ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΗ

ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΗ Yπάξρεη κεγάιε ζχγρπζε θαη πνιχ αληηθξνπφκελεο απφςεηο ζρεηηθά κε ηελ αμία ηεο Παξάδνζεο θαη κε ην πνηά είλαη ε Παξάδνζε, φρη κφλν ζήκεξα, αιιά θαη απφ ηηο πξψηεο δεθαεηίεο ηνπ Υξηζηηαληζκνχ. Ζ εθθιεζία ηνπ 2νπ αηψλα ππνζηήξηδε φηη θαηείρε ηελ παξάδνζε ησλ Απνζηφισλ, ηε ιεγφκελε Απνζηνιηθή Γηαδνρή, αιιά θαη ηα αηξεηηθά ή ζρηζκαηηθά θηλήκαηα ππνζηήξηδαλ φηη είραλ κε κπζηηθφ ηξφπν ηελ πξνθνξηθή παξάδνζε ησλ Απνζηφισλ. Γεληθά πάλησο ππήξρε κία απνδνρή ηεο αμίαο ηεο Παξάδνζεο, σο κίαο πξνθνξηθήο κεηάδνζεο δηδαζθαιηψλ θαη πξαθηηθψλ, νη νπνίεο δελ είραλ γξαθηεί κέζα ζηε Καηλή Γηαζήθε θαη επίζεο σο εξκελεηψλ ηεο Αγίαο Γξαθήο. Ζ κεγάιε ακθηζβήηεζε ηεο Παξάδνζεο άξρηζε απφ ηελ επνρή ηεο Γηακαξηχξεζεο, απφ ηνλ Λνχζεξν θαη ηνλ Καιβίλν, νη νπνίνη άξρηζαλ κία έληνλε πνιεκηθή ελαληίνλ ηεο Παξάδνζεο, εμαηηίαο ησλ θαηαρξήζεσλ πνπ γίλνληαλ απφ ηελ Καζνιηθή Δθθιεζία ζην φλνκα ηεο Ηεξάο Παξαδφζεσο θαη εμαηηίαο ησλ εηδσινιαηξηθψλ πιαλψλ πνπ είραλ ζπζζσξεπηεί κέζα ζηελ Παξάδνζε. Σν απνηέιεζκα ήηαλ φηη απφ ηφηε κέρξη θαη ζήκεξα φινη νη Γηακαξηπξφκελνη Υξηζηηαλνί (Μεηαξξπζκηζκέλνη, Βαπηηζηέο, Δπαγγειηθνί, Πεληεθνζηηαλνί θ.α.) απνξξίπηνπλ φρη κφλν ηελ Παξάδνζε ηεο Οξζφδνμεο θαη Καζνιηθήο Δθθιεζίαο γηαηί δελ ζπκθσλεί κε ηελ Αγία Γξαθή, αιιά θαη γεληθά ηελ αμία ηεο Παξάδνζεο. Πνιεκψληαο ηελ Καζνιηθή Παξάδνζε έθηαζαλ ζην ζπκπέξαζκα φηη δελ ρξεηάδεηαη θαζφινπ Παξάδνζε, αξθεί ε Αγία Γξαθή. Σν φηη φκσο ρξεηάδεηαη παξάδνζε ην απνδεηθλχνπλ νη ίδηνη, άζειά ηνπο, γηαηί απφ ην μεθίλεκά ηνπο νη Γηακαξηπξφκελεο Δθθιεζίεο έθηηαμαλ ηηο δηθέο ηνπο παξαδφζεηο, αλ θαη δελ ζέινπλ λα ηηο νλνκάδνπλ έηζη. Θενινγηθά δελ παξαδέρνληαη ηε βαξχηεηά ησλ παξαδφζεψλ ηνπο, ζηελ πξάμε φκσο, φπνηνο δελ ζπκθσλεί κε ηελ παξάδνζε ηεο επί κέξνπο εθθιεζηαζηηθήο ηνπο απφρξσζεο απνθφπηεηαη απφ ηελ θνηλσλία ηνπο, δει. κε άιια ιφγηα ε ηήξεζε ηεο παξάδνζεο είλαη γη απηνχο εμίζνπ ζεκαληηθή κε ηελ Αγία Γξαθή. Απ ηελ άιιε, νη παξαδφζεηο ηεο Οξζφδνμεο θαη Καζνιηθήο Δθθιεζίαο δελ ζπκθσλνχλ πνιιέο θνξέο νχηε κε ηελ Αγία Γξαθή, νχηε κε ηα θείκελα ησλ πξψησλ αηψλσλ ηνπ Υξηζηηαληζκνχ (ηεο ιεγφκελεο κεηαπνζηνιηθήο πεξηφδνπ), αθφκα κεξηθέο θνξέο νχηε θαη κε ησλ Παηέξσλ ηνπ 4νπ θαη 5νπ αηψλα. Αιιά φια απηά ζα ηα δνχκε αλαιπηηθφηεξα παξαθάησ. Πνχ βξίζθεηαη ινηπφλ ην πξφβιεκα; Θα πξνζπαζήζνπκε λα απνζαθελίζνπκε, λα δηαιεπθάλνπκε απηφ ην κπζηήξην, ην κπζηήξην ηεο Παξάδνζεο, πνπ δελ ζα έπξεπε λα είλαη κπζηήξην, αιιά θάηη πνιχ απιφ θαη θαηαλνεηφ θαη παξαδεθηφ απφ φινπο ηνπο Υξηζηηαλνχο. Απηφ ην θείκελν δελ είλαη κία αθαδεκατθή ζενινγηθή κειέηε θαη γη απηφ δεηψ ζπγγλψκε γηα ηπρφλ ηζηνξηθέο ειιείςεηο (απφ ηελ ηζηνξία ηεο Δθιεζίαο). Οπνηνο ην δηαβάδεη αο πξνζπαζήζεη λα ην θαηαιάβεη κε απιφηεηα, κε εκπηζηνζχλε ζηε Υάξε ηνπ Θενχ, κε θνηλή ινγηθή. Πάλσ απ φια φκσο κε εηιηθξίλεηα δει. αθήλνληαο πξνο ζηηγκή ηηο πξνζσπηθέο ηνπ εθθιεζηαζηηθέο απφςεηο ζρεηηθά κε ηε Παξάδνζε. Ζ ζέζε πνπ αλαπηχζζεηαη ζ απηφ ην άξζξν είλαη φηη ε Παξάδνζε κάο ρξεηάδεηαη, είλαη απαξαίηεηε γηα πνιινχο ιφγνπο, πνπ ζα αλαπηπρζνχλ παξαθάησ, θαη ηδηαίηεξα ζε ζρέζε κε ηελ Αγία Γξαθή είλαη απαξαίηεηε γηα ηε ζσζηή εξκελεία ηεο θαη ηελ αιεζηλή βίσζε ησλ αιεζεηψλ ηεο. Ζ ζρέζε κεηαμχ Αγίαο Γξαθήο θαη Παξάδνζεο είλαη ζρέζε ζεκειίνπ θαη νηθνδνκήκαηνο. Αιιά ηί είλαη Παξάδνζε θαη απφ ηί απνηειείηαη ε Παξάδνζε; Απηά ζα εμεηαζηνχλ ζηε ζπλέρεηα. Σν ζπκπέξαζκα φηη ε Παξάδνζε είλαη απαξαίηεηε γηα ηε πξνζσπηθή δσή ηνπ πηζηνχ φζν θαη γηα ηελ Δθθιεζία θαη κάιηζηα έρεη ηε ζέζε ελφο νηθνδνκήκαηνο πνπ κπνξεί λα είλαη ε πλεπκαηηθή δσή ηνπ ρξηζηηαλνχ ή ηεο εθθιεζίαο επάλσ ζην ζεκέιην πνπ είλαη ε Αγία Γξαθή, ν Λφγνο ηνπ Θενχ, πξνθχπηεη κεηά απφ αξθεηά ρξφληα έξεπλαο θαη αλαδήηεζεο ζρεδφλ ζε φιεο ηηο κνξθέο Υξηζηηαληζκνχ. Απηή ε αλαδήηεζε έγηλε: 1) Γηαβάδνληαο πνιιά βηβιία απφ θάζε εθθιεζηαζηηθή παξάδνζε. Απφ ηελ Οξζφδνμε-Καζνιηθή Παξάδνζε: βηνγξαθίεο αγίσλ, Παηεξηθά, αζθεηηθά, θείκελα κπζηηθψλ, θηιαλζξσπηθψλ έξγσλ. Απφ ηε Γηακαξηπξφκελε Παξάδνζε : Βηβιηθέο κειέηεο, βηνγξαθίεο ηεξαπνζηφισλ, ηζηνξίεο εθθιεζηψλ θαη αλαδσππξσηηθψλ θηλεκάησλ, θνηλνβηαθψλ θηλεκάησλ θ.α. 2) Βηψλνληαο πνιιέο κνξθέο ρξηζηηαληζκνχ πξνζσπηθά θαη 3) Δρνληαο επηθνηλσλία κε πηζηνχο πνπ αθνινπζνχζαλ άιιεο παξαδφζεηο θαη βίσλαλ ηελ εθθιεζηαζηηθή ηνπο παξάδνζε. Καη απηφ ην αλαθέξσ γηαηί απηνί νη ηξεηο είλαη θαη νη κφλνη ηξφπνη γηα λα έξζεη θαλείο ζε επαθή κε ηε Παξάδνζε ηνπ Υξηζηηαληζκνχ. 1

Σί είναι Παπάδοζη: Ζ ιέμε Παξάδνζε πξνέξρεηαη απφ ην ξήκα παξαδίδσ θαη ζηε ζξεζθεπηηθή γιψζζα ζεκαίλεη έλα ζχλνιν δηδαζθαιηψλ θαη πξαθηηθψλ, δει. έλα ζχλνιν πίζηεο, δνγκάησλ, ιαηξείαο θαη ηξφπνπ δσήο, πνπ παξαδίδνληαη απφ θάζε γεληά ζηελ επφκελε αξρηθά πξνθνξηθά θαη κεηαγελέζηεξα απνηππψλνληαη γξαπηά. Δηζη δεκηνπξγείηαη κία ηζηνξηθή ζπλέρεηα ηεο ζξεζθείαο, κία ζξεζθεπηηθή παξάδνζε. ηε ζξεζθεία ηνπ Αιεζηλνχ Θενχ, έρνπκε αξρηθά ηε ζξεζθεία ηνπ Ηζξαήι θαη ηελ ηζηνξηθή παξάδνζε ηνπ Ηνπδατζκνχ κέζα ζηελ νπνία απνθαιχπηεηαη ν Λφγνο ηνπ Θενχ θαη γξάθνληαη νη Δβξατθέο Άγηεο Γξαθέο (πνπ νλνκάδνπκε Παιαηά Γηαζήθε) θαη κε ηε δεκηνπξγία ηεο Δθθιεζίαο ηνπ Ηεζνχ Υξηζηνχ αξρίδεη ε Υξηζηηαληθή παξάδνζε κέζα ζηελ νπνία δίλνληαη πεξαηηέξσ απνθαιχςεηο ηνπ Λφγνπ ηνπ Θενχ πνπ απνηεινχλ ηα βηβιία ηεο Καηλήο Γηαζήθεο, ε νπνία καδί κε ηε Παιαηά Γηαζήθε απνηειεί ηελ Αγία Γξαθή. Ζ Παξάδνζε ηεο Δθθιεζίαο δελ είλαη εληαία θαη αδηάζπαζηε κέζα ζηνπο αηψλεο. Απφ ηνλ 2ν αηψλα κ.υ., αξρίδνπλ νη δηαζπάζεηο ηεο Δθθιεζίαο θαη έηζη δεκηνπξγνχληαη δηαθνξεηηθέο εθθιεζηαζηηθέο παξαδφζεηο. ην θείκελν απηφ νλνκάδεηαη Υξηζηηαληθή Παξάδνζε ή απιά Παξάδνζε ην ζχλνιν ησλ επί κέξνπο εθθιεζηαζηηθψλ παξαδφζεσλ κέζα ζηελ ηζηνξία ηνπ Υξηζηηαληζκνχ, θαη φρη κφλν ε Οξζφδνμε παξάδνζε, φπσο ζπλήζσο ελλνείηαη κε ηνλ φξν Παξάδνζε. Δπίζεο, ζα αλαθεξζνχκε ηδηαίηεξα ζηελ Ηνπδατθή Παξάδνζε (ηελ πξν Υξηζηνχ θαη ηελ κεηά Υξηζηφλ) θαη ζηελ Ηνπδαην-Υξηζηηαληθή Παξάδνζε ηνπ 1νπ αηψλα, ηεο επνρήο ηνπ Υξηζηνχ θαη ησλ Απνζηφισλ. χέζη Παπάδοζηρ και Αγίαρ Γπαθήρ: Δδψ ηψξα εξρφκαζηε ζε έλα πνιχ θαίξην δήηεκα : Πνηά είλαη ζρέζε Παξάδνζεο θαη Αγίαο Γξαθήο ; Τπάξρνπλ δχν απφςεηο : Ζ κία, ε πην παξαδνζηαθή, πνπ είλαη ε άπνςε ηεο Οξζφδνμεο, Καζνιηθήο Δθθιεζίαο αιιά θαη ηνπ Ηνπδατζκνχ, είλαη φηη ε Αγία Γξαθή δελ κπνξεί λα εξκελεπηεί ζσζηά παξά κφλν κέζα ζηελ Παξάδνζε. Ζ άιιε άπνςε, πνπ είλαη ε άπνςε ησλ Γηακαξηπξφκελσλ θαη ησλ νξγαλσκέλσλ ζε εθθιεζίεο θαη ησλ αλεμάξηεησλ, είλαη πψο ε Απνθάιπςε πνπ κάο έδσζε ν Θεφο κε ηελ Αγία Γξαθή είλαη αξθεηή θαη δελ ρξεηάδεηαη θάπνηνπ είδνπο Παξάδνζε. Σί απφ ηα δχν είλαη αιήζεηα; Γηα λα θαηαιάβνπκε ηα πξάγκαηα ζσζηά πξέπεη λα θαηαιάβνπκε ή κάιινλ λα μαλαζθεθηνχκε απιά πψο κάο δφζεθαλ απφ ηνλ Θεφ νη Αγηεο Γξαθέο : Σα πξψηα βηβιία ησλ Γξαθψλ είλαη ε Πεληάηεπρνο, πνπ γξάθηεθε, ζχκθσλα κε ηελ Δβξατθή παξάδνζε, απφ ηνλ Μσπζή κεηά ηε Ννκνδνζία ζην ηλά. Γει. ε Γεκηνπξγία ηνπ Θενχ, ε Πηψζε ησλ πξσηνπιάζησλ, ε ζρέζε ηνπ Θενχ κε ηνπο αλζξψπνπο Αβει, Δλψρ, Νψε, Αβξαάκ θαη κέρξη ηελ έμνδν ηνπ Ηζξαήι απφ ηελ Αίγππην, ήηαλ κία δσληαλή ζρέζε κε ηνλ Θεφ, πνπ δελ είλαη γλσζηφ αλ είρε απνηππσζεί ζε γξαπηά. Οη άλζξσπνη γλψξηδαλ ηνλ Θεφ, είραλ εκπεηξίεο καδί Σνπ, Σνλ άθνπγαλ, ήμεξαλ θάπνηνπο λφκνπο Σνπ (φπσο π.ρ. ν Νψε ζηε δηαζήθε κεηά ην θαηαθιπζκφ, νη ζπζίεο δψσλ γηα εμηιέσζε ησλ ακαξηηψλ απφ ηελ επνρή ηνπ Αδάκ, ε πεξηηνκή απφ ηνλ Αβξαάκ θ.α.). Ζ ζρέζε ηνπο κε ηνλ Θεφ, ε πίζηε ηνπο, ν ηξφπνο δσήο πνπ ν Θεφο ήζειε δηδαζθφηαλ ζηα παηδηά ηνπο θαη παξαδηλφηαλ απφ γεληά ζε γεληά, ρσξίο λα ππάξρνπλ θάπνηα βηβιία. Μεηά ηε Ννκνδνζία ζην ηλά, ν Μσπζήο θαηαγξάθεη φιεο απηέο ηηο απνθαιχςεηο ηνπ Θενχ ζηνπο αλζξψπνπο (απφ ηνλ Αδάκ κέρξη ηηο κέξεο ηνπ) ζηελ Πεληάηεπρν. Απηφ απνηειεί ην πξψην θνκκάηη ηεο Αγίαο Γξαθήο. Γειαδή πξψηα έγηλαλ θάπνηα γεγνλφηα κε ηνλ Θεφ, πξψηα αθνχζηεθαλ ηα ιφγηα ηνπ Θενχ, κεηά εθαξκφζηεθαλ δσληαλά ζηελ πξάμε, θαη ζην ηέινο θαηαγξάθηεθαλ. Καη γξάθηεθαλ γηα λα έρνπλ φιεο νη επεξρφκελεο γεληέο ηνπ ιανχ Ηζξαήι ηε ζρέζε πνπ ν Θεφο είρε κε ηνπο πξνπάηνξέο ηνπο θαη λα κειεηνχλ ηνπ Νφκνπο κε ηνπο νπνίνπο έπξεπε λα δνπλ. Δπεηδή ζε θάζε κεηαγελέζηεξε γεληά δελ ζα επαλαιακβάλνληαλ απηά πνπ έγηλαλ κέρξη ηελ Δμνδν θαη δελ ζα μαλαιέγνληαλ απηά πνπ εηπψζεθαλ ζην ηλά, ζα έπξεπε λα ππάξρνπλ γξακκέλα, γηα λα ηα αθνινπζνχλ πηζηά. Καη ν Θεφο δηέηαμε ηνπο Ηζξαειίηεο λα κε ζηακαηάλε λχρηα θαη εκέξα λακειεηνχλ ην Νφκν. Παξάιιεια φκσο δηαβάδνπκε φηη νη ηεξείο ζα έπξεπε λα εξκελεχνπλ ην Νφκν, δει. εθηφο απφ ηηο Γξαθέο ρξεηάδνληαλ θαη εξκελείεο απφ ηνπο ηεξείο πνπ θαη απηνί ηηο είραλ απφ ηνλ Μσπζή θαη ηνλ Ααξψλ, νη νπνίνη βξίζθνληαλ ζε θαηεπζείαλ ζπλνκηιία κε ην Θεφ θαη κε αγγέινπο Σνπ. Δηζη ινηπφλ δεκηνπξγνχληαη νη Γξαθέο θαη ε εξκελεία ησλ Γξαθψλ πνπ καδί κε ηε εθαξκνγή ηνπο απφ ην ιαφ Ηζξαήι απνηεινχλ ηελ πξψηε, ηελ αξραηφηεξε Παξάδνζε, ηεο Δβξατθήο ζξεζθείαο. Με ην πέξαζκα ησλ αηψλσλ ν Θεφο απνθαιχπηεη θαη άιια πξάγκαηα ζηνπο Πξνθήηεο, νη νπνίνη ηα θαηαγξάθνπλ θαη έηζη έρνπκε ηα ππφινηπα βηβιία ησλ Δβξατθψλ Γξαθψλ, ηα νπνία νη Υξηζηηαλνί νλφκαζαλ Παιαηά Γηαζήθε. Απηά ηα βηβιία δελ ήηαλ έλα εληαίν βηβιίν, αιιά μερσξηζηά θείκελα, πνπ αληηγξάθνληαλ ζε πεξγακελεο απφ ηνπο Γξακκαηείο (πνπ δηαβάδνπκε ζηα Δπαγγέιηα). Απηά ηα βηβιία ζεσξνχληαλ απφ ηνπο Δβξαίνπο Θεφπλεπζηα, δει. γξακκέλα θάησ απφ ηελ έκπλεπζε 2

