Ελληνικό Στατιστικό Ινστιτούτο Πρακτικά 20 ου Πανελληνίου Συνεδρίου Στατιστικής (2007), σελ 383-392 ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΟΚΙΝΗΤΩΝ ΟΧΗΜΑΤΩΝ (MOTOR VEHICLE) ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ Μιχάλης Σφακιανάκης Τμήμα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Πανεπιστήμιο Πειραιώς msfakian@unipi.gr ΠΕΡΙΛΗΨΗ Βασικός στόχος της παρούσας εργασίας είναι η ανάλυση συμπεριφοράς του κλάδου ασφάλισης των Μηχανοκίνητων Οχημάτων (Motor Vehicle) της Κύπρου, ο οποίος όπως αποδεικνύεται και στην μελέτη που κάνουμε, συμπεριφέρεται ανεξάρτητα από τους άλλους κλάδους ασφάλισης και πολλές φορές αντιμετωπίζει προβλήματα ζημιών, που είναι συνάρτηση της οδηγικής συμπεριφοράς και κατ επέκταση των τροχαίων ατυχημάτων που πραγματοποιούνται. Αφιερώνεται σημαντικό μέρος στην ανάλυση των τροχαίων ατυχημάτων στην Κύπρο και της συσχέτισης τους με τα καθαρά αποτελέσματα (underwriting results) του κλάδου ασφάλισης των Μηχανοκίνητων Οχημάτων, τα οποία στο μεγαλύτερο μέρος της περιόδου που τα μελετάμε (1990-2004) είναι ελλειμματικά παρόλο που ο συγκεκριμένος κλάδος είναι ο μεγαλύτερος της Κυπριακής ασφαλιστικής Βιομηχανίας. Στην συνέχεια εξάγουμε προβλέψεις σχετικά με την πορεία του αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων αλλά και του αριθμού των νεκρών λόγω τροχαίων ατυχημάτων στην Κύπρο για την περίοδο 2005-2007. Τα αποτελέσματα του κλάδου, αναμένεται να βελτιωθούν, αφενός μεν από την βελτίωση της οδικής ασφάλειας προϊόντος του χρόνου αλλά και της αντίστοιχης που διέπει τα νέα μοντέλα αυτοκινήτων, αφετέρου από τη μειούμενη τάση του αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων αλλά και του αριθμού των νεκρών λόγω τροχαίων ατυχημάτων σύμφωνα με τις προβλέψεις που διενεργήσαμε. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανάπτυξη και η λειτουργία της ασφαλιστικής βιομηχανίας στην Κύπρο, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι ασφαλιστικές εργασίες διεξάγονταν τότε από αντιπροσώπους ξένων ασφαλιστικών εταιριών, κυρίως Αγγλικών. Οι αντιπρόσωποι συνήθως ήταν έμποροι που ενδιαφέρονταν κυρίως για ασφάλιση της δικής τους περιουσίας. Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο η ασφαλιστική βιομηχανία στην Κύπρο έχει τις ρίζες, την ανάπτυξη και την εφαρμογή της ασφάλισης στα αγγλικά πρότυπα. - 383 -
Το 1951 δημιουργείται η πρώτη τοπική ασφαλιστική εταιρία, οι Γενικές Ασφάλειες Κύπρου, που εγγράφεται στο Λονδίνο και λειτουργεί σαν ξένη ασφαλιστική εταιρία. Στην περίοδο μεταξύ 1954-1960 αρχίζει μια κινητικότητα στην αγορά, που ήταν αποτέλεσμα της ψήφισης του νόμου Περί Μηχανοκίνητων Οχημάτων. Σ αυτή την περίοδο, είκοσι περίπου νέες εταιρίες μπήκαν στην αγορά. Ας σημειωθεί ότι σ όλα αυτά τα χρόνια οι ασφαλιστικές εταιρίες λειτουργούσαν χωρίς οποιαδήποτε νομοθεσία μέχρι που ψηφίστηκε ο Περί Ασφαλιστικών Εταιρειών Νόμος του 1967 και που τέθηκε σε ισχύ το 1969. Ο νόμος βασικά εξυπηρετούσε δύο σκοπούς: Πρώτο την προστασία του ασφαλιστικού κοινού και