (εικ.4) που κατασκευάστηκε το 1967, περίπου 6 km από τις εκβολές του ποταμού. Παρακάτω δίνεται πίνακας (πίνακας 1) με τα τεχνικά έργα που έχουν γίνει μέχρι και σήμερα κατά μήκος του ρου του εν λόγω ποταμού, όπως αυτά αναφέρονται από τους Ghionis et al., (2003). 8
Πίνακας 1: Ενδεικτικά έργα στο μήκος του ποταμού, έως σήμερα. (G. Ghionis, S.E.Poulos, P.Gialouris & Th. Gianopoulos.) 9
Εικ.3: Άποψη του φράγματος Λάδωνα (Panoramio). Εικ.4: Άποψη του φράγματος Φλόκα (Panoramio). 10
4. ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Η περιοχή στο μεγαλύτερο τμήμα της χαρακτηρίζεται από ομαλό ανάγλυφο. Προς τα ανατολικά, καθώς η επίδραση των τεκτονικών διεργασιών είναι εντονότερη, το υψόμετρο της περιοχής σταδιακά αυξάνει και φτάνει μέχρι τα 330m ενώ το μέσο υψόμετρο ορίζεται στα 88m. Η γεωλογική δομή της λεκάνης του Αλφειού είναι σύνθετη και πολύπλοκη. Τις ορεινές περιοχές χαρακτηρίζουν Αλπικά ιζήματα Μεσοζωικής ηλικίας, τις ημιορεινές και λοφώδεις περιοχές σχηματίζουν μεταλπικά ιζήματα Τριτογενούς ηλικίας και τις χαμηλού υψομέτρου περιοχές δομούν Τεταρτογενή και Ολοκαινικά ιζήματα. Από γεωτεκτονική άποψη, τα αλπικά ιζήματα από τα δυτικά προς τα ανατολικά, της λεκάνης, ανήκουν στη Ιόνιο ζώνη, Γαβρόβου- Τριπόλεως και Ωλονού-Πίνδου. Η ζώνη Ωλενού-Πίνδου είναι η μεγαλύτερη σε έκταση ζώνη στον Ελλαδικό χώρο και αποτελείται από εναλλαγές φλύσχη, ασβεστολίθων και κερατολίθων ηωκαινικής ηλικίας. Η ζώνη Τριπόλεως συνίσταται από ασβεστόλιθους και δολομίτες, ενώ στην κεντρική Πελοπόννησο έχουμε και την παρουσία φυλλωτών και μάρμαρων τριαδικής ως ηωκαινικής ηλικιας. Μετά την αλπική ορογένεση του Τριτογενούς σχηματίστηκαν, τόσο περιμετρικά και εσωτερικά αυτής της ζώνης, μεγάλες τεκτονικές τάφροι με μολασσικά ιζήματα (Π. Γιαννόπουλος, Ι. Μαναριώτης). Η Ιόνιος ζώνη αρχίζει την δημιουργία της κατά το Τριαδικό. Στο Ανώτερο Τριαδικό έχουμε την εβαποριτική ιζηματογένεση και ακολουθεί η ανθρακική ιζηματογένεση έως και το Μειόκαινο όπου σταματά και η δημιουργία της (Savoyat, 1977). 11
Η ζώνη εκτείνεται από την Ήπειρο ως Ιόνια νησιά, τη Δ. Στερεά, τη ΒΔ Πελοπόννησο και φτάνει μέχρι τα Δωδεκάνησα (Παπανικολάου, 1986); (Εικ. 5). Στη ΒΔ Πελοπόννησο εκτείνεται από τα Β-ΒΔ, μέχρι τα δυτικά παράλια της Πελοποννήσου. Οριοθετείται γεωγραφικά από τις εξωτερικές ενότητες του Ελληνικού τόξου (Γαβρόβου Τρίπολης, Ολωνού Πίνδου). 12
Εικ.5: Χάρτης γεωτεκτονικών ζωνών των Ελληνίδων Au: Σειρά Plattenkalk, Px: Σειρά Παξών, I: Ιόνιος Ζώνη, G: Ζώνη Τριπόλεως, P: Ζώνη Πίνδου, Pk: Ζώνη Παρνασσού Γκιώνας, Sp: Ζώνη Υποπελαγονικής, Pl: Ζώνη Πελαγονικής, Al: Ζώνη Αλμωπίας, Pa: Ζώνη Πάικου, Pe: Ζώνη Παιονίας, CR: Ζώνη Περιροδοπική, Rh: Ζώνη Ροδόπης, Sm: Σερβομακεδονική μάζα, Ac: Αττικοκυκλαδική μάζα. (Μουντράκης, 1985 13