ηνπ Θενχ. Σν βαζηθφ φκσο πνπ πξέπεη λα θαηαιάβνπκε είλαη φηη ε Αγία Γξαθή γξάθηεθε θαη απνθάιπςε ηνπ Θενχ θαη θαη εληνιή ηνπ Θενχ ζε νξηζκέλνπο αλζξψπνπο (ηνπο Πξνθήηεο: Μσπζή, Ηεζνχ ηνπ Ναπή, ακνπήι, Γαβίδ, Ζζαία θ.α.) πνπ ήηαλ Δβξαίνη θαη δνχζαλ ηε ζρέζε θαη ηε ζπλαιιαγή ηνπ Θενχ κε ηνλ ιαφ ηνπ Ηζξαήι. Γει. φια απηά πνπ απνθάιπςε ν Θεφο, ηα απνθάιπςε κέζα ζην ιαφ Ηζξαήι, ν νπνίνο απφ ην 1500 π.υ. πεξίπνπ, πνπ έγηλε ε Δμνδνο, κέρξη ην 400 π.υ. πνπ γξάθηεθαλ ηα ηειεπηαία βηβιία ησλ Πξνθεηψλ, δνχζε κία δσληαλή ζρέζε κε ηνλ Θεφ θαη είρε δσληαλά βηψκαηα κε Απηφλ. Αλ π.ρ. δελ είρε απνζηαηήζεη δελ ζα δίλνληαλ νη πξνθεηείεο ηνπ Ζζαία, Ηεξεκία, Ηεδεθηήι θιπ. Μέζα ζε απηή ηε δσληαλή ζρέζε, γξάθηεθε ε Αγία Γξαθή, δελ ήηαλ έλα βηβιίν πνπ έπεζε απφ ηνλ Οπξαλφ, άζρεην κε ηε δσή ηνπ Ηζξαήι. Πξψηα δνχζαλ, κεηά απνθαιππηφηαλ δηλφηαλ ιφγνο απφ ηνλ Θεφ, θαη ηέινο απηφο ν ιφγνο θαηαγξαθφηαλ απφ ηνπο Πξνθήηεο. Κάηη αλάινγν έγηλε θαη κε ηα βηβιία ηεο Καηλήο Γηαζήθεο : πξψηα έδεζε ν Ηεζνχο, έθαλε ηα έξγα ηνπ Θενχ, απνθάιπςε ηα κπζηήξηα ηεο Βαζηιείαο θαη κεηά θαηαγξάθηεθαλ φια απηά ζηα Δπαγγέιηα θαη πξψηα έδεζε ε Δθθιεζία ησλ Απνζηφισλ ηηο ελέξγεηεο ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο θαη πήξε ηηο δηδαζθαιηθέο απνθαιχςεηο θαη κεηά απφ ρξφληα απηέο γξάθηεθαλ ζηηο Δπηζηνιέο. Απηφ πνπ ζέισ λα ηνλίζσ είλαη φηη φια ηα θείκελα ησλ Γξαθψλ δφζεθαλ κέζα ζε έλα πλεπκαηηθφ πεξηβάιινλ, ηεο ζξεζθείαο ηνπ Ηζξαήι. Μέζα ζ απηφ ην πεξηβάιινλ ππήξραλ ηεξείο θαη δηδάζθαινη πνπ εξκήλεπαλ ην Νφκν θαη ην ζέιεκα ηνπ Θενχ (νη Ννκνδηδάζθαινη φπσο ν Δζδξαο θαη φπσο νη ξαββίλνη ησλ πξνρξηζηηαληθψλ θαη κεηαρξηζηηαληθψλ αηψλσλ). Τπήξραλ νη ζπλαγσγέο θαη νη δηδαζθαιίεο ηνπο - ζενινγηθά ζρφιηα πάλσ ζηελ Αγία Γξαθή, φρη πάληα ζσζηά αιιά ζίγνπξα φρη ηφζν αιιφηξηα, ηφζν απφκαθξα απφ ην πλεχκα ησλ Γξαθψλ. Απηά ηα ζρφιηα πνπ κεξηθά έξρνληαλ απφ ην Μσπζή θαη ηνπο ηεξείο, κεξηθά απφ ηνλ Δζδξα θαη ηνπο γξακκαηείο (πνπ φπσο δηαβάδνπκε εξκήλεπαλ ην Νφκν) θαη άιια απφ ηνπο ξαββίλνπο ηνπ 3νπ έσο 1νπ αηψλα π.υ. απνηεινχζαλ κία πξνθνξηθή Παξάδνζε, φρη απφιπηα εληαία, (δηαθνξνπνηεκέλε ζε νξηζκέλα ζεκεία) αιιά γεληθά ηεο ίδηαο θαηεχζπλζεο π.ρ. ε επζέβεηα, ε κεηάλνηα, ν Νφκνο ηνπ Θενχ κε ηηο εληνιέο Σνπ, ε εθδήηεζε ηνπ κνλαδηθνχ Θενχ, ε αλάζηαζε ησλ λεθξψλ, ε Βαζηιεία ησλ Οπξαλψλ θαη ε έιεπζή ηεο πάλσ ζηε γε κε ηνλ Μεζζία, ν Παξάδεηζνο θαη ε Γέελα, θαλφλεο θαζαξηζκνχ θαη ζπκπιεξσκαηηθέο δηαηάμεηο πάλσ ζην Νφκν, βάπηηζκα πξνζειχησλ θιπ. Μεξηθά απφ απηά ηα ζρφιηα ηα βξίζθνπκε ζηα Γεπηεξνθαλνληθά βηβιία θαη ζε Ηνπδατθά απφθξπθα ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο (φια γξακκέλα κεηαμχ 3νπ π.υ. θαη 1νπ κ.υ. αηψλα), ηα πεξηζζφηεξα φκσο ήηαλ πξνθνξηθή παξάδνζε. Παξάιιεια φκσο κε ηα ζρφιηα έρνπκε θαη λέεο απνθαιππηηθέο εκπεηξίεο πνπ ν Θεφο δίλεη θαη απνηεινχλ καδί κε ηα ζρφιηα ηελ Ηνπδατθή Παξάδνζε. ρφιηα θαη εκπεηξίεο ζπζζσξεχνληαη πάλσ ζηηο Γξαθέο θαη έηζη νηθνδνκείηαη πάλσ ζην ζεκέιην ησλ Γξαθψλ ε ζξεζθεία ηνπ Ηνπδατζκνχ. Απηφ αθξηβψο ζπκβαίλεη θαη κε ηνλ Υξηζηηαληζκφ θαη κε θάζε επηκέξνπο εθθιεζία ηνπ. Πξψηα ινηπφλ ήηαλ ε βίσζε ηνπ Θενχ, κεηά ήξζαλ νη Γξαθέο πνπ απνηχπσζαλ απηά ηα βηψκαηα θαη ηηο απνθαιχςεηο πνπ έδηλε ν Θεφο θαη ζηε ζπλέρεηα δεκηνπξγήζεθε ε Παξάδνζε. Δηζη έρνπκε ηελ αιιεινπρία : Δκπεηξία Θενχ Δκπλεπζε Γξαθψλ Παξάδνζε. Ζ Παξάδνζε ρηίδεηαη πάλσ ζηα ζεκέιηα ησλ Γξαθψλ, γηαηί ρσξίο απηέο δελ ζα ππήξρε Παξάδνζε. Υσξίο ηνλ Λφγν ηνπ Θενχ δελ ζα ππήξραλ ζρφιηα θαη εξκελείεο επάλσ ζηνλ Λφγν ηνπ Θενχ, πνπ φπσο είπακε απνηεινχλ ηε Παξάδνζε, είηε ζηε γξαπηή είηε ζηε πξνθνξηθή ηεο κνξθή. Δπάλσ ζηα πξψηα ζρφιηα πξνζζέηνληαη ζρφιηα απφ ηηο επφκελεο γεληέο ησλ δηδαζθάισλ ηνπ Λφγνπ ηνπ Θενχ θαη έηζη απμάλεη ην νηθνδφκεκα ηεο Παξάδνζεο, πνπ είλαη ε Δθθιεζία. Αθξηβέζηεξα ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ε Παξάδνζε είλαη ην πιηθφ κε ην νπνίν νηθνδνκείηαη ε Δθθιεζία. Μία εθθιεζία ρσξίο παξάδνζε, ή έλαο πηζηφο ρσξίο ηελ Παξάδνζε, πνπ έρεη κείλεη κφλν κε ην ζεκέιην ηεο Αγίαο Γξαθήο, κνηάδεη κε έλα ζπίηη εκηηειέο, πνπ έρεη ζεκέιηα αιιά δελ ππάξρεη νηθνδνκή ή δελ είλαη νινθιεξσκέλε ε νηθνδνκή. Δάλ ζηακαηήζεη θάπνηα ζηηγκή ε νηθνδνκή, αλ δει. απφ θάπνηα γεληά θαη κεηά νη πηζηνί κέλνπλ ζηείξα πξνζθνιιεκέλνη ζηελ πξνεγνχκελε Παξάδνζε, ρσξίο λα ζπκβάιινπλ ηίπνηα απφ απφ ηε δηθή ηνπο εκπεηξία, ηφηε έρνπκε απηφ πνπ ζπλήζσο βιέπνπκε ζηηο εθθιεζίεο πνπ αθνινπζνχλ ηπθιά ηελ παξάδνζή ηνπο : Μία ζηελφηεηα, ζηεηξφηεηα, αηξεηηθνθνβία, θφβνο γηα νηηδήπνηε είλαη έμσ απφ ηε παξάδνζή ηνπο, θφβνο λα πάξνπλ απνθάζεηο γηα θαηλνχξγηα πξνβιήκαηα κε ηπρφλ θαη βξεζνχλ έμσ απφ ηε Παξάδνζε. Σφηε ε Παξάδνζε ιεηηνπξγεί αλαζηαιηηθά ζηελ πλεπκαηηθή αλάπηπμε ηνπ ρξηζηηαλνχ θαη ηεο εθθιεζίαο θαί γίλεηαη εκπφδην ζην λα εξγαζηεί ν Θεφο δελ ζα ήηαλ ππεξβνιή λα πνχκε φηη ε Παξάδνζε ιεηηνπξγεί φρη ζαλ έλα πξνζηαηεπηηθφ ζπίηη γηα ηνπο πηζηνχο, αιιά ζαλ κία θπιαθή. Καη θάηη αθφκα ρεηξφηεξν, νη ζχγρξνλεο ελέξγεηεο ηνπ Θενχ πνιεκνχληαη, απνδίδνληαη αθφκα θαη ζηνλ δηάβνιν, φηαλ δελ είλαη παξφκνηεο κε απηέο πνπ ππάξρνπλ κέζα ζηε ηδηαίηεξε παξάδνζε ηεο εθθιεζίαο. Καη φρη κφλν νη δσληαλέο ελέξγεηεο ηνπ Θενχ παξεμεγνχληαη, αιιά θαη θάζε πξνζπάζεηα εξκελείαο ηεο Γξαθήο απνξξίπηεηαη σο αίξεζε, φηαλ είλαη έζησ θαη ειάρηζηα δηαθνξεηηθή απφ εθείλε ηεο παξάδνζεο. Δηζη ε Παξάδνζε κπνξεί λα γίλεη ερζξφο θαη ηεο Αγίαο Γξαθήο θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ Θενχ. Αο ζπκεζνχκε ηηο παξαδφζεηο ησλ Φαξηζαίσλ πνπ ηνπο εκπφδηδαλ λα δερηνχλ θαη ηηο δηδαζθαιίεο θαη ηα ζαχκαηα ηνπ Ηεζνχ Υξηζηνχ. Αθφκα αο ζπκεζνχκε ηηο ζπθνθαληίεο θαη βιαζθεκίεο πνιιψλ παξαδνζηαθψλ Υξηζηηαλψλ (ησλ Πξεζβπηεξηαλψλ, Βαπηηζηψλ θ.α. ζηελ Ακεξηθή, ησλ Οξζφδνμσλ εδψ) 3

γηα ηηο ραξηζκαηηθέο εθδειψζεηο ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο, επεηδή ήηαλ άγλσζηεο ζηελ παξάδνζή ηνπο θαη ζχκθσλα κε ηηο εξκελείεο ηεο παξάδνζήο ηνπο ηα ραξίζκαηα είραλ ζηακαηήζεη απφ ηελ επνρή ησλ Απνζηφισλ (πνπ φκσο αλ έκπαηλαλ ζηνλ θφπν λα ςάμνπλ ηελ Ηζηνξία ζα έβξηζθαλ θαη ηνλ 2ν αηψλα ραξίζκαηα ζηελ Δθθιεζία (φπσο αλαθέξνπλ απνινγεηέο ζαλ ηνλ Ηνπζηίλν, Δηξελαίν θ.α., θαζψο θαη φινπο ηνπο αηψλεο θηλήκαηα ραξηζκαηηθψλ). Δηζη ινηπφλ πξέπεη λα ππάξρεη ζπλερήο απνθάιπςε ζηελ Δθθιεζία θάζε επνρήο, ε νπνία φκσο λα παηάεη πάλσ ζηε πξνεγνχκελε παξάδνζε θαη λα ηελ επαπμάλεη. Ζ Παξάδνζε δελ πξέπεη λα ζηακαηάεη θαη λα απνηεικαηψλεηαη. Δλα σξαίν παξάδεηγκα ζσζηήο ζρέζεο Γξαθψλ θαη Παξάδνζεο είλαη ην πψο γξάθηεθε ην βηβιίν ηεο νθίαο εηξάρ : <<Δρνληαο παξαδνζεί πνιιά θαη κεγάια ζε εκάο δηα ηνπ Νφκνπ θαη ησλ Πξνθεηψλ, θαη ησλ άιισλ πνπ αθνινχζεζαλ ζχκθσλα κε απηνχο, ππέξ ησλ νπνίσλ πξέπεη λα επαηλνχκε ηνλ Ηζξαήι γηα ηελ παηδεία θαη ζνθία... ν πάππνο κνπ Ηεζνχο, έρνληαο δνζεί πάξα πνιχ ζηελ αλάγλσζε ηνπ Νφκνπ θαη ησλ Πξνθεηψλ θαη ησλ άιισλ βηβιίσλ ησλ παηέξσλ καο,... πξνρψξεζε θαη απηφο λα ζπγγξάςεη θάηη απφ απηά πνπ αλήθνπλ εηο ηελ παηδεία θαη ζνθία, κε ζθνπφ νη θηινκαζείο, απνθηψληαο θαη απηά, λα ηα πξνζζέζνπλ ζηε δσή κε ην Νφκν ηνπ Θενχ>> Ποιά είναι η Παπάδοζη; Με ηνλ νξηζκφ πνπ δψζακε γηα ην ηί είλαη ηζηνξηθή Παξάδνζε, θαηαιαβαίλνπκε φηη Παξάδνζε δελ είλαη απηή κφλν ε Οξζφδνμε θαη ε Καζνιηθή, αιιά θαη θάζε ηζηνξηθή βίσζε ηνπ Υξηζηηαληζκνχ, απφ νπνηνδήπνηε εθθιεζηαζηηθφ ζψκα έζησ θαη αλ απηφ ζε νξηζκέλα ζέκαηα είρε πιάλεο, γηαηί ηειηθά πνηά εθθιεζία δελ έρεη θάπνηεο πιάλεο; είηε απηφ ήηαλ ηνπο πξψηνπο αηψλεο (π.ρ. Μνληαληζηέο, Νεζηνξηαλνί) είηε ήηαλ απφ ηε Γηακαξηχξεζε (Λνπζεξαλνί, Αγγιηθαλνί, Πξεζβπηεξηαλνί, Αλαβαπηηζηέο, Μεζνδηζηέο, Αληβεληηζηέο, Πεληεθνζηηαλνί, θ.