Τι θα πούμε απόψε Ατυχήματα και καταστροφές Πρόληψη και ελαχιστοποίηση επιπτώσεων Ανοικτό Λαϊκό Πανεπιστήμιο Κρήτης Παράρτημα Ηρακλείου 1 η Οκτωβρίου 2012 Οι απόψεις του ομιλητή είναι προσωπικές και δεν δεσμεύουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Εισαγωγή Ορισμοί και στατιστικές Μείζονες απειλές υγείας - Ανάλυση της ΠΟΥ Τραυματισμοί Ανάλυση της ΕΕ Καταστροφές - Πρόληψη και ελαχιστοποίηση επιπτώσεων, ανάλογα με την απειλή Σε επίπεδο πολιτών Ενωσιακό κεκτημένο υο λόγια ως επίλογος Εισαγωγή Ορισμοί και στατιστικές Απειλή (hazard) Πιθανότητα να σημειωθεί ζημιογόνο φαινόμενο. Έχουμε διάφορα είδη απειλών (φυσικές, τεχνολογικές, κοινωνικές). Γενικά δεν τις ελέγχουμε! Τρωτότητα (vulnerability) Η πιθανότητα απωλειών (θύματα ή/και ζημιές). Εξαρτάται από τα μέτρα πρόληψης. Την ελέγχουμε! x = Ορισμοί Επικινδυνότητα (risk) Αναμενόμενες απώλειες (θύματα ή/και ζημιές). Το γινόμενο απειλής επί τρωτότητα. Την ελέγχουμε! Ιός γρίπης των χοίρων 1
Ορισμοί Απειλή Τρωτότητα Επικινδυνότητα Ετήσια επιβάρυνση λόγω ασθενειών, ΕΕ-27 Στατιστικές ΕΚΑΒ Κρήτης - 2011 6.121 περιστατικά εκ των οποίων 5.484 (15%) αφορούσαν ΤΡΑΥΜΑ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ 8091 ΤΡΟΧΑΙΑ 2762 ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΑ+ΑΝΑΚΟΠΗ 2275 ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΑ 188 ΧΡΗΣΤΕΣ 516 ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΑ 150 ΠΝΙΓΜΟΙ 89 0 1000 2000 000 4000 5000 6000 7000 8000 9000 Πηγές: WHO, 2004 Πηγή: ημήτρης ΒΟΥΡΒΑΧΑΚΗΣ, ΕΚΑΒ 2
Τι φοβούνται οι πολίτες σε Ελλάδα και ΕΕ Μείζονες απειλές της υγείας Ανάλυση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας Πηγή: Ειδικό Ευρωβαρόμετρο 71, Νοέμβριος 2011 Καρδιοπάθεια - κύριες αιτίες Πηγή: WHO - 2009
Οι απειλές εξελίσσονται Καρκίνος του πνεύμονα και τσιγάρο Πηγή: WHO - 2009 9 επιπλέον χρόνια ζωής Για καλύτερη ποιότητα ζωής 4
Άλλοι παράγοντες κινδύνου Χώρες μεσαίων εισοδημάτων Σεξουαλική επαφή χωρίς προφυλάξεις Μολυσμένο νερό, έλλειψη αποχέτευσης Χώρες χαμηλών εισοδημάτων Καπνός από τζάκια και σόμπες Παιδική ασιτία Ελλιπής θηλασμός Αβιταμινώσεις, ελλείψεις ιχνοστοιχείων Πρόληψη σημαντικότερων ασθενειών Κόβουμε το τσιγάρο! Τακτικές ιατρικές εξετάσεις (υπέρταση, παχυσαρκία, ζάχαρο, χοληστερίνη) Φυσική άσκηση ιατροφή Μαθαίνουμε ΚΑΡΠΑ (λίγα οινοπνευματώδη, πολλά λαχανικά/φρούτα, λίγα λιπαρά κλπ.) Καθαρός αέρας και νερό Λοιπές γενικές προφυλάξεις (προφυλακτικά, προστασία στους χώρους εργασίας) Τραυματισμοί Ανάλυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης 5
