DNA tests Φαρμακογενετικοί και Γονιδιακοί έλεγχοι. Ο ρόλος του φαρμακοποιού

και Γονιδιακοί Ο ρόλος του φαρμακοποιού

Δρ. Γεωργία Θώδη Μοριακός Βιολόγος Δρ. Ιωάννης Ντότσικας Λέκτορας _Τμήμα Φαρμακευτικής Χημείας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών Δρ. Ελένη Βαβουράκη Ιατρός Πνευμονολόγος Γιώργος Κορρές Φαρμακοποιός

Τι είναι οι γονιδιακοί Δρ. Γεωργία Θώδη Μοριακός Βιολόγος

Τι είναι οι γονιδιακοί () Όλες οι πληροφορίες για την ορθή λειτουργία του οργανισμού μας είναι καταγεγραμμένες στο γενετικό μας υλικό, το DNA.

Τι είναι οι γονιδιακοί () Όλοι οι άνθρωποι φαίνονται τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, αλλά αν καταγράψει και συγκρίνει κανείς το γονιδίωμα δύο διαφορετικών ατόμων, θα παρατηρήσει διαφορές μόλις στο 0.02 % των DNA αλληλουχιών τους. Αυτές, όμως, οι διαφορές μας κάνουν μοναδικούς!

Τι είναι οι γονιδιακοί () Αυτές οι διαφορές είναι γνωστές ως «μονονουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί» (SNPs). Πρόκειται για μικρές αλλαγές στην αλληλουχία του DNA π.χ C T, οι οποίες όμως δεν έχουν καταστροφική επίδραση στο τελικό λειτουργικό προϊόν. Ένας ή περισσότεροι σε συνδυασμό «μονονουκλεοτιδικοί πολυμορφισμοί» (SNPs) μπορεί να καθορίζουν μια σειρά από χαρακτηριστικά όπως 1. Την εξέλιξη μιας ασθένειας 2. Την επιρρέπειά μας σε μολύνσεις από παθογόνους μικροοργανισμούς 3. Το βαθμό απόκρισής μας σε μια θεραπεία 4. Τις αθλητικές μας επιδόσεις 5. Την επιρρέπειά μας σε βλαβερές συνήθειες όπως την κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα 6. Το βαθμό συγκέντρωσής μας

Τι είναι οι γονιδιακοί () Υπάρχουν, όμως, και αλλαγές στην αλληλουχία του DNA, οι οποίες ορίζονται ως «παθογόνες μεταλλάξεις». Αυτές οι αλλαγές μπορεί να περιλαμβάνουν: υποκατάσταση ενός τύπου αμινοξέος από άλλο τύπο αμινοξέος (π.χ. από πολικό σε μη πολικό) ή σε κωδικόνιο τερματισμού της παραγωγής του λειτουργικού προϊόντος, προσθήκη ή απαλοιφή μερικών βάσεων με αποτέλεσμα αλλαγή του μηνύματος. Εκδήλωση ασθένειας Στόχος των γονιδιακών ελέγχων Η ανίχνευση αυτών των αλλαγών

Τι είναι οι γονιδιακοί () Η ανάπτυξη των «μοριακών εργαλείων» (πολυμεράσες, περιοριστικά ένζυμα) σε συνδυασμό με τη βελτιστοποίηση του εξοπλισμού επέτρεψαν σχεδόν την πλήρη «ανάγνωση» του ανθρώπινου γονιδιώματος και την ανακοίνωσή του. 2001 90% της αλληλουχίας 2003 σχεδόν πλήρης αλληλουχία

Τι είναι οι γονιδιακοί () Η εξέλιξη αυτή Α. πυροδότησε τη διενέργεια μελετών πολλαπλών SNPs σε μεγάλου μεγέθους πληθυσμού (GWA studies), με σκοπό τη συσχέτιση της παρουσίας τους με φαινοτυπικά χαρακτηριστικά ή την εκδήλωση πολυπαραγοντικών νοσημάτων όπως η οστεοπόρωση, ο διαβήτης τύπου ΙΙ, η παχυσαρκία κ.α. Β. διευκόλυνε τον εντοπισμό & χαρακτηρισμό γονιδίων που σχετίζονται με την εκδήλωση μιας ασθένειας (>1800 νέα «υπεύθυνα» γονίδια)