Ο τύπος του υδρογραφικού δικτύου του Αλφειού ποταμού μπορεί να χαρακτηριστεί από ακανόνιστος έως δενδριτικός. Εικ.6: Η υδρολογική λεκάνη του Αλφειού ποταμού και οι υπολεκάνες του. ( Γιαννόπουλος 2010 ). 14
Η λεκάνη απορροής του Αλφειού ποταμού, εκτείνεται στη Δυτική και Κεντρική Πελοπόννησο και κατανέμεται στους Νομούς Αρκαδίας (60%), Ηλείας(30%) και Αχαΐας (10%) και μπορεί να χωριστεί σε τρεις υπολεκάνες. Την ανώτερη που έχει εμβαδόν (250 km 2, τη μεσαία (3048 km 2 ) και την κάτω υπολεκάνη (362 km 2 ) και εμβαδόν λεκάνης απορροής περίπου 3600 km 2 (εικ.6). Στη πορεία του, ο ποταμός δέχεται τα νερά των Ελλισώνα, Λούσιου, Λάδωνα, Ερύμανθου, Κλαδεού. Στη περιοχή ενδιαφέροντος, αναπτύσσονται υδρογραφικά δίκτυα με απόληξη το βόρειο τμήμα του Κυπαρισσιακού κόλπου. Στο βορειοδυτικό τμήμα της Πελοποννήσου όπου μεταφέρονται αρκετά μεγάλες ποσότητες συνήθως λεπτόκοκκων ιζημάτων ( >2,5 3 x 10 6 τόνοι / χρόνο ) λόγω της εύκολα διαβρούμενης λιθολογίας (πυριτικά και ανθρακικά πετρώματα σε ποσοστό >90%), με ισχυρό αντίκτυπο στη γεωμορφολογία όλης της περιοχής. Τα ιζήματα καταλήγουν στον Κυπαρισσιακό κόλπο με τις μεγαλύτερες τιμές ( 1 x 10 6 3.5 x 10 6 m 3 / χρόνο) να εμφανίζονται στο κεντρικό και νότιο τμήμα του, ενώ οι χαμηλότερες ( 0.1 x 10 6 1.2 x 10 6 m 3 / χρόνο) στο βόρειο τμήμα του. Ο συνήθης ετήσιος μέσος όρος ύψους βροχόπτωσης στη περιοχή είναι 800 1200 mm με τη θερμοκρασία να κυμαίνεται μεταξύ 18.5 και 19 ο C. (Π. Γιαννόπουλος, Ι. Μαναριώτης). Στη λεκάνη απορροής του ποταμού έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν έργα υποδομής και ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Η 15
ανθρώπινη παρέμβαση στο κάτω ρου του Αλφειού, έχει δώσει στοιχεία επιταχυνόμενης διάβρωσης. Κατά τους G. Ghionis et al., (19..) τα ιζήματα στην ευρύτερη περιοχή των εκβολών του Αλφειού ποταμού (εικ.7) κατατάσσονται κατά Folk (1974) στην κατηγορία της άμμου (S=0,074-2 mm) με παρουσία χαλίκων (G=2-16 mm) που κυμαίνονται από <5% ((g)s) μέχρι και 25% (gs). Η κοκκομετρική τους κατανομή είναι σε ζώνες παράλληλες με την ακτογραμμή. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την γενικά μέτρια έως πολύ καλή ταξινόμηση τους (σ Ι =0,5-1,3) υποδηλώνει την έντονη επεξεργασία και τελική διευθέτηση τους από την κυματική δράση (εικ. 7). Εικ.7: Κοκκομετρική ταξινόμηση των επιφανειακών ιζημάτων (κατά Folk, 1974) από G. Ghionis, et al., (19..). 16
5. ΜΕΘΟΔΟΙ ΜΕΛΕΤΗΣ Η μελέτη των μορφολογικών στοιχείων του κάτω ρου του ποταμού έγινε από παρατηρήσεις στην ύπαιθρο. Με χρήση και σύγκριση τοπογραφικών χαρτών κλίμακας 1:50.000 του 1976 της ΓΥΣ καθώς και Ρωσικών χαρτών κλίμακας 1:50.000 του 1983, από το site http://en.poehali.org/. Έγινε αναγωγή, με την βοήθεια ηλεκτρικού υπολογιστή, των πιο πάνω χαρτών σε κλίμακα 1:50.000 με την βοήθεια του προγραμματος global mapper για εξάλειψη των παραμορφώσεων