α). Δθηφο φκσο απφ ηηο δηάθνξεο ρξηζηηαληθέο παξαδφζεηο ησλ 2.000 ρξφλσλ Υξηζηηαληζκνχ, ζεκειηψδε ζεκαζία θαη απφ ηζηνξηθή θαη απφ πλεπκαηηθή άπνςε, θαη γηα ηε κειέηε ηεο Αγίαο Γξαθήο, έρεη ε αξραηφηεξε Παξάδνζε, ε Παξάδνζε κέζα ζηελ νπνία γελλήζεθαλ θαη ε Δθθιεζία θαη νη Γξαθέο (θαη ε Παιαηά Γηαζήθε θαη ε Καηλή) : ε Δβξατθή Παξάδνζε, ε Παξάδνζε ηεο Ηνπδατθήο ζξεζθείαο απφ ηα ρξφληα ηνπ Μσπζή κέρξη ηνπο πξψηνπο αηψλεο ηεο Δθθιεζίαο θπξίσο, αιιά θαη κέρξη ζήκεξα δεπηεξεπφλησο. Δηζη ινηπφλ Ηεξή Παξάδνζε κπνξνχκε λα ζεσξήζνπκε ηελ απνηχπσζε νιφθιεξεο ηε πνξείαο ηνπ ιανχ ηνπ Θενχ, απφ ην ιαφ ηνπ Ηζξαήι κέρξη θαη ηηο πην πξφζθαηεο ρξηζηηαληθέο θηλήζεηο ηνπ 20νχ αηψλα. Η Μεγάλη Αξία ηηρ Παπάδοζηρ 1) Γηα ηελ Δξκελεία ηεο Αγίαο Γξαθήο Ζ ίδηα ε Αγία Γξαθή κάο ιέεη πσο ρξεηάδεηαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο εξκελεία ησλ Λφγσλ ηνπ Θενχ (ν Μσπζήο είπε πψο νη ηεξείο έπξεπε λα εξκελεχνπλ ηνλ Νφκν, ν Δζδξαο δηάβαδε θαη εξκήλεπε ην Νφκν ζην ιαφ, ν απφζηνινο Πέηξνο ιέεη πψο ππάξρνπλ κεξηθά δπζλφεηα ζηηο επηζηνιέο ηνπ Παχινπ ). Σν φηη φκσο ππάξρνπλ δπζεξκήλεπηα θνκκάηηα ζηηο Γξαθέο δελ ζεκαίλεη φηη ν πηζηφο δελ κπνξεί λα δηαβάδεη ηελ Αγία Γξαθή. Απηή είλαη κία αθξαία ππεξβνιή, πνπ θνβίδεη ηνλ πηζηφ θαη ηνλ απνκαθξχλεη απφ ηνλ Λφγν ηνπ Θενχ. Απηή είλαη ε Οξζφδνμε-Καζνιηθή άπνςε. Ζ άιιε αθξαία ππεξβνιή είλαη φηη δελ ρξεηάδεηαη θακκία εξκελεπηηθή βνήζεηα γηα ηε θαηαλφεζε ησλ Γξαθψλ, φηη φια εξκελεχνληαη απφ ην Αγην Πλεχκα. Απηή είλαη ε Γηακαξηπξφκελε άπνςε. Πνηά είλαη ε ζσζηή ζηάζε; Δίλαη φηη κπνξεί θάπνηνο πηζηφο ή κία νκάδα πηζηψλ, πνπ δεηάεη ηνλ Θεφ κε εηιηθξίλεηα θαη ηαπεηλνθξνζχλε, λα κειεηάεη ηελ Αγία Γξαθή θαη λα νηθνδνκείηαη ζηελ πξνζσπηθή ηνπ δσή, λα ηνπ κηιάεη ν Κχξηνο θαη λα ηνπ απνθαιχπηεη πξάγκαηα θαη ην Αγην Πλεχκα λα εξκελεχεη κεξηθέο θνξέο ηα εδάθηα, αιιά δελ ζα νδεγεζεί ζε φιε ηελ Αιήζεηα κφλνο ηνπ, ρσξίο ηε βνήζεηα ηεο Παξάδνζεο. Καη πξαθηηθά δελ ζα βηψζεη νινθιεξσκέλα θαη ηζνξξνπεκέλα ηε ρξηζηηαληθή δσή. Υξεηάδεηαη δει. θαη ε κειέηε ηεο Αγίαο Γξαθήο θαη νη εξκελείεο ηεο Παξάδνζεο. Αλαιπηηθφηεξα, ε βνήζεηα πνπ νη εξκελείεο ηεο Παξάδνζεο κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ ζηελ θαηαλφεζε ησλ Γξαθψλ είλαη νη εμήο: Ηζηνξηθέο θαη Γεσγξαθηθέο πιεξνθνξίεο, εηπκνινγίεο ιέμεσλ θαη νλνκάησλ, πνπ φια απηά είλαη απαξαίηεηα γηα ηνπο δαζθάινπο ηνπ Θείνπ Λφγνπ. Γηα παξάδεηγκα ηα θείκελα ηνπ Ηψζεπνπ ή ηνπ Σαικνχδ κάο δίλνπλ ιεπηνκέξεηεο γηα ηε γεσγξαθία, ηελ πνιηηηθή θαη θνηλσληθή θαη ζξεζθεπηηθή θαηάζηαζε ηνπ Ηζξαήι ζηελ Παιαηά δηαζήθε θαη ηδηαίηεξα ζηνλ 1ν κ.υ. αηψλα. Θενινγηθά θαη δνγκαηηθά δεηήκαηα ζα ιχλνληαλ πνιχ πην απιά αλ κειεηνχζαλ νη Υξηζηηαλνί θαη νη Δθθιεζίεο φιε ηε δηαζέζηκε Παξάδνζε ζρεηηθά κε θάπνην δήηεκα ζην νπνίν παξνπζηάδνληαη δηαθνξέο. 4

Π.ρ. πψο αληηιακβάλνληαλ νη πξψηνη Υξηζηηαλνί ηε Θεία Κνηλσλία, πψο εθάξκνδε ε Δθθιεζία ηνπο πξψηνπο αηψλεο ην βάπηηζκα ή πνηά έλλνηα είρε γηα ηνπο ζπγγξαθείο ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ν Λφγνο, ν Τηφο ηνπ Θενχ, γηα ηνλ Οπνίν γξάθεη ε νθία νινκψληνο, ν Ηνπδαίνο θηιφζνθνο Φίισλ, ην Βηβιίν ηνπ Δλψρ, ηα Σαξγθνπκίκ (νη Αξακατθέο παξαθξάζεηο ησλ Δβξατθψλ Γξαθψλ, νη νπνίεο πεξηέρνπλ ηηο εξκελείεο εδαθίσλ ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο θαη ζρφιηα πνπ δηδάζθνληαλ ζηε Γαιηιαία ηνπ 1νπ αηψλα). Ζ Οξνινγία πνπ ζπλαληάκε ζηα Δπαγγέιηα. π.ρ. νη δίθαηνη, ε δηθαηνζχλε, πνλεξφο νθζαικφο, Βαζηιεία ησλ Οπξαλψλ, ν εξρφκελνο αηψλ, ν κέιισλ αηψλ, ν Υξηζηφο, αλάζηαζε λεθξψλ, ςπρή δελ είλαη ε ίδηα κε απηή πνπ ελλννχκε ζηε ζεκεξηλή ειιεληθή γιψζζα, ή απηή πνπ πνιιέο θνξέο έρεη ε παξαδνζηαθή ρξηζηηαληθή ζενινγία. Οζν θαιά θαη λα μέξεη θάπνηνο ηελ αξραία ειιεληθή γιψζζα, δελ ζα κπνξέζεη λα δψζεη ηε ζσζηή εξκελεία αλ δελ βξεη πσο ηελ ελλννχζαλ ζηελ εβξατθή παξάδνζε. Καη δελ ρξεηάδεηαη λα μέξνπκε Δβξατθά, κηαο θαη ζήκεξα ππάξρεη άθζνλε βηβιηνγξαθία ζηα Αγγιηθά, θαη κάιηζηα πνιιά βηβιία πνπ εμεηάδνπλ θαηά ζέκαηα ηελ Ηνπδατθή Παξάδνζε. Παξαδείγκαηα πξαθηηθήο εθαξκνγήο αιεζεηψλ ηεο Αγ.Γξαθήο. Πψο ήηαλ νξγαλσκέλεο νη πξψηεο ρξηζηηαληθέο εθθιεζίεο; Δίραλ νξγαλσκέλε ιεηηνπξγία, είραλ ειεχζεξε πξνζεπρή θαη απζφξκεηε ιαηξεία, πνηά κνξθή δηνίθεζεο αθνινπζνχζαλ, πνηέο ήηαλ νη δηαθνλίεο ησλ πξνθεηψλ, ησλ επαγγειηζηψλ, ησλ απνζηφισλ θιπ είλαη ζέκαηα πνπ ρσξίο ηελ Παξάδνζε ησλ πξψησλ αηψλσλ δελ πξφθεηηαη λα θηάζνπκε ζε θάπνηα βέβαηε ιχζε ρξεζηκνπνηψληαο κφλν ηε Καηλή Γηαζήθε. Αλ κπνξνχζακε ζα είρακε θηάζεη ζ απηή ηε ιχζε θαη δελ είρε θάζε εθθιεζία ηε δηθή ηεο άπνςε γηα απηά θαη άιια πξαθηηθά ζέκαηα, ηα νπνία γίλνληαη αηηίεο δηαηξέζεσλ ζηε Υξηζηηαλνζχλε, ηδηαίηεξα ζηνλ Πξνηεζηαληηθφ Υξηζηηαληζκφ, φπνπ πνιιέο θνξέο δηαηξνχληαη εθθιεζίεο γηα ηέηνηα ζέκαηα ιαηξείαο ή δηνίθεζεο, γηαηί ηα πξάγκαηα δελ είλαη μεθάζαξα κέζα ζηελ Κ. Γηαζήθε, θαη ν θαζέλαο δίλεη ηε δηθή ηνπ εξκελεία. 2) Μεηαθνξά ησλ αξρψλ ηεο Αγ.Γξαθήο ζηηο ζεκεξηλέο ζπλζήθεο δσήο: Απηή είλαη κία πνιχ ζπνπδαία θαη πξαθηηθή πξνζθνξά ηεο Παξάδνζεο γηα ηελ θαζεκεξηλή καο δσή. Σί αθξηβψο είλαη απηφ; Σηο επνρέο πνπ ν Θεφο απνθάιπςε ην ζέιεκά Σνπ (κεξηθέο θνξέο, ρηιηάδεο ρξφληα πξηλ) νη ζπλζήθεο δσήο ήηαλ δηαθνξεηηθέο απφ φηη δηακνξθψζεθαλ κεηά. Γηαθνξεηηθά πξαθηηθά πξνβιήκαηα παξνπζηάδνληαη απφ επνρή ζε επνρή θαη απφ ηφπν ζε ηφπν, θαη δελ ππάξρνπλ γηα φια απηά ηα πξνβιήκαηα άκεζεο απαληήζεηο ζηελ Αγία Γξαθή. Γηα παξάδεηγκα νη εξγαζηαθέο ζρέζεηο, νη ζρέζεηο κε ην Κξάηνο, ζέκαηα ηαηξηθήο (κεηακφζρεπζε νξγάλσλ, πιαζηηθέο επεκβάζεηο) θαη γελεηηθήο (αληηζχιιεςε, νηθνγελεηαθφο πξνγξακκαηηζκφοθιπ), δηαπαηδαγψγεζεο παηδηψλ, γάκνπ, δηαδπγίνπ, δεχηεξνπ γάκνπ, ρεξείαο, ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ θ.α. Δπεηδή φκσο ν Λφγνο ηνπ Θενχ είλαη αηψληνο, πεξηέρεη αηψληεο αξρέο θαη αμίεο, κε βάζε ηηο νπνίεο κπνξεί ε Δθθιεζία θάζε ρψξαο θαη επνρήο λα βξεη απαληήζεηο ζηα ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα πνπ απαζρνινχλ ηα κέιε ηεο. Πψο φκσο ζα βξνχκε πνηέο αξρέο ζα πάξνπκε απφ ηελ Αγία Γξαθή θαη πψο ζα μέξνπκε πψο ζα ηηο εθαξκφζνπκε; Τπάξρνπλ δχν ηξφπνη : Ζ άκεζε νδεγία ηνπ Θενχ θαη ε βνήζεηα ηεο Παξάδνζεο. Με αξκνληθή ζπλεξγαζία θαη ηεο Παξάδνζεο θαη ηεο Αγίαο Γξαθήο ε Δθθιεζία κπνξεί λα θαιπθζεί ζε φια ηα δεηήκαηα. Ζ νδεγία ηνπ Θενχ έξρεηαη πην πνιχ ζηε πξνζσπηθή δσή ηνπ πηζηνχ, ζε ψξεο απνθάζεσλ θαη δχζθνισλ επηινγψλ. Θα πξέπεη φκσο ε Δθθιεζία λα έρεη δεκηνπξγήζεη έλα πλεπκαηηθφ θξφλεκα ζηνπο πηζηνχο γηα θάζε ζπγθεθξηκέλν δήηεκα, ζα πξέπεη λα έρεη δψζεη κία γεληθή θαηεχζπλζε. Σελ θαηεχζπλζε φκσο δελ ζα ηε δψζεη κε βάζε ηελ εζηθή ηεο ζεκεξηλήο θνηλσλίαο, νχηε πάληα κε βάζε ηεο επηηαγέο ηεο επηζηήκεο, γηαηί νη αξρέο ηεο (αζετζηηθφο νπκαληζκφο) θαη νη ιχζεηο πνπ πξνηείλεη πνιιέο θνξέο είλαη ηειείσο αληίζεηεο κε ηνλ Υξηζηηαληζκφ. Ο ρξηζηηαλφο ή ε εθθιεζία πνπ δελ έρεη παξάδνζε ζηελ νπνία λα ζηξαθεί (ραξαθηεξηζηηθφ ησλ Γηακαξηπξφκελσλ ρξηζηηαλψλ) βξίζθεηαη πνιιέο θνξέο ζε ζχγρπζε, ζε αληηθάζεηο θιπ. Γηα παξάδεηγκα ζηα ζέκαηα εθηξψζεσλ, αληηζχιιεςεο, ζηείξσζεο, δηαδπγίνπ θαη δεχηεξνπ γάκνπ, ή δελ ππάξρεη θακκία θαηεχζπλζε απφ ηελ εθθιεζία ή αιιάδεη άπνςε ε εθθιεζία αλάινγα κε ην ηη αξέζεη ζηελ πιεηνςεθία ησλ κειψλ ή αλάινγα κε ηελ εζηθή ηεο θνηλσλίαο ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ε απνδνρή απφ πνιιέο Γηακαξηπξφκελεο εθθιεζίεο ησλ πξνγακηαίσλ ζρέζεσλ ή θαη ηεο νκνθπινθηιίαο, πξάγκα απαξάδεθην γηα παξαδνζηαθέο εθθιεζίεο. Καη ζηε κία θαη ζηελ άιιε πεξίπησζε ν πηζηφο, πνπ δελ έρεη παξάδνζε απφ ηελ νπνία λα βξεη αλάινγα παξαδείγκαηα ή δηδαζθαιίεο, κέλεη αθάιππηνο. Πξνζπαζεί κφλνο λα βξεη ιχζε θαη αλ δελ είλαη αξθεηά πλεπκαηηθφο, ζπλήζσο έρεη κεγάια πξνβιήκαηα. 3. Ηζνξξνπεκέλε εθθιεζηαζηηθή θαη πξνζσπηθή δσή Ζ πξψηε Δθθιεζία, πνπ είρε ηδξχζεη ν Κχξηνο θαη θαηεχζπλαλ νη Απφζηνινη ήηαλ πιήξεο, νινθιεξσκέλε θαη ηζνξξνπεκέλε θαη είρε φιε ηελ Αιήζεηα. Με ηε βαζκηαία πηψζε ηεο Δθθιεζίαο, πνπ 5

