E D I T O R I A L Τεύχος 150ό! Και συνεχίζουμε να γράφουμε ιστορία Είναι που κάποια στιγμή θέλεις να ξαποστάσεις. Να σταματήσεις αυτά που κάνεις, με τον τρόπο που τα κάνεις, να πάρεις μια ανάσα και να κοιτάξεις πίσω. Το χεις ανάγκη. Στο λένε και της δουλειάς οι γνώστες: «Αν θέλεις να δεις που είσαι τώρα, κοίτα τι έχεις κάνει. Αν θέλεις να δεις που θα είσαι, κοίτα τι κάνεις τώρα». Δεν συμβαίνει συχνά. Συνήθως (τι άγρια λέξη) διαβαίνεις το σήμερα, το κάθε σήμερα, συλλογιζόμενος την ευθύνη της επόμενης μέρας. Κι έτσι το σήμερα βγαίνει από το ίδιο καλούπι με το χθες για ν αναπαραγάγει το όμοιο αύριο. Δίπλα σου στέκουν άνθρωποι που ξέρεις απ τα παλιά. Άλλοι είναι ακριβώς όπως τους συνάντησες πριν κάμποσες δεκαετίες. Μόνο τα χαρακτηριστικά τους είναι αλλαγμένα, μα όχι από το χρόνο αλλά από το καθημερινό, υποδόριο στάγδην των μικρών, ανεπαίσθητων καθημερινών συμβιβασμών, τη συνδιαλλαγή με το φθαρτό, την απαντοχή. Πολλοί είναι σαν να τους γνωρίζεις σήμερα, αλλαγμένοι. Κάποιοι σοκαρισμένοι από απώλειες και κατακρημνίσματα στη ζωή τους αναπάντεχα, άλλοι ξαναμμένοι από φρεναπάτες και έμμονες ιδέες και χίμαιρες, μερικοί αλαφιασμένοι κι έτοιμοι να δοθούν σε μια ανατροπή, μια διαφορετική ζωή ή και κάτι μικρότερο, σε μια υπέροχα αναπάντεχη απόλαυση ή ψυχαγωγία. Κι είναι και κάποιοι, νέοι, που τους συναντάς για πρώτη φορά. Κι όμως τους αναγνωρίζεις, χωρίς να τους έχεις ξαναδεί. Έχουν στα μάτια το απερίφραστο κι ασυμβίβαστο, τη βιασύνη του να δεις και να τα κάνεις όλα των 20 χρόνων σου. Ο χρόνος μας ενώνει και μας χωρίζει, ο χώρος μας ενώνει. Σ αυτό το χώρο μας συνδέει για 26 συναπτά έτη, για 150 συνεχόμενα διμηνιαία τεύχη αυτό το περιοδικό κι εξιστορεί τις ζωές μας. Την καθημερινότητα και τη διαφορετικότητά μας. Την κατάρτιση, την εμπειρία, την ευθύνη μας. Αυτά που μας απειλούν κι αυτά που μας πληγώνουν. Την αδυναμία και τη δύναμή μας. Τις μικρές ή μεγάλες προσωπικές και συλλογικές νίκες και τις ήττες μας. Την αντοχή, την αξιοπρέπεια, την αλληλεγγύη μας. Τις νέες προσεγγίσεις και προοπτικές μας, τις ελπίδες και τα οράματά μας. Στιγμές από αυτήν την ιστορία-εξιστόρηση επιλέξαμε να σας εκθέσουμε (με φόβο, τύψεις και πάθος, γιατί αγαπημένους συνεργάτες λόγω στενότητας χώρου αποκλείσαμε) στο επετειακό 150ό τεύχος του «Φαρμακευτικού Κόσμου», του περιοδικού μας. Κι όλο κοιτώντας προς τα πίσω των τυπωμένων φύλλων, ήρθε στο τέλος να γαληνέψουμε, να ευχαριστηθεί και να γλυκάνει η ψυχή μας στα λόγια του William Faulkner: «Το παρελθόν δεν είναι νεκρό. Στην πραγματικότητα δεν είναι καν παρελθόν». Το επετειακό αυτό τεύχος αφιερώνεται στην άσβεστη μνήμη της Ανίκας Καρουζάκη και του Τάκη Κανακάρη. Υπήρξαν φίλοι ζωής και συνοδοιπόροι στο μεγαλύτερο μέρος της διαδρομής αυτού του περιοδικού. 6

# 9% % 4 ± 06 Editorial: Τεύχος 150ό! Και συνεχίζουμε να γράφουμε ιστορία 12 Η ιστορία των εξωφύλλων ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ 18 Ασκώντας το επάγγελμα 24 Βασίλης Μπιρλιράκης: Νεωτερισμός & παράδοση 26 Κώστας Περαντζάκης: Ο φαρμακοποιός ως δικλείδα ασφαλείας 28 Γιώργος Κουτέπας: Παίζοντας με δυνάμεις που μας ξεπερνούν 30 Λευτέρης Μαρίνος: Ο μαύρος κύκνος 32 Δημήτρης Πανταζής: Οι 7 στόχοι ενός σύγχρονου φαρμακείου 36 Η ιστορία των σκίτσων 40 Καλλυντικό: Ενίσχυση της φυσικής άμυνας στον ήλιο: Πρόληψη πανάδων 46 Επιχειρείν ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΦΑΡΜΑΚΟΥ 52 Άρθρο: Το φάρμακο την εποχή της οικονομικής κρίσης 54 Συνεντεύξεις/έρευνες/απόψεις 58 Παρουσίαση: NeuroΑge 60 Γιάννης Δαγρές: Το φαρμακείο και το μέλλον 62 Φαρμακο-σκοπήσεις 66 Άρθρο: Εναλλακτικές μορφές συνεργασίας φαρμακείων 70 Παρουσίαση: Apipro oral ΥΓΙΩΣ ΣΚΕΠΤΟΜΕΝΟΙ 72 Ο γιατρός βοηθός 80 Από τη σκοπιά του φαρμακοποιού: Αντιμετωπίζοντας τον ασθενή του αναπνευστικού 86 Ενημέρωση: Ό,τι απασχολεί 88 Επαγγελματική ύλη 94 Αρθρίτιδα: Συμπληρώματα διατροφής & άθληση 96 Επιστημονικές εταιρείες φαρμακοποιών 98 Παρουσίαση: Paroticin 100 Παρουσίαση: Livostin ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΟΡΑ 102 Νέα προϊόντα 110 Ευκαιρίες της αγοράς 112 Εταιρικά νέα KOINΩΝΙΚΗ ΖΩΗ & ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ 118 Φαρμακοποιός και 122 Άνθρωπος-κοινωνία: www.