που υπήρχαν από το σκανάρισμα τους. Στη συνέχεια εκτυπώθηκαν σε αδιάσταλτη μορφή και έγινε επεξεργασία τους ώστε να είναι εμφανής η εξέλιξη και οι μεταβολές τόσο του ποτάμιού συστήματος όσο των γύρω περιοχών και της ακτογραμμής ώστε η σύγκρισή τους να είναι άμεση. Έγινε επεξεργασία των ανωτέρω, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η παραμόρφωση, λόγω διαφορετικών Γεωγραφικών συστηματων που χρησιμοποιούνται, με αποτέλεσμα αξιόπιστα δεδομένα και μικρότερο σφάλμα. Με τα προγράμματα ψηφιακής επεξεργασίας photoshop, corel draw, εφαρμόστηκαν σε επίπεδα/στρώματα με μεταβλητό ποσοστό διαφάνειας. 17
Η βάση ήταν ο παλαιότερος χάρτης (1976) στον οποίο η πορεία του ποταμού έγινε, μετά από επεξεργασία, κόκκινη, διαφορετικού πάχους, ανάλογα με το φάρδος κάθε φορά της κοίτης του ποταμού. Κατά την εφαρμογή του δεύτερου χάρτη, έγινε επεξεργασία με σημείο αναφοράς τους κανάβους, ώστε να συμπίπτουν ακριβώς και να εξαλειφτεί οποιοδήποτε οπτικό σφάλμα κατά το σκανάρισμα. Έτσι, μετά την εφαρμογή του δεύτερου χάρτη - επίπεδου (1983), στο οποίο ο ποταμός έμεινε με το αρχικό γαλάζιο χρώμα, μας επιτράπηκε η μεγαλύτερη ακρίβεια στη μελέτη των όποιων μεταβολών στη διάρκεια των ετών. Επίσης, σε όλους τους χάρτες, η εφαρμογή τους σε επίπεδα έγινε λαμβάνοντας υπόψη σταθερά σημεία, αναλλοίωτα και αμετακίνητα στη διάρκεια των ετών. Τέτοια βοηθητικά σημεία, είναι τα αναχώματα του ποταμού, οι εκκλησιές και δευτερευόντως κάποιοι παλιοί δρόμοι, όπως χωματόδρομοι, που έχουν μείνει αναλλοίωτοι στη διάρκεια των ετών ενδιαφέροντος. Ευρύτερα σημεία αναφοράς όπως χωριά και οικισμοί, λόγω της οικοδομικής ανάπτυξης τους και της αλλοίωσης των σχημάτων και των μεγεθών τους, δεν αποτελούσαν αξιόπιστα στοιχειά πάνω στα οποία θα μπορούσαμε να βασιστούμε. Με τη βοήθεια δορυφορικών εικόνων από το Google Earth, 2003/2004 μας επιτράπηκε η εξέταση της περιοχής στη πιο πρόσφατη μορφή της. Η περιοχή μελέτης τμηματοποιήθηκε σε διαδοχικά κομμάτια, μερικώς αλληλεπικαλυπτόμενα στις άκρες τους. 18
Μετά, δημιουργήθηκε ένας κάναβος με πλευρές 1 Χ 1 χιλιόμετρο. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε ώστε ο κάναβος να είναι απολύτως σε ευθυγραμμισμένος και αυτό γιατί παρατηρείται το φαινόμενο του σπασίματος της γραμμής του κανάβου κατά την δημιουργία του, λόγω μεγέθυνσης. Η ανύψωση των περιοχών που επιλέχτηκαν ήταν μηδέν μέτρα, ή όσο το δυνατόν χαμηλότερη, ώστε ο κάναβος να αντιστοιχεί στην πραγματική απόσταση. Μετά έγινε σύμπτωση του κανάβου με αυτών των Ρωσικών χαρτών που έπαιξαν το ρόλο του χάρτη βάσης, επιτρέποντας μας έτσι τη σύγκριση των μεταβολών που έγιναν τα τελευταία 21 χρόνια (1983 2003 και 1983-2004). 19
6. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ & ΣΥΖΗΤΗΣΗ Όπως έχει ήδη αναφερθεί από την μελέτη των τοπογραφικών φύλλων της Γ.Υ.Σ, των Ρώσικων τοπογραφικών φύλλων και των δορυφορικών φωτογραφιών του Google Earth και την επαλήθευσή τους στην ύπαιθρο, προέκυψαν τα ακόλουθα αποτελέσματα που κυρίως αφορούν τις μορφογενετικές διεργασίες της περιοχής. Κατά θέσεις έχει χαθεί ο μαιανδρικός χαρακτήρας του ποταμού και ρέει σε πιο ευθύγραμμα τμήματα. Επιπλέον, παρατηρούνται αποκομμένοι λοβοί (Εικόνες 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15). Εικ. 8: Παράθεση τοπογραφικού χάρτη, φύλλο Ολυμπία, κλίμακας 1:50.000 της Γ.Υ.Σ, 1976 και τοπογραφικός Ρώσικου χάρτη, φύλλο Καϊάφας, κλίμακας 1:50.000,του 1983. 20
Εικ. 9: Απόσπασμα από παράθεση τοπογραφικού χάρτη, φύλλο Ολυμπία, κλίμακας 1:50.000 της Γ.Υ.Σ,του 1976 και τοπογραφικού Ρώσικου χάρτη, φύλλο Καϊάφας, κλίμακας 1:50.000 του 1983, με τις αλλαγές στο χώρο του φράγματος Φλόκα. Η εξέλιξή του είναι αρκετά μεγάλη και παρατηρούμε τη σμίκρυνση της ποτάμιας πεδιάδας πλημμύρας (σημειωμένη με πορτοκαλί), ενώ ένας κλάδος της ποτάμιας αύλακας (σημειωμένος με έντονο μπλε) έχει νεκρωθεί. 21
Εικ. 10: Παράθεση Τοπογραφικού χάρτη φύλλο Πύργος, κλίμακας 1:50.000 της Γ.Υ.Σ, 1976 και τοπογραφικού Ρώσικος χάρτη, φύλλο Επιτάλειο κλίμακας 1:50.000, του 1983. Εικ.11: Παράθεση τοπογραφικού χάρτη φύλλο Επιτάλειο κλίμακας 1:50.000, του 1983 και δορυφορικής φωτογραφίας NASA Digital Globe (Google Earth) 2003. 22
Εικ.12: Παράθεση τοπογραφικού χάρτη φύλλο Τροπαία, κλίμακας 1:50.000 της Γ.Υ.Σ,του 1976 και τοπογραφικού Ρώσικου χάρτη, φύλλο Τριπόταμα, κλίμακας 1:50.000, του 1983. 23
Εικ.13: Παράθεση τοπογραφικού χάρτη φύλλο Αλφειόςκλίμακας 1:50.000, του 1983 και δορυφορικής φωτογραφίας NASA Digital Globe (Google Earth) 2004. 24
Ιδιαίτερα εμφανείς είναι οι μεγάλες αλλαγές που έχουν γίνει στη πεδιάδα πλημμύρας του ποταμού. Οι διαφορές έχουν σημειωθεί με σιέλ γραμμές (Εικόνα 14). Εικ.14: Παράθεση αποσπάσματος τοπογραφικού Ρώσικου χάρτη, φύλλο Αλφειός κλίμακας 1:50.000, του 1983 και αποσπάσματος δορυφορικής φωτογραφίας NASA Digital Globe (Google Earth) 2004. Με κόκκινο έχει σημειωθεί η πιο πρόσφατη ποτάμια αύλακα και με σιέλ γραμμές οι ποτάμιες αναβαθμίδες. 25
Εικ.15: Παράθεση τοπογραφικού χάρτη φύλλο Αλφειός, κλίμακας 1:50.000, του 1983 και δορυφορικής φωτογραφίας 26
Εικ.16: Απόσπασμα παράθεσης τοπογραφικού χάρτη φύλλο Αλφειός,κλίμακας 1:50.000, του 1983 και δορυφορικής φωτογραφίας NASA Digital Globe (Google Earth) 2004 όπου στην εν λόγω θέση παρατηρείται μια μετατόπιση της πιο πρόσφατης ροής προς τα νότια. Εικ.17: Απόσπασμα παράθεσης τοπογραφικού χάρτη φύλλο Αλφειός, κλίμακας 1:50.000, του 1983 και δορυφορικής φωτογραφίας NASA Digital Globe (Google Earth) 2004. 27
Εικ. 18: Οι ποτάμιες αναβαθμίδες με σημειωμένη την παλαιά ροή του (1983), όπως αυτή ορίζεται από τη συστοιχία των δένδρων και σημειώνεται με κόκκινο. 28