Θάνατοι 252.000 Πηγή: Injuries in the EU, 200-2005 Νοσοκομειακές εισαγωγές 7.000.000 Περίθαλψη σε εξωτερικά ιατρεία νοσοκομείων 4.200.000 Άλλη ιατρική περίθαλψη 18.00.000 Πυραμίδα τραυματισμών 60 εκατ. πολίτες (12% του πληθυσμού της ΕΕ) τραυματίζονται ετησίως 50 εκατ. ημέρες νοσηλείας ετησίως (9% του συνόλου) εκατομμύρια μόνιμες αναπηρίες Κόστος: 1250 7250 ανά θανατηφόρο τραυματισμό και 4800 12.000 ανά μη θανατηφόρο τραυματισμό Κύρια αιτία θανάτου παιδιών, εφήβων και νέων Μέσος χρόνος νοσηλείας 7,9 ημέρες (Ελλάδα 5,2 ελάχιστο ΕΕ-27) Πηγή: Injuries in the EU, 200-2005 Τραυματισμοί ανά τομέα Αιτίες θανατηφόρων τραυματισμών Θανατηφόροι τραυματισμοί και ηλικία Αυτοκτονίες* Άλλες αιτίες* Τροχαία (οχήματα)** Πτώσεις ηλητηριάσεις Πνιγμοί** Πυρκαγιές Τροχαία (άλλα) ολοφονίες Θάνατοι από τραυματισμούς ΕΕ-27 (ποσοστά %) 2 2 2 4 9,4 19 21 45,2 24 2 9,9 0 5 10 15 20 25 0 8,6 * Ελλάδα - ελάχιστο ΕΕ ** Ελλάδα - μέγιστο ΕΕ Νέοι Ηλικίες 1-4 Τροχαία 26% Πνιγμοί 21% Πυρκαγιές 9% Πτώσεις 7%, ηλητηριάσεις 5%, ολοφονίες 5% Ηλικίες 15-24 Τροχαία 51% Αυτοκτονίες 21% ηλητηριάσεις 4% Ηλικιωμένοι Ηλικίες άνω των 65 Πτώσεις 6% Αυτοκτονίες 15% Τροχαία 10% ηλητηριάσεις 2% Πυρκαγιές 2% Πνιγμοί 2% Στην Ελλάδα το ποσοστό θανάτων από τραυματισμούς στην ηλικία 65+ είναι 1,4% (ελάχιστο της ΕΕ-27) 6
Θανατηφόροι τραυματισμοί και φύλο Θανατηφόροι τραυματισμοί - σπίτι & ψυχαγωγία Ψυχαγωγικά παιχνίδια 6 Λοιπές γνωστές δραστηριότητες 18 Αθλητικές δραστηριότητες 18 100.000 Λοιπές άγνωστες δραστηριότητες Οικιακές εργασίες 4 16 Ζωτικές δραστηριότητες 4 Μαστορέματα Εκπαιδευτικές δραστηριότητες 1 0 5 10 15 20 25 0 5 40 109.512 θάνατοι, 2.200.000 τραυματισμοί (ΕΕ-27, μέσος ετήσιος όρος 200-2007) Ελλάδα 1.62 θάνατοι Θανατηφόρα τροχαία ανά τύπο οχήματος Θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα ανά κλάδο Ποσοστά θανάτων από τροχαία ανά τύπο οχήματος Οικοδομή 0 Επιβατικά αυτοκίνητα 5 Βιομηχανία 20 Πεζοί 17 Εφοδιαστική 18 Μοτοσικλέτες 12 Γεωργία, δασοκομία, κυνήγι 14 Λιανικό