άξρηζε κεηά ηελ αλαρψξεζε ησλ Απνζηφισλ, απφ ηνλ 1ν αηψλα θαη ζπλερίζηεθε ηνπο επφκελνπο αηψλεο, άξρηζε λα ράλεηαη ε Αιήζεηα, λα δηαζπάηαη ην ψκα ηνπ Υξηζηνχ (θαη αληίζεηα απφ φηη λνκίδνπκε πσο ε Δθθιεζία ήηαλ ελσκέλε ηνλ 2ν θαη 3ν αηψλα, ππήξραλ πνιιέο ζπγθξνπφκελεο ηάζεηο, πνιιά ζρίζκαηα, αηξέζεηο θιπ) θαη λα ράλεηαη ε ηζνξξνπία. Σν Αγην Πλεχκα άξρηζε λα ζβχλεη, ε αιήζεηα ηνπ Λφγνπ άξρηζε λα ζπζθνηίδεηαη θαη ε Δθθιεζία άξρηζε λα ρσξίδεηαη ζε δηαθνξεηηθέο ηάζεηο, νη νπνίεο πνιιέο θνξέο ήηαλ ζσζηέο, αιιά ήηαλ κνλνκεξείο θαη κέζα ζηελ ππεξβνιή ηνπο νδεγνχζαλ ζε θαλαηηζκφ θαη ζε πιάλεο. Οη Μνληαληζηέο ήηαλ νη Υαξηζκαηηθνί ηεο επνρήο νη νπνίνη πξνζπάζεζαλ λα αλαδσππξψζνπλ απηφ ην ζηνηρείν πνπ ραλφηαλ απφ ηελ Δθθιεζία. Ζ ππεξβνιηθή φκσο κνλνκέξεηά ηνπο κε ηελ πξνθεηεία ηνχο νδήγεζε ζε θαηαζηξνθή. Απφ ηελ άιιε ε ππεξβνιηθή ελαζρφιεζε κε δνγκαηηθά ζέκαηα, νδήγεζε ζε πνιιέο ζενινγηθέο δηακάρεο θαη ζρίζκαηα : Αξεηαλνί, Νεζηνξηαλνί θιπ. Ζ ππεξβνιηθή ελαζρφιεζε κε ηνλ Αγηαζκφ νδήγεζε ζε αθξαίεο αζθεηηθέο ππεξβνιέο θαη εξεκηηηζκφ. Καη ηα θαηλφκελα ηεο επί κέξνπο εμεηδίθεπζεο θάζε εθθιεζίαο, επαλαιακβάλνληαη κέζα ζηνπο αηψλεο κέρξη ζήκεξα. Αιιεο εθθιεζίεο αζρνινχληαη κε ηνλ επαγγειηζκφ ζε βάξνο ηνπ αγηαζκνχ, άιιεο κε ηα θηιαλζξσπηθά έξγα ζε βάξνο ηνπ επαγγειηζκνχ, άιιεο κε ηε δηδαζθαιία ζε βάξνο ηεο ιαηξείαο θαη πξνζεπρήο. Αιιεο βιέπνπλ ζαλ ζθνπφ ηεο Δθθιεζίαο ηελ ηεξαπνζηνιή, άιιεο ηελ ελαζρφιεζε κε ηα θνηλσληθά πξφβιεκαηα, άιιεο ηε δηακφξθσζε αγίσλ, πνπ φκσο είλαη απνκνλσκέλνη απφ ηηο πξαγκαηηθφηεηεο θαη ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο, άιιεο ηε ζενινγηθή κφξθσζε θιπ. Πψο ζα ήηαλ ηζνξξνπεκέλε κία εθθιεζία θαη πψο ζα επηζηξέςεη ζην πξφηππν ηεο Απνζηνιηθήο εθθιεζίαο, πνπ ήηαλ πιήξεο; Πεξηκέλνπκε φινη απφ ηνλ Θεφ θαη πξνζεπρφκαζηε λα γίλεη απηφ ην έξγν, αιιά παξφια απηά δελ γίλεηαη; Κάηη ιείπεη. Σί άιιν κάο ιείπεη παξά κία επαθή κε ηελ Παξάδνζε, ην έξγν πνπ ν Θεφο έθαλε κέζα ζηνπο αηψλεο κε άιιεο εθθιεζίεο, κε άιινπο ρξηζηηαλνχο. Δθεί ζα βξνχκε ηα ζηνηρεία πνπ ιείπνπλ απφ ηελ εθθιεζία καο, απφ ην δφγκα καο θαη πνπ ζε ηειεπηαία αλάιπζε ιείπνπλ απφ ηελ πξνζσπηθή δσή ηνπ πηζηνχ ν νπνίνο αθνινπζεί θάπνηα επηκέξνπο δνγκαηηθή θαηεχζπλζε. Απηή ε ηζνξξνπία ζηελ εθθιεζία έρεη ζεκαζία ηεξάζηηα φρη κφλν γηα απηνχο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε θάπνηα εθθιεζία, αιιά θαη γη απηνχο πνπ πνξεχνληαη αλεμάξηεηνη απφ εθθιεζίεο, είηε γηαηί δελ ζπκθσλνχλ κε ηηο ππάξρνπζεο εθθιεζίεο, είηε γηαηί δελ ππάξρεη εθθιεζία εθεί πνπ κέλνπλ. Καη κάιηζηα γηα απηνχο ηνπο αδειθνχο, πνπ είλαη κεκνλσκέλνη, ε κειέηε ηεο Παξάδνζεο αλαπιεξψλεη θαηά θάπνην ηξφπν θαη ηελ έιιεηςε πλεπκαηηθήο θνηλσλίαο κε θάπνηα εθθιεζία. Κάζε ρξηζηηαλφο, είηε αλήθεη ζε κία εθθιεζία είηε φρη, κειεηψληαο ηηο δηάθνξεο εθθιεζηαζηηθέο παξαδφζεηο παίξλεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, αλ φρη φια, ηνπιάρηζηνλ παίξλεη κία θαηεχζπλζε. Φπζηθά θαη δελ κπνξνχκε λα δερφκαζηε νηηδήπνηε απφ ηελ Παξάδνζε, ρξεηάδεηαη δηάθξηζε πλεπκαηηθή θαη πξνζεπρή θαη έιεγρνο κε ηελ Αγία Γξαθή, αιιά θάπνηα θαιά ζηνηρεία απφ θάζε παξάδνζε ζα κείλνπλ θαη απηφ είλαη έξγν πνπ ζα ην θάλεη ν Θεφο θαζψο θάπνην παηδί Σνπ έξρεηαη ζε επαθή κε ηελ Παξάδνζε. Απφ φιε ηε ρξηζηηαληθή Παξάδνζε κπνξνχκε λα δηδαρηνχκε πνιιά ζεηηθά, παξαδείγκαηα πξνο κίκεζε, θαζψο θαη πνιιά αξλεηηθά, παξαδείγκαηα πξνο απνθπγή. Απφ ηελ θαηαζηξνθή πνιιψλ θηλεκάησλ ή ηελ παξαπιάλεζε πνιιψλ εθθιεζηψλ κπνξνχκε λα δνχκε πνηέο ήηαλ νη αηηίεο θαη λα απνθχγνπκε θαη εκείο παξφκνηα θαηαζηξνθή ή πιάλε. Γηα παξάδεηγκα βιέπνπκε πψο ε ακθηζβήηεζε ηεο Θεφηεηαο ηνπ Ηεζνχ απφ ηνλ Αξεην νδήγεζε ηνπο Οξζφδνμνπο ζε κία ππεξβνιηθή εμχςσζε ηεο Θετθήο Σνπ θχζεο θαη απνθιεηζηηθή ζεψξεζε ηνπ Υξηζηνχ σο ζενχ, πξάγκα πνπ επέθεξε ηελ εμαθάληζε ηεο αλζξψπηλεο θχζεο Σνπ, κε φια ηα επεξγεηήκαηα πνπ απηή ζπλεπάγεηαη γηα καο, φρη κφλν ζηνπο Μνλνθπζίηεο θ.α. αιιά πξαθηηθά θαη ζε φινπο ηνπο Οξζφδνμνπο. Ή ε ππεξβνιηθή ηάζε γηα πλεπκαηηθφηεηα, αλσηεξφηεηα, ζπκβνιηθή εξκελεία ησλ Γξαθψλ σο δήζελ αλψηεξεο απφ ηελ θπξηνιεθηηθή, επέθεξε ηνλ Γλσζηηθηζκφ, θαη πξαθηηθά ζπζθφηηζε ηελ Δθθιεζία ηνπ 3νπ αηψλα θαη κεηά, ζε βαζηθά δφγκαηα ησλ πξψησλ ρξηζηηαλψλ φπσο ε αλάζηαζε ησλ δηθαίσλ θαη ε επίγεηα βαζηιεία ηνπ Υξηζηνχ, ε αμία ηεο πιηθήο Γεκηνπξγίαο, ηνπ αλζξψπηλνπ ζψκαηνο, ε απνθαηάζηαζε θαη ηεο γεο θ.α. Οζεο απνθαιχςεηο θαη αλ δερηεί θάπνηνο πηζηφο απφ ηνλ Θεφ, πνηέ δελ ζα πάξεη φιε ηελ αιήζεηα, γηαηί ε Αιήζεηα δίλεηαη ζε φιν ην ψκα, ελψ θάζε πηζηφο δελ είλαη παξά κφλν έλα κέινο ηνπ ψκαηνο, άζρεηα πφζν κεγάιε ιεηηνπξγία κπνξεί απηφο λα επηηειεί ζην ψκα. Κάηη αλάινγν ζπκβαίλεη θαη κε ηελ επί κέξνπο εθθιεζηαζηηθή νκάδα: δελ είλαη παξά έλα κέινο ηνπ παγθφζκηνπ θαη ηνπ δηαρξνληθνχ ιανχ ηνπ Θενχ. Ζ ηειεηφηεηα, ε πιεξφηεηα, βξίζθεηαη ζε φιν ην ψκα, ζε φιε ηελ ηζηνξία ηνπ ψκαηνο, θαη γη απηφ ρσξίο ηηο εκπεηξίεο θαη ηα βηψκαηα νιφθιεξνπ ηνπ ψκαηνο, ρσξίο δει. ηελ Παξάδνζε, δελ κπνξνχκε λα πξνρσξήζνπκε ζηελ ηειεηφηεηα. Θα κέλνπκε πάληα, θαη ζαλ επί κέξνπο εθθιεζία θαη ζαλ άηνκα, ζε κία αληζνξξνπία, απφ ηελ νπνία ζα πξνέξρνληαη πνιιά δεηλά ζηε δσή καο, πνπ πνιιέο θνξέο λνκίδνπκε φηη πξνέξρνληαη απφ ηε κε πηζηή θαη πιήξε εθαξκνγή ησλ δηθψλ καο απφςεσλ. Γηα παξάδεηγκα έλαο Υξηζηηαλφο πνπ δεη ζε κία κνλνκεξή θαηεχζπλζε αγψλα γηα πξνζσπηθφ αγηαζκφ (π.ρ. ζε κία πεληεθνζηηαλή εθθιεζία αγηφηεηαο) θαη παξφια απηά έρεη ειαηηψκαηα, λνκίδεη πάληα φηη θηαίεη πσο δελ αγσλίζηεθε ηφζν ζθιεξά φζν έπξεπε. Μπνξεί φκσο ε έιιεηςή ηνπ λα δηνξζσλφηαλ θάπσο αιινηψο, ίζσο κε ην λα αζρνιεζεί κε ηα βησηηθά πξνβιήκαηα ησλ άιισλ θαη κε θηιαλζξσπηθά έξγα. Αιιά απηφ δελ κπνξεί λα ην θαηαιάβεη αλ δελ έξζεη ζε επαθή κε κία άιιε 6

Υξηζηηαληθή Παξάδνζε (π.ρ. ηελ Καζνιηθή) φπνπ βηψλεηαη πην πνιχ απηή ε κνξθή Υξηζηηαληζκνχ ησλ έξγσλ θαη ηεο αγάπεο πξνο ηνλ πιεζίνλ. Ή έλαο Οξζφδνμνο λνκίδεη φηη δελ ζπκκεηέρεη πνιχ ζπρλά ζηε Λεηηνπξγία θαη έληνλα ζηα κπζηήξηα θαη γη απηφ δελ έρεη δχλακε ζηνλ αγψλα ηνπ. Ηζσο φκσο ηνπ ρξεηάδεηαη κία δσληαλή εκπεηξία κε ην Αγην Πλεχκα, πνπ δελ ζα ηελ έρεη αλ δελ έξζεη ζε θάπνηα επαθή κε ηε Υαξηζκαηηθή θίλεζε. Ή έλαο Δπαγγειηθφο πνηκέλαο βιέπεη πνιιέο ιαλζαζκέλεο απνθάζεηο ζηελ πξνζσπηθή δσή ησλ κειψλ ηεο εθθιεζίαο ηνπ θαη επεηδή ε θαηεχζπλζε πνπ έρεη ζηελ εθθιεζία ηνπ είλαη κφλν ε κειέηε ηεο Αγίαο Γξαθήο, ζπζηήλεη ζηνπο πηζηνχο αθφκα πεξηζζφηεξε αηνκηθή κειέηε ηεο Γξαθήο γηα λα βξνπλ πξνζσπηθή θαζνδήγεζε. Αλ δελ έξζεη ζε επαθή κε ηελ Οξζφδνμε παξάδνζε ηνπ πλεπκαηηθνχ νδεγνχ θαη ηνπ ξφινπ ηνπ ζηε δσή ηνπ πηζηνχ, δελ ζα κπνξέζεη λα θαηαιάβεη πνηέ ηί ζεκαίλεη πνηκαληηθή δηαθνλία θαη λα θαζνδεγήζεη έηζη ηα κέιε ηεο ζπλάζξνηζήο ηνπ. 4) χλδεζε κε ην ψκα ηνπ Υξηζηνχ, κε ηνλ Λαφ ηνπ Θενχ Δθηφο φκσο απφ ηε δηδαζθαιία θαη ηα παξαδείγκαηα πνπ παίξλνπκε κέζα απφ ηελ Παξάδνζε, γίλεηαη θαη θάηη άιιν πην ζπνπδαίν : Ζ έλσζή καο κε φιν ηνλ ιαφ ηνπ Θενχ, κε φινπο ηνπο πηζηνχο πνπ έδεζαλ κέζα ζηνπο αηψλεο. Απηφ είλαη κία βαζεηά πλεπκαηηθή αιήζεηα πνπ πξέπεη λα ηε βηψζεη θάπνηνο γηα λα ηελ θαηαιάβεη. Σν κφλν πνπ κπνξεί λα εηπσζεί είλαη φηη ηα εθαηνκκχξηα ησλ αδειθψλ καο ρξηζηηαλψλ πνπ έδεζαλ ηα 2.000 ρξφληα ηνπ Υξηζηηαληζκνχ (θαη ίζσο ζα πξέπεη λα ζπκπεξηιάβνπκε θαη ηνπο επζεβείο Ηνπδαίνπο πνπ έδεζαλ ηα 3.500 ρξφληα ηνπ Ηνπδατζκνχ) απνηεινχλ κία αδηάζπαζηε ελφηεηα κπξνζηά ζηνλ Θεφ Παηέξα καο θαη ηνλ Τηφ Σνπ, Ηεζνχ Υξηζηφ, ν νπνίνο είλαη ε Κεθαιή ηνπ ψκαηνο. Αλ πεξηθξνλνχκε, απφ ππεξήθαλεηα ή ιαλζαζκέλε εθθιεζηαζηηθή δηδαζθαιία, απηφ ην ηεξάζηην έξγν ηνπ Θενχ (κε ηα ζεηηθά ηνπ θαη ηα αξλεηηθά ηνπ) γηαηί δελ πξφθεηηαη απιά γηα κία ηζηνξηθή θαηάζηαζε, αιιά γηα ην ζχλνιν ηνπ ιανχ ηνπ Θενχ κέζα ζηελ αλζξσπφηεηα πψο κπνξνχκε λα είκαζηε κέιε ηνπ ιανχ Σνπ; Σν πην άκεζν πξαθηηθφ απνηέιεζκα, πνπ κπνξνχκε λα δνχκε ακέζσο, απφ απηή ηε ζχλδεζή καο κε φιν ην ψκα ηνπ Υξηζηνχ είλαη ε δεκηνπξγία ηαπεηλνχ θξνλήκαηνο κέζα καο. 5) Γεκηνπξγία ηαπεηλνχ θξνλήκαηνο θαη εμάιεηςε εθθιεζηαζηηθήο θαη πξνζσπηθήο ππεξεθάλεηαο Ζ αιήζεηα είλαη φηη ν πηζηφο ζε κία εθθιεζία πνπ αζρνιείηαη κε ηελ παξάδνζή ηεο, έζησ θαη κφλν ηε δηθή ηεο, δελ θηλδπλεχεη απφ πλεπκαηηθή ππεξεθάλεηα, ζε φπνην πλεπκαηηθφ χςνο θαη αλ έρεη θηάζεη απηφο ζήκεξα, γηαηί βιέπεη φηη ππήξμαλ πνιινί άιινη πξηλ απφ απηφλ, αγηφηεξνη θαη θαιχηεξνη απφ απηφλ. Κηλδπλεχεη πην πνιχ απφ ηε ζπιινγηθή ππεξεθάλεηα πνπ επηθξαηεί ζηελ εθθιεζία ηνπ, θαη πνπ νδεγεί ζε κηζαιινδνμία άιισλ δνγκάησλ. Καη ν κφλνο ηξφπνο λα απνθχγεη απηφλ ηνλ κεγάιν θίλδπλν ηεο κηζαιινδνμίαο, πνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ ηφζν χπνπιε απηή κνξθή ππεξεθάλεηαο, ηε ζπιινγηθή ππεξεθάλεηα, είλαη λα έξζεη ζε επαθή κε άιιεο ρξηζηηαληθέο παξαδφζεηο. Πψο κπνξεί λα ππεξεθαλεχεηαη ε Οξζφδνμε Παξάδνζε πψο είλαη ε αξραηφηεξε Παξάδνζε, φηαλ έξζεη ζε επαθή κε ηελ Ηνπδατθή Παξάδνζε πνπ είλαη πνιχ πην αξραία ηζηνξηθά θαη πιενλεθηεί ζε πνιινχο πξαθηηθνχο ηνκείο απέλαληί ηεο; Πψο κπνξεί λα ππεξεθαλεχεηαη κία Δπαγγειηθή Δθθιεζία γηα ηηο ηεξαπνζηνιέο ηεο φηαλ καζαίλεη γηα ηνπο απαξλεκέλνπο Καζνιηθνχο Ηξιαλδνχο ηεξαπφζηνινπο ηεο Μεζαησληθήο Δπξψπεο ή ηνπο κάξηπξεο Νεζηνξηαλνχο ηεξαπφζηνινπο ζηελ Κίλα; Πψο κπνξεί λα ππεξεθαλεχνληαη νη Πεληεθνζηηαλνί γηα ηα ραξίζκαηα φηαλ δηαβάζνπλ ηηο απνθαιχςεηο ησλ κπζηεξίσλ θαη ηε δηδαζθαιία πεξί ιεηηνπξγίαο ησλ πξνθεηηθψλ ραξηζκάησλ πνπ είραλ νη Υξηζηηαλνί ηνπ 2νπ αηψλα ή αθφκα θαη ηνπ Μεζαίσλα; ήκεξα θαη ηδηαίηεξα εδψ ζηελ Διιάδα, νη Δπαγγειηθνί θαη Πεληεθνζηηαλνί, θαη γεληθά φζνη ρξηζηηαλνί αλήθνπλ ζην Γηακαξηπξφκελν ρψξν, πνπ αγλνεί πεξηθξνλεηηθά θάζε έλλνηα θαη είδνο Παξάδνζεο, θηλδπλεχνπλ άκεζα θαη απφ ηα δχν είδε ππεξεθάλεηαο, θαη απφ πξνζσπηθή θαη απφ εθθιεζηαζηηθή. Πνιινί ήδε έρνπλ λαπαγήζεη πλεπκαηηθά απφ ππεξεθάλεηα, θαη αλ θαη είραλ κεγάιε αθηέξσζε, πνιχ πξνζεπρή, πνιχ γλψζε ηεο Αγίαο Γξαθήο ή ζπκκεηείραλ ελεξγά ζε θάπνηα εθθιεζηαζηηθή νκάδα, ηίπνηα απφ φια απηά δελ απέηξεςε ηε δεκηνπξγία επεξκέλνπ θαη πςεινχ θξνλήκαηνο κέζα ηνπο. Σί ηνπο έιεηπε; Απφ πεξηπηψζεηο πνπ έρσ δήζεη πξνζσπηθά δίπια ηνπο, ην κφλν πνπ κπνξψ λα βξσ φηη ηνπο έιεηπε είλαη ε ζρέζε κε ηελ Παξάδνζε. Αθφκα θαη νη θαιχηεξεο ζπκβνπιέο, αθφκα θαη νη πην δπλαηέο εκπεηξίεο ηνπ Θενχ δελ ηνπο απέηξεςαλ απφ ηελ πηψζε ηνπο, γηαηί ην δέληξν ηεο ππεξεθάλεηαο είρε κεγαιψζεη πνιχ κέζα ηνπο θαη δελ κπνξνχζε λα μεξηδσζεί. Ο ζπφξνο απηνχ ηνπ δέληξνπ είρε πέζεη απφ ηελ αξρή ηεο ρξηζηηαληθήο ηνπο δσήο : Γελ κάο ρξεηάδεηαη θακκία Παξάδνζε, εκείο έρνπκε ηελ Αγία Γξαθή, ε νπνία είλαη αξθεηή θαη δελ ρξεηάδεηαη λα δηαβάδνπκε άιια βηβιία. Απηή δελ είλαη ε πιαλεκέλε θαηεχζπλζε πνπ δίλεηαη ζηηο Γηακαξηπξφκελεο εθθιεζίεο; Ο θαζέλαο κφλνο ηνπ κε ηελ Αγία Γξαθή, ή αθφκα θαιχηεξα, φηη κάο ρξεηάδεηαη ζα κάο ην απνθαιχςεη ν Θεφο ζην θήξπγκα ηνπ Λφγνπ ζηελ εθθιεζία, δελ ρξεηαδφκαζηε ηίπνηα άιιν. Γπζηπρψο δελ γίλεηαη 7