εθισμός.com 126 Άνθρωπος-κοινωνία 130 Ταξιδεύοντας με τους Φαρμακευτικούς Συλλόγους 132 Χρονογράφημα: Μνήμη Νικόλα Μνήμη νεότητας 134 Παρουσίες Tα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τις απόψεις των συγγραφέων τους και δεν απηχούν απαραίτητα τις θέσεις του περιοδικού. Aναδημοσίευση, αναπαραγωγή ή μετάδοση της ύλης επιτρέπεται μόνο μετά από συνεννόηση με τη διεύθυνση του περιοδικού. #150 Ιανουάριος-Φεβρουάριος 2015 ΕΚΔΟΤΗΣ - ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Γιάννης Χονδρογιάννης ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΡΙΑ Βάσω Καλυβιώτη ΔΙΟΡΘΩΣΗ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ Αναστασία Σαράφη ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Γεωργία Βορύλλα Ελένη Θεολόγη Νίκος Κουσαθανάς Κωνσταντίνος Λουράντος Γιάννης Μακρυγιάννης Μανώλης Μιτάκης Ήβη Παπαϊωάννου Κική Φέσκου ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ button ΑΤΕΛΙΕ - DTP Xρύσα Δανιηλίδου ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ MARKETING & ΠΩΛΗΣΕΩΝ Βαρβάρα Τασάκου (e-mail: b.tassakou@f-kosmos.gr) BUSINESS DEVELOPMENT MANAGER Άρτεμις Ψαρρή (e-mail: a.psarri@f-kosmos.gr) OIKONOMIKH ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ RPS Oρκωτοί Ελεγκτές Λογιστές Επιχειρηματικοί Σύμβουλοι Α.Ε. ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ - ΛΟΓΙΣΤΗΡΙΟ Ρίτα Κανδάκη ΕΚΤΥΠΩΣΗ - ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ - ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ PressiousArvanitidis Kωδικός εντύπου: 011740 www.f-kosmos.gr (password: FK2007) ακολουθήστε μας Φαρμακευτικός Κόσμος Σκανάρετε με το smart phone σας τον κώδικα QR στο εξώφυλλο του περιοδικού, χρησιμοποιώντας τη δωρεάν εφαρμογή QR Reader, και μεταφερθείτε στην ηλεκτρονική έκδοση του «Φαρμακευτικού Κόσμου». Κηφισιάς 15 & Ελπίδος 2, Ν. Ηράκλειο 141 21 Αττική Τ 210 2829552, 210 2843871 F 210 2821479 10

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΞΩΦΥΛΛΩΝ η ιστορία των εξωφύλλων Τα εξώφυλλα έχουν τη δική τους ιστορία. H περίοδος από το 100ό έως και το 150ό τεύχος του περιοδικού μας ξεκίνησε με φωτογραφικά πορτρέτα συναδέλφων που διακρίθηκαν σε κάποιον από τους τρεις αναπόσπαστους ρόλους μας, επαγγελματικό, επιστημονικό, κοινωνικό. Έπειτα την εποχή της μεγάλης κρίσης και της οικονομικής ύφεσης τη θέση των πορτρέτων πήραν οι εικαστικές συνθέσεις που απεικόνισαν τα μεγάλα προβλήματα που έπληξαν το επάγγελμά μας. Κάθε αντιπροσωπευτικό του έτους εξώφυλλο αντικατοπτρίζει την ουσία των ζητημάτων της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου και αντανακλά την αναζήτηση στην πιο σημαντική θεματολογία. Η ιστορία των εξωφύλλων είναι η ίδια η ιστορία του περιοδικού μας. #001 Τεύχος πρώτον: Η σύσταση του φαρμακοποιού είναι φαρμακοτεχνική, η δομή του εκ δισκίων και καψουλών! (Σκίτσο του Θανάση Κοσμίδη). Απρίλιος 1989 #101 Iούνιος Δημήτρης Κουτεντάκης / Ιούλιος 2006 Ο φαρμακοποιός της Γέργερης, από τη στήλη «Άνθρωποςκοινωνία»: «Πώς αποφάσισα να ασχοληθώ με όλα αυτά; Οι Κρητικοί λένε: "Το 'χει το ζο". Δηλαδή το 'χει το ζώο. Πώς ένα αρνί έχει ένα ελάττωμα, του λείπει π.χ. το ένα αυτί: Έτσι κι εγώ έχω το "ελάττωμα". Μ' αρέσει να συνευρίσκομαι με ανθρώπους με κοινά οράματα, κοινούς στόχους, να διαφωνούμε, να συμφωνούμε, να ιδρώνουμε, να δουλεύουμε, να δημιουργούμε.» #100 Απρίλιος-Μάιος 2006 Τεύχος εκατοστό: Ο εκδότης του περιοδικού, φαρμακοποιός Τάκης Χονδρογιάννης, μετά από 17 συναπτά έτη κυκλοφορίας, επιχειρεί μέσα από τη διόπτρα του "Φαρμακευτικού Κόσμου" να παρατηρήσει το μελλοντικό επαγγελματικό τοπίο. 12

#106 Λώρη Σωτηροπούλου & Βέρα Μακρή Απρίλιος / Μάιος / Ιούνιος 2007 Ιδιοκτήτριες του φαρµακείου - πολυκαταστήματος από τη στήλη «Ασκώντας το Επάγγελμα»: «H µεγάλη επιτυχία του φαρµακείου δεν είναι τα τετραγωνικά του, ούτε η εµπορική του ανάπτυξη. Είναι η καλή εξυπηρέτηση, η συµβουλή που είμαστε πάντα πρόθυµοι να δώσουµε και η γνώση της αγοράς.» #111 Γιώργος Καρίκας Μάρτιος / Απρίλιος 2008 Ο αναπληρωτής καθηγητής Βιοχηµείας & Κλινικής Χηµείας στο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυµα Αθήνας, από τη στήλη «Σημειώσεις», μελετά και αναλύει διεξοδικά την ομοκυστεΐνη και τη συμμετοχή της στην καρδιαγγειακή νόσο. #119 Γρηγόρης Διούδης Ιούλιος / Αύγουστος 2009 Ο Εθελοντής & Σαμαρείτης στον Ερυθρό Σταυρό από την Ξάνθη, στη στήλη «Άνθρωπος-κοινωνία»: «Στον εθελοντισμό, και ειδικότερα στον Ερυθρό Σταυρό, άτομα διαφορετικής ηλικίας, εμπειριών, επαγγελμάτων και θρησκείας έχουν ένα στόχο που τους ενώνει πέρα από τις όποιες διαφορές τους: την πρόληψη και την ανακούφιση του ανθρώπινου πόνου, χωρίς διακρίσεις.» #125 Αναστασία Ιωαννίδου Σεπτέμβριος / Οκτώβριος 2010 Η διαχειρίστρια του site του Φ.