Τι είναι οι γονιδιακοί ()

Τι είναι οι γονιδιακοί () Το αποτέλεσμα : Αύξηση των διαθέσιμων γονιδιακών ελέγχων με σκοπό είτε την τελική διάγνωση της νόσου είτε τον προσδιορισμό του βαθμού επιρρέπειας εκδήλωσης μιας ασθένειας

Διαδικασία διενέργειας γονιδιακών ελέγχων () Απομόνωση του γενετικού υλικού (DNA) από αίμα ή σίελο Η συλλογή σιέλου αποτελεί μια μη παρεμβατική μέθοδο δειγματοληψίας, η οποία μπορεί να πραγματοποιηθεί από τον ίδιο τον ασθενή

Διαδικασία διενέργειας γονιδιακών ελέγχων () A. Έλεγχος της κωδικοποιούσας περιοχής του γονιδίου το οποίο «ευθύνεται» για την υπό εξέταση ασθένεια σε δύο φάσεις: Φάση Ι: Έλεγχος του υπό εξέταση γονιδιακού τόπου μέσω ταχείας ανίχνευσης (rapid screening) τυχόν αλλαγών της αλληλουχίας του DNA με τη βοήθεια πλατφόρμων υψηλής απόδοσης.

Διαδικασία διενέργειας γονιδιακών ελέγχων () Φάση ΙΙ: Ενδελεχής έλεγχος των τμημάτων του υπό εξέταση γονιδιακού τόπου, τα οποία ανέδειξε η φάση Ι, μέσω άμεσης ταυτοποίησης της αλληλουχίας αυτών (sequencing).

Διαδικασία διενέργειας γονιδιακών ελέγχων () Β. Ανίχνευση συγκεκριμένων αλλαγών που έχουν συσχετιστεί με την υπό εξέταση πολυπαραγοντική νόσο.

Σκοπός γονιδιακών ελέγχων Διενέργεια μοριακών ελέγχων με σκοπό: 1. την πρόληψη (προγεννητικός έλεγχος) 2. τον έλεγχο γενετικής προδιάθεσης ασθενειών 3. τη βελτιστοποίηση της ποιότητας της φαρμακευτικής αγωγής (προφυλακτική αγωγή, φαρμακογενετικός έλεγχος)

1. Προγεννητικός έλεγχος Σε επίπεδο προγεννητικού ελέγχου: Ανίχνευση ατόμων που φέρουν παθογόνους μεταλλάξεις σε ετεροζυγωτία, δίχως οι ίδιοι να νοσούν με σκοπό την πρόληψη μεταβίβασης γενετικών ασθενειών οι οποίες κληρονομούνται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο τρόπο, π.χ. κυστική ίνωση, θαλασσαιμίες (α, β), ενδογενή νοσήματα μεταβολισμού.

2. Προληπτικός έλεγχος 2.1 Σε επίπεδο νεογνικού ελέγχου Φάση Ι: Ανίχνευση ενδογενών ουσιών - δεικτών που υποδεικνύουν την πιθανή παρουσία «νοσημάτων του μεταβολισμού» μέσω της φασματομετρίας μαζών (mass spectrometry) Φάση ΙΙ: Επιβεβαίωση με μοριακές μεθόδους π.χ sequencing Άμεση ενημέρωση νεογνολόγου έγκαιρη χορήγηση κατάλληλης αγωγής πρόληψη συμπτωμάτων πριν την εκδήλωσή τους & καλύτερη πορεία του ασθενούς 2.2 Σε επίπεδο καθημερινής κλινικής πρακτικής Ανίχνευση μονονουκλεοτιδικών πολυμορφισμών σε ετεροζυγωτία ή ομοζυγωτία με στόχο 1. Υιοθέτηση συγκεκριμένου τρόπου ζωής προς αποφυγή εκδήλωσης καρδιαγγειακών παθήσεων, Οστεοπόρωσης, Σακχαρώδη Διαβήτη ΙΙ, κ.τ.λ. 2. Χορήγηση προφυλακτικής αγωγής 3. Τροποποίηση διαιτολογίου