δεύτερο τη δημιουργία αποθεμάτων στους τομείς της οικονομίας, τους οποίους η κυβέρνηση έκρινε σημαντικούς για την ανάπτυξη της χώρας. Από τότε η Κυπριακή ασφαλιστική αγορά άρχισε να τοποθετείται στις σωστές βάσεις και να γνωρίζει συνεχώς μια σταθερή και εντυπωσιακή θα λέγαμε ανάπτυξη. Η Κυπριακή ασφαλιστική νομοθεσία εκσυγχρονίζεται αργότερα με τον Περί Ασφαλιστικών Εταιρειών Νόμο του 1984 και 1990 και τους Κανονισμούς που τέθηκαν σε ισχύ την 1.1.1991. Στην ασφάλιση μηχανοκίνητων οχημάτων, που θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα, προσφέρονται τρία είδη κάλυψης: Ασφάλιση Ευθύνης έναντι Τρίτων, η οποία καλύπτει θάνατο ή σωματική βλάβη οποιουδήποτε προσώπου που προκλήθηκε ή προέκυψε από τη χρήση μηχανοκίνητου οχήματος επί οδού. Επίσης καλύπτει ευθύνη σε σχέση με την πληρωμή επείγουσας φύσης νοσηλείας και οποιαδήποτε ευθύνη σε σχέση με υλική ζημιά που προκλήθηκε ή προέκυψε από τη χρήση του μηχανοκίνητου οχήματος επί οδού μέχρι ποσού 50.000. Ασφάλιση Ευθύνης Έναντι Τρίτων, Πυρός και Κλοπής, που προσφέρει την ίδια κάλυψη όπως η προηγούμενη, με τη διαφορά ότι το ίδιο το όχημα καλύπτεται και εναντίον Κινδύνων Πυρός και Κλοπής. Περιεκτική Ασφάλιση, που καλύπτει όσα αναφέρονται στις προηγούμενες καλύψεις, επιπλέον ζημιές στο ίδιο το αυτοκίνητο. Η Ασφάλιση Μηχανοκίνητων Οχημάτων παραμένει με διαφορά ο μεγαλύτερος κλάδος των Γενικών Ασφαλειών στην Κυπριακή αγορά με ασφάλιστρα που ξεπερνούν, όπως φαίνεται και από το παρακάτω γράφημα (Σχήμα 1), το 40% του συνόλου των ασφαλίστρων του Γενικού Κλάδου. - 384 -
Σχήμα 1. Ποσοστό επί των Συνολικών Ετήσιων Ασφαλίστρων του Κλάδου Γενικών Ασφαλειών στην Κύπρο (2005) 8% 2% 2% 17% 47% 24% Μηχανοκίνητων Οχημάτων Ατυχημάτων & Ασθενειών Μεταφορών Πυρός Ευθύνης Άλλα Το παρακάτω γράφημα (Σχήμα 2) δείχνει την πορεία των πωλήσεων στον κλάδο Ασφάλισης Μηχανοκίνητων Οχημάτων στην Κύπρο την πενταετία 2001-2005, η οποία για το 2005 είναι αυξημένη 8,6% σε σχέση με το 2004, και για το 2005 έχουμε ασφάλιστρα ύψους 85 εκ., αποζημιώσεις ύψους 65 εκ. και κέρδη ύψους 1.3 εκ. Σχήμα 2. Ετήσιες Πωλήσεις στον Κλάδο Ασφάλισης Μηχανοκίνητων Οχημάτων στην Κύπρο (σε εκ. ) 100 80 60 40 20 0 85 78 66 53 58 2001 2002 2003 2004 2005 Δεδομένου ότι ο συγκεκριμένος κλάδος, τον οποίο στο μεγαλύτερο μέρος της περιόδου που μελετάμε (1990-2004) είναι ελλειμματικός, με βασική αιτία τον μεγάλο αριθμό των τροχαίων ατυχημάτων που πραγματοποιούνται, θα αφιερώσουμε ένα σημαντικό μέρος της παρούσας εργασίας στην ανάλυση των τροχαίων ατυχημάτων, αλλά και την αντίστοιχη πρόβλεψή τους για την επόμενη τριετία. - 385 -