Σ. Κιλκίς από τη στήλη «Επαγγελματική οργάνωση»: «Η συλλογή πληροφοριών δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ωστόσο, τώρα πια µπορούµε να υπερηφανευτούµε ότι διαθέτουµε πολύ καλή ενηµέρωση σε σηµείο που όλοι οι συνάδελφοι έχουν ως σηµείο αναφοράς την ιστοσελίδα µας.» 13

#129 Μάιος / Ιούνιος 2011 Αγανακτισμένοι χωρίς πλατεία Από το «Εditorial»: αυτό το στεγνό και αβέβαιο καλοκαίρι, το καλοκαίρι της μεγάλης κρίσης, στις πλατείες των μεγάλων αστικών κέντρων οι πολίτες αντιτάσσονται σε αυτούς κι αυτά που οδηγούν τον τόπο σε εξαθλίωση για το καλό των «εχόντων». Η δική μας «πλατεία» είναι το φαρμακείο μας. #135 Το μεγάλο αδιέξοδο ή η μεγάλη μας ευκαιρία Μάιος / Ιούνιος 2012 Από τη Λιάνα Κυριακούλη και τη στήλη «Σχόλια»: Είμαστε ο σκληρότερα χτυπημένος κρίκος της φαρμακευτικής αλυσίδας. Σαρωτικές οι αλλαγές που υποστηρίξαμε την τελευταία διετία αδιαφορώντας για κόστος και χρόνο. Τέλος μιας εποχής Αρχή μιας άλλης O ρόλος μας στη διαμόρφωσή της πρέπει να είναι πρωταγωνιστικός. #141 Ιούνιος Θα σώσουν τελικά τα γενόσημα τον ΕΟΠΥΥ; / Ιούλιος / Αύγουστος 2013 Από τη στήλη «Ρεπορτάζ» η έρευνα για το τι υποστηρίζουν οι εμπλεκόμενοι φορείς για την πιθανότητα αύξησης της χρήσης γενοσήμων στην Ελλάδα έως και 60%. Τι κάνουν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες και σε τι ποσοστό έχουν διεισδύσει τα γενόσημα. #145 Χαρτογραφώντας το νέο επαγγελματικό τοπίο Μάρτιος / Απρίλιος 2014 Από τη στήλη «Ρεπορτάζ» η προσπάθεια να χαρτογραφήσουμε τις μελλοντικές ανατροπές που θα επιφέρει η ψήφιση του Ν. 4254/2014 στη λιανική πώληση του φαρμάκου και στον τρόπο λειτουργίας του ελληνικού φαρμακείου. 14

Επαγγελματική πρακτική, φαρμακευτική φροντίδα, θέματα marketing και management, ιδέες και προτάσεις για την ανάπτυξη του φαρμακείου. & σελ. 17-48 Σε αυτό το τεύχος: Οι συντάκτες είναι η περιουσία του περιοδικού! Μπιρλιράκης, Περαντζάκης, Κουτέπας, Μαρίνος, Πανταζής. Τα καλύτερά τους κείμενα (επιλεγμένα από τους ίδιους) δεν έχουν χάσει τίποτα από τη φρεσκάδα και την επικαιρότητά τους. Όπως και «Η ενίσχυση της φυσικής άμυνας στον ήλιο» από την εξαιρετική στήλη της Ελένης Θεολόγη για το καλλυντικό από το 2007 και ανασκόπηση των δημοφιλών στηλών «Ασκώντας το επάγγελμα» και «Επιχειρείν». 17

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ασκώντας το επάγγελμα Τα φαρμακεία στο μικροσκόπιο του περιοδικού μας. Αντιπροσωπευτικά, όλων των κατηγοριών. Ανάλογα με τη γεωγραφική τους διασπορά: ακριτικά, των νησιών, των απομακρυσμένων ορεινών χωριών, των πόλεων. Ανάλογα με τη θέση τους στον αστικό ιστό: κεντρικά, συνοικιακά. Ανάλογα, ακόμα, με την επαγγελματική τους ύλη: αυτά που παρουσιάζουν σε κάποιο τομέα κάποια ξεχωριστή επίδοση, μια διαφορετική ανάπτυξη. Στο μικροσκόπιο η καθημερινή τους ρουτίνα αλλά και η διαφορετικότητά τους, ο τρόπος της δουλειάς, οι ανάγκες, οι δυσκολίες, τα θέλω και τα πρέπει τους. Φαρμακείο σε εμπορικό κέντρο Το φαρμακείο των Νίκου Κάτσαρη & Πολυξένης Τσακίρη στο «Τhe Mall Athens», στο Μαρούσι «Αυτό που καθορίζει το προϊοντικό μας μείγμα είναι η διάθεση των επισκεπτών του The Mall που έρχονται εδώ για να ψωνίσουν και να κάνουν βόλτα. Εκτός από έκτακτα περιστατικά, καλύπτουμε ανάγκες που έχουν σχέση με την περιποίηση, τη φροντίδα. Υπάρχει και ένας άλλος λόγος γι αυτό: ο κόσμος δεν βιάζεται, έχει χρόνο να συζητήσει, να ρωτήσει, να ψάξει». Αύγουστος / Σεπτέμβριος 2006 #102 Φαρμακείο σε γειτονιά Το φαρμακείο του Στέφανου Ψυχικού, στη συνοικία Γεροβουνό Καματερού Αττικής «Υπάρχουν χαμηλοσυνταξιούχοι, μισθωτοί με χαμηλό εισόδημα, άνεργοι. Τόσα χρόνια τους ξέρεις, δεν πρέπει να τους βοηθήσεις αυτούς τους ανθρώπους; Τους προτείνω, λοιπόν, την πιο καλή σχέση ποιότητας-τιμής