εμπόριο, επισκευές 9 Λοιπά 11 Χρηματοπιστωτικά, μεσίτες κλπ. 7 Ποδήλατα 7 Εταιρείες κοινής ωφελείας 1 0 10 20 0 40 50 60 Ξενοδοχεία, εστιατόρια 1 47.187 θάνατοι, 1.774.86 τραυματισμοί (ΕΕ-27, μέσος ετήσιος όρος 200-2007) Ελλάδα 1.60 θάνατοι, 20.988 τραυματισμοί 0 5 10 15 20 25 0 5 6.216 θάνατοι, 4.655.044 τραυματισμοί (ΕΕ-27, μέσος ετήσιος όρος 200-2007) Ελλάδα 10 θάνατοι, 16.529 τραυματισμοί 7
Συσκευές και τραυματισμοί στο σπίτι Συσκευές και τραυματισμοί από μαστορέματα Εργαλεία κουζίνας (πλην ηλεκτρικών) 10,7 Σκάλα, σκαλωσιά 11,7 Μαχαιροπήρουνα 5,0 Φορητό τρυπάνι/τρίφτης 7,0 Σκάλες, σκαλωσιές 4,2 Φορητό ηλεκτρικό πριόνι 5, Οικιακές συσκευές 4,2 Μηχανοκίνητο όχημα,9 Καρέκλες, πάγκοι,1 Κρουστικό εργαλείο,6 Εργαλεία κήπου (μηχανικά) 2,8 Κοπτικό εργαλείο,1 Λίπη και καυτά υγρά (πλην βραστού νερού) Μεταλλικές συσκευασίες 2,2 2,1 Κολλητήρι Πριόνι χειρός 2,2 2,1 Εργαλεία κήπου (χειρός) 2,0 ομικό μεταλλικό στοιχείο 1,7 Εξοπλισμός εργαστηρίου 1,6 Κατσαβίδι χειρός 1,2 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0 Αθλητισμός και τραυματισμοί Πρόληψη τραυματισμών παιδιά και νέοι Ποδόσφαιρο 6 Χειροσφαίριση 7 Γυμναστική/Αεροβική 7 Σκι 6 Ιππασία 6 Χόκεϋ 5 Καλαθοσφαίριση 4 Βόλλεϋ Πατίνια Τέννις Ποδηλασία Πατινάζ επί πάγου 2 Κολύμβηση 2 Πολεμικές τέχνες 2 Τροχάδην/Βάδην 1 0 5 10 15 20 25 0 5 40 Κυκλοφοριακή αγωγή στα παιδιά Μαθήματα κολύμβησης εν παίζουμε με σπίρτα και αναπτήρες Τα δηλητήρια (κάθε είδους) στο ντουλάπι ιατηρούμε το διάλογο με τους νέους για την αντιμετώπιση αυτοκτονιών Οι μοτοσικλετιστές φορούν σωστά ΚΡΑΝΟΣ Όχι κινητό κατά την οδήγηση! Όταν πίνουμε, δεν οδηγούμε! 8
Πρόληψη τραυματισμών - όλοι Προσοχή στο δρόμο (ως οδηγοί αλλά και ως πεζοί) στο γήπεδο (ποδόσφαιρο) και στο γυμναστήριο στην κουζίνα (εργαλεία, συσκευές, φριτέζες, ) στα μαστορέματα (σκάλες, σκαλωσιές, τρυπάνια) Επικίνδυνα επαγγέλματα Οικοδόμοι και Βιομηχανικοί εργάτες Εργαζόμενοι στην Εφοδιαστική Αγρότες (μηχανήματα, φυτοφάρμακα) Καταστροφές Πρόληψη και ελαχιστοποίηση επιπτώσεων Σε επίπεδο πολιτών, ανάλογα με την απειλή Παγκόσμιες φυσικές καταστροφές Φυσικές καταστροφές Billions of USD per decade 500 450 400 50 Geological Hydrometeorological 45 495 Αυξανόμενες οικονομικές απώλειες 00 250 200 150 100 50 4 11 14 24 47 88 160 10 0 56-65 66-75 76-85 86-95 96-05 decade Millions of casualties per decade 2.66 2.5 2 1.7 Geological Hydrometeorological Αλλά λιγότερα θύματα Πηγή: MunichRe, 2012 1.5 1 0.5 0 0.67 0.65 0.9 0.22 0.25 0.22 0.17 0.05 56-65 66-75 76-85 86-95 96-05 decade Πηγή: EM-DAT: The OFDA/CRED International Disaster Database Παρουσίαση M. Jaraud, ΓΓ WMO 9
Θάνατοι από τρομοκρατία, 2008 Ψυχολογικός παράγοντας Καταστροφή Enschede (Ολλανδία) 2000 22 νεκροί 947 τραυματίες 12.000 συνεδρίες με ψυχολόγους την επόμενη τετραετία Μετατραυματική Αγχώδης ιαταραχή (PTSD) Οι νευροψυχιατρικές ασθένειες πρώτη αιτία υποβαθμισμένης ποιότητας ζωής (DALYs) Πηγή:The National Counterterrorism Center 2008 Report on Terrorism Κυριότερες φυσικές απειλές Σεισμοί Μεγάλη χρονική απόσταση Μεγάλες υλικές ζημιές σχετικά λίγα θύματα Ελαχιστοποίηση επιπτώσεων: Αντισεισμικές οικοδομές (Σχεδιασμός νέων οικοδομών, ενίσχυση παλαιών) Πλημμύρες Συνδυασμός χωροταξίας-μετεωρολογίας Πρόληψη - Αποφυγή λεκανών απορροής Ελαχιστοποίηση επιπτώσεων - Αντιπλημμυρικά ασικές πυρκαγιές Φυσικό φαινόμενο στα Μεσογειακά δάση Πρόληψη / Ελαχιστοποίηση επιπτώσεων: Αποδόμηση τριγώνου της φωτιάς Καύσιμη ύλη (καθαρισμοί) Πηγή θερμότητας ( ΕΗ, εμπρηστές) Κυριότερες φυσικές απειλές (συνέχεια) 10
Κυριότερες φυσικές απειλές (συνέχεια) Έντονα καιρικά φαινόμενα Κλιματική αλλαγή Χωροταξία, κατασκευές Πρόληψη - Αποφυγή επικίνδυνων ζωνών Ελαχιστοποίηση επιπτώσεων Παρακολούθηση έκτακτων δελτίων ΕΜΥ Ενίσχυση κατασκευών Παλιρροϊκά κύματα (τσουνάμι) Συνδυασμός χωροταξίας-σεισμολογίας Πρόληψη - Αποφυγή παράκτιων ζωνών Καταστροφές Πρόληψη και ελαχιστοποίηση επιπτώσεων Ενωσιακό κεκτημένο, παραδείγματα Καλυπτόμενοι τομείς και παραδείγματα Ασφάλεια στους χώρους εργασίας Εξοπλισμός προστασίας, Σήμανση ασφαλείας, Χώροι εργασίας, Κινητά εργοτάξια, Καρκινογόνοι, Χημικοί και Βιολογικοί παράγοντες, Αμίαντος Ασφάλεια μεταφορών Χερσαίες μεταφορές επικίνδυνων εμπορευμάτων (επιθεωρητές, προδιαγραφές οχημάτων / δοχείων) Ασφάλεια αεροπορικών μεταφορών Πρόγραμμα δράσης για την οδική ασφάλεια Ασφάλεια προϊόντων & ημόσια Υγεία Ασφάλεια τροφίμων Έγκαιρη προειδοποίηση, έκτακτες ανάγκες, διαχείριση κρίσεων Ασφάλεια και ανάκληση προϊόντων Έγκαιρη προειδοποίηση, ασφάλεια χημικών Εξοπλισμός υπό πίεση Ευρωκώδικες Αντοχή στη φωτιά και τις καταπονήσεις (σεισμοί) ίκτυο παρακολούθησης μεταδοτικών νόσων Περιορισμός της διαφήμισης τσιγάρων Συστάσεις για διατροφή, ναρκωτικά, ψυχική υγεία, αλκοολισμό, άσκηση 11