Παρακάτω δίνονται τα γραφήματα με την ποσοστιαία κατανομή των τροχαίων ατυχημάτων και νεκρών από τροχαία ατυχήματα στην ευρύτερη περιοχή της Κύπρου. Σχήμα 3. Ποσοστά Τροχαίων Ατυχημάτων στις επαρχίες της Κύπρου ΜΟΡΦΟΥ 1% ΠΑΦΟΣ 16% ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ 5% ΛΑΡΝΑΚΑ 13% ΛΕΥΚΩΣΙΑ 32% ΛΕΜΕΣΟΣ 33% Σχήμα 4. Ποσοστά Νεκρών λόγω Τροχαίων Ατυχημάτων στις επαρχίες της Κύπρου ΜΟΡΦΟΥ 2% ΠΑΦΟΣ 15% ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΣ 9% ΛΑΡΝΑΚΑ 17% ΛΕΥΚΩΣΙΑ 30% ΛΕΜΕΣΟΣ 27% 2. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 2.1 Ανάλυση συσχέτισης Στην αναφορά [11] μελετήθηκε η ανάλυση συσχέτισης των μεταβλητών που παρουσιάζουν για την περίοδο 1976-2002, τα Underwriting Profits or Loss (Καθαρά αποτελέσματα) των κλάδων ασφάλισης ΕL (Employer s Liability Insurance Business), ACC (Accident and Health Insurance Business), FIRE (Fire and other damage to property Insurance Business), ΜAT (Marine, Aviation and transport Insurance Business), ΜSLL (Miscellaneous Insurance Business), ΜV (Motor Vehicle Insurance Business) και TOT (Total). - 386 -
Λόγω έλλειψης κανονικότητας των μεταβλητών χρησιμοποιήθηκε ο μη παραμετρικός συντελεστής συσχέτισης κατά Spearman (Spearman Rank Correlation Coefficient). Τα αποτελέσματα φαίνονται στον παρακάτω πίνακα: ACC Πίνακας 1. Ανάλυση Συσχέτισης Μεταβλητών κατά Spearman ACC EL FIRE MAT MSLL MV TOT 0.6679 0.5830 0.7033 0.7674-0.4158 0.4573 0.0007 0.0030 0.0003 0.0001 0.0340 0.0197 EL FIRE MAT MSLL MV 0.6679 0.4896 0.7833 0.8211-0.1899 0.6990 0.0007 0.0125 0.0001 0.0000 0.3330 0.0004 0.5830 0.4896 0.4737 0.4133-0.6667 0.3455 0.0030 0.0125 0.0157 0.0351 0.0007 0.0781 0.7033 0.7833 0.4737 0.7210-0.3712 0.4707 0.0003 0.0001 0.0157 0.0002 0.0584 0.0164 0.7674 0.8211 0.4133 0.7210-0.1709 0.7106 0.0001 0.0000 0.0351 0.0002 0.3834 0.0003-0.4158-0.1899-0.6667-0.3712-0.1709 0.1044 0.0197 0.3330 0.0007 0.0584 0.3834 0.5945 TOT Correlation (Sample Size) P-Value 0.4573 0.6990 0.3455 0.4707 0.7106 0.1044 0.0197 0.0004 0.0781 0.0164 0.0003 0.5945 Είναι εμφανές από τον παραπάνω πίνακα ότι τα καθαρά αποτελέσματα (underwriting results) του κλάδου ασφάλισης των Μηχανοκίνητων Οχημάτων (Motor Vehicle) της Κύπρου, παρουσιάζουν αρνητική συσχέτιση ή τάση με τα καθαρά αποτελέσματα των άλλων κλάδων ασφάλισης, και είναι ο μόνος κλάδος που τα καθαρά αποτελέσματα του είναι ασυσχέτιστα από τα συνολικά (όλοι οι άλλοι κλάδοι εμφανίζουν στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση με τα συνολικά καθαρά αποτελέσματα (ΤΟΤ)). Στην συνέχεια εξετάζουμε για την περίοδο 1990-2004 την συσχέτιση του ετήσιου αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων στην Κύπρο με τα καθαρά αποτελέσματα (underwriting results) του κλάδου ασφάλισης των Μηχανοκίνητων Οχημάτων. Η συσχέτιση είναι αρνητική (r=-0,56, p<0,05) και αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ένα μεγάλο μέρος της παρούσας εργασίας αφιερώνεται στην πρόβλεψη του αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων στην Κύπρο αλλά και του αντίστοιχου αριθμού των - 387 -