και, αν χρειαστεί, κάνω μια πίστωση. Γείτονές μου είναι, τους έχω εμπιστοσύνη». Οκτώβριος / Νοέμβριος 2006 #103 Φαρμακείο απέναντι από νοσοκομείο Το φαρμακείο της Ντόρας Ερμείδου απέναντι από το Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών «Bλέπω κάθε μέρα ανθρώπους με χρόνιες παθήσεις, καρκινοπαθείς, παιδιά που έχουν μείνει τετραπληγικά ή παραπληγικά από ατυχήματα. Αυτό είναι ένα βάρος, ένα μεγάλο βάρος, από την άλλη όμως νιώθω ότι προσφέρω προσπαθώντας να δώσω έστω και μια μικρή παρηγοριά αλλά και σωστή ενημέρωση και γρήγορη εξυπηρέτηση σε αυτούς τους ανθρώπους». Δεκέμβριος 2006 / Ιανουάριος 2007 #104 18

Φαρμακείο με αναπτυγμένο τμήμα εργαστηρίου Το φαρμακείου του Νίκου Αυγερινού στο Κορωπί Αττικής «Στο χημείο μας παράγουμε τα πάντα από τη φύση. Δερματολογικά, ομοιοπαθητικά καλλυντικά και φάρμακα. Διαθέτουμε έτοιμες σειρές φυτοθεραπείας, οργανοθεραπείας, πρώτες ύλες οργανοθεραπείας, λιθοθεραπείας, θαλασσοθεραπείας, φυσιοθεραπείας, γεμοθεραπείας, φυτοθεραπείας και ολιγοστοιχεία, συμπληρώματα διατροφής και διαιτολογικά προγράμματα αθλητών». Φεβρουάριος / Μάρτιος 2007 #105 Φαρμακείο στο νησί Το φαρμακείο του Μιχάλη Πετρόπουλου στην Ίο «Μέχρι το 90 περίπου πήγαινα με τους πρώτους αγροτικούς γιατρούς στις επισκέψεις τους και κάναμε άσκηση τραυματιολογίας και επειγόντων περιστατικών. Έτσι, έχω ξεγεννήσει 6 γυναίκες στη Νιο, έχω αντιμετωπίσει περιτονίτιδα σε παιδάκι, πολλά περιστατικά [ ] Το διάστημα που δεν υπήρχε αγροτικός γιατρός, μέχρι και την κλήση των ελικοπτέρων εγώ την έκανα. Έχω κάνει 230 κλήσεις ελικοπτέρων τη δεκαετία του 80». Ιούλιος / Αύγουστος 2007 #107 Φαρμακείο με τμήμα φυτοθεραπείας Το φαρμακείο του Χρήστου Καλογερογιάννη στους Αμπελόκηπους, στην Αθήνα «Οι συχνότερες παθήσεις για τις οποίες υπάρχει ζήτηση βοτάνων είναι πρώτα η δυσκοιλιότητα, μετά η χοληστερίνη και βέβαια το αδυνάτισμα το καλοκαίρι. Βήχας το χειμώνα, δυσπεψία και κολίτιδα σε ευερέθιστα και αγχωτικά άτομα. Ακόμα έχουμε περιστατικά ατόμων με νεφρολιθίαση, κυρίως το καλοκαίρι, και άτομα με υπέρταση, συνήθως το χειμώνα». Ιανουάριος / Φεβρουάριος 2008 #110 Ομοιοπαθητικό φαρμακείο Το φαρμακείο του Μάρκου Φιλιάνου στο Παγκράτι, στην Αθήνα «Η οµοιοπαθητική αγωγή διαµορφώνεται ανάλογα µε την ιδιοσυγκρασία και τη συναισθηµατική κατάσταση του ασθενή. Προϋποθέτει όµως παράλληλα υποµονή και πίστη, όχι µε τη µεταφυσική έννοια αλλά µε την έννοια της εµπιστοσύνης στο σκεύασµα». Μάιος / Ιούνιος 2008 #112 19

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Φαρμακείο με αναπτυγμένο τμήμα καλλυντικών Το φαρμακείο της Αγγελικής Θεοδοσιοπούλου στο Ν. Ηράκλειο Αττικής «Ξεχωρίζουµε γιατί προσφέρουµε καλλυντικά που η φιλοσοφία τους στηρίζεται στο "sur mesure", που σηµαίνει το κατάλληλο προϊόν για το κάθε δέρµα ή ανάγκη του δέρµατος. Έχουµε κάνει πελάτες άτοµα που δεν εµπιστεύονται πλέον τα άλλα κανάλια διανοµής...». Ιούλιος / Αύγουστος 2008 #113 Φαρμακείο με κοινό μεταναστών Το φαρμακείο της Κατερίνας Σπανίδου στην Αχαρνών, Αθήνα «Εκτός από το να χτυπήσουν και να τους περιποιηθώ το τραύµα ή να τους κάνω µια αλλαγή, εγώ θα τους κλείσω το ραντεβού στα νοσοκοµεία ή στο γιατρό, θα τους µεταφράσω τις γνωµατεύσεις ή τις εκθέσεις που τους δίνουν από τα νοσοκοµεία, θα τους διαβάσω ακόµα και το χαρτί που τους έστειλε για το παιδί τους ο παιδικός σταθµός». Σεπτέμβριος / Οκτώβριος 2008 #114 Το μειονοτικό φαρμακείο Τα φαρμακεία των Γιουξέλ Νουρή Ογλού στη Λ. Ηρώων στην Κομοτηνή & Γκιουλδέν Χουσεΐν Ογλού στο Δοκό Φιλύρας Γιουξέλ Νουρή Ογλού: «Διατηρώ φαρµακείο εδώ και 15 χρόνια, στην αρχή ένιωθα λίγο σαν ξένος, αλλά ο κόσµος της Κοµοτηνής είναι πολύ καλός. Ανεξαρτήτως θρησκείας. Δεν υπάρχει δηλαδή διαχωρισµός. Είµαστε πολύ ευχαριστηµένοι. Δεν υπάρχει κανένα πρόβληµα. Η πελατεία µου είναι µισοί-µισοί, είναι δηλαδή και χριστιανοί και µουσουλµάνοι». Μάιος / Ιούνιος 2009 #118 Το «ανθρωποκεντρικό» φαρμακείο Το φαρμακείο των Αρετή Καλιακάτση & Βασίλη Μπιρλιράκη στο Βόλο «Στο "ανθρωποκεντρικό φαρμακείο" στοχεύουμε στη μετατροπή του φαρμακείου μας από «φαρμακοκεντρικό» (drugoriented) σε "ανθρωποκεντρικό" (patient-oriented), δηλαδή προσπαθούμε να εστιάσουμε στον ασθενή και όχι στο φάρμακο, όπως γινόταν μέχρι σήμερα». Φεβρουάριος / Μάρτιος 2010 #122 20