Ο σκοπός των γονιδιακών ελέγχων: Α) Πρόληψη Β) Έγκαιρη Διάγνωση Γ) Εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Δρ. Ιωάννης Ντότσικας Λέκτορας _Τμήμα Φαρμακευτικής Χημείας, Τμήμα Φαρμακευτικής, Πανεπιστήμιο Αθηνών

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Η πρόοδος των επιστημών της φαρμακολογίας και μοριακής βιολογίας επέτρεψε την καλύτερη κατανόηση των ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΔΡΑΣΗΣ των φαρμάκων και των ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ (Α.Ε) τους Ειδικά για τις Α.Ε. έγινε σαφές ότι η ΑΤΟΜΙΚΗ ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΑ παίζει πολύ σημαντικό ρόλο 2.200.000 άνθρωποι στις Η.Π.Α νοσηλεύονται λόγω Α.Ε των φαρμάκων και ~ 100.000 εξ αυτών χάνουν τη ζωή τους* * Lazarou, et al., JAMA 279 (1998) 1200

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία To 59% των φαρμάκων που εμπλέκονται σε Α.Ε. μεταβολίζονται από ηπατικά ένζυμα για τα οποία έχουν περιγραφεί γενετικές διαφοροποιήσεις * Εξατομικευμένη φαρμακοθεραπεία: Λήψη του πλέον αποτελεσματικού & ασφαλούς φαρμάκου για κάθε μεμονωμένο ασθενή, βάσει του γονιδιακού προφίλ του * Philips, et al., JAMA 286 (2001) 2270

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Τι σημαίνει φαρμακογενετική (pharmacogenetics); Η μελέτη της επίδρασης γενετικών διαφοροποιήσεων ενός ή λίγων γονιδίων στην απόκριση του φαρμάκου (αποτελεσματικότητα και Α.Ε.) Τι σημαίνει φαρμακογενωμική ή φαρμακογονιδιωματική (pharmacogenomics); Η μελέτη της επίδρασης των διαφοροποιήσεων του ανθρώπινου γονιδιώματος στην απόκριση των φαρμάκων (αποτελεσματικότητα και Α.Ε.) στον πληθυσμό (πρόβλεψη νέων δομών, μελέτη μηχανισμών, επαναξιολόγηση παλαιών φαρμάκων κτλ) Η φαρμακογενωμική εμπεριέχει τη φαρμακογενετική (αν και πολλοί τις ταυτίζουν)

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία ΕΝΤΟΠΙΣΜΟΣ ΓΕΝΕΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΕΩΝ 1.Φαρμακοκινητική - Απορρόφηση -Κατανομή -Μεταβολισμός -Απέκκριση 2.Φαρμακοδυναμική -Υποδοχείς -Ένζυμα -Κανάλια ιόντων

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Οι γενετικές μεταλλάξεις σε ένα απλό νουκλεοτίδιο μπορεί να μεταβάλλουν τη λειτουργικότητα της κωδικοποιημένης πρωτεΐνης (ενζύμου) * Λειτουργικό ένζυμο Τροποποιημένο ένζυμο Λειτουργικό ;

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Τα κυριότερα γονίδια που εξετάζονται σε φαρμακογενετικό έλεγχο CYP2D6 VCORC1 CYP2C9 HTR1A CYP2C19 HTR2A CYP3A4 HTR2C CYP3A5 SLCO1B1 CYP1A2 SLC6A2 COMT SLC6A4

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Φαρμακογενετική & Μεταβολισμός Η συντριπτική πλειοψηφία των φαρμάκων μεταβολίζονται μέσω του ήπατος. Κύριος μηχανισμός του ήπατος για τον μεταβολισμό των φαρμάκων είναι η οικογένεια των ενζύμων P-450 που περιλαμβάνει περισσότερα από 50 ισοένζυμα. Συχνά, περισσότερα του ενός ενζύμου εμπλέκονται στο μεταβολισμό ενός φαρμάκου.