Εικ.19: Απόσπασμα δορυφορικής φωτογραφίας NASA Digital Globe (Google Earth) 2004 με τις σιέλ γραμμές δείχνουν κάποιες μεταβολές στις ποτάμιες αναβαθμίδες λόγω της χρήσης γης. 29
Επίσης η σύγκριση των χαρτών κατά Kraft 2005 και της δορυφορικής φωτογραφίας από το Google Earth 2003 έδειξαν έντονη μετατόπιση της κοίτης του ποταμού, τα τελευταία χρόνια (Εικ.20), με την προϋπόθεση ότι ο χάρτης του Kraft είναι πιστά αποτυπωμένος και δεν είναι ένα απλοποιημένο σκαρίφημα. Ειδικότερα, στον χάρτη κατά Kraft υπάρχει έντονος μαιανδρισμός εγγύτατα των εκβολών του, ο οποίος σύμφωνα με τις φωτογραφίες από το Google Earth, έχει χάσει το χαρακτήρα του και διαμορφώνεται αρκετά διαφορετικά. Εικ.20: Παράθεση χάρτη κατά Kraft 2005 και δορυφορικής φωτογραφίας Google Earth 2003. 30
Επίσης, παρατηρείται μια αρκετά μεγάλη υποχώρηση της ακτογραμμής στη διάρκεια των 7 αυτών χρονών (1976 1983) που υπολογίζεται στα 8 περίπου μέτρα. Η οπισθοχώρηση της ακτογραμμής συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Το γεγονός αυτό αποδεικνύεται και από την καταστροφή των παράκτιων θινών από τη κυματική δράση. Τα υλικά τους παρασύρονται κυρίως στη διάρκεια της χειμερινής περιόδου, όπου και η κυματική δράση είναι εντονότερη, σε συνδυασμό με την απουσία στεροπαροχής λόγω της ανθρώπινης παρέμβασης. Είναι ειδικότερα δε χαρακτηριστική, η συνολική οπισθοχώρηση της ακτογραμμής εκατέρωθεν των εκβολών του ποταμού, με εντονότερη και πάλι αυτή στο βόρειο τμήμα. Το γεγονός δε ότι η ακτογραμμή οπισθοχωρεί σε όλο το μήκος των εκβολών είναι ενδεικτικό των υψηλών ρυθμών και της έντασης των διαβρωτικών φαινομένων (εικόνες 8, 10, 11). Σε ανάλογα συμπεράσματα καταλήγουν και οι G. Ghionis, S.E. Poulos, P.Gialouris & Th. Gianopoulos, κάνοντας χρήση μορφομετρικών μεθόδων (Εικόνα 21). 31
Εικ.21: Σχεδιάγραμμα με την υποχώρηση της όχθης από το 1945 έως το 1984 (Γκιώνης, 2001) με προσθήκη των νέων στοιχείων από την επεξεργασία των σημερινών δεδομένων. 32
7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συμπερασματικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι έχουν καταγραφεί σημαντικές επιπτώσεις στα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά, ιδιαίτερα στο κάτω ρου του Αλφειού, από τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις. Οι επιπτώσεις των ανθρωπογενών παρεμβάσεων, στο ρυθμό διάβρωσης της κοίτης του ποταμού είναι εμφανείς. Η υποβάθμιση του ποταμού και η υποχώρηση της όχθης του προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις στο παρόχθιο μορφογενετικό ισοζύγιο. Αυτό είναι αποτέλεσμα των αναχωμάτων που δημιουργήθηκαν στο ποταμό, των δύο φραγμάτων και ιδιαίτερα αυτό του Φλόκα, των οδικών και σιδηροδρομικών γεφυρών, των αρδευτικών έργων και την ανεξέλεγκτη αμμοληψία, σε συνδυασμό με τη μείωση του ρέοντος νερού, έχει σαν αποτέλεσμα την ελάττωση της στεροπαροχής. Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι τα όρια του Δέλτα του Αλφειού και οι καλυπτόμενες από βλάστηση εκτάσεις είναι σε συνεχή διάβρωση λόγω του χαμηλού ρυθμού ιζηματογένεσης. Αυτή η ελάττωση, έχει άμεσες επιπτώσεις στις εκβολές του ποταμού Αλφειού στο Κυπαρισσιακό κόλπο, με άμεσα αποτελέσματα στην οπισθοχώρηση της ακτογραμμής, όπως αυτό αποδεικνύεται και από το διάγραμμα του Hoellstrom. 33