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / AΠΟΨΕΙΣ ΝΕΩΤΕΡΙΣΜΟΣ & ΠΑΡΑΔΟΣΗ του Βασίλη Μπιρλιράκη #130 Ιούλιος / Αύγουστος 2011 «Ακολουθούμε την κατακόρυφη γραμμή, που είναι η ιστορία της ελληνικής φαρμακευτικής, και την οριζόντια, που είναι η φαρμακευτική της εποχής μας» 1 Στην υπερχιλιετή παράδοση της φαρμακευτικής, η φαρμακευτική φροντίδα αποτελεί μια νεωτερική πρακτική. Ως τέτοια έχει μια ενδογενή δυναμική, η οποία καθίσταται πιο ισχυρή εξαιτίας του ότι: Απαντά με μοναδικό τρόπο στη σύγχρονη κοινωνική ανάγκη για αντιμετώπιση της νοσηρότητας και θνησιμότητας που προκύπτουν από την κακή χρήση των φαρμάκων. Καταξιώνει επιστημονικά και κοινωνικά το φαρμακοποιό. Τυγχάνει της διεθνούς καθολικής αναγνώρισης. Η φαρμακευτική φροντίδα καθίσταται το επίκεντρο της οραματικής πρότασης 2 για το φαρμακοποιό και τη φαρμακευτική, αλλά δεν μπορεί να αποτελέσει το όλον μια τέτοιας πρότασης. Αυτό συμβαίνει διότι συνεχίζουν να υφίστανται επιμέρους παραδοσιακές κοινωνικές ανάγκες που σχετίζονται με το φάρμακο και τις οποίες καλείται ο φαρμακοποιός να καλύψει ασκώντας τις παραδοσιακές του πρακτικές (κατά κύριο λόγο διάθεση των φαρμάκων και φαρμακοτεχνία). Η οραματική πρόταση για να είναι ολοκληρωμένη θα πρέπει να συνθέσει το νεωτερικό με το παραδοσιακό. Θα πρέπει να αναγνωρίσει την αξία της νεωτερικής πρακτικής της φαρμακευτικής φροντίδας, αλλά ταυτόχρονα να αναγνωρίσει την αξία των παραδοσιακών πρακτικών της διάθεσης και της φαρμακοτεχνίας, αλλά και της ανάγκης για εκσυγχρονισμό τους. Υιοθετώντας τη φαρμακευτική φροντίδα ως κύρια φαρμακευτική πρακτική, αποκτούμε συγκροτημένη ταυτότητα, ενιαία φιλοσοφία και πρακτική. Με τα χαρακτηριστικά αυτά θα είμαστε πλέον σε θέση να εκσυγχρονίσουμε τις επί μέρους παραδοσιακές πρακτικές. Ο εκσυγχρονισμός αυτός σημαίνει προσαρμογή των πρακτικών της διάθεσης και της φαρμακοτεχνίας ώστε να εξυπηρετούν αυτή καθαυτή την παραδοσιακή ανάγκη, αλλά ταυτόχρονα να εξυπηρετούν μερικώς και τη σύγχρονη ανάγκη για επίτευξη ασφαλούς και αποτελεσματικής φαρμακοθεραπείας (που στοχευμένα και ολοκληρωμένα γίνεται με την πρακτική της φαρμακευτικής φροντίδας). Δεν αρκεί πλέον να διαθέτουμε το σωστό φάρμακο στο σωστό ασθενή. Θα πρέπει ταυτόχρονα να επιδιώκουμε την ασφάλεια και αποτελεσματικότητα της φαρμακοθεραπείας μέσα από μια δομημένη και επιστημονικά «εμποτισμένη» διαδικασία διάθεσης του φαρμάκου. Δεν αρκεί πλέον η άσκηση της φαρμακοτεχνίας να σημαίνει το ανακάτεμα δύο κρεμών στον πάγκο εξυπηρέτησης. Θα πρέπει να διευρύνουμε το πεδίο δράσης, να ακολουθούμε αυστηρά τις οδηγίες και τους κανόνες της φαρμακοποιίας, σε εγκαταστάσεις που θα διασφαλίζουν τη μέγιστη δυνατή ποιότητα του φαρμάκου, το οποίο και θα προσαρμόζεται ώστε να καλύπτει ανάγκες ασφάλειας και αποτελεσματικότητας. 1/ Παραφρασμένο μοτό του περιοδικού «Τετράδιο» που εξέδωσαν το 1945 οι Ανδρέας Καμπάς, Αλέξης Σολωμός, Γιώργος Μαυροΐδης, Αλέκος Ξύδης κ.ά., με το οποίο συνεργάστηκαν οι Γκάτσος, Ελύτης, Μόραλης, Νάνος Βαλαωρίτης, Παπατσώνης κ.ά. 2/ Μπιρλιράκης Βασίλειος, Το περιεχόμενο του οράματός μας, «Φαρμακευτικός Κόσμος», τεύχος 129. 24 Ο Βασίλης Μπιρλιράκης είναι φαρμακοποιός, MSc Φαρμακευτική Φροντίδα & Φαρμακοθεραπεία, ΜΒΑ Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις, μέλος του Φ.Σ. Μαγνησίας, vbirlirakis@yahoo.gr

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / AΠΟΨΕΙΣ Ο φαρμακοποιός ως ΔΙΚΛΕΙΔ ΑΣΦΑΛΕΙ Α Σ του Κώστα Περαντζάκη #131 Σεπτέμβριος / Οκτώβριος 2011 Ακούγεται το επιχείρημα ότι απλώς ο φαρμακοποιός πρέπει να ξέρει να διαβάζει! Απλώς κολλάει τα κουπόνια και αναφέρει την τιμή. Κάτι σαν γκαρσόνι που εκτελεί παραγγελία ή πωλητή σούπερ μάρκετ που σκανάρει τα προϊόντα. Ξέρετε όμως πολλούς ανθρώπους να κινδυνεύουν αν το παντελόνι τους είναι λάθος μέγεθος ή αν το κοκκινιστό τους συνοδεύεται από πατάτες αντί για μακαρόνια; Ας σκεφτούμε λίγο τι λάθη μπορούν να συμβούν στον πάγκο και τι συνέπειες μπορούν να επιφέρουν (με σειρά σοβαρότητας): έλλειψη ίασης, επιβάρυνση υγείας, σοβαρή τοξικότητα, μόνιμες βλάβες, ακόμα και θάνατο. Να θυμίσουμε ότι από λάθος συναδέλφου δόθηκε βορικό οξύ αντί για γλυκόζη σε έγκυο για καμπύλη ζαχάρου