νεκρών από τροχαία ατυχήματα για την επόμενη τριετία. Η αντίστοιχη συσχέτιση του αριθμού των νεκρών από τροχαία ατυχήματα με τα καθαρά αποτελέσματα (underwriting results) του κλάδου ασφάλισης των Μηχανοκίνητων Οχημάτων, είναι και πάλι αρνητική, αλλά μη στατιστικά σημαντική. 2.2 Προβλέψεις για τον αριθμό νεκρών από τροχαία ατυχήματα και για τον αριθμό τροχαίων ατυχημάτων στην Κύπρο από μηχανοκίνητα οχήματα. Για τις προβλέψεις χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος ανάλυσης και επεξεργασίας χρονολογικών σειρών Box and Jenkins ARIMA Modeling, με την χρήση του στατιστικού πακέτου Statgraphics. Στις επόμενες παραγράφους παραθέτουμε μία βασική ανάλυση της προσέγγισης στην επεξεργασία χρονολογικών σειρών των Box και Jenkins. Η προσέγγιση των Box-Jenkins στην ανάλυση και πρόβλεψη χρονολογικών σειρών αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1960 με αποκορύφωμα την έκδοση της μελέτης "Time Series Analysis, Forecasting and Control", το 1970 από τους καθηγητές Box και Jenkins, των οποίων το όνομα παρέμεινε και σαν όνομα της μεθόδου που προτείνουν στο βιβλίο τους. Η Box-Jenkins ARIMA (Auto-Regressive Integrated Moving Average) τεχνική δίνει μορφή υποδείγματος στην πιο γενική μορφή σε μια διακριτή χρονοσειρά, ως συνάρτηση αυτοπαλινδρομούμενων όρων, κινουμένου μέσου και μιας σταθεράς. Περιλαμβάνει συγχρόνως στο εκτιμώμενο μοντέλο ένα τύπο εποχικού και ένα μη εποχικού παράγοντα και η γενική του μορφή συμβολίζεται ως: όπου: ARIMA (p, d, q) (P, D, Q)s, p: η τάξη αυτοπαλινδρόμησης του μη εποχικού παράγοντα d: η τάξη των προς τα πίσω διαφορών του μη εποχικού παράγοντα q: η τάξη κινούμενου μέσου του μη εποχικού παράγοντα P: η τάξη αυτοπαλινδρόμησης του εποχικού παράγοντα D: η τάξη των προς τα πίσω διαφορών του εποχικού παράγοντα Q: η τάξη κινούμενου μέσου του εποχικού παράγοντα s: η εποχικότητα της χρονοσειράς Για να επιλέξουμε το κατάλληλο μοντέλο που θα μας οδηγήσει σε αξιόπιστες προβλέψεις χρησιμοποιούμε τα παρακάτω μέτρα: Mean Error (ME) : είναι μέτρο της μεροληψίας και προτιμούμε να είναι όσο το δυνατόν πιο μικρό. Όσο πιο κοντά στο 0 είναι τόσο καλύτερη και ακριβής είναι η πρόβλεψη. Μean Percentage Error (MPE) : δείχνει ότι και το παραπάνω όμως στον υπολογισμό του χρησιμοποιούνται τα errors τα οποία διαιρούνται με τις αντίστοιχες τιμές. Μean Square Error (MSE) και Mean Square Percentage error (MSPE) : είναι ευρέως χρησιμοποιούμενα μέτρα συνολικής ακρίβειας. - 388 -
Μean Absolute Error (MAE) : όσο πιο μικρό είναι τόσο πιο ακριβής είναι η πρόβλεψη. Root Mean Square Error (RMSE) : είναι μέτρο ακρίβειας το οποίο διατηρεί τη μονάδα μέτρησης στην οποία είναι εκφρασμένες οι παρατηρήσεις μας. 2.2.1 Προβλέψεις για τον αριθμό νεκρών από τροχαία ατυχήματα στην Κύπρο από μηχανοκίνητα οχήματα. Forecast Summary Forecast model selected: ARIMA(0,0,2) with constant Πίνακας 2. ARIMA Model Summary Parameter Estimate Stnd. Error t P-value MA(1) -0,758362 0,183034-4,14329 0,001363 MA(2) -0,903599 0,121041-7,4652 0,000008 Mean 112,877 6,15193 18,3483 0,000000 Constant 112,877 Νεκροί από τροχαία ατυχήματα Σχήμα 5. Time Sequence Plot for Νεκροί από Τροχαία ατυχήματα 160 140 120 100 ARIMA(0,0,2) with constant 80 1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 actual forecast 95,0% limits - 389 -