νχηε θαλ ππαηληγκφο γηα κειέηε νχηε ηεο Παξάδνζεο ηεο ίδηαο ηεο επί κέξνπο εθθιεζίαο, π.ρ. ηεο Πεληεθνζηηαλήο παξάδνζεο ή ηεο Δπαγγειηθήο παξάδνζεο. Δηζη νη ρξηζηηαλνί πνπ ζρεηίδνληαη κε Δπαγγειηθέο ή Πεληεθνζηηαλέο εθθιεζίεο δελ γλσξίδνπλ νχηε απφ πνχ πξνέξρνληαη, νχηε πνηνί ή πψο μεθίλεζαλ φιεο απηέο ηηο εθθιεζίεο. Γελ μέξνπλ αλ μεθίλεζαλ πξηλ ιίγα ρξφληα ζηελ Ακεξηθή, ή πξηλ πέληε αηψλεο ζηε Γεξκαλία. Καη ηί θξίκα! Να ππάξρεη ηέηνηα άγλνηα γηα ηελ πξνέιεπζε αιεζεηψλ, πνπ ηηο βηψλνπλ ηφζν απιά θαη ηηο ζεσξνχλ ηφζν δεδνκέλεο, φπσο π.ρ. φηη ε Δθθιεζία είλαη κία αδειθφηεηα πηζηψλ θαη είλαη μέρσξε απφ ην Κξάηνο ή φηη, ην βάπηηζκα είλαη κφλν γηα απηνχο πνπ πίζηεςαλ ζηνλ Ηεζνχ Υξηζηφ θαη φρη γηα ηα κσξά, αιήζεηεο πνπ ζήκεξα θαίλνληαη απηνλφεηεο, αιιά ζηεξεψζεθαλ κε αίκα πνιιψλ καξηχξσλ (π.ρ. νη Αλαβαπηηζηέο). Αιιά απηή ε ζειεκαηηθή άγλνηα θαλεξψλεη αγλσκνζχλε θαη αιαδνλεία. Γελ κπνξεί ινηπφλ θαλείο λα αγλνήζεη απηφ ην αίκα, θαη λα πξνρσξήζεη ρσξίο επγλσκνζχλε ζε απηνχο ηνπο κάξηπξεο, λα θηηάμεη ηελ εθθιεζία. Καλέλαο, νχηε άηνκν νχηε νκάδα, δελ πξφθεηηαη λα θηάζεη καθξχηεξα απφ ηνπο πλεπκαηηθνχο ηνπ παηέξεο, φηαλ αγλνεί αιαδνληθά ηηο πξνεγνχκελεο πξνζπάζεηεο ησλ παηέξσλ ηνπ, γηαηί ε Δθθιεζία είλαη έλα πλεπκαηηθφ ζψκα δηαρξνληθφ, έλαο ιαφο πνπ εθηείλεηαη ζην παξειζφλ θαη ζην κέιινλ. Γελ μεθηλάεη κε εκάο νχηε ζα ηειεηψζεη κε εκάο. Ο Θεφο δελ μεθίλεζε κε εκάο ην έξγν ηνπ, φπσο πνιινί Γηακαξηπξφκελνη πηζηεχνπλ (ζπλεηδεηά ή ππνζπλείδεηα), νχηε θαη ζα ην ηειεηψζεη κε εκάο. Απφ εζάο μεθίλεζε ν Λφγνο ηνπ Θενχ Κνξίλζηνη ή ζε εζάο θαηέιεμε κφλν; ξσηάεη ν Απ. Παχινο ηνπο Κνξίλζηνπο. Απηή ε ζηάζε, φηη ν Θεφο κφλν κε εκέλα ή κφλν κε ηε δηθή καο εθθιεζία κπνξεί λα θάλεη ην έξγν Σνπ, δελ είλαη έλδεημε εκπηζηνζχλεο ζηνλ Θεφ, φπσο ζπλήζσο λνκίδεηαη, αιιά έλδεημε κεγάιεο, χςηζηεο πλεπκαηηθήο ππεξεθάλεηαο. Δίλαη κία ππεξεθάλεηα πνπ αξρηθά ραξαθηήξηδε ηνπο εμ Δζλψλ Υξηζηηαλνχο απέλαληη ζηνπο Δβξαίνπο παηέξεο ηεο πίζηεο ηνπο, φπσο κάο ιέεη ν Απφζηνινο Παχινο (Ρσκ 11 ) θαη είλαη ε ίδηα πνπ ζηειηηεχεη ν Κχξηνο ζηελ Δθθιεζία ηελ Λανδηθείαο: Δίκαη πινχζηνο, δελ έρσ αλάγθε θαλελφο (Απνθ.3:17,18). Απηή ε ζηάζε, πνπ ζήκεξα ηε βιέπνπκε αθφκα θαη ζε κηθξέο Γηακαξηπξφκελεο Δθθιεζίεο (ιίγσλ αηφκσλ), μεθηλάεη απφ πνιχ παιηά, απφ ηελ εθθιεζία ηνπ 2νπ αηψλα, πνπ άξρηζε λα απνθφπηεη ηνπο Ηνπδαίνπο Υξηζηηαλνχο, θαη ζηε ζπλέρεηα άξρηζε λα απνθφπηεη νπνηνπζδήπνηε ζεσξνχζε αηξεηηθνχο θαη ηε ζπλαληάκε αξρηθά ζηελ Οξζφδνμε ζενινγία θαη πξαθηηθή εδψ θαη πνιινχο αηψλεο: Δκείο είκαζηε ε Δθθιεζία θαη φινη νη άιινη είλαη απιψο αηξέζεηο, εκείο έρνπκε ηελ αιήζεηα, είκαζηε απηάξθεηο, δελ έρνπκε αλάγθε θαλέλαλ άιιν, νη άιινη δελ έρνπλ ηίπνηα λα κάο δψζνπλ, δελ έρνπκε ηίπνηα λα σθειεζνχκε απφ άιιεο εθθιεζίεο ή κάιινλ αηξέζεηο, απφ άιιεο παξαδφζεηο, εκείο είκαζηε πιήξεηο, είκαζηε πινχζηνη ζε πλεπκαηηθά ραξίζκαηα θαη ζενινγία θαη αγηφηεηα, ή έρνπκε ηφζν πινχζηα πλεπκαηηθή παξάδνζε!. Με έλα ηέηνην ππεξήθαλν θξφλεκα πψο κπνξεί ν πηζηφο θάπνηαο Δθθιεζίαο λα δερηεί λα αλνίμεη έλα βηβιίν πνπ πξνέξρεηαη απφ θάπνηα άιιε εθθιεζία; Αθφκα θαη αλ δελ ζεσξεί ηελ άιιε εθθιεζία αίξεζε ή πιάλε θαη ηε βιέπεη κε αδειθηθφ θξφλεκα, ππάξρεη πάληα ην ζπλαίζζεκα ηεο πλεπκαηηθήο ππεξνρήο, ηεο εθθιεζηαζηηθήο ππεξνςίαο, ηεο αλσηεξφηεηαο ηεο εθθιεζίαο ηνπ απέλαληη ζηηο άιιεο. Σφηε θπζηθά ε κειέηε ηεο Παξάδνζεο φινπ ηνπ ιανχ ηνπ Θενχ, δελ έρεη θαλέλα λφεκα, δελ έρεη ηίπνηα λα πξνζθέξεη. Σν αληίδνην ινηπφλ γηα ηελ εθθιεζηαζηηθή ππεξεθάληα, πνπ είλαη κία ζπιινγηθή κνξθή ππεξεθάληαο, πνιπ χπνπιε θαη θαηαζηξεπηηθή, δελ είλαη άιιν απφ ην λα έξζνπκε ζε επαθή κε ηηο Παξαδφζεηο άιισλ εθθιεζηψλ, άιισλ ηζηνξηθψλ κνξθψλ Υξηζηηαληζκνχ, αθφκα θαη κε ηε κεηξηθή καο ζξεζθεία, ηε ζξεζθεία πνπ κάο θπνθφξεζε θαη κάο γέλλεζε, ηε ζξεζθεία ηνπ Ηνπδατζκνχ. Ηζσο απηά λα θαίλνληαη πνιχ παξάμελα, ηφζν κεγάιε αλάγθε έρνπκε ηνπο άιινπο ρξηζηηαλνχο, αθφκα θαη ηνπο Δβξαίνπο; Σελ απάληεζε ηε δίλεη ν Απφζηνινο Παχινο :... εάλ ππεξεθαλεχεζαη, δελ βαζηάδεηο εζχ ηελ ξίδα (ηνπο Δβξαίνπ), αιιά ε ξίδα βαζηάδεη εζέλα... Μελ πςεινθξνλείο, αιιά λα θνβάζαη, γηαηί αλ ν Θεφο δελ ιππήζεθε ηνπο θπζηθνχο θιαδνπο (ηνπο Δβξαίνπο) πξφζερε κήπσο δελ ιππεζεί νχηε θαη εζέλα (ηνπο εμ Δζλψλ πηζηνχο)" - Ρσκ. 11:17-21. Καη απηά πνπ ηζρχνπλ γηα φιε ηελ Δθθιεζία σο πξνο ηνλ Ηνπδατζκφ, ηζρχνπλ θαη γηα θάζε κεηέπεηηα δνγκαηηθή απφρξσζε σο πξνο ηηο πξνεγνχκελεο εθθιεζίεο απφ ηηο νπνίεο πξνήιζε, θαη σο πξνο ηηο άιιεο ππάξρνπζεο εθθιεζίεο. Γιάκπιζη και έλεγχορ ηηρ Παπάδοζηρ: Πνιινί πξνβάιινπλ, θαη δηθαηνινγεκέλα, κεξηθέο αληηξξήζεηο, ακθηβνιίεο, θαη δηζηαγκνχο απέλαληη ζηε Παξάδνζε. Βαζίδνληαη ζηα αξλεηηθά ζεκεία ηεο Παξάδνζεο, ζηνπο θηλδχλνπο πνπ πεξηέρεη. Αο εμεηάζνπκε ηα αξλεηηθά ζεκεία ηεο Παξάδνζεο : 1) Ζ Παξάδνζε, νπνηαδήπνηε εθθιεζηαζηηθή Παξάδνζε, κπνξεί λα πεξηέρεη πνιιά αλζξψπηλα ζηνηρεία, ιαλζαζκέλα, πιάλεο, αθφκα θαη δαηκνληθέο δηδαζθαιίεο. 8

Απηφ είλαη αιήζεηα θαη γη απηφ ρξεηάδνληαη, φπσο θαη γηα ηε κειέηε ηεο Αγίαο Γξαθήο, νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο: Διεγρνο θαη επαιήζεπζε ηεο Παξάδνζεο κε ηελ Αγία Γξαθή. Απηφ βέβαηα πξνυπνζέηεη πνιχ θαιή γλψζε ηεο Αγίαο Γξαθήο, θαη θάηη ηέηνην είλαη ζπάλην πξάγκα, αθφκα θαη γηα πηζηνχο πνιιψλ ρξφλσλ, αθφκα θαη γηα θήξπθεο ηνπ Λφγνπ ηνπ Θενχ. Απαξαίηεην ινηπφλ είλαη λα γλσξίδνπκε ηελ Αγία Γξαθή, φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξα, αιιά ηη γίλεηαη φηαλ δελ ππάξρεη απηή ε πξνυπφζεζε; Σν Αγην Πλεχκα δίλεη δηάθξηζε γηα ην ηί, κέζα απφ ηε Παξάδνζε, είλαη θαιφ θαη σθέιηκν γηα ηνλ πηζηφ θαη ηελ εθθιεζία θαη ηί είλαη βιαβεξφ, γηα ην ηί πξνέξρεηαη απφ ηνλ Θεφ θαη ηί φρη. Καη απηφο ν θσηηζκφο φκσο απφ ην Αγην Πλεχκα έρεη νξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο: Σαπεηλνθξνζχλε. Πξψηα απ φια ηαπεηλφ θξφλεκα, γηαηί ην Αγην Πλεχκα δελ κπνξεί λα εξγαζηεί ζηελ θαξδηά θαη ζηε δηάλνηα ησλ ππεξήθαλσλ ρξηζηηαλψλ. Καη φπσο αλαθέξακε παξαπάλσ, ππεξήθαλνη κπνξνχκε λα είκαζηε είηε γηα ηελ πξνζσπηθή καο πλεπκαηηθή δσή θαη απηφ ζα εκπνδίζεη ην Αγην Πλεχκα λα κάο δείμεη θάηη σθέιηκν κέζα απφ ηελ Παξάδνζε γηα ηελ πλεπκαηηθή καο πξφνδν, είηε γηα ηελ εθθιεζία καο, γηα ην δφγκα καο θαη απηφ ζα εκπνδίζεη ην Αγην Πλεχκα λα κάο δείμεη θάηη σθέιηκν γηα ηελ εθθιεζία. εβαζκφο γηα ηνπο Παηέξεο καο θαη Αγάπε γηα φινπο ηνπο Αδειθνχο καο. Παηέξεο είλαη φινη απηνί πνπ πξνεγήζεθαλ ζηελ Πίζηε απφ εκάο, θαη ζηνπο νπνίνπο ν Θεφο εξγάζηεθε θαη νη νπνίνη αθηέξσζαλ ηε δσή ηνπο ζηελ ππεξεζία ηνπ Θενχ - θαηά ην κέηξν ηεο θαηαλφεζεο πνπ είραλ. Απηνί ήηαλ νη Παηξηάξρεο θαη νη Πξνθήηεο ηνπ Ηζξαήι, νη Απφζηνινη ηνπ Ηεζνχ Υξηζηνχ, νη Υξηζηηαλνί απνινγεηέο θαη κάξηπξεο ησλ πξψησλ αηψλσλ, νη Οξζφδνμνη θαη Καζνιηθνί Παηέξεο, νη Γηακαξηπξφκελνη Μεηαξξπζκηζηέο θαη Μάξηπξεο (πνπ καξηχξεζαλ ζηα ρέξηα Καζνιηθψλ, αιιά θαη Γηακαξηπξφκελσλ, π.ρ. νη Αλαβαπηηζηέο) θαη φινη φζνη κέρξη ζήκεξα δηέδσζαλ ην Δπαγγέιην απφ γεληά ζε γεληά θαη απφ ρψξα ζε ρψξα, κέρξηο εκάο. Παξφια ηα ιάζε ηνπο, ηηο ειιείςεηο ηνπο, ηηο ελδερφκελεο πιάλεο ηνπο, ήηαλ απηνί νη άλζξσπνη ηνπ Θενχ πνπ απνηέιεζαλ ην δηαρξνληθφ θαη παγθφζκην ψκα ηνπ Υξηζηνχ, ρσξίο πνιιέο θνξέο λα έρνπλ απηήλ ηε ζπλείδεζε ηεο ελφηεηαο ηνπ ψκαηνο, θαη κέζα απφ απηνχο θαη εκείο γελλήζεθακε ελ Υξηζηψ. Οπσο αθξηβψο έρεη ζπκβεί κε ηνπο θπζηθνχο καο γνλείο θαη πξνπάηνξεο: κπνξεί πνιιέο θνξέο λα ήηαλ αηειείο, πιαλεκέλνη ή θαη θαθνί, αιιά ζ' απηνχο νθείινπκε ηε θπζηθή καο χπαξμε. Δρνληαο απηέο ηηο πξνυπνζέζεηο, πνπ άιισζηε είλαη πξνυπνζέζεηο θαη γηα ηε κειέηε ηεο Αγίαο Γξαθήο, ην Αγην Πλεχκα ζίγνπξα ζα κάο πεξάζεη αζθαιψο κέζα απφ ην πέιαγνο ηεο Παξάδνζεο, πξνθπιάζζνληάο καο απφ θηλδχλνπο θαη νηθνδνκψληαο καο ζε έλα νινθιεξσκέλν άλζξσπν ηνπ Θενχ θαη έλα ηέιεην ψκα Υξηζηνχ. 