Χημικά και Πυρηνικά ατυχήματα Χημικά ατυχήματα - Οδηγία 2012/18/EE (Seveso) Έκθεση ασφάλειας (με μέτρα πρόληψης) Σχέδια έκτακτης ανάγκης Χωροταξία και χρήση γης Πληροφόρηση (συναγερμός, ασκήσεις, φυλλάδια) Επιθεωρήσεις Ουσίες, ποσότητες, κλάδοι Πυρηνικά ατυχήματα Οδηγίες 96/29, 89/618, Απόφαση 87/600 Όρια δόσεων Πανευρωπαϊκό δίκτυο ECURIE Ενημέρωση πληθυσμού, Συναγερμοί και Ασκήσεις, ιανομή χαπιών ιωδίου Λοιπές επιμέρους απειλές Θαλάσσια ρύπανση Ασφάλεια θαλάσσιων μεταφορών (επιθεώρηση, παρακολούθηση, κανονισμός διπλού κύτους) Πλημμύρες Οδηγίες για τα ύδατα και τις πλημμύρες (πρόληψη, προστασία, μετριασμός επιπτώσεων) Σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης (ΚΚΕρ) ασικές πυρκαγιές Κανονισμός 2152/200 για την παρακολούθηση των δασών Ευρωπαϊκό σύστημα πληροφοριών για τις δασικές πυρκαγιές (EFFIS - ΚΚΕρ) Κανονισμός 1698/2005 για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης Οι φάσεις Ατυχήματα και καταστροφές υο λόγια ως επίλογος 12
Καλέστε το 112 Ετοιμότητα & επέμβαση σε ατομικό επίπεδο: καλέστε το 112 τον κοινό Ευρωπαϊκό αριθμό έκτακτης ανάγκης ή έναν από τους εθνικούς αριθμούς έκτακτης ανάγκης Το 166 για το ΕΚΑΒ Το 199 για την Πυροσβεστική Το 100 για την Αστυνομία Αν απειλείται ζωή ή περιουσία Τραυματισμός, Καρδιακό Επεισόδιο, Απώλεια αισθήσεων, Πνιγμός, Αιμορραγία, Ηλεκτροπληξία, Πυρκαγιά, Επίθεση, Ύποπτο δέμα, Απόπειρα αυτοκτονίας Μην καλείτε το 112 για πλάκα, για δοκιμή του κινητού, για να βρείτε γιατρό, φαρμακείο, δρομολόγια τραίνων Οι παρελκυστικές κλήσεις παρεμποδίζουν τη βοήθεια σε πραγματικές έκτακτες ανάγκες Σε περίπτωση αμφιβολίας καλέστε το 112 Μπορεί να σώσετε μια ζωή! Όταν καλείτε το 112 Ψυχραιμία - Φροντίστε την ασφάλεια σας Περιμένετε να σας απαντήσει ο χειριστής ώστε τα στοιχεία σας Τι συμβαίνει, Πού συμβαίνει, Πόσοι εμπλέκονται ιεύθυνση και τρόπος πρόσβασης Απαντήστε στις ερωτήσεις για να διευκολύνετε την αποστολή βοήθειας Ακολουθείστε τις οδηγίες και Μην κλείσετε το τηλέφωνο προκαταβολικά Σκεφθείτε επίσης ότι μπορεί να σας ξαναπάρουν Σας ευχαριστώ Ερωτήσεις και συζήτηση panagiotis@alevantis.com 1