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Ο ασθενής μεταβολίζει Φυσιολογικός Μεταβολισμός συνταγογραφούμενη δόση. Μειωμένος Μεταβολισμός Ελάχιστος Μεταβολισμός Γρήγορος Μεταβολισμός φυσιολογικά τα φάρμακα στην Οι ασθενείς μεταβολίζουν τα φάρμακα πιο αργά. Αυτοί οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν χαμηλότερη δόση, και υπάρχει πιθανότητα συσσώρευσης φαρμάκου στον οργανισμό προκαλώντας δυσμενείς επιπτώσεις. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να παρακολουθείται η αποτελεσματικότητα των φαρμάκων της κατηγορίας αυτής. Οι ασθενείς δεν μπορούν να μεταβολίζουν τα φάρμακα της κατηγορίας αυτής. Αυτός ο τύπος μεταβολισμού είναι εν δυνάμει πολύ επικίνδυνος, καθώς υπάρχει μεγάλη πιθανότητα συσσώρευσης των φαρμάκων στον οργανισμό του ασθενούς, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι ασθενείς που παίρνουν φάρμακα αυτής της κατηγορίας σε κανονική δοσολογία τα μεταβολίζουν τόσο γρήγορα ώστε έχουν μειωμένο θεραπευτικό όφελος.

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Η περίπτωση της ΚΛΟΠΙΔΟΓΡΕΛΗΣ: Το FDA συνιστά φαρμακογενετικό έλεγχο στο γονίδιο CYP2C19 πριν την έναρξη αντιπηκτικής θεραπείας

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Η κλοπιδογρέλη αποτελεί τη συνήθη αγωγή των οξέων στεφανιαίων συνδρόμων Είναι αδρανής στη χορηγούμενη μορφή (προφάρμακο) και μετατρέπεται στον οργανισμό στο δραστικό μεταβολίτη της με αντιπηκτική δράση Οι πολυμορφισμοί του γονιδίου CYP2C19 οδηγώντας σε διαφορετική απόκριση στο φάρμακο επηρεάζουν την ενεργότητα του ενζύμου, Τα αλληλόμορφα CYP2C19 *2 & *3 καθορίζουν την πλειοψηφία των αργών μεταβολιστών = ευθύνονται για την ατελή βιομετατροπή της κλοπιδογρέλης και την ανεπαρκή ανταπόκριση στη θεραπεία Το αλληλόμορφο CYP2C19 *17 καθορίζει τον υπερταχύ μεταβολιστή = ευθύνεται για την πολύ γρήγορη βιομετατροπή της κλοπιδογρέλης και την εκδήλωση Α.Ε. (αιμορραγίες)

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Η συχνότητα εμφάνισης των τροποποιημένων αλληλομόρφων μπορεί να φτάσει και το 30%!!! στους Καυκάσιους πληθυσμούς Classification Normal (extensive) Caucasian African Amer. Asian 70 40 50 5 30 45 Poor 7-10 15-20 1 Ultra Rapid 5-15 2-20 2 Intermediate

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Στις περιπτώσεις των ενζύμων με τροποποιημένη ενεργότητα η έννοια της αλληλεπίδρασης των φαρμάκων λαμβάνει πολύ μεγαλύτερη σημασία!!! Και άλλες κατηγορίες φαρμάκων αποτελούν υποστρώματα του ίδιου ενζύμου CYP2C19, όπως αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά, αντιεπιληπτικά, αναστολείς αντλίας πρωτονίων (υποστρώματα). Άλλα φάρμακα δρουν ως επαγωγείς του ενζύμου CYP2C19. Άλλα φάρμακα δρουν ως αναστολείς του ενζύμου CYP2C19.

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία

Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη Δρ. Ελένη Βαβουράκη Ιατρός Πνευμονολόγος

Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη Η χρησιμότητα των γενετικών αναλύσεων είναι πολυδιάστατη και αφορά στη δημόσια υγεία στην κλινική πράξη στην ιδιωτική και κοινωνική ζωή του εξεταζόμενου

Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη Ακόμη και σε απουσία καθαρού οφέλους σε ό,τι αφορά στην επιβάρυνση από ασθένεια και θάνατο, οφέλη όπως η ελαχιστοποίηση στην καθυστέρηση της διάγνωσης ο αναπαραγωγικός σχεδιασμός της υγείας η ψυχοκοινωνική υποστήριξη θεωρήθηκαν ότι συνιστούν απόδειξη της κλινικής χρησιμότητας των γενετικών ελέγχων. Secretary s Advisory Committee on Genetic Testing. Enhancing the oversight of genetic tests: recommendations of the SACGT, 2000. http://www4.od.nih.gov/oba/sacgt/reports/oversight_report.htm. Accessed June 22, 2005.

Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη Απαραίτητη η αυστηρή τήρηση του ιατρικού απόρρητου Παραβιάσεις στην τήρηση του ιατρικού απόρρητου μπορεί να οδηγήσει σε γενετικές διακρίσεις. Επιπλέον, θα μπορούσαν να βλάψουν τα άτομα, τις οικογένειες και τις κοινωνικές ομάδες, εφόσον τα αποτελέσματα των δοκιμών δείχνουν ευαισθησία σε ορισμένες ασθένειες.

Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη Σημαντικά στοιχεία της διαδικασίας 1. εξασφαλίζεται η συναίνεση του εξεταζόμενου σε κάθε περίπτωση, μετά από ενημέρωση σχετικά με τη διαδικασία και τη σημασία των αποτελεσμάτων 2. Στον ελέγχο προδιάθεσης θετικό αποτέλεσμα: ένδειξη σχετικού και όχι απόλυτου κινδύνου αρνητικό: όχι εφησυχασμός Κατάλληλη προσέγγιση : Ο φαρμακοποιός τα προτείνει Ο ασθενής ρωτάει το γιατρό του Αν του πει ΝΑΙ το κανουμε Αν του πει ΟΧΙ δεν το κανουμε

Εφαρμογή των γονιδιακών ελέγχων στην κλινική πράξη ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΠΙΣΗΜΑΙΝΕΤΑΙ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΣΘΕΝΗ ΜΕ ΣΑΦΗΝΕΙΑ ΟΤΙ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΓΟΝΙΔΙΑΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΘΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΑΤΡΟ ΤΟΥ

1. Προγεννητικός έλεγχος Αυτοσωμικά υπολειπόμενα νοσήματα Κυστική ίνωση το πιο συχνό γενετικό νόσημα των λευκών πληθυσμών συχνότητα ετεροζυγωτών ~ 5:100 συχνότητα πασχόντων (ομοζυγωτών) 1:2500 στην Ελλάδα περισσότεροι από 600.000 φορείς του γονιδίου της κυστικής ίνωσης, περισσότεροι από 800 ασθενείς, κάθε χρόνο γεννιούνται περίπου 50-60 παιδιά με κυστική ίνωση. (Μεσογειακή Αναιμία : διπλάσιος αριθμός φορέων (8-10%), μέχρι 5 γεννήσεις ασθενών παιδιών κάθε χρόνο). Μεσογειακή αναιμία-δρεπανοκυτταρική αναιμία 5% του παγκόσμιου πληθυσμού ετεροζυγώτες 1-1.5% του ελληνικού πληθυσμού φορείς της δρεπανοκυτταρικής αναιμίας Προσχολική ασυμπτωματική κώφωση (μη συνδρομική βαρηκοΐα) «υπεύθυνοι» πολλαπλοί γενετικοί τόποι 3.5% φέρουν τη μετάλλαξη 35delG του γονιδίου GJB2 στον ελληνικό πληθυσμό 1/1000 παιδιά νοσούν από προομιλητική βαρηκοΐα

2. Προληπτικός έλεγχος γενετικής προδιάθεσης ασθενειών Καρδιαγγειακές παθήσεις Υπέρταση Σ. Διαβήτης τύπου ΙΙ Παχυσαρκία Θρομβοφιλία Δυσανεξία σε λακτόζη / γλουτένη Οστεοπόρωση

2. Προληπτικός έλεγχος γενετικής προδιάθεσης ασθενειών

2. Προληπτικός έλεγχος γενετικής προδιάθεσης ασθενειών Πρόληψη Οστεοπόρωσης Πιθανότητα ίδια με του γενικού πληθυσμού Αυξημένη πιθανότητα συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό Προστατευτική δράση