2) Ζ Παξάδνζε κπνξεί λα θαηαλαιψλεη ρξφλν θαη απφ ηε κειέηε ηεο Αγίαο Γξαθήο θαη απφ άιιεο πλεπκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Οπσο αλαθέξακε παξαπάλσ γηα ηελ αμία ηεο Παξάδνζεο ζηελ θαηαλφεζε θαη εθαξκνγή ηεο Αγίαο Γξαθήο, κπνξνχκε λα θαηαιάβνπκε πψο είλαη θαιχηεξν λα δηαβάζνπκε 3-4 βηβιία πνπ ζα κάο δηαθσηίζνπλ γηα θάπνηα αιήζεηα ηεο Γξαθήο, παξά λα κείλνπκε ζε ζθνηάδη σο πξνο απηή ηελ αιήζεηα ζε φιε καο ηε δσή θαη ην ρεηξφηεξν λα κεηαδίδνπκε θαη ζε άιινπο ηελ άγλνηά καο ή ηελ πιάλε καο. Καη ζπλνιηθφηεξα, αμίδεη λα δηαβάζνπκε κεξηθέο δεθάδεο βηβιία (αο κε θνβφκαζηε ηε κειέηε γηα λα κάζνπκε κία απιή αλζξψπηλε επηζηήκε δηαβάδνπκε εθαηνληάδεο βηβιία) θαη κεηά, ζηνλ ιίγν ρξφλν πνπ ζα αθηεξψλνπκε ζηελ Αγία Γξαθή, λα έρνπκε θσο θαη απνθάιπςε θαη Αιήζεηα κέζα απφ θάζε θνκκάηη ηεο Γξαθήο. Όζν γηα ηηο πλεπκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, αλ θαηαιάβνπκε ηε κεγάιε αμία ηεο Παξάδνζεο θαη αλ δνχκε ηα ηξαγηθά ιάζε θαη ηηο νιέζξηεο ακαξηίεο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ έιιεηςε Παξάδνζεο θαη ζηελ πξνζσπηθή καο δσή θαη ζηελ εθθιεζηαζηηθή, ηφηε ζα θαηαιάβνπκε πσο ηνπιάρηζηνλ γηα κία ρξνληθή πεξίνδν, αμίδεη λα πεξηνξίζνπκε ή αθφκα θαη λα ζηακαηήζνπκε άιιεο πλεπκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, γηα λα έξζνπκε ζε επαθή κε ηε Παξάδνζε. Ππακηικοί ηπόποι ωθέλειαρ από ηη Παπάδοζη Πξνζσπηθή Βίσζε ηεο Παξάδνζεο Δίλαη ν δχζθνινο δξφκνο, αιιά ε πην άκεζε σθέιεηα έξρεηαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν. Μπνξεί φκσο λα είλαη θαη ν πην επηθίλδπλνο αλ ν πηζηφο θνιιήζεη ζε κία Παξάδνζε, αλ δει. κείλεη κνλνκεξψο πξνζθνιιεκέλνο ζε κία εθθιεζηαζηηθή παξάδνζε. Ο κφλνο ηξφπνο λα απνθεπρζεί απηή ε επηθίλδπλε κνλνκέξεηα είλαη φρη λα κεηαθηλείηαη ζπλερψο απφ ηε κία παξάδνζε ζηελ άιιε, αιιά κέλνληαο ζε κία εθθιεζία, λα έξρεηαη ζε επαθή κε άιιεο εθθιεζηαζηηθέο παξαδφζεηο, θαη απηφ γίλεηαη κε δχν ηξφπνπο: 9

1) Κνηλσλία κε πηζηνχο άιισλ Παξαδφζεσλ Πξέπεη λα ππάξρεη πξνζσπηθή ζρέζε κε πηζηνχο άιισλ εθθιεζηψλ. Απηφ βέβαηα πνιιέο θνξέο είλαη δχζθνιν, θαη πνιιέο θνξέο θαηαιήγεη ζε νδπλεξέο ζπγθξνχζεηο κεηαμχ αδειθψλ ή θαη ζε έληνλεο ακθηβνιίεο θαη απνγνήηεπζε γηα ηελ πλεπκαηηθή καο πνξεία. Αθφκε, γηα θάπνηνπο πνπ κέλνπλ ζε κηθξά επαξρηαθά κέξε απηή ε θνηλσλία είλαη αδχλαηε. Γηα απηνχο ηνπο ιφγνπο ν πην εχθνινο θαη άκεζνο ηξφπνο γηα θνηλσλία κε άιιεο ρξηζηηαληθέο παξαδφζεηο, έλαο ηξφπνο πνπ ζπληζηάηαη ζε φινπο είλαη : 2) Με Μειέηε βηβιίσλ Απηφο είλαη ν απινχζηεξνο ηξφπνο πξνζέγγηζεο ηεο Παξάδνζεο θαη ζπληζηάηαη ζε φινπο ηνπο πηζηνχο. Γηα απηφ ην ιφγν δίλεηαη παξαθάησ κία ζπγθεθξηκέλε θαηεχζπλζε γηα κειέηε βηβιίσλ ζρεηηθά κε ηελ Υξηζηηαληθή Παξάδνζε. Πποηεινόμενα Βιβλία: Γηα ηελ έξεπλα βηβιίσλ, πξνηείλεηαη πξψηα απ φια ε Αγία Γξαθή. Σν θαιχηεξν είλαη λα δηαβάδεηαη ζηελ Αξραία Διιεληθή πνπ είλαη ην πξσηφηππν ηεο Καηλήο Γηαζήθεο, θαη ε Παιαηά Γηαζήθε ησλ Δβδνκήθνληα, πνπ είλαη ε πξψηε κεηάθξαζε πνπ έγηλε απφ ηηο Δβξατθέο Γξαθέο, θαη έγηλε απφ Δβξαίνπο ζνθνχο-ξαββίλνπο νη νπνίνη θαη ηε γιψζζα ήμεξαλ θαιχηεξα απφ φινπο θαη ηε ζσζηφηεξε εξκελεία είραλ. Δηζη έθαλαλ θαη ηε ζσζηή εξκελεπηηθή απφδνζε ζε νξηζκέλα εδάθηα ζηα νπνία ε θαηά ιέμε κεηάθξαζε πνπ γίλεηαη απφ ρξηζηηαλνχο, φπσο ε κεηάθξαζε ηνπ Βάκβα δελ δίλεη λφεκα ή δελ δίλεη ην ζσζηφ λφεκα. Δρεη φκσο ηδηαίηεξε αμία γηαηί απηή ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ηνπο Απνζηφινπο θαη ηελ Πξψηε Δθθιεζία, θαη κε βάζε απηή γξάθηεθαλ ζηα Δπαγγέιηα θαη ζηηο Δπηζηνιέο νη αλαθνξέο ζηελ Παιαηά Γηαζήθε. Δπίζεο φπνηνο μέξεη Αγγιηθά κπνξεί λα δηαβάδεη ην Δβξατθφ-Μαζνξηηηθφ θείκελν ζε αγγιηθέο κεηαθξάζεηο πνπ θπθινθνξνχλ. Ζ κεηάθξαζε ηνπ Βάκβα είλαη έλαο ζπλδπαζκφο Δβδνκήθνληα θαη Μαζνξηηηθνχ, θαθφο φκσο ζπλδπαζκφο θαη θαηά γεληθή παξαδνρή δελ είλαη νξζή κεηάθξαζε. Γηα ζνβαξά ζέκαηα δηδαζθαιίαο δελ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη. Σν θείκελν ησλ Δβδνκήθνληα είλαη απαξαίηεην θαη γηα ην ιφγν φηη πεξηέρεη ηα, πνιχ ζεκαληηθά θαη γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο Καηλήο Γηαζήθεο, Γεπηεξνθαλνληθά βηβιία ηεο Αγ.Γξαθήο : νθία εηξάρ, νθία νινκψληνο, Βαξνχρ, Σσβίη θ.α. Ζ ζεηξά πνπ πξέπεη λα δηαβάδνπκε ηελ Αγία Γξαθή δελ πξέπεη λα είλαη, φπσο ζπλεζίδεηαη ζήκεξα, πξψηα φιε ε Καηλή Γηαζήθε θαη κεηά ε Παιαηά, αιιά πξψηα ε Παιαηά Γηαζήθε θαη κεηά, ή ηνπιάρηζηνλ παξάιιεια, ε Καηλή. Ζ Παιαηά Γηαζήθε είλαη ην απαξαίηεην ζεκέιην θαη γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο Καηλήο Γηαζήθεο αιιά θαη γηα ηελ πξνζσπηθή καο δσή θαη ζρέζε κε ηνλ Θεφ. Απφ εθεί ζα γλσξίζνπκε ηνλ Θεφ Παηέξα, ηνλ Γεκηνπξγφ ηεο Εσήο, ηηο ελέξγεηέο Σνπ πνπ θαλεξψλνπλ ην ραξαθηήξα Σνπ, ηνλ Θεφ ηεο απφιπηεο Αγηφηεηαο θαη Γηθαηνζχλεο, ηεο Αληαπφδνζεο, ηνπ Διένπο θαη ησλ Οηθηηξκψλ. Απφ εθεί ζα γλσξίζνπκε πνηφο είλαη ν Νφκνο Σνπ, ηί είλαη ακαξηία ζηε δσή καο (γηα λα μέξνπκε θαη απφ ηί λα κεηαλννχκε θαη γηαηί ήηαλ απαξαίηεηε ε ζπζία ηνπ Κπξίνπ καο ζην ηαπξφ). Απηά ζεσξνχληαη δεδνκέλα ζηελ Καηλή Γηαζήθε, γηαηί δελ πξέπεη λα μερλάκε πψο νη Απφζηνινη ήηαλ φινη ηνπο Δβξαίνη πνπ απφ κηθξά παηδηά άθνπγαλ ηηο Γξαθέο, απηέο πνπ νλνκάδνπκε Παιαηά Γηαζήθε, θαη εξκελείεο ησλ Γξαθψλ (θαη αο κε μεγειηφκαζηε φηη ήηαλ αγξάκκαηνη ςαξάδεο γηαηί θαη νη πην ακφξθσηνη Δβξαίνη ηεο επνρήο εθείλεο άθνπγαλ ηηο Γξαθέο θαη εξκελείεο ηνπο θαη απφ ηηο ζπλαγσγέο θαη απφ πεξηνδεχνληεο θήξπθεο, θαη απφ βξεθηθήο ειηθίαο απφ ηνπο γνλείο ηνπο). Ζ ζεηξά ησλ βηβιίσλ κέζα ζηελ Αγία Γξαθή δελ είλαη θαζφινπ ηπραία απφ πλεπκαηηθή άπνςε. Οη Δβξαίνη Παηέξεο θαη νη Δθθιεζηαζηηθνί Παηέξεο πνπ ηελ θαζφξηζαλ (γηα ηελ Παιαηά θαη ηε Καηλή αληίζηνηρα) δελ είλαη κφλν ηζηνξηθή, αιιά θαη πλεπκαηηθή. Αξρίδνληαο απφ ηελ Πεληάηεπρν θαη ζπλερίδνληαο κε ηα ηζηνξηθά βηβιία (Κξηηψλ, Βαζηιέσλ) γλσξίδνπκε πνηφο είλαη ν Γεκηνπξγφο καο, πνηφ είλαη ην ζέιεκά Σνπ γηα ηε δσή ησλ πηζηψλ ν Νφκνο ηεο Γηθαηνζχλεο θαη πνηφο είλαη ν ραξαθηήξαο Σνπ, κέζα απφ ηηο ελέξγεηεο Σνπ. πλερίδνληαο κε ηνπο Φαικνχο βιέπνπκε πνηά πξέπεη λα είλαη ε πξνζσπηθή ζρέζε κε ηνλ Γεκηνπξγφ καο : κεηάλνηα, ιαηξεία, δνμνινγία, δεήζεηο, πξνζεπρέο. Μεηά ζηνπο Πξνθήηεο βιέπνπκε πνηά πξέπεη λα είλαη ε ζπιινγηθή καο ζρέζε (ζαλ ζψκα πηζηψλ) κε ηνλ Θεφ θαη πνηέο είλαη νη ππνζρέζεηο πνπ έρεη δψζεη ν Θεφο γηα ηελ έιεπζε ηεο δηθαηνζχλεο Σνπ θαη ηεο Βαζηιείαο Σνπ κε ηνλ Βαζηιέα Υξηζηφ. ηα Γεπηεξνθαλνληθά βηβιία, πνπ αθνινπζνχλ ηνπο Πξνθήηεο, έρνπκε κία εηζαγσγή θαη πξνπαξαζθεπή ζηηο απνθαιχςεηο πνπ αθνινπζνχλ κε ηνλ Ηεζνχ Υξηζηφ (Πνιιά απφ ηα εδάθηα ησλ Γεπηεξνθαλνληθψλ βξίζθνληαη ζηε Καηλή Γηαζήθε). Αθνινπζνχλ ηα Δπαγγέιηα πνπ δείρλνπλ ηζηνξηθά πψο παξνπζηάζηεθε ν Λφγνο θαη ηί δίδαμε θαη πνηφ έξγν έθαλε. Οη Πξάμεηο θαη νη Δπηζηνιέο ηέινο κάο δίλνπλ ηε δσή θαη ηελ πίζηε ηεο Πξψηεο Δθθιεζίαο, ηεο Απνζηνιηθήο Δθθιεζίαο, πνπ πξέπεη λα είλαη πάληα ην πξφηππν καο θαη ν ζηφρνο καο. Με απηή ηε ζεηξά πξέπεη λα δηαβάδεηαη ε Αγία Γξαθή. Γηαβάδνληαο απφ ην αξραίν ησλ Δβδνκήθνληα θαη απφ ην αξραίν ηεο Καηλήο Γηαζήθεο θαηαλνχκε 10

πνιιά εδάθηα απφ κφλα ηνπο, γηαηί ρξεζηκνπνηείηαη ε ίδηα νξνινγία (π.ρ. ν φξνο δίθαηνο, ε δηθαηνζχλε, νη εξγάηεο ηεο αλνκίαο, πνηφο ήηαλ ν Λφγνο πνπ αλαθέξεη ζην Ησαλ. 1:1 ). Πξέπεη επίζεο λα ηνληζηεί κία άγλσζηε θαηεγνξία βηβιίσλ πνπ είλαη πνιχ ζεκαληηθά, απαξαίηεηα γηα ηελ πιήξε θαηαλφεζε ηεο Καηλήο αιιά θαη ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο : Σα ιεγφκελα Φεπδεπίγξαθα ή Απφθξπθα ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο ή αιινηψο Ηνπδατθή Γξακκαηεία ησλ Μέζσλ Υξφλσλ (κεηαμχ Παιαηάο θαη Καηλήο Γηαζήθεο). Γξάθηεθαλ κεηαμχ ησλ ηειεπηαίσλ Πξνθεηψλ θαη ηνπ ηέινπο ηνπ 1νπ αηψλα κ.υ. απφ Δβξαίνπο απνθαιππηηθνχο νξακαηηζηέο θαη επζεβείο αλζξψπνπο ηνπ Θενχ, κεξηθά δε απφ Δβξαίνπο Υξηζηηαλνχο ηνπ 1νπ αηψλα. Γηαβάδνληαλ πνιχ απφ ηνπο πξψηνπο Υξηζηηαλνχο (γη απηφ θαη δηαθπιάρηεθαλ ζε βηβιηνζήθεο κνλαζηεξηψλ, Βαηηθαλνχ θιπ) θαη έρνπκε καξηπξίεο ζε ρξηζηηαληθά θείκελα ηνπ 2νπ θαη 3νπ αηψλα φηη κεξηθνί Υξηζηηαλνί ηα ζεσξνχζαλ Αγηεο Γξαθέο (κέρξηο φηνπ επηθπξσζεί επίζεκα ν θαλφλαο ηεο Καηλήο Γηαζήθεο ηνλ 4ν αηψλα) γηα παξάδεηγκα ην βηβιίν ηνπ Δλψρ, είλαη κέζα ζηελ Αγία Γξαθή ηεο Αηζηνπηθήο Δθθιεζίαο, κίαο απφ ηηο αξραηφηεξεο εζληθέο εθθιεζίεο, θαη νη Φαικνί ηνπ νινκψληα βξίζθνληαη ζε κεξηθνχο θψδηθεο ησλ Δβδνκήθνληα. Οπνηνο κειεηήζεη ην βηβιίν ηνπ Δλψρ ζα βξεη πξαγκαηηθά πάξα πνιιά θνηλά θαη δηαθσηηζηηθά ζηνηρεία κε ηα θείκελα ηεο Καηλήο Γηαζήθεο. Δπίζεο ηα ρεηξφγξαθα ηεο Νεθξήο Θάιαζζαο, ηνπ Κνπκξάλ (ηεο θνηλφηεηαο ησλ Δζζαίσλ) είλαη πνιχ ζεκαληηθά γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο Ηνπδατθήο πλεπκαηηθφηεηαο ηνπ 1νπ αηψλα κ.υ. ζην Ηζξαήι, ηεο πεξηφδνπ πνπ γελλήζεθε ε Δθθιεζία, κίαο πλεπκαηηθφηεηαο πνπ εθθξάδεη ην θξφλεκα ησλ πξψησλ Ηνπδαίσλ Υξηζηηαλψλ, φπσο πνιινί ζενιφγνη απφ φια ηα δφγκαηα πηζηνπνηνχλ ζήκεξα δηεζλψο. Πξέπεη λα απνζαθεληζηεί φηη νχηε ηα Απφθξπθα νχηε ηα θείκελα ησλ Δζζαίσλ έρνπλ θακκία ζρέζε κε ηνλ ιεγφκελν Απνθξπθηζκφ νχηε κε θακκίαο κνξθήο Γλσζηηθνχο ή Δζσηεξηζηέο, φπσο κεξηθνί ρξηζηηαλνί λνκίδνπλ. Δίλαη θείκελα Δβξατθήο πλεπκαηηθφηεηαο ηνπ χθνπο ησλ Πξνθεηψλ, πνπ επαλαιακβάλνπλ μαλά ηηο αιήζεηεο ηεο Παιαηάο Γηαζήθεο θαη φρη κφλν είλαη απαιιαγκέλα απφ νπνηνπδήπνηε είδνπο Γλσζηηθέο πιάλεο, αιιά αληίζεηα κάο θαζνξίδνπλ πψο εξκήλεπαλ νη Δβξαίνη ηεο πεξηφδνπ εθείλεο ηηο πξνθεηείεο ηεο Αγίαο Γξαθήο (π.ρ. πψο πεξίκελαλ ηνλ Μεζζία θαη ηε Βαζηιεία ηνπ Θενχ) θαη έηζη θαηαιαβαίλνπκε πψο ν Γλσζηηθηζκφο θαη ε Διιεληθή Φηινζνθία αξγφηεξα δηαζηξέβισζαλ ηελ εξκελεία ηεο Καηλήο Γηαζήθεο, ε νπνία βαζηδφηαλ αθξηβψο ζε απηή ηελ Ηνπδατθή Παξάδνζε ηεο Πξψηεο Δθθιεζίαο. Οη άλζξσπνη πνπ ηα έγξαςαλ πίζηεπαλ αθξάδαληα ζηνλ Γηαρβέ, ηνλ Παηέξα Θεφ θαη ζηελ αλάζηαζε ησλ λεθξψλ, ηελ Κξίζε, ηνλ Μεζζία πνπ ζα έθεξλε ηε Βαζηιεία ηνπ Θενχ ζηε γε. Δπεηδή ππάξρνπλ ειιεληθέο εθδφζεηο, θαη ζηα αξραία θαη ζε κεηάθξαζε, είλαη εχθνιν θάζε πηζηφο λα πάξεη θαη λα κειεηήζεη απηά ηα θείκελα, ηα νπνία είλαη νπζηαζηηθά ε αξρέγνλε Παξάδνζε ηεο Δθθιεζίαο, ε πξψηε γξαπηή παξάδνζε ηεο Δθθιεζίαο. Αθνινπζνχλ ηα θείκελα ηεο Μεηαπνζηνιηθήο πεξηφδνπ, δει. ηνπ 2νπ θαη ηνπ 3νπ αηψλα κ.υ. Μεξηθά απφ απηά ππάξρνπλ ζε Διιεληθέο εθδφζεηο : Διιήλσλ Παηέξσλ, ηεο Απνζηνιηθήο Γηαθνλίαο θ.α. Δίλαη βηβιία πνηκαληηθά θαη ρξηζηηαληθήο δσήο φπσο ηνπ Κιήκε Ρψκεο πξνο Κνξηλζίνπο (αξρέο 2νπ αη.), Υξηζηηαλψλ απνινγεηψλ ηνπ 2νπ αηψλα, φπσο ν Ηνπζηίλνο, ε Δπηζηνιή πξνο Γηφγλεηνλ, ν Αξηζηείδεο θ.α. θαη απνθαιππηηθά φπσο ν Πνηκέλαο ηνπ Δξκά (ηδηαίηεξν ρξήζηκν γηα ηα πξνθεηηθά ραξίζκαηα θαη ηηο εκπεηξίεο Αγίνπ Πλεχκαηνο) θαη εθθιεζηαζηηθνί θαλφλεο (πνπ αθνξνχλ αθφκα θαη ηηο πξνθεηείεο!) φπσο νη Γηαηαγέο ησλ Απνζηφισλ, ε Γηδαρή ησλ Απνζηφισλ, δνγκαηηθά φπσο ηνπ Δηξελαίνπ πνπ δείρλνπλ πνιχ ηε Υηιηαζηηθή πίζηε ηεο πξψηεο Δθθιεζίαο ζε θπξηνιεθηηθή βαζηιεία ηνπ Υξηζηνχ επί γεο γηα ρίιηα ρξφληα θ.α. Οια απηά ηα θείκελα κάο δείρλνπλ ην θξφλεκα ησλ ρξηζηηαλψλ ηνπ 2νπ θαη 3νπ αηψλα, ηηο εξκελείεο ηνπο ζηελ Αγία Γξαθή, κάο δίλνπλ παξάδεηγκα ησλ αξεηψλ ηνπο θαη ηεο άγηαο δσήο ηνπο, πνπ ζθξαγηδφηαλ πνιιέο θνξέο κε καξηχξηα, θαη ηελ απιφηεηα ηεο εθθιεζηαζηηθήο ιαηξείαο θαη νξγάλσζεο. Δίλαη απαξαίηεηα ζε θάζε ρξηζηηαλφ θαη ζε θάζε εθθιεζία λα κειεηάεη απηά ηα θείκελα θαη λα ζπγθξίλεη ηε δσή ηνπ θαη ηε δσή ηεο εθθιεζίαο ηνπ κε εθείλα. Δπίζεο ππάξρνπλ θαη νη Απφθξπθεο Απνθαιχςεηο απφ Υξηζηηαλνχο ηνπ 2νπ θαη 3νπ αηψλα, θαη ηα Απφθξπθα Δπαγγέιηα ηα νπνία φκσο ζέινπλ δηάθξηζε ζηε κειέηε ηνπο γηαηί κεξηθά έρνπλ Γλσζηηθέο δηδαζθαιίεο θαη απνθαιχςεηο πλεπκάησλ πιάλεο. Απηά κάο δείρλνπλ πψο πνιινί απφ ηνπο πξψηνπο Υξηζηηαλνχο είραλ εκπεηξίεο φξαζεο ηνπ Θξφλνπ ηνπ Θενχ, ηνπ Παξάδεηζνπ, ησλ αγγέισλ, ησλ δαηκφλσλ, ηεο ηειηθήο Κξίζεο θ.α. πνπ ζήκεξα αθφκα θαη νη πην πηζηνί Υξηζηηαλνί θαη θιεξηθνί δελ κπνξνχλ λα ηα δερηνχλ εχθνια, φληαο επεξεαζκέλνη θαη απφ ηνλ ζχγρξνλν Οξζνινγηζκφ θαη απφ ηελ ηξαγηθή έιιεηςε απνθαιππηηθψλ εκπεηξηψλ κέζα ζηε Παξάδνζε ζρεδφλ φισλ ησλ Δθθιεζηψλ. Πνιχ θαιή επίζεο, θαη απφ ηζηνξηθή θαη απφ πλεπκαηηθή άπνςε, είλαη ε κειέηε βηβιίσλ πνπ θάλνπλ ζπγθξίζεηο ηεο Καηλήο Γηαζήθεο κε ηνλ Ηνπδατζκφ ησλ πξψησλ αηψλσλ (Μηζλά, Μηληξάο, Σαικνχδ θ.α.) θαη ηηο εξκελείεο ησλ Αξακατθψλ παξαθξάζεσλ (Σαξγθνπκίκ) γηαηί εθεί βιέπνπκε ηελ νξνινγία ηεο Καηλήο Γηαζήθεο, ηελ πλεπκαηηθφηεηα ηνπ Ηνπδατζκνχ κέζα ζηελ νπνία γελλήζεθε ε Δθθιεζία, ηηο ζενινγηθέο αληηιήςεηο πνπ επηθξαηνχζαλ ηφηε ζην Ηζξαήι, αθνχ π.ρ. αλαθέξνληαη ξεηά ξαββίλσλ πνπ έδεζαλ ιίγν πξηλ απφ ηνλ Υξηζηφ ή ήηαλ ζπγρξνλνί Σνπ, θαη πνιιά απφ ηα νπνία θαίλεηαη φηη ηα γλψξηδαλ θαη νη ζπγγξαθείο ηεο Κ.Γηαζήθεο. Αιιά θαη πνιιέο πξαθηηθέο ηεο Δθθιεζίαο, φπσο ην βάπηηζκα ησλ πξνζήιπησλ, ε θαηήρεζε ηνπο, ε Θεία Δπραξηζηία (ην αληίζηνηρν Γείπλν ηνπ 11

αββάηνπ κε ηελ επινγία άξηνπ θαη νίλνπ), αθφκα θαη Λεηηνπξγηθνί χκλνη θαη πξνζεπρέο έξρνληαη θαηεπζείαλ απφ ηελ Δβξατθή πλαγσγή ησλ πξψησλ αηψλσλ. Τπάξρνπλ πνιιά ηέηνηα βηβιία ζηα Αγγιηθά, γξακκέλα απφ Υξηζηηαλνχο ζενιφγνπο φισλ ησλ Γνγκάησλ (Καζνιηθνχο, Αγγιηθαλνχο, Δπαγγειηθνχο θιπ), φπσο π.ρ. ην Rabbinic Judaism and New Testament ηνπ C.Daube θαη ην Sketches of Jewish Social Life ηνπ Α. Δdershaim θαη ην Οur Father Abraam: The Jewish Roots of the Christian Faith. ηα Διιεληθά ππάξρεη Ζ Καζεκεξηλή Εσή ησλ Αλζξψπσλ ηεο Βίβινπ ηνπ M.Κνπξαθί θαη ην Ζ Καζεκεξηλή Εσή ζηε Παιαηζηίλε ηνπο ρξφλνπο ηνπ Ηεζνχ ηνπ Νη.Ρνπο, θαζψο θαη ηνπ θαζεγεηή Θενινγίαο Αζ.Υαζηνχπε Μηληξάο θαη ην πνιχ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ξαββηληθήο ζθέςεο θαη δσήο βηβιίν Κεθάιαηα Παηέξσλ (Σαικνπδηθφ ζχγγξακκα "Πηξθέ Αβφη" κε ιφγνπο απφ πξν Υξηζηνχ ξαββίλνπο). Βνεζήκαηα γηα ηελ Αγία Γξαθή, φπσο ην Σακείν, Λεμηθφ, Θεκαηνιφγην είλαη επίζεο απαξαίηεηα. ηα Αγγιηθά ππάξρνπλ πνιιά ρνιηαζηήξηα (Commentaries). Δλα θαιφ ρνιηαζηήξην ζηα Διιεληθά είλαη ηνπ Π.Σξεκπέια γηα ηελ Κ.Γηαζήθε κε ππνκλήκαηα Οξζφδνμσλ Παηέξσλ θαη Γπηηθψλ Θενιφγσλ, θαη έλα ζεκαηνιφγην είλαη ην Καζνιηθφ "Λεμηθφ Βηβιηθήο Θενινγίαο". Σα ρνιηαζηήξηα έρνπλ πνιιά ζηνηρεία απφ ηηο εξκελείεο ηεο Παξάδνζεο, επεξεαζκέλα βέβαηα απφ ην πνηά εθθιεζηαζηηθή παξάδνζε πξνέξρνληαη, σζηφζν φκσο πνιχ ρξήζηκα. Μεηά απφ απηά αξρίδεη ε κειέηε Οξζφδνμσλ Παηέξσλ ηνπ 4νπ αηψλα θαη κεηά, ηεο επνρήο δει. απφ ηελ νπνία δηακνξθψλεηαη επίζεκα ε Οξζφδνμε ζενινγία. Απφ απηή ηε πεξίνδν ζεκαληηθά είλαη θαη ηα θείκελα ησλ πξψησλ Αζθεηψλ (Φηινθαιία, Κιίκαμ θ.α.) θαη ησλ γλσζηψλ ζενιφγσλ- Παηέξσλ : Μ. Βαζίιεηνπ, Υξπζφζηνκνπ θ.α. Δπίζεο ππάξρνπλ θαη ν Χξηγέλεο θαη ν Κιήκεο Αιεμαλδξείαο, ζηνπο νπνίνπο φκσο ππάξρνπλ πνιιέο επηδξάζεηο ηεο ειιεληθήο θηινζνθίαο, ηνπ λεν- Πιαησληζκνχ ηδηαίηεξα, νη νπνίεο θαη ζε κεηέπεηηα Παηέξεο είλαη ηδηαίηεξα έληνλεο (Γξεγφξην Νχζζεο, ςεπδν-γηνλχζην Αξενπαγίηε, Μάμηκν Οκνινγεηή). ηνπο ζενιφγνπο Παηέξεο ππάξρεη έληνλε επηξξνή ηνπ Πιάησλα θαη ηνπ Αξηζηνηέιε, ηνπο νπνίνπο πνιιέο θνξέο θαη νη ίδηνη νη Παηέξεο αλαθέξνπλ κε εθηίκεζε, ελψ ζηνπο κπζηηθνχο Παηέξεο (Νεπηηθνχο φπσο ν πκεψλ ν Νένο ν Θενιφγνο, Γξεγφξηνο Παιακάο) ππάξρεη κία ζαθήο νκνηφηεηα κε ην κπζηηθηζκφ ησλ Νενπιαησληθψλ, ησλ Γλσζηηθψλ θαη ησλ νχθη (Μνπζνπικάλσλ Γλσζηηθψλ). Απηνχ ηνπ είδνπο νη κπζηηθηζηέο δελ βηψλνπλ ηνλ Θεφ κε απνθαιππηηθέο - ραξηζκαηηθέο εκπεηξίεο Αγίνπ Πλεχκαηνο φπσο νη Πξνθήηεο, νη Ηνπδαίνη Απνθαιππηηθνί, νη Απφζηνινη ζηηο Πξάμεηο θαη νη Απνθαιππηηθνί Υξηζηηαλνί Υαξηζκαηηθνί ηνπ 2νπ θαη 3νπ αηψλα ή νη Υαξηζκαηηθνί/Πεληεθνζηηαλνί ρξηζηηαλνί ηνπ 20νχ αηψλα, αιιά κε ηξφπν πνπ κνηάδεη πην πνιχ κε εθείλν ησλ δηάθνξσλ Δζσηεξηζηψλ, παιαηψλ θαη ζχγρξνλσλ (αθφκα θαη Βνπδηζηψλ). Απηφ ην αλαθέξνπκε γηαηί, φπνηνο δηαβάδεη ηηο εκπεηξίεο ηνπο θαη ηελ άπνςή ηνπο γηα ηνλ Θεφ ζρεκαηίδεη ηελ αίζζεζε φηη ν Θεφο είλαη κία Άπεηξε Οπζία πνπ κε θάπνηεο πλεπκαηηθέο αζθήζεηο κπνξεί λα βησζεί ζαλ εζσηεξηθφ θσο ζηε ςπρή θιπ, θαη δελ κνηάδεη κε ηνλ πξνζσπηθφ Θεφ ησλ πξνθεηψλ ηνπ Ηζξαήι θαη ησλ πξψησλ Υξηζηηαλψλ, ν Οπνίνο είλαη ζπγθεθξηκέλε Πξνζσπηθφηεηα, κηιάεη θαη απνθαιχπηεηαη πξφζσπν κε πξφζσπν ζηνπο δηθνχο Σνπ. Γηα ηελ Οξζφδνμε Παξάδνζε ππάξρεη πινχζηα βηβιηνγξαθία θαη εχθνια κπνξεί ν θαζέλαο λα βξεη ηα αλάινγα βηβιία. Απηφ πνπ πξέπεη λα κείλεη κέζα απφ απηή ηε Παξάδνζε δελ είλαη ηφζν ε δνγκαηηθή ζενινγία ηεο, γηαηί απηή έρεη κεγάιε απφζηαζε απφ ηε ζενινγία ηεο Πξψηεο Δθθιεζίαο, φζν ν δήινο γηα ηαπεηλνθξνζχλε, γηα κεηάλνηα, γηα έξγα ειένπο, γηα αγλφηεηα, γηα ζηαχξσζε ηνπ εγσηζκνχ καο θαη απάξλεζε ησλ επηζπκηψλ καο, γηα ζπζίεο πξνο ην ζέιεκα ηνπ Θενχ, θαζψο επίζεο ε πνηκαληηθή δηαθνλία ησλ πλεπκαηηθψλ νδεγψλ κε ηελ ππαθνή, θαη ε πξνζεπρή. Απηά ζπληζηνχλ ην Οξζφδνμν θξφλεκα πνπ είλαη πνιχηηκν θαη απαξαίηεην ζε θάζε Υξηζηηαλφ θαη ιείπεη ηδηαίηεξα απφ ηηο Γηακαξηπξφκελεο εθθιεζίεο ζε πνιιέο απφ απηέο δηδάζθεηαη ην αληίζεην θξφλεκα : ηεο ζάξθαο, ηνπ εγσηζκνχ, ηεο ηθαλνπνίεζεο ησλ θαιψλ επηζπκηψλ καο θαη ησλ "πλεπκαηηθψλ θηινδνμηψλ καο", ηνπιάρηζηνλ ηηο εθθιεζίεο πνπ έρνπκε εδψ ζηελ Διιάδα (Δπαγγειηθέο, Πεληεθνζηηαλέο) αθνχ δπζηπρψο δελ έρνπκε Αλαβαπηηζηέο, Πηεηηζηέο ή άιια θηλήκαηα αγηαζκνχ. Ζ ρξηζηηαληθή ςπρνινγία, ζαλ γλψζε ηνπ εαπηνχ καο, ησλ ειαηησκάησλ καο θαη ηνπ εγσηζκνχ καο, βξίζθεη κνλαδηθφ ζεκέιην ζηελ Οξζφδνμε Παξάδνζε ησλ δαθξχσλ γηα ηηο πξνζσπηθέο ακαξηίεο καο, ε νπνία είλαη αλάινγε ηεο Δβξατθήο παξάδνζεο ησλ δαθξχσλ γηα ηηο ακαξηίεο ηνπ ιανχ πνπ είλαη πεξηζζφηεξε ζπιινγηθή. Υξεηάδεηαη θαη ε ζπιινγηθή θαη ε πξνζσπηθή κεηάλνηα θαη ηαπείλσζε, ρξεηάδεηαη θαη ε πξνζσπηθή ςπρνινγία ηεο Οξζνδνμίαο θαη ε ζπιινγηθή ςπρνινγία ηνπ Ηνπδατζκνχ. ηελ Καζνιηθή παξάδνζε, πνπ ιίγα βηβιία ηεο ππάξρνπλ ζηα Διιεληθά, βιέπνπκε κέζα απφ ηηο βηνγξαθίεο ησλ πηζηψλ ηεο, ηελ θινγεξή αγάπε ηνπο γηα ηνλ Ηεζνχ, ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηνπο ζρέζε ιαηξείαο πνπ ηνπο νδεγεί ζε πξάμεηο απηαπάξλεζεο θαη ζπζίαο γηα ηνλ Κχξην, θαη ηνλ πάζρνληα ζπλάλζξσπν, πνπ ηνπο νδεγνχζε πάληα ζε ππεξάλζξσπα έξγα θηιαλζξσπίαο θαη ηεξαπνζηνιήο ζε φιν ην θφζκν. Τπάξρεη εδψ ζηελ Διιάδα, απφ ηε ζρνιηθή καο πεξίνδν, κία πνιχ αξλεηηθή εηθφλα ησλ Καζνιηθψλ : Ηεξά Δμέηαζε, ηαπξνθνξίεο, Πάπεο, ζρνιαζηηθή Θενινγία. Οη πξαγκαηηθνί φκσο άγηνη ηεο Καζνιηθήο Δθθιεζίαο (φρη φινη φζνη έρνπλ επίζεκα αλαθεξπρηεί Αγηνη απφ ηελ Καζνιηθή Δθθιεζία), πνπ είλαη θαη ηα πξφηππα δσήο γηα ηνπο αθηεξσκέλνπο Καζνιηθνχο, ήηαλ απινί θαη ηαπεηλνί άλζξσπνη, 12

πνιιέο γπλαίθεο ηδηαίηεξα πνπ αθηεξψζεθαλ ζηε ιαηξεία ηνπ Ηεζνχ θαη είραλ απνθαιππηηθέο εκπεηξίεο (ηδηαίηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ηεο Καζνιηθήο πλεπκαηηθφηεηαο πνπ δελ ην βξίζθνπκε εχθνια ζε άιιε παξάδνζε), ήηαλ ηεξαπφζηνινη πνπ έθηαζαλ, απφ ηελ πεξίνδν ηνπ Μεζαίσλα αθφκα, κέρξη ηα πέξαηα ηεο γεο (Κίλα, Ηαπσλία θ.α.) θαη θηιάλζξσπνη πνπ ζπζηάδνληαλ γηα λα βνεζήζνπλ ηνπο αξξψζηνπο, ηνπο ιεπξνχο θιπ. Απφ απηά ηα παξαδείγκαηα, ηε δσή ηνπ Φξαγθίζθνπ ηεο Αζίδεο, ηεο Θεξεζίαο ηεο Αβηιια θ.α. έρνπκε λα σθειεζνχκε πνιιά. Γηα ηηο δηάθνξεο Γηακαξηπξφκελεο Παξαδφζεηο ππάξρνπλ ιίγα βηβιία ζηα Διιεληθά θαη κάιηζηα ηα πεξηζζφηεξα απφ απηά αλαθέξνληαη ζε ζχγρξνλεο κνξθέο θαη θαηαζηάζεηο. Τπάξρνπλ δχν γηα ηνλ Λνχζεξν θαη θάπνηα γηα ιίγα γηα ηεξαπφζηνινπο, φπσο ηνλ Υάηζνλ Σέεινξ. Γηα ηζηνξηθά θηλήκαηα πνπ έπαημαλ κεγάιν πλεπκαηηθφ ξφιν, φπσο π.ρ. νη Βαιδέζηνη, νη Αλαβαπηηζηέο, νη Μνξαβηαλνί θ.α. κφλν ζηα Αγγιηθά κπνξεί θάπνηνο λα βξεη ζηνηρεία. Πξφζθαηα θπθινθφξεζε ε ειεληθή κεηάθξαζε ηνπ θιαζζηθνχ βηβιίνπ "The Pilgrim Church", ηνπ E.H.Broadbent, ην νπνίν πεξηγξάθεη πνιχ αλαιπηηθά θαη πλεπκαηηθά ηελ πνξεία ησλ πεξηζσξηαθψλ ρξηζηηαληθψλ εθθιεζηψλ, πνπ ζε Αλαηνιή θαη Γχζε πξνζπάζεζαλ λα κηκεζνχλ ηνλ Απνζηνιηθφ Υξηζηηαληζκφ. Απηά ηα θηλήκαηα ήηαλ πξνζπάζεηεο επηζηξνθήο ζηελ Απνζηνιηθή Δθθιεζία, ηνπιάρηζηνλ απφ πξαθηηθή άπνςε. Υαξαθηεξηζηηθά ηνπο ήηαλ ε απιφηεηα, ε αδειθφηεηα θαη ε έλζεξκε αγάπε πνπ είραλ, ε απνρσξηζκφο ηνπο απφ ην θνζκηθφ θαη θνηλσληθφ θξφλεκα, ε απάξλεζε ηνπ εαπηνχ, νη δησγκνί θαη ηα καξηχξηα. Πξφζθεξαλ ζην παγθφζκην ψκα ηνπ Υξηζηνχ ην δψξν ησλ καξηχξσλ ππέξ ηεο Βηβιηθήο Αιήζεηαο, αλαβίσζαλ ηα καξηχξηα ησλ πξψησλ αηψλσλ ηεο Δθθιεζίαο, κέζσ ηνπ ηξαγηθνχ δησγκνχ ηνπο απφ άιινπο "Οξζφδνμνπο" ρξηζηηαλνχο (πνπ ήηαλ φρη κφλνλ Αλαηνιηθνί Οξζφδνμνη θαη Καζνιηθνί, αιιά θαη Λνπζεξαλνί, Καιβηληζηέο θαη άιινη Πξνηεζηάληεο δηψθηεο ηεο Αιήζεηαο). Πνιινί ρξηζηηαλνί, θαη ζαλ άηνκα θαη ζαλ νκάδεο, ζήκεξα δηαηείλνληαη πσο ζέινπλ λα επηζηξέςνπλ ζηελ πξψηε Δθθιεζία. Υσξίο φκσο λα κειεηήζνπλ απηά ηα θηλήκαηα (ηδηαίηεξα ηνπο Αλαβαπηηζηέο) καηαηνπνλνχλ. Δίλαη ζαλ λα πεξηθξνλνχλ ην κεγάιν έξγν πνπ ν Θεφο έθαλε κε απηνχο ηνπο αδειθνχο θαη ηελ πνιχηηκε εκπεηξία ηνπο. Δπίζεο ηα θηλήκαηα Αγηαζκνχ (Holliness movements) απφ ηνλ Γνπέζιεε θαη ηνπο Μεζνδηζηέο κέρξη ηνπο πξψηνπο Πεληεθνζηηαλνχο, αμίδνπλ ηδηαίηεξεο κειέηεο θαη απφ ηνπο πηζηνχο ηεο Πεληεθνζηήο αιιά θαη απφ φπνηνλ ελδηαθέξεηαη γηα ηηο έλλνηεο αλαδσπχξσζε, επαγγειηζκφο, Υαξίζκαηα θαη ππεξθπζηθέο εθδειψζεηο ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο. Βηνγξαθίεο θαη θεξχγκαηα ησλ κεγάισλ επαγγειηζηψλ Γνπάηθηιλη, Μνχληπ, Φίλλεε, πνπ αλαβίσζαλ ηελ επαγγειηζηηθή δηαθνλία ησλ απνζηνιηθψλ ρξφλσλ, βξίζθνληαη εχθνια ζηα Αγγιηθά. Γηα ηελ Πεληεθνζηηαλή αλαδσπχξσζε ππάξρνπλ ζηα Διιεληθά ηα Αδνχδα ηξεη, Μηινχλ ζε Αγλσζηεο Γιψζζεο, Ο Απφζηνινο ηεο Πίζηεο, αλ Γπλαηφο Αλεκνο θαη θπζηθά ππάξρνπλ πνιιά βηβιία ζηα Αγγιηθά. Δπίζεο πνιχ πεξηθξνλεκέλεο θαη απνξξηπηέεο είλαη νη ζεσξνχκελεο απφ ηελ πιεηνςεθία ησλ Υξηζηηαληθψλ νκνινγηψλ νη Αληβεληηζηηθέο παξαδφζεηο. Δίλαη νκάδεο πνπ μεθίλεζαλ ζηελ Ακεξηθή ηνπ 19νπ αηψλα αζρνινχκελεο κε ηελ Γεχηεξε Διεπζε ηνπ Κπξίνπ καο θαη ηα ζπλαθή ζέκαηα ηεο αλάζηαζεο ησλ λεθξψλ θαη ηεο ρηιηεηνχο βαζηιείαο. Γπζηπρψο νη Αληβεληηζηηθέο νκάδεο εζηηάζηεθαλ πνιχ ζηα εζραηνινγηθά ζελάξηα θαη ρξνλνδηαγξάκκαηα, θαη πνιιέο θνξέο δηαςεχζηεθαλ νηθηξά. Παξφια απηά ε ζενινγία ηνπο γηα ηε βαζηιεία ηε δεχηεξε έιεπζε ηνπ Υξηζηνχ επί γεο, ηελ αλάζηαζε ησλ λεθξψλ θιπ θαη νη αγψλεο θαη ζπζίεο ηνπο γη' απηά είλαη πνιχηηκα γηα θάζε ρξηζηηαλφ. Απφ ηνπο Αληβεληηζηέο πξνήιζαλ νη Αληβεληηζηέο ηεο Δβδνκεο Ζκέξαο θαη θάπνηεο άιιεο αββαηηζηηθέο νκάδεο πνπ έθεξαλ μαλά ζηνλ Υξηζηηαληζκφ ηελ αμία ηνπ Νφκνπ, ησλ 10 Δληνιψλ, ηνπ αββάηνπ, ησλ Βηβιηθψλ Γηνξηψλ θιπ. ήκεξα κε ηελ εκθαληδφκελε έξεπλα ησλ Δβξατθψλ ξηδψλ ηνπ Υξηζηηαληζκνχ θαη ησλ Ηνπδατθψλ παξαδφζεσλ (ηδηαίηεξα απφ νκάδεο Μεζζηαληθψλ Δβξαίσλ Υξηζηηαλψλ) δηαθαίλεηαη μαλά ε αμία ησλ θηλεκάησλ απηψλ ηνπ 19νπ αη. πνπ επηβίσζαλ κέρξη ηηο κέξεο καο. Γηα ζέκαηα γεληθήο ρξηζηηαληθήο Γνγκαηηθήο θαη απνινγεηηθά ππάξρνπλ πνιχ θαιά βηβιία Δπαγγειηθψλ, Διιήλσλ θαη Ξέλσλ, φπσο π.ρ. Ζ Υαξαπγή ηεο Απνιχηξσζεο θαη ν Θξίακβνο ηνπ Δζηαπξσκέλνπ ηνπ Δξ.άνπεξ θαη πνιιά άιια ησλ εθδφζεσλ Πέξγακνο θαη Λφγνο. Δθηφο φκσο απφ φιεο απηέο ηηο επί κέξνπο παξαδφζεηο, πξέπεη λα έρνπκε κία ζθαηξηθφηεξε ζεψξεζε ηεο Παξάδνζεο θαη γη απηφ ρξεηάδεηαη ε γλψζε ηεο Ηζηνξίαο ηεο Δθθιεζίαο. Απαξαίηεηε ινηπφλ ε κειέηε ηεο Δθθιεζηαζηηθήο Ηζηνξίαο. ηα ειιεληθά ππάξρνπλ δχν ηεο Θενινγηθήο ρνιήο, (ηνπ ηεθαλίδε θαη ηνπ Φεηδά) πνπ είλαη κία απιή εμηζηφξεζε γεγνλφησλ θαη δνγκάησλ, δει. κάο δίλνπλ θάπνηεο ηζηνξηθέο πιεξνθνξίεο θαη απηέο απφ Οξζφδνμε άπνςε, ρσξίο λα νηθνδνκνχλ πλεπκαηηθά ηνλ αλαγλψζηε. Δπίζεο έρνπλ θπθινθνξήζεη Σα 600 πξψηα ρξφληα ηεο Δθθιεζίαο θαη ε Ηζηνξία ηεο Μεηαξξχζκηζεο ηνπ Γ.Υαηδεαλησλίνπ θαζψο θαη εθείλε ηνπ E.H.Broadbent πνπ πξναλαθέξακε, θαη ε νπνία είλαη απφ ηηο πην πλεπκαηηθέο πνπ έρνπλ γξαθεί παγθφζκηα, θαη πεξηέρεη πάξα πνιιά ζηνηρεία γηα ηα άγλσζηα ρξηζηηαληθά θηλήκαηα ηνπ Μεζαίσλα θαη ηεο Γηακαξηχξεζεο θαη ζπληζηάηαη ζαλ εληειψο απαξαίηεηε. Δπίζεο ππάξρεη θαη κία πιήξεο Ηζηνξία ησλ Ηεξαπνζηνιψλ, απφ ηηο Οξζφδνμεο εθδφζεηο ησλ Φίισλ ηεο Δμσηεξ. Ηεξαπνζηνιήο. 13

Μεζζηαληθή θαη Ηνπδαηνρξηζηηαληθή Παξάδνζε Αθνχ αλαθέξακε αξθεηά γηα ηελ αμία ηεο Παξάδνζεο, ζέινπκε λα εμεηδηθεχζνπκε ζηελ αμία ηεο Ηνπδαηνρξηζηηαληθήο παξάδνζεο θαη ηνπ Μεζζηαληθνχ θηλήκαηνο. Σν ηειεπηαίν αληηπξνζσπεχεη ηνπο Δβξαίνπο πνπ έρνπλ δερηεί ηνλ Ηεζνχ σο Μεζζία θαη σηήξα ηνπο, θαη ζπλερίδνπλ λα δνπλ κε ηα ήζε θαη ηηο παξαδφζεηο ηεο εβξατθήο δσήο. Αλ θαη είλαη πνιχ πξφζθαην θίλεκα (3 δεθαεηηψλ) έρεη αξρίζεη θαη πξνζθέξεη πνιιά κε ζπγθξηηηθέο κειέηεο Ηνπδατζκνχ θαη Καηλήο Γηαζήθεο θαη αλαβίσζε Ηνπδατθψλ εληνιψλ θαη εζίκσλ κέζα ζε Υξηζηηαληθέο εθθιεζίεο (π.ρ. ενξηαζκφο αββάηνπ, Πάζρα,θιπ). Απηφ ζα ζπκβάιιεη ηα κέγηζηα ζηελ επζηηξνθή φισλ ησλ εηιηθξηλψλ καζεηψλ ηνπ Ηεζνχ Υξηζηνχ ζηελ πξψηε απνζηνιηθή Παξάδνζε πνπ ήηαλ Ηνπδατθή φρη κε ηελ έλλνηα ηεο πιήξσο ξαββηληθήο/ηαικνπδηθήο παξάδνζεο, αιιά κε ηελ επξχηεξε έλλνηα ηεο βηβιηθήο παξάδνζεο. Ζ κειέηε βηβιίσλ θαη άξζξσλ, πνπ αθζνλνχλ ζην Internet, είλαη απαξαίηεηε γηα θάζε πηζηφ, ηδηαίηεξα βέβαηα γηα ζενιφγνπο θαη δαζθάινπο εθθιεζηψλ. Φπζηθά είλαη δχζθνιν θάπνηνο λα βξεη απηά ηα βηβιία, λα δηαζέζεη ρξφλν θαη ρξήκα, λα έρεη θαιή γλψζε Αγγιηθψλ γηα λα δηαβάδεη μέλα βηβιία. Αιιά αλ θάπνηνο ζέιεη ν Θεφο ζα ηνλ βνεζήζεη κε πνιινχο ηξφπνπο. Γηα λα κε μνδεχνληαη πνιιά ρξήκαηα ζε βηβιία, ζα κπνξνχζε λα δαλείδεηαη ν έλαο απφ ηνλ άιιν, ή αθφκα λα ππάξρεη θαη έλα θνηλφ ηακείν γηα αγνξά βηβιίσλ ή λα νξγαλσζεί κία κηθξή δαλεηζηηθή βηβιηνζήθε. Γηα αδειθνχο πνπ δελ έρνπλ πνιχ ρξφλν γηα κειέηε ή πνπ δελ κπνξνχλ λα δηαβάζνπλ μέλα βηβιία, ζα κπνξνχζαλ θάπνηνη άιινη λα κεηαθξάζνπλ (έζησ θάπνηα θχξηα ζεκεία) ή λα ηα ηνπο δηαβάζνπλ φηαλ ζπγθεληξσζνχλ καδί ζε θάπνην ζπίηη. Αλ ππάξρεη δήινο γηα ηελ Αιήζεηα, ζίγνπξα ην Πλεχκα ηεο Αιήζεηαο ζα κάο πξνκεζεχζεη ην απαξαίηεην πιηθφ κέζα απφ ηε Παξάδνζε θαη ζα κάο νδεγήζεη γηα ηε πξνζσπηθή καο σθέιεηα θαη γηα ηελ νηθνδνκή φιεο ηεο Δθθιεζίαο. 14