Νεκροί από τροχαία ατυχήματα Σχήμα 6. Forecast Plot for Νεκροί από Τροχαία ατυχήματα DEAD 160 140 120 100 ARIMA(0,0,2) with constant 80 2004 2004,5 2005 2005,5 2006 2006,5 2007 actual forecast 95,0% limits Τόσο τα μέτρα που αφορούν την συμπεριφορά των κατάλοιπων (ME, MPE, MSE, MAE, RMSE) όσο και τα αντίστοιχα γραφήματα ACF και PACF, δείχνουν την καλή προσαρμοστικότητα της παραπάνω χρονοσειράς στο προκρινόμενο υπόδειγμα ARIMA(0,0,2) με σταθερά. 2.2.2 Προβλέψεις για τον αριθμό τροχαίων ατυχημάτων στην Κύπρο από μηχανοκίνητα οχήματα. Forecast Summary Forecast model selected: ARIMA(1,0,0) with constant Πίνακας 3. ARIMA Model Summary Parameter Estimate Stnd. Error t P-value AR(1) 0,99703 0,0423749 23,5288 0,000000 Mean -104511,0 1,20956E6-0,0864046 0,932461 Constant -310,432 Σχήμα 7. Time Sequence Plot for Τροχαία ατυχήματα (X 1000) 12 Τροχαία ατυχήματα ACCID 10 8 6 4 2 ARIMA(1,0,0) with constant 0 1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 actual forecast 95,0% limits - 390 -
Σχήμα 8. Forecast Plot for Τροχαία ατυχήματα (X 1000) 5 Τροχαία ατυχήματα ACCID 4 3 2 1 ARIMA(1,0,0) with constant 0 2004 2004,5 2005 2005,5 2006 2006,5 2007 actual forecast 95,0% limits Τόσο τα μέτρα που αφορούν την συμπεριφορά των κατάλοιπων (ME, MPE, MSE, MAE, RMSE) όσο και τα αντίστοιχα γραφήματα ACF και PACF, δείχνουν την καλή προσαρμοστικότητα της παραπάνω χρονοσειράς στο προκρινόμενο υπόδειγμα ARIMA(1,0,0) με σταθερά. 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Τα καθαρά αποτελέσματα (underwriting results) του κλάδου ασφάλισης των Μηχανοκίνητων Οχημάτων (Motor Vehicle) της Κύπρου για την περίοδο 1976-2002, παρουσιάζουν αρνητική συσχέτιση ή τάση με τα καθαρά αποτελέσματα των άλλων κλάδων ασφάλισης, και είναι ο μόνος κλάδος που τα καθαρά αποτελέσματα του είναι ασυσχέτιστα από τα συνολικά (όλοι οι άλλοι κλάδοι εμφανίζουν στατιστικά σημαντική θετική συσχέτιση με τα συνολικά καθαρά αποτελέσματα (ΤΟΤ)). Είναι εμφανής από τα παραπάνω η ιδιαίτερη συμπεριφορά του συγκεκριμένου κλάδου ασφάλισης σε σχέση με τους υπόλοιπους, και αυτός είναι και ο λόγος που τον εξετάζουμε ξεχωριστά, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο συγκεκριμένος κλάδος είναι και ο μεγαλύτερος της Κυπριακής ασφαλιστικής Βιομηχανίας. Επίσης, για την περίοδο 1990-2004, η συσχέτιση του ετήσιου αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων στην Κύπρο με τα καθαρά αποτελέσματα (underwriting results) του κλάδου ασφάλισης των Μηχανοκίνητων Οχημάτων είναι αρνητικά στατιστικά σημαντική, και αυτός είναι και ο βασικός λόγος που ένα μεγάλο μέρος της παρούσας εργασίας αφιερώνεται στην πρόβλεψη του αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων στην Κύπρο αλλά και του αντίστοιχου αριθμού των νεκρών από τροχαία ατυχήματα για την επόμενη τριετία. Η πρόβλεψη για την επόμενη τριετία δείχνει μείωση τόσο του αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων, όσο και των νεκρών από τροχαία ατυχήματα. Τα αποτελέσματα του κλάδου, αναμένεται να βελτιωθούν, αφενός μεν από την βελτίωση της οδικής ασφάλειας προϊόντος του χρόνου αλλά και της αντίστοιχης που διέπει τα νέα μοντέλα αυτοκινήτων, αφετέρου από τη μειούμενη τάση του αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων αλλά και του αριθμού των νεκρών λόγω τροχαίων ατυχημάτων σύμφωνα με τις προβλέψεις που διενεργήσαμε. - 391 -
ABSTRACT Fundamental objective of the present work, is the analysis of behaviour of the Motor Vehicle Insurance Sector of Cyprus, which as it is also proved behaves independently from the other sectors of insurance and many times faces problems of losses, that are due to driving behaviour and the number of road accidents respectively. Considerable part of the present work is dedicated in the analysis of road accidents in Cyprus and their cross-correlation with the underwriting results of the Motor Vehicle Insurance Sector, which are deficit in the most part of period that is studied (1990-2004), even though this is the largest sector of Cyprus Insurance Industry. Forecasts are given for the number of road accidents and for the number of deaths due to road accidents in Cyprus for the period 2005-2007. The sector s results are expected to be improved due to the decreased tendency (according to the forecasts were made) of number of road accidents and of number of deaths due to road accidents respectively. ΑΝΑΦΟΡΕΣ Box G.E.P., Jenkins G.H. (1976), Time Series Analysis: Forecasting and Control, Holden-Day, San Francisco. Dickinson, G. (2003), Financial Management in Insurance, London: Cash Business School. Insurance Association of Cyprus (2001), Insurance in Cyprus 2003: Directory and Statistical Information, Nicosia, Cyprus. Insurance Association of Cyprus (2000), Directions on Approved Investments, Nicosia, Cyprus. Insurance Association of Cyprus (2002), Orders for Approved Investments of Insurance Companies, Nicosia, Cyprus. Insurance Companies Control Service (2002), Report on Insurance in Cyprus: For the years 1976 2002, Nicosia, Cyprus. Ministry of Justice, Police Department, (2004), Statistics on Road Accidents. Γκούτη Γεωργία (2006), Ανάλυση Συμπεριφοράς Ασφάλισης Αυτοκινήτου στην Κύπρο, Διπλωματική Εργασία Μεταπτυχιακού Προγράμματος στη Διοίκηση Επιχειρήσεων Ολική Ποιότητα Πανεπιστημίου Πειραιώς, Επιβλέπων Καθηγητής: Μιχ. Σφακιανάκης, Πειραιάς. Δούκας Σ (1998), Η Ιδιωτική Ασφάλιση (Β Έκδοση), Αθήνα. Εθνική Ασφαλιστική (2002), Στοιχεία Ιδιωτικής Ασφάλισης, Αθήνα. Κλεάνθους Παύλος (2005), Ανάλυση Συμπεριφοράς Ασφαλιστικών Εταιρειών: Μελέτη Περίπτωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Κύπρου, Διπλωματική Εργασία Μεταπτυχιακού Προγράμματος στη Χρηματοοικονομική και Τραπεζική για Στελέχη Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιβλέπων Καθηγητής: Μιχ. Σφακιανάκης, Αθήνα. Νεκτάριος Μιλτιάδης (1998), Εισαγωγή στην Ιδιωτική Ασφάλιση (Β Έκδοση), Αθήνα. Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος: www.eaee.gr Cyprus Police: www.police.gov.cy European Road Accident database (CARE): http://www.europa.eu.int/comm/transport/home/care/index_en.htm - 392 -