2. Προληπτικός έλεγχος γενετικής προδιάθεσης ασθενειών Χορήγηση προφυλακτικής αγωγής Π.χ. Έλεγχος SNPs όπως FV G1691A, FV G4070A (HR2), FII G20210A, MTHFR C677T, MTHFR A1298C που προδιαθέτουν για την εκδήλωση θρομβοεμβολικών επεισοδίων κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της λοχείας FV(G A)/FVHR2(G A) FV(G A)/FΙΙ(G A)/ Μ677 (C T)/M1298 (A C) Αυξημένος κίνδυνος φλεβοθρόμβωσης Πιθανή εμβρυϊκή απώλεια/σοβαρή προεκλαμψία Περαιτέρω αξιολόγηση αποτελεσμάτων από τον θεράποντα ιατρό και λήψη απόφασης για τη χορήγηση ή μη κατάλληλης προφυλακτικής αντιπηκτικής αγωγής

2. Προληπτικός έλεγχος γενετικής προδιάθεσης ασθενειών Τροποποίηση διαιτολογίου Π.χ. Δυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη) Συχνότητα στην Ελλάδα: 1 / 2000-3000 κατοίκους. Η διάγνωση απαιτεί 3 βιοψίες εντέρου μετά από εναλλαγή δίαιτας. οι γονότυποι HLADQ2/DQ8 έχουν ανιχνευθεί στην πλειοψηφία των περιστατικών Αποκλείουμε κάθε πηγή γλουτένης (σιτάρι, σίκαλη, κριθάρι και βρώμη) από τη δίαιτα Χορήγηση βιταμινών Υπερπρωτεϊνικό διαιτολόγιο

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Κατηγορίες φαρμάκων για Φαρμακογενετικό έλεγχο* Καρδιολογικά - αντιπηκτικά - αντιυπερτασικά - αντιαρρυθμικά - αντιστηθαγχικά Αντικαταθλιπτικά Αντιψυχωσικά Αντιεπιληπτικά Αγχολυτικά/ηρεμιστικά/υπνωτικά Γαστρεντερολογικά - αναστολείς αντλίας πρωτονίων -αντιεμετικά Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη / Αναλγητικά Αντιδιαβητικά Αντιλιπιδαιμικά Για στυτική δυσλειτουργία Αντισυλληπτικά *Σχετική λίστα για όσα υπάρχει τεκμηριωμένη συσχέτιση

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Ενδεικτική λίστα φαρμάκων στα οποία είναι σημαντικός ο Φαρμακογενετικός έλεγχος Παρατηρήσεις: 1. Οι περισσότερες κατηγορίες φαρμάκων μεταβολίζονται με περισσότερα του ενός ένζυμα. 2. Δεν απαιτείται για όλα τα φάρμακα φαρμακογενετικός έλεγχος. 3. Ελέγχουμε εκείνα τα φάρμακα που προτείνουν αξιόπιστες πηγές όπως η Mayo Clinic, και το FDA.

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Αντικαταθλιπτικά φάρμακα* Χρησιμοποιούνται όπως ενδείκνυνται Χρησιμοποιούνται Bupropion Desvenlafaxine Selegiline Amitriptyline Citalopram Clomipramine Escitalopram Imipramine Sentraline Trazodone με προσοχή *Με βάση τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα Χρησιμοποιούνται με προσοχή και συχνή παρακολούθηση Desipramine Duloxetine Fluoxetine Fluvoxamine Mirtazapine Nortriptyline Paroxetine Venlafaxine