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Aubouin J. & Decourt J., 1962. - Zone preapuliene, zone Ionienne et Zone du Gavrovo au Peloponnese Occidentale p. 785-794. Γιαννόπουλος Π. Χρ., Μαναριώτης Ι.., 2003. - Επιπτώσεις στην Υδροµορφολογία του Αλφειού Ποταµού από Έργα Υποδοµής και Αµµοχαλικοληψίες. Ολοκληρωµένη ιαχείριση Υδατικών ΠόρωνΥδραυλική, Υδραυλικά Έργα, Περιβαλλοντική Υδραυλική, 276-282. Christopoulos G., 1998. - Late Holocene river behaviour of the lower Alfios Basin, Western Peloponnese Greece p. 329. Ghionis G., Poulos S.E., Gialouris P. & Gianopoulos Th., 2002. - Η σύγχρονη µορφολογική εξέλιξη του δέλτα του ποταµού Αλφειού, ως αποτέλεσµα των φυσικών διεργασιών και της ανθρώπινης παρέµβασης 7ο Πανελλήνιο Γεωγραφικό Συνέδριο της Ελληνικής Γεωγραφικής Εταιρίας, Μυτιλήνη: 302-308. ούτσος Θ., 1986. - Σηµειώσεις για το µάθηµα Γεωλογία Ελλάδος, Πανεπιστήµιο Πατρών, Τµήµα Γεωλογίας. Kraft 2005. - Coastal change and archaeological settings in elis p. 1-39 Ηesperia 74 (2005). Kraft, J.C., Rapp, George, Jr, Gifford, J.A. and Aschenbrenner St., 1999. - Mid-late Holocene epoch variance in coastal depositional morphologies in the N.W. Peloponnesse, Greece. A scientific research conference, Honolulu, Hawaii, November 9-12, 1999. 34
Λέκκας, Ε., Παπανικολάου,., Φουντούλης Ι., Σακελλαρίου,., Βασιλείου, Γ., Αντωνίου, Β., Βασιλοπούλου, Π., Αδαµοπούλου, Ε., 1992. - Εκπόνηση Νεοτεκτονικού Χάρτη Νοµού Ηλείας σε κλίµακα 1:100.000. Λέκκας, Σ., 1984. - Μαθήµατα Υδρογεωλογίας. Lekkas, E., Papanikolaou, D., Fountoulis, I., and Danamos, G., 1994. - Tectonic analysis of the faults of the earthquake-stricken area of Pyrgos. Μπούζος. & Κοντόπουλος Ν., 2004. - Ωκαιανογραφικές παρατηρήσεις στη λιµνοθάλασσα του Καϊάφα ( /κη Πελοπόννησος) Bulletin of the Geological Society of Greece vol. XXXVI, Proceedings of the 10th International Congress, Thessaloniki, April 2004) Υπουργείο Ανάπτυξης, ΕΜΠ, ΙΓΜΕ, ΚΕΠΕ, 1996. - Σχέδιο Προγράµµατος ιαχείρισης των Υδατικών Πόρων της Χώρας, ιεύθυνση Υδατικού υναµικού και Φυσικών Πόρων, Υπουργείο Ανάπτυξης, σ. 278. Websites: http://en.poehali.org/ http://www.minagric.gr http://www.srcosmos.gr http://www.nasa.gov/ http://www.wikipedia.org http://www.panoramio.com/ http://www.terrametrics.com/ http://www.nemertes.gr 35
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 36
37
38
39
40
41
42
43
44
45