με τραγικά αποτελέσματα (θάνατος εμβρύου, μητέρα σε κώμα); Να θυμίσουμε περίπτωση παλαιότερα παρασκευής κρέμας για αλλαγή πάνας, όπου αντί για ψευδάργυρος χρησιμοποιήθηκε εκ παραδρομής υδράργυρος, με αποτέλεσμα άμεση μόνιμη νέκρωση του δέρματος νεογέννητου; Ας μη συνεχίσουμε. Όλα αυτά μπορούν να συμβούν λόγω της ίδιας της φύσης του φαρμάκου: ο φαρμακοποιός είναι η τελευταία δικλείδα ασφαλείας μεταξύ πολύ δραστικών προϊόντων και του κοινού, των απλών ανθρώπων. Αυτή η ασφάλεια που παρέχει το φαρμακείο έχει κι άλλες παραμέτρους. Δεν αρκεί μόνο η (τυφλά) ακριβής εκτέλεση μιας συνταγής ενός γιατρού. Χρειάζεται «ερμηνεία» της και εξορθολογισμός της. Χαρακτηριστικότατο είναι το πείραμα που έκανε ο καθηγητής Φαρμακολογίας της Ιατρικής Αθηνών Ι. Στ. Παπαδόπουλος: έστειλε φοιτητές Ιατρικής με συνταγές σκευάσματος μη στεροειδούς αντιφλεγμονώδους σε δόσεις υπερπολλαπλάσιες της μέγιστης επιτρεπτής. Τα αποτελέσματα δεν μας τιμούν. Πολλοί συνάδελφοι εκτέλεσαν αναγράφοντας δόσεις στα κουτάκια που θα σκότωναν κι ελέφαντα Πολλοί άλλοι όμως έκαναν αυτό που έπρεπε, γράφοντας τη σωστή δόση και πιθανώς συστήνοντας ευγενικά στον ασθενή να αλλάξει θεράποντα! Δεν είναι λοιπόν μόνο λάθη δικά μας, αλλά και λάθη γιατρών που πρέπει να προσέχουμε στην εκτέλεση συνταγών. Ο φαρμακοποιός είναι ο ειδικός επιστήμονας στη χρήση των φαρμάκων. Αυτό που αναμένεται από αυτόν είναι να προσφέρει ασφάλεια στη λήψη των φαρμάκων από τους ασθενείς. Οι συμβουλές του στην ασφαλή δόση, στις παρενέργειες, στις αλληλεπιδράσεις, στη λήψη τροφής, στις ιδιαιτερότητες που μπορεί να έχει η χρήση τους γενικά, θεωρούνται από τους ασθενείς και το σύστημα υγείας εξαιρετικά σημαντικές. Θα λέγαμε επιγραμματικά ότι ο γιατρός αρχίζει τη διαδικασία της φαρμακοθεραπείας με τη συνταγογράφηση και ο φαρμακοποιός την ολοκληρώνει με την εξασφάλιση της ορθότητας εφαρμογής της. Όλες αυτές οι αυτονόητες σκέψεις θα έπρεπε να λαμβάνονται υπ όψιν πολιτικών και ασφαλιστικών φορέων που παίρνουν αποφάσεις για τη λειτουργία των φαρμακείων (ωράρια, κερδοφορία κλπ.) βλέποντάς τα μόνο ως εργαλείο οικονομικής φύσης και όχι ως αυτό που πραγματικά είναι: απαραίτητοι φορείς διασφάλισης της δημόσιας υγείας... Ο Κώστας Περαντζάκης είναι φαρμακοποιός MSc Κλινικής Φαρμακευτικής, μέλος του Φ.Σ. Αττικής, cost.pera@gmail.com 26

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / AΠΟΨΕΙΣ Παίζοντας με ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΠΟΥ ΜΑΣ ξεπερνούν: Η επίκληση από τον κλάδο δαιμόνων που θα του πάρουν την ψυχή του Γιώργου Κουτέπα #139 Φεβρουάριος / Μάρτιος 2013 Σε όλη την πορεία του φαρμακευτικού λειτουργήματος και παρά τις όποιες αντιγραφές και μιμήσεις λιανεμπορικών πρακτικών, είχε διατηρηθεί ένας ικανοποιητικός διαχωρισμός του επιπέδου με το οποίο λειτουργούσε ένα φαρμακείο σε σχέση με την πιο πεζή πραγματικότητα της λιανικής αγοράς. Σε αυτό συντελούσε η ύπαρξη της δεοντολογίας που περιέγραφε τις κύριες γραμμές της αξιοπρέπειας που όφειλε να έχει ένας φαρμακοποιός, η ικανοποιητική λειτουργία των πειθαρχικών συμβουλίων των συλλόγων, αλλά και ένα στοιχειώδες ένστικτο του φαρμακευτικού κλάδου που ακόμα και αμφιλεγόμενες πρακτικές τις διενεργούσε με διακριτικότητα και χωρίς να τις διαλαλεί. Σίγουρα όλοι θα επιθυμούσαμε ένα ακόμα καλύτερο επίπεδο και μια συμπεριφορά που, εκτός από το να φαίνεται, να είναι και άριστη. Αντί όμως να πάμε σε αυτή την κατεύθυνση, η κρίση οδήγησε σε φαινόμενα όπου ο ευτελισμός του ρόλου του φαρμακοποιού όχι μόνο γίνεται πλέον απροκάλυπτα, αλλά διαφημίζεται κιόλας ως τεχνική επιβίωσης και σωτηρίας. Το όριο της θεμιτής επιδίωξης για ποιοτικότερη και καλύτερη εξυπηρέτηση έχει ξεπεραστεί και γινόμαστε μάρτυρες ενός χαμηλού επιπέδου ανταγωνισμού, που χρησιμοποιεί τις ευτελέστερες των μεθόδων άγρας πελατών. Η λίστα με τις πράξεις που μειώνουν το φαρμακευτικό λειτούργημα εμπλουτίζεται συνεχώς. Ο κλάδος μοιάζει να αναζητεί μεθόδους που ακροβατούν στα όρια της δεοντολογίας. Χαμηλής αισθητικής e-pharmacies, που «σκοτώνουν» τις τιμές παραφαρμακευτικών προϊόντων εθίζοντας το κοινό στην αναζήτηση φθήνιας και όχι ποιότητας. Προκατασκευασμένες σελίδες σε ίντερνετ και κοινωνικά δίκτυα που δηλώνουν μια παρουσία τσαπατσουλιάς. Πληρωμένες καταχωρήσεις σε περιοδικά lifestyle, δήθεν αυθόρμητα άρθρα δημοσιογράφων που δηλώνουν «πόσο καλά εξυπηρετήθηκαν». Events προώθησης προϊόντων τύπου εμποροπανήγυρης. Και συνολικά μια εικόνα εμπορευματοποίησης και μετατροπής του φαρμακείου σε ένα λιανεμπορικό κατάστημα, και μάλιστα ευτελών προϊόντων. Όλες αυτές οι πρακτικές ακυρώνουν στην πράξη ένα από τα σημαντικότερα ισχυρά σημεία του λειτουργήματός μας. Το κύρος του φαρμακείου, την αίσθηση στο κοινό πως αποτελεί χώρο υγείας και τη συνείδηση πως δεν είναι ένα ακόμα «μαγαζί». Μπορεί να υπάρχουν προσωρινά κέρδη σε όσους μεταχειρίζονται τέτοια μέσα, αλλά η καταστροφή σε στρατηγικό επίπεδο είναι ανυπολόγιστη. Είναι σαν μια πηγή με καθαρό νερό που βιαστικά κάποιος, που θέλει να πιει περισσότερο από τους άλλους, τσαλαβουτά με λασπωμένα παπούτσια. Αυτή η τακτική όμως δεν θα μείνει ατιμώρητη. Αφήνονται να μπουν στο χώρο πρακτικές και δαίμονες που καλώς είχαν ως τώρα μείνει απ' έξω. Και αν η χρήση τους από τους ερασιτέχνες μαθητευόμενους μάγους προκαλεί ίσως μια αλλοίωση επιπέδου, ποιότητας και ύφους, εάν μια κατάργηση ρυθμίσεων επιτρέψει την παρουσία στο χώρο επενδυτών από το χώρο του λιανεμπορίου, θα βρουν μια κατάσταση στην οποία θα έχουν, λόγω εμπειρίας, κουλτούρας και οικονομιών κλίμακας, σαφές πλεονέκτημα. Και τότε οι πρωτοπόροι της «εξυπνάδας» θα φύγουν από το πεδίο της μάχης με την πρώτη «κανονιά». Θα έχουν ήδη όμως κάνει τη ζημιά, ανοίγοντας τις κερκόπορτες που θα επιτρέψουν την άλωση ενός ολόκληρου κλάδου. 28 Ο Γιώργος Κουτέπας είναι φαρμακοποιός, πτυχιούχος Επιχειρησιακής Έρευνας & Μάρκετινγκ ΑΣΟΕΕ, αντιπρόσωπος του Φ.Σ. Αττικής στον Π.Φ.Σ., koutepasg@yahoo.gr

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / AΠΟΨΕΙΣ Ο ΜΑΥΡΟΣ κύκνος του Λευτέρη Μαρίνου #139 Φεβρουάριος / Μάρτιος 2013 Πριν ανακαλυφθεί η Αυστραλία, οι κάτοικοι της γηραιάς ηπείρου είχαν την εδραιωμένη πεποίθηση ότι όλοι οι κύκνοι είναι λευκοί. Όμως η επισήμανση του πρώτου μαύρου κύκνου, εκτός του ότι προκάλεσε το ζωηρό ενδιαφέρον των λιγοστών ορνιθολόγων, είχε και μια άλλη επίδραση, που ευτύχησε να βρει διέξοδο στη συγγραφική πένα του Νασσίμ Ταλέμπ 1. Καθώς ο μαύρος κύκνος ενσάρκωνε την ανατροπή μιας γενικευμένης άποψης που είχε προκύψει από χιλιετίες επιβεβαιωμένων εμφανίσεων λευκών κύκνων, ενέπνευσε τον καθηγητή Ταλέμπ να τον χρησιμοποιήσει ως λογική μεταφορά στο βιβλίο του 2. Βέβαια το νόημα του βιβλίου δεν αφορά την τύχη αυτού του πτηνού, που έχει την επιπλέον ατυχία να υπολείπεται σε ομορφιά του αρνητικού του ειδώλου μέχρι απελπισίας. Ούτε αφορά τόσο τις εξαιρέσεις. Αφορά τον ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν τα ακραία γεγονότα στη ροή της ιστορίας και τη δυναμική των γεγονότων. Αυτό που ο συγγραφέας αποκαλεί μαύρο κύκνο συγκεντρώνει τρία χαρακτηριστικά. Πρώτον είναι ένα σπάνιο γεγονός, δεύτερον έχει ιδιαίτερα σημαντικές επιπτώσεις και τρίτον, μετά την επέλευσή του και όχι πρόδρομα, κάποιοι το παρουσιάζουν ως γεγονός ερμηνεύσιμο και προβλεπτό. Οι μαύροι κύκνοι 3 δεν είναι απαραίτητα αποτέλεσμα κάποιας απότομης αλλαγής. Κάλλιστα μπορούν να προετοιμάζονται αργά, αόρατοι από εμάς, αφού κρύβονται κάτω από το μανδύα των δικών μας εδραιωμένων πεποιθήσεων ότι μαύροι κύκνοι δεν μπορούν να υπάρξουν. Και όταν παρουσιάζονται, καταρρέει το οικοδόμημα μιας πραγματικότητας που χάρη στη δική μας εθελοτυφλία επιβίωνε τελικά μόνο σαν διανοητική κατασκευή. Αυτή θα μπορούσε να είναι μια περιγραφή και για τη δική μας περίπτωση. Ο μαύρος κύκνος της δικής μας δραστηριότητας αποκαλύφθηκε στη λίμνη της οικονομικής κρίσης, καθώς η εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας του φαρμάκου θεμελιώθηκε απροσδόκητα ως βασική προϋπόθεση της δημοσιονομικής σωτηρίας. Έκτοτε, η ροή των γεγονότων συσσωρεύει πιέσεις περισσότερο στον τελευταίο της διανομής του φαρμάκου, τα φαρμακεία. Μάλιστα εξαιτίας της υφεσιακής περιδίνησης, οι πιέσεις αργά-αργά δείχνουν να μετατρέπονται σε καθολική αμφισβήτηση του ρόλου μας στη θεραπευτική αλυσίδα. Όμως, επειδή παράλληλα αυξάνουν οι αδυναμίες και των υπόλοιπων συντελεστών στον τομέα της υγείας, αλλάζουν οι προτεραιότητες και στοιχίζονται προς μια νέα, ασθενοκεντρική προοπτική