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Αντιλιπιδαιμικά φάρμακα* Χρησιμοποιούνται Χρησιμοποιούνται όπως ενδείκνυνται Χρησιμοποιούνται με προσοχή με προσοχή και συχνή παρακολούθηση Atorvastatin Pravastatin Serivastatin Gemfibrozil Clofibrate Fenofibrate Bezafibrate Rosuvastatin Lavastatin Simvastatin Fluvastatin *Με βάση τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Κουμαρινικά αντιπηκτικά (Acenocoumarol Sintrom, Warfarin Panwarfin ) πολύ δραστικά αντιθρομβωτικά φάρμακα. κίνδυνος θανατηφόρων αιμορραγιών λόγω μη αποτελεσματικής ρύθμισης της δοσολογίας. Η μεγάλη διακύμανση στη θεραπευτική απόκριση σε ένα μεγάλο βαθμό οφείλεται στο διαφορετικό γενετικό κώδικα με αποτέλεσμα το FDA να προτείνει φαρμακογενετικό έλεγχο για αποτελεσματικότερη ρύθμιση της δοσολογίας και κατ επέκταση του INR (International Normalized Ratio). Τα γονίδια που επηρεάζουν την φαρμακοκινητική των αντιπηκτικών είναι το VKORC1 και το CYP2C9. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει την προτεινόμενη δοσολογία με βάση το φαρμακογενετικό προφίλ.

3. & εξατομικευμένη Φαρμακοθεραπεία Μη ξεχνάμε όμως ότι η θεραπεία δεν μπορεί να καθοριστεί μόνο με τον φαρμακογενετικό έλεγχο Πολλοί παράγοντες εμπλέκονται πέραν του γονοτύπου του ατόμου - ηλικία - φύλο - σωματικό βάρος - ύπαρξη ασθενειών όπως νεφρική/ηπατική ανεπάρκεια - συγχορηγούμενα φάρμακα - φαρμακοτεχνική μορφή Υπεύθυνος για την τελική συνταγογράφηση είναι ο ιατρός - Η διάθεση των Φαρμακογενετικών ελέγχων, μπορεί να αποτελέσει το συνδετικό κρίκο μεταξύ των ασθενών, των φαρμακοποιών και των ιατρών, με επιζητούμενο αποτέλεσμα τη βελτιστοποίηση της αγωγής.

Οι Γονιδιακοί Έλεγχοι και ο Φαρμακοποιός Γιώργος Κορρές Φαρμακοποιός

Οι Γονιδιακοί Έλεγχοι και ο Φαρμακοποιός 3 Βασικά ερωτήματα: 1. Είναι ωφέλιμη για τους ασθενείς η διάθεση των τέστ ; 2. Είναι συμβατό αυτό με το ρόλο του φαρμακοποιού; 3. Τι πρέπει να κάνει ο φαρμακοποιός που θέλει να διαθέτει γενετικούς ελέγχους;

1. Είναι ωφέλιμη για τους ασθενείς η διάθεση των τεστ μέσω φαρμακείου; ΝΑΙ Ο φαρμακοποιός του κοντινού φαρμακείου έχει όνομα, είναι εχέμυθος, έχει χρόνο να ακούσει τις ανησυχίες και τις ανάγκες του ασθενούς και κυρίως, έχει την επιστημονική επάρκεια να συμβουλεύσει και να προτείνει τρόπους για την πρόληψη ασθενειών, την τροποποίηση του τρόπου ζωής και τη βελτιστοποίηση της φαρμακευτικής αγωγής Ενισχύεται η ενημέρωση. Σε πολλές περιπτώσεις, οι επαγγελματίες υγείας απλά δεν ξέρουν τι εξετάσεις είναι διαθέσιμες ή το πώς οι ασθενείς τους μπορούν να επωφεληθούν από τις εξετάσεις αυτές. Επειδή μεσολαβεί η καθοδήγηση ενός επιστήμονα υγείας οι αποφάσεις που μπορούν να λάβουν οι ασθενείς σχετικά με τη θεραπεία ή την πρόληψη δεν θα βασίζονται σε ανακριβείς, ελλιπείς ή παρερμηνευμένες πληροφορίες για την υγεία τους. Τα αποτελέσματα των εξετάσεων αντιμετωπίζονται ως ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, με τήρηση του απορρήτου που προσφέρεται από τους επιστήμονες υγείας. Αυξάνεται η προσβασιμότητα σε υπηρεσίες που τώρα είναι μερικά διαθέσιμες μόνο σε εργαστήρια κάποιων μεγάλων πόλεων

2. Είναι συμβατοί με το ρόλο του φαρμακοποιού; Οι van Mil, Schulