ΠΜΣ: ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ & ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ Θεωρίες Επαγγελματικής Ανάπτυξης Η τυπολογική θεωρία του Holland Διδάσκουσα: Δρ. Κατερίνα Αργυροπούλου 1
Η τυπολογική θεωρία του Holland (1973, 1985) Είναι μια από τις πιο πλατιά διαδεδομένες θεωρίες και ίσως η ευρύτερα αποδεκτή από τους επαγγελματικούς συμβούλους. Ανήκει στις θεωρίες του «ταιριάσματος» ανθρώπου και περιβάλλοντος, ενώ παράλληλα έχει πολλά στοιχεία από την τυπολογική θεωρία της προσωπικότητας που δέχεται ότι υπάρχουν τύποι ανθρώπων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Η έννοια του ταιριάσματος ως προς την ομοιότητα είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο διαμορφώθηκε η αντίληψη της επαγγελματικής καθοδήγησης στις αρχές του εικοστού αιώνα. Αρχικά, ονομαζόταν το μοντέλο χαρακτηριστικών και παραγόντων. Σήμερα αναφέρεται ως θεωρία ανθρώπου και περιβάλλοντος. 2
Η τυπολογική θεωρία του Holland Η λογική του ταιριάσματος ανθρώπου και περιβάλλοντος βασίζεται στην αντίληψη ότι στην ιδανική επαγγελματική επιλογή συνταιριάζονται τα χαρακτηριστικά του ατόμου με τις απαιτήσεις του επαγγέλματος. Οι παρεμβάσεις για τη διαμόρφωση της επαγγελματικής σταδιοδρομίας βοηθούν τα άτομα να συγκρίνουν τις προσωπικές τους πληροφορίες με επαγγελματικές ομάδες με τις οποίες ταιριάζουν. Έτσι, καταρτίζεται το προφίλ του ατόμου με διάφορα ψυχολογικά τεστ, κυρίως τεστ ενδιαφερόντων. Οι επαγγελματικοί σύμβουλοι ενισχύουν την αυτογνωσία των ατόμων με την ερμηνεία των αποτελεσμάτων, ενώ ταυτόχρονα, χρησιμοποιούν διάφορα μέσα πληροφόρησης για να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τα επαγγέλματα και τον κόσμο της εργασίας. 3
Η τυπολογική θεωρία του Holland Ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1970, και μέχρι σήμερα, το ταίριασμα μπορεί να γίνει με τον προσδιορισμό του βαθμού ομοιότητας των ατόμων με κάθε έναν από τους έξι τύπους της θεωρίας του Holland. H παρέμβαση στοχεύει στη διερευνηση επαγγελμάτων στα οποία οι τύποι αυτοί περισσότερο μοιάζουν ή στη διερευνηση επαγγελμάτων στα οποία ένα πραγματικό πρόσωπο το οποίο «τους μοιάζει πολύ» εργάζεται σήμερα. Το ταίριασμα ανθρώπου και περιβάλλοντος συμπεριλαμβάνει και άλλες εφαρμογές, όπως το ταίριασμα μεταξύ ενός ατόμου και των απαιτήσεων της συγκεκριμένης εργασίας ή της οργανωτικής κουλτούρας. Έτσι, περιγράφεται η αλληλεπίδραση των ατόμων και των περιβαλλόντων και οι επιπτώσεις αυτών αντίστοιχα. 4
Η τυπολογική θεωρία του Holland Για παράδειγμα, όταν υπάρχει έλλειψη ταιριάσματος ανθρώπου και περιβάλλοντος, τα άτομα μπορούν να εγκαταλείψουν το περιβάλλον, διότι οι ανάγκες τους δεν ικανοποιούνται ή οι ικανότητές τους δεν χρησιμοποιούνται. Παρομοίως, όταν σε ένα χώρο εργασίας ένα άτομο δεν πληροί τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος, η θητεία του ατόμου στο περιβάλλον αυτό μπορεί να καταλήξει σε μη ικανοποιητική έκβαση. 5
Η τυπολογική θεωρία του Holland Υιοθετώντας την αντίληψη ότι η επαγγελματική συμβουλευτική περιλαμβάνει τη θεώρηση του σχεδιασμού της ζωής, το ταίριασμα ανθρώπου και περιβάλλοντος μπορεί να αποτελεί ένα μέσο για την εύρεση ικανοποιητικών διεξόδων για τις ικανότητες και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου σε πολλούς ρόλους ζωής και, όχι απλά, στη σταδιοδρομία. Από πρακτική άποψη, αυτό σημαίνει ότι η ποιότητα ζωής ενός ατόμου μπορεί να επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από την αντιστοιχία ατόμου-περιβάλλοντος. 6
Θεωρητικό υπόβαθρο -Βασικές αρχές: H εκλογή ενός επαγγέλματος αποτελεί έκφραση της προσωπικότητας Τα μέλη μιας επαγγελματικής ομάδας έχουν παρόμοιες προσωπικότητες και παρόμοιο ιστορικό προσωπικής ανάπτυξης Επειδή τα μέλη μιας επαγγελματικής ομάδας έχουν παρόμοιες προσωπικότητες, θα αντιδρούν σε διάφορες καταστάσεις και προβλήματα με παρόμοιο τρόπο Τα επαγγελματικά επιτεύγματα, η σταθερότητα και η ικανοποίηση εξαρτώνται από το βαθμό συμφωνίας μεταξύ της προσωπικότητας ενός ατόμου και του επαγγελματικού του περιβάλλοντος. 7
Με αλλά λόγια Οι άνθρωποι κατά τον Holland τη στιγμή της επαγγελματικής επιλογής έχουν ένα έτοιμο ρεπερτόριο συμπεριφορών και προσπαθούν να ταιριάξουν τα χαρακτηριστικά αυτά με το κατάλληλο, από ψυχολογικής άποψης, περιβάλλον. Το περιβάλλον αυτό διευκολύνει την έκφραση των ενδιαφερόντων και των ικανοτήτων τους, ενώ εκφράζει τις αξίες τους Η συμπεριφορά ενός ατόμου καθορίζεται από την αλληλεπίδραση της προσωπικότητάς του και των χαρακτηριστικών του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο λειτουργεί. 8
Η Τυπολογική Θεωρία του Holland-Βασικές υποθέσεις: Οι περισσότεροι άνθρωποι, με βάση τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας τους, μπορούν να καταταγούν σε έναν από τους παρακάτω έξι τύπους προσωπικότητας: τον Ρεαλιστικό (Realistic), τον Ερευνητικό (Investigative), τον Καλλιτεχνικό (Artistic), τον Κοινωνικό (Social), τον Επιχειρηματικό (Enterprising) και τον Συμβατικό (Conventional)- RIASEC Υπάρχουν αντίστοιχα έξι τύποι περιβαλλόντων που χαρακτηρίζονται από τους ανθρώπους που εργάζονται σε αυτά (δεξιότητες ή χαρακτηριστικά) 9
Οι έξι τύποι προσωπικότητας κατά τη θεωρία του Ηolland : 1. Ρεαλιστικός (Realistic): προτιμά δραστηριότητες, όπως χειρισμός μηχανημάτων, εργαλείων, καθώς και εργασίες στο ύπαιθρο. Αντιπαθεί τις εκπαιδευτικές ή κοινωνικές δραστηριότητες. 2. Ερευνητικός (Investigative): προτιμά δραστηριότητες που σχετίζονται με την επιστημονική διερεύνηση φυσικών, βιολογικών και πολιτισμικών φαινομένων, με στόχο να ελέγξει τα φαινόμενα αυτά. Αντιπαθεί τις μονότονες δραστηριότητες, τις κοινωνικές δραστηριότητες ή τις δραστηριότητες που σχετίζονται με άσκηση πειθούς. 10
Οι έξι τύποι προσωπικότητας κατά τη θεωρία του Ηolland : 3. Καλλιτεχνικός (Artistic): Τα άτομα αυτού του τύπου προτιμούν ελεύθερες και μη συστηματικές δραστηριότητες, έχουν καλλιτεχνικές ικανότητες, είναι εκφραστικά, παρορμητικά και στερούνται πρακτικών και οργανωτικών δεξιοτήτων 4. Κοινωνικός (Social): Τα άτομα αυτού του τύπου προτιμούν τις δραστηριότητες που συνεπάγονται σχέσεις με άλλους ανθρώπους (διδασκαλία, παροχή βοήθειας, συμβουλών, κοινωνικής εργασίας), ενώ στερούνται πρακτικές δεξιότητες και αντιπαθούν την ενασχόληση με υλικά, εργαλεία ή μηχανές. 11
Οι έξι τύποι προσωπικότητας κατά Ηolland : 5. Επιχειρηματικός (Enterprising) : Τα άτομα αυτού του τύπου προτιμούν τις δραστηριότητες που συνεπάγονται τις σχέσεις με άλλους ανθρώπους, με σκοπό την επίτευξη οργανωτικών στόχων ή την απόκτηση οικονομικού κέρδους. Έχουν ηγετικές ικανότητες, είναι φιλόδοξα, ριψοκίνδυνα, ενώ στερούνται επιστημονικής παρατήρησης. 6. Συμβατικός (Conventional): Προτιμά δραστηριότητες που περιλαμβάνουν συγκεκριμένη και τακτική διαχείριση στοιχείων, ενώ αντιπαθεί τις ασαφείς, ελεύθερες και μη συστηματικές δραστηριότητες. 12
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟΣ ΣΥΜΒΑΤΙΚΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ 13
Συμπληρωματικές έννοιες συνέπεια διαφοροποίηση συμφωνία ταυτότητα λογισμός 14
Η έννοια συνέπεια αναφέρεται Τόσο στον τύπο της προσωπικότητας όσο και του περιβάλλοντος Μερικοί τύποι έχουν περισσότερα κοινά στοιχεία με ορισμένους τύπους από ό,τι με κάποιους άλλους Όσο πλησιέστερα βρίσκονται οι τύποι που περιγράφουν την προσωπικότητα ενός ατόμου, τόσο μεγαλύτερη συνέπεια θεωρείται ότι παρουσιάζει η προσωπικότητα Π.χ. Ρεαλιστικός ερευνητικές και συμβατικές δραστηριότητες θεωρείται πιο συνεπές από το ρεαλιστικό άτομο προς επιχειρησιακές και κοινωνικές. 15
Η απουσία συνέπειας δεν προϋποθέτει μια αδύνατη επαγγελματική επιλογή Ωστόσο, στόχος της επαγγελματικής συμβουλευτικής είναι να βρεθεί το κατάλληλο επαγγελματικό περιβάλλον που να ταιριάζει με την παρουσία κοινών στοιχείων σε σχέση με ορισμένους τύπους 16
Η έννοια διαφοροποίηση αναφέρεται Στο βαθμό στον οποίο ένα άτομο είναι με σαφήνεια καθορισμένο. Μερικά άτομα παρουσιάζουν μεγαλύτερη ομοιότητα με έναν συγκεκριμένο τύπο και μικρότερη ομοιότητα με άλλους τύπους Η παρουσία πολλών ενδιαφερόντων ή η σωστή ιεράρχηση αυτών διαφοροποιεί ή δεν διαφοροποιεί τη σχετική ομοιότητα με τους αντίστοιχους τύπους Ένα άτομο που παρουσιάζει ίση ομοιότητα και προς τους έξι τύπους θεωρείται μη διαφοροποιημένο ή ελάχιστα καθορισμένο 17
Ένα άτομο μη διαφοροποιημένο έχει χαρακτηριστικά ανάμικτα από διαφορετικούς τύπους και διαφορετικά περιβάλλοντα. Το άτομο αυτό έχει δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων και χρειάζεται επαγγελματική συμβουλευτική. Ο σύμβουλος χρειάζεται να βοηθήσει το άτομο να διερευνήσει στόχους, ενδιαφέροντα, ικανότητες και αξίες. Δηλαδή, να αντιμετωπίσει ζητήματα αυτογνωσίας, να ιεραρχήσει ενδιαφέροντα, να ανακαλύψει νέες επαγγελματικές λύσεις και επιλογές. 18
Η έννοια συμφωνία Συμφωνία έχουμε όταν τα άτομα εργάζονται ή ζουν σε περιβάλλοντα τύπου παρόμοιου ή ίδιου προς τον δικό τους Η επαγγελματική ικανοποίηση, η σταθερότητα και η επίτευξη στο επάγγελμα εξαρτώνται από το βαθμό συμφωνίας τύπου προσωπικότητας και περιβάλλοντος μέσα στο οποίο εργάζεται το άτομο. Το εξάγωνο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καθορίσει το βαθμό συμφωνίας μεταξύ του τύπου του ατόμου και του περιβάλλοντος. Π.χ. Καλύτερο ταίριασμα θα ήταν ένας Ρεαλιστικός τύπος σε ένα ρεαλιστικό περιβάλλον ή αμέσως μετά, ένας ρεαλιστικός τύπος σε ένα ερευνητικό περιβάλλον Ο μικρότερος βαθμός συμφωνίας εμφανίζεται ανάμεσα στις απέναντι κορφές του εξαγώνου 19
Η έννοια ταυτότητα αναφέρεται Στη σαφήνεια και τη σταθερότητα των προτιμήσεων, των στόχων και των ταλέντων του ατόμου ή των στόχων, των καθηκόντων και των αμοιβών του περιβάλλοντος. Το ερώτημα που αναδεικνύεται στη συμβουλευτική διαδικασία είναι κατά πόσο το άτομο έχει καθαρή εικόνα για τα επαγγελματικά του σχέδια και τις ενδεχόμενες επαγγελματικές ευκαιρίες, και γνώση για το πώς μπορεί να υλοποιήσει τις επιλογές του; Η διαμόρφωση της επαγγελματικής ταυτότητας αποτελεί βασικό στόχο της συμβουλευτικής διαδικασίας και προϋποθέτει την επίτευξη των κύριων εννοιών- δηλαδή της συμφωνίας και τη διαφοροποίησης. 20
Η έννοια λογισμός Βασίζεται στις αποστάσεις των τύπων στο εξάγωνο Τύποι που βρίσκονται σε γειτονικές κορφές σχετίζονται περισσότερο μεταξύ τους με τύπους που δεν γειτνιάζουν ή έχουν διαμετρικά αντίθετη θέση (μεγάλη απόσταση). 21
Το εξάγωνο και οι τρεις λειτουργίες καθορίζει το βαθμό συνέπειας των ενδιαφερόντων του ατόμου όσον αφορά στη σχέση μεταξύ του πρωτογενούς, δευτερογενούς και τριτογενούς τύπου στο εξάγωνο σε ένα παράλληλο τρόπο, καθορίζει το βαθμό συνέπειας σε ένα περιβάλλον ακόμη, αναδεικνύει το βαθμό συμφωνίας μεταξύ τύπου προσωπικότητας και περιβάλλοντος παρέχοντας συγκρίσεις της απόστασης μεταξύ τύπου και περιβάλλοντος 22
Στην επαγγελματική συμβουλευτική Ερωτήματα που απασχολούν τον Σύμβουλο: Ποιος είναι ο τύπος ή ο συνδυασμός τύπων της προσωπικότητας του πελάτη; Ποιος είναι ο βαθμός ταύτισης του πελάτη με τα επαγγελματικά του περιβάλλοντα; Πόσο σταθερά είναι τα ενδιαφέροντα του πελάτη; Ποιες είναι οι φιλοδοξίες του ατόμου στις ηλικίες των 12, 15, 18 και 23; Υπάρχει συμφωνία μεταξύ των ενδιαφερόντων στις ονειροπολήσεις του ατόμου; Πόσο διαφοροποιημένα / διακριτά είναι τα ενδιαφέροντα του πελάτη; Πόσο ταιριαστές είναι οι επαγγελματικές προσδοκίες του πελάτη; 23
Ακόμη. Ποιο ρόλο διαδραματίζει η συμφωνία στις επαγγελματικές αποφάσεις; Πόσο «αληθινά» και ρεαλιστικά είναι τα ενδιαφέροντα του πελάτη; Πώς θα βοηθήσει το άτομο να προσδιορίσει ένα επαγγελματικό περιβάλλον που βρίσκεται σε συμφωνία με τα ενδιαφέροντά του; Πώς θα χρησιμοποιήσει τη θεωρία του Holland προκειμένου να βοηθήσει το άτομο να κατανοήσει τα διλήμματα που αφορούν την εργασία του; Ποιες παρεμβάσεις θεωρούνται κατάλληλες προκειμένου να ενισχυθεί η επαγγελματική διερεύνηση του πελάτη και η διαδικασία λήψης των επαγγελματικών του αποφάσεων; 24
Ερωτηματολόγιο Holland (Self Directed Search-SDS) Σκοπός του ερωτηματολογίου είναι η αξιολόγηση των επαγγελματικών ενδιαφερόντων Με βάση τα αποτελέσματά του μπορούμε να δούμε πώς σχετίζονται α) η προτίμηση του ατόμου προς συγκεκριμένες δραστηριότητες β) συγκεκριμένες δεξιότητές του γ) η προτίμησή του προς ορισμένα επαγγέλματα δ) ο βαθμός στον οποίο το ίδιο το άτομο εκτιμά πως κατέχει ορισμένες ικανότητες/δεξιότητες 25
Περιγραφή Πρόκειται για ένα ερωτηματολόγιο αυτοαναφοράς το οποίο μπορεί να βαθμολογηθεί από το ίδιο το άτομο που το συμπληρώνει Αποτελείται από 5 κλίμακες Τι ονειρεύτηκα να γίνω Δραστηριότητες (6 υποκλίμακες 11 προτάσεις η καθεμία) Ικανότητες (6 υποκλίμακες 11 προτάσεις η καθεμία) Επαγγέλματα (6 υποκλίμακες 14 προτάσεις η καθεμία) Αυτοαξιολόγηση Η συσχέτιση με τις επαγγελματικές ομάδες γίνεται με τη βοήθεια του συνοδευτικού φυλλαδίου «Ευρετήριο Επαγγελμάτων» και το Λεξικό των Επαγγελματικών Κωδίκων του Holland 26
Τρόπος βαθμολόγησης Το ερωτηματολόγιο περιέχει προτάσεις με διωνυμική επιλογή «μου αρέσει» ή «δεν μου αρέσει» και «ναι» ή «όχι» Η βαθμολογία υπολογίζεται για κάθε υποκλίμακα με βάση τις καταφατικές απαντήσεις Το ερωτηματολόγιο μπορεί να βαθμολογηθεί από τον ίδιο τον ενδιαφερόμενο και καταλήγει σε έναν επαγγελματικό κωδικό τριών γραμμάτων, που αντανακλά τα τρία επικρατέστερα περιβάλλοντα στο εξάγωνο του Holland. 27
Ερμηνεία αποτελεσμάτων Για παράδειγμα, ΕΚΚ, είναι ο επαγγελματικός κωδικός ενός ατόμου που το υψηλότερο διαφέρον του είναι το Ερευνητικό ακολουθούμενο από το Κοινωνικό και το Καλλιτεχνικό. Η χρήση του SDS διευκολύνεται από το The Occupational Finder (Ευρετήριο Επαγγελμάτων) που δίνει μια λίστα 1500 επαγγελμάτων με κώδικα τριών γραμμάτων. 28
Πληθυσμός που απευθύνεται Μαθητές Λυκείου, φοιτητές και ενήλικοι Χρόνος επίδοσης: 35-45 λεπτά Διαθέσιμο λογισμικό: www.self-directed-search.com 29
Ψυχομετρικά Χαρακτηριστικά Αξιοπιστία (με πόση ακρίβεια μετρά αυτό που μετρά) Αξιοπιστία εσωτερικής συνέπειας επιμέρους κλιμάκων ιδιαίτερα ικανοποιητική για όλους τους τύπους (0.90-0.94) Επαναληπτικών μετρήσεων (4-12 εβδομάδες) 0.76 0.89 Εγκυρότητα (εάν το τεστ μετρά αυτό που μετρά, όλα όσα θέλουμε να μετρά και τίποτε άλλο εκτός από αυτά που θέλουμε να μετρά) Εγκυρότητα ως προς το κριτήριο: επαγγελματική προτίμηση και επιλογή κατεύθυνσης σπουδών (για φοιτητές), επαγγελματική επιλογή (παρούσα απασχόληση) για τους ενήλικες. στατιστικό κριτήριο k μέτρια επίπεδα Συγχρονική εγκυρότητα: διαφορές υπαρκτές και συνάφειες μεταξύ των εκδόσεων. Ικανοποιητικοί δείκτες. 30
Χρήση στην επαγγελματική συμβουλευτική Ποια σταδιοδρομία να ακολουθήσω. Διαφορετικοί πληθυσμοί Διοίκηση ανθρώπινου δυναμικού, αξιολόγηση, επιλογή, επαγγελματική ανάπτυξη Σοβαρό ερευνητικό εργαλείο Γενικά, τυγχάνει ευρείας αποδοχής ανάμεσα στους επαγγελματίες σε τομείς όπως, η Ψυχολογία, η Συμβουλευτική και άλλα συγγενικά πεδία (McKee& Levinson, 1990) 31
Κριτική εργαλείου Συνεχίζει να είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο επαγγελματικών ενδιαφερόντων. Απλό, οικονομικό, ακριβές, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα και ομάδες και να προκαλέσει συζητήσεις για θέματα που σχετίζονται με την επαγγελματική επιλογή. Το γεγονός ότι είναι τόσο δημοφιλές μεταξύ συμβούλων και ερευνητών αποτελεί μαρτυρία της χρησιμότητας και της αποτελεσματικότητάς του (Daniels, 1994). 32
Διατίθεται από Psychological Assessment Resources, Inc., 16204 N. Florida Avenue Lutz, FL33549, www.paric.com Άλλοι διαθέσιμοι τύποι του Self-Directed Search Ενήλικες και μεγαλύτερης ηλικίας εφήβους με χαμηλό εκπαιδευτικό υπόβαθρο και βοηθά στην αξιολόγηση των ενδιαφερόντων τους. Τα αποτελέσματα καταλήγουν σε ένα κωδικό δύο γραμμάτων Ενήλικες για επαγγέλματα υψηλού επιπέδου επαγγελματικής ευθύνης Μαθητές γυμνασίου και τους βοηθά να διερευνήσουν και να αξιολογήσουν τα ενδιαφέροντά τους για να σχεδιάσουν τη μελλοντική τους εκπαίδευση και επαγγελματική σταδιοδρομία 33
Προσαρμογή του SDS σε ελληνικό πληθυσμό Τουλουμάκου, Α. (2005). The Self-Directed Search. Στάθμιση του εργαλείου Δοκίμιον Αυτοαναφοράς του John Holland. Διπλωματική Εργασία, Τμήμα Φ.Π.Ψ., ΕΚΠΑ. Sidiropoulou-Dimakakou, D. Mylonas, K. & Argyropoulou, E. (2008). Hexagonal person-environment fit personality types for a sample of Greek university students. International Journal of Educational andvocational Guidance, 8(2),11-125. 34
Τουλουμάκου, Α. (2005). The Self-Directed Search. Στάθμιση του εργαλείου Δοκίμιον Αυτοαναφοράς του John Holland. Διπλωματική Εργασία, Τμήμα Φ.Π.Ψ., ΕΚΠΑ. Δείγμα: 254 φοιτητές Φ.Π.Ψ. και Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Συνολική αξιοπιστία: ικανοποιητική Ενδείξεις εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής. Επιβεβαιώθηκε η λύση των έξι παραγόντων Το εξαγωνικό μοντέλο είναι παραμορφωμένο, ενώ η σειρά RIASEC δεν μπορεί να διατηρηθεί. Οι τύποι Διερευνητικός, Ρεαλιστικός και Συμβατικός βρίσκονται εξαιρετικά κοντά μεταξύ τους. Αντιμεταθέσεις τύπων σε σχέση με το μοντέλο 35
Sidiropoulou-Dimakakou, D. Mylonas, K. & Argyropoulou, E. (2008). Hexagonal person-environment fit personality types for a a sample of Greek university students. International Journal of Educational and Vocational Guidance, 8(2), 11-125. Δείγμα: 156 φοιτητές και φοιτήτριες προπτυχιακού και μεταπτυχιακού επιπέδου του Τμήματος Φ.Π.Ψ. Αξιοπιστία ιδιαίτερα ικανοποιητική Τα αποτελέσματα υποστήριξαν την εγκυρότητα του μοντέλου στην Ελλάδα Ασυνέπειες στο σχήμα του εξαγωνικού μοντέλου, όπου Ρεαλιστικός και Διερευνητικός βρίσκονται πολύ κοντά, με συνέπεια την παραμόρφωση του εξαγώνου Το εξαγωνικό μοντέλο βρέθηκε δεξιόστροφο και επιβεβαιώθηκε η σειρά των τύπων κατά Holland. 36
Γενικά Τα αποτελέσματα αυτά μπορούν να αποδοθούν σε πολιτισμικές ελληνικές παραμέτρους ή σε δημογραφικά οικονομικά επίπεδα κατά την επιλογή (Furnham, 2001) Αυτά με τη σειρά τους μπορούν να επηρεάσουν τα επαγγελματικά ενδιαφέροντα ή τη δομή των ενδιαφερόντων για μια πληθυσμιακή ομάδα στην Ελλάδα Αυτό σημαίνει ότι η αγορά εργασίας στην Ελλάδα, οι εξελίξεις στην τεχνολογία, η επαγγελματική ασφάλεια επηρεάζουν αξίες, ενδιαφέροντα, δεξιότητες και συμπεριφορές σχετικές με εκείνες των δύο τύπων Ρεαλιστικός και Διερευνητικός, ώστε να εκλαμβάνονται ως όμοιοι σε περιεχόμενο 37