που εμείς καλούμαστε είτε να υπηρετήσουμε, είτε ευγενικά να την εγκαταλείψουμε στα χέρια άλλων. Δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια. Ο χρόνος είναι περιορισμένος και δεν υπάρχει ευχέρεια ούτε για λιγοψυχία αλλά ούτε και για ανεξάντλητες πνευματικές ασκήσεις. Έχει φτάσει η ώρα του πειραματισμού και της δράσης που θα μας κρατήσει στο φως, μακριά από το παραλυτικό ψύχος της σκιάς του δικού μας μαύρου κύκνου. Έχουμε όμως συνειδητοποιήσει την ανάγκη για συνεργασία ή θα την ψιθυρίζουμε λίγο πριν το δικό μας κύκνειο άσμα; 1/ Καθηγητής στο πολυτεχνικό ινστιτούτο του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, συγγραφέας. 2/ «Ο μαύρος κύκνος», ο αντίκτυπος του εξαιρετικά απρόβλεπτου, εκδόσεις Φερενίκη 2010 3/ Στο κείμενο ο όρος μαύρος κύκνος χρησιμοποιείται ως λογική μεταφορά. Ο Λευτέρης Μαρίνος είναι MSc φαρμακοποιός, μέλος του Φ.Σ. Αττικής elmarinos@gmail.com 30

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ & ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ / AΠΟΨΕΙΣ ΟΙ 7ΣΤΟΧΟΙ ΕΝΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΙΟΥ του Δημήτρη Πανταζή #146 Μάιος / Ιούνιος 2014 Το φαρµακείο και ο φαρ- µακοποιός, ως «κατάστηµα» υγείας και επιστήµονας υγείας αντίστοιχα, δεν παύουν να αποτελούν ταυτόχρονα και µια επιχειρηµατική µονάδα (µικρού ή µικροµεσαίου µεγέθους), η οποία καλείται να διαχειριστεί αποτελεσµατικά τους πόρους της (υλικούς και ανθρώπινους), προκειµένου να επιβιώσει και να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των πολιτών, καλύπτοντας αποτελεσµατικά και αποδοτικά τις ανάγκες τους σε προϊόντα και υπηρεσίες υγείας. Η κοινωνική επιχειρηµατικότητα, δηλαδή η επιχειρη- µατικότητα εκείνη που έχει ως κύριο στόχο της την κάλυψη των αναγκών των πολιτών, δεν είναι ούτε επιστήµη ούτε τέχνη ούτε προδιάθεση για εκµετάλλευση των άλλων, είτε αυτοί είναι πελάτες είτε συνεργάτες είτε εργαζόµενοι. Οφείλει να είναι, πάνω από όλα, µια διανοητική προδιάθεση, η οποία συνδυάζει την ανάληψη επενδυτικών κινδύνων µε ορθολογική αλλά και δηµιουργική αξιοποίηση πόρων, γνώσεων και εµπειριών. Μέσα στις σηµερινές πολύπλοκες συνθήκες, που τις χαρακτηρίζει ένα πλέγµα αλληλοεξαρτώµενων παραµέτρων, οι επιχειρηµατίες, που έχει ανάγκη η ίδια η κοινωνία, δεν µπορεί να είναι µοναχικοί ταξιδιώτες. Αντίθετα οφείλουν να είναι ηγέτες οµάδων, να είναι αυτοί που µπορούν να δηµιουργήσουν τις συνθήκες προσωπικής ανάπτυξης των µελών µιας οµάδας, να είναι αυτοί που διαµορφώνουν δηµιουργικά συνθήκες συνοχής µιας οµάδας, άνθρωποι µε υψηλή «συναισθηµατική νοηµοσύνη» και ταυτόχρονα άνθρωποι «ανήσυχοι», εξερευνητές, άνθρωποι της «περιπέτειας», άνθρωποι που θέλουν να ανοίξουν νέους δρόµους στους τοµείς ευθύνης τους και όχι µόνο. Η καινοτοµία, σε αδρές γραµµές, είναι αυτή που βοηθά την επιχειρηµατικότητα στον ανασχεδιασµό των δράσεων, των δοµών, των διαδικασιών κτλ., ώστε να επιτυγχάνεται η εξυπηρέτηση των πολιτών µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο, χωρίς να σπαταλούνται ανθρώπινοι ή υλικοί πόροι. Το φαρµακείο σήµερα, ως κατάστηµα υγείας, καλείται είτε να διαδραµατίσει σηµαντικότατο ρόλο στην παροχή και τον τρόπο παροχής προϊόντων και υπηρεσιών υγείας, είτε να «απορροφηθεί» από άλλα εµπορικά κανάλια που διακινούν ποικίλα προϊόντα. Σε µια πολύ ωραία µελέτη, µε τίτλο «Καινοτόµες Πρακτικές για Φαρµακεία» (Innovative Pharmacy Practices), που χρηµατοδοτήθηκε από την καναδική κυβέρνηση, αναφέρονται 7 κατηγορίες καινοτοµιών που συνδέονται µε τα φαρµακεία. Οι κατηγορίες αυτές είναι οι ακόλουθες: Συνεργαζόμενες ομάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Επέκταση του δικαιώματος συνταγογράφησης φαρμάκων. Διαχείριση των χρόνιων ασθενειών. Προαγωγή της υγείας και της πρόληψης. Φαρμακευτική φροντίδα για τους εξελθόντες από το νοσοκομείο ασθενείς. Συμβουλευτικές υπηρεσίες υγείας. Ενίσχυση της καινοτόμας φαρμακευτικής πρακτικής στους τομείς της πληροφορίας, της τεχνολογίας της επικοινωνίας, του αυτοματισμού και των φαρμακευτικών τεχνικών. Το µεγάλο ερώτηµα όµως είναι: µπορεί το µεµονωµένο φαρµακείο να ανταποκριθεί αποτελεσµατικά απέναντι σε αυτές τις απαιτήσεις; / Ο Δημήτρης Πανταζής είναι φαρμακοποιός, MBA, dpantazis@doto.gr 32