Γενικά Όλες οι μετρήσεις είναι ευαίσθητες σε διαφορές φύλου και πολιτισμικού υπόβαθρου όταν εξετάζονται. Αυτό σημαίνει ότι η εξαγωνική δομή γίνεται πιο ευαίσθητη όταν μελετώνται περισσότεροι πληθυσμοί Τα αποτελέσματα των δύο αυτών μελετών βρίσκονται σε συμφωνία με τα ευρήματα της μετα-ανάλυσης των Rounds & Tracey (1996)- 76 δείγματα από 18 χώρες εκτός ΗΠΑ Το ταίριασμα στο μοντέλο ήταν χαμηλότερο από ό,τι στα δείγματα εντός ΗΠΑ. Πόσο καλά το εξαγωνικό μοντέλο μπορεί να περιγράψει τη δομή των ενδιαφερόντων σε δείγματα εκτός ΗΠΑ; 38
Ακόμη... Αντίστοιχα προβλήματα υπάρχουν σε δείγματα εθνικών και φυλετικών ομάδων εντός ΗΠΑ (δηλαδή, το σχήμα του εξαγώνου δεν είναι ίδια μεταξύ των πολιτισμών) Το μοντέλο είναι «ανεπαρκές όταν εφαρμόζεται στον κινεζικό πληθυσμό» Τίθεται σε αμφισβήτηση η εξέταση της παγκοσμιότητας της θεωρίας του Holland, καθώς η εξέταση της παγκοσμιότητας της θεωρίας του ξεκινά από το εξάγωνο; (Fouad & Dancer, 1992). Σύμφωνα με τον Holland (1992) το εξαγωνικό μοντέλο προσομοιάζει περισσότερο σε ένα παραμορφωμένο πολύγωνο παρά σε κανονικό εξάγωνο. 39
Τέλος... Το εξάγωνο είναι περισσότερο παραμορφωμένο σε δείγματα γυναικών παρά ανδρών Η διαφορετική δομή αποκτά ιδιαίτερη σημασία όταν ο Holland στη θεωρία του μιλά για τη δική μας κουλτούρα Τι σημαίνει δική μας κουλτούρα; (εφαρμογή μόνο σε λευκούς άνδρες;) Μήπως η θεωρία του Holland περιγράφει τη δομή των ενδιαφερόντων με βάση ένα αγγλο-αμερικάνικο κριτήριο, απέναντι στο οποίο κάθε απόκλιση θεωρείται ομαλή; 40
Βιβλιογραφία Herr, E., Cramer, S. H. & Niles, S. G. (2004). Career Guidance and Counseling through the Life Span. USA: Pearson Education Inc. Holland, J. H (1977). Making Vocational Choices. A Theory Of Vocational Personalities and Work Environments. Englewood Cliffs. New Jersey: Prentice - Hall, Inc. Κάντας, Αρ & Χαντζή, Αλ. (1991). Ψυχολογία της Εργασίας. Θεωρίες επαγγελματικής Ανάπτυξης. Στοιχεία Συμβουλευτικής. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Κασσωτάκης, Μ. (2002) ( (επιμ. έκδοσης). Συμβουλευτική και Επαγγελματικός Προσανατολισμός. Αθήνα: Τυπωθήτω. Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Δ. (2010). Επαγγελματική Αξιολόγηση. Αθήνα: Μεταίχμιο. Sharf R, S. (2006). Applying Career Development Theory to Counseling. Canada: Thompson Brooks/Cole. 41
Βιβλιογραφία Sidiropoulou-Dimakakou, D. Mylonas, K. & Argyropoulou, E. (2008). Hexagonal person-environment fit personality types for a a sample of Greek university students. International Journal of Educational and Vocational Guidance, 8(2), 11-125. Τουλουμάκου, Α. (2005). The Self-Directed Search. Στάθμιση του εργαλείου Δοκίμιον Αυτοαναφοράς του John Holland. Διπλωματική Εργασία, Τμήμα Φ.Π.Ψ., ΕΚΠΑ. Walsh, W. B. & Osipow, S. H. (1990). Career Counseling. Contemporary Topics in Vocational Psychology. N. J.: Hillsdale, Lawrence Erlbaum Associates, Publishers. Zunker, V.G. (1998). Career Counseling.Applied concepts of life planning (5η έκδοση). California: Brooks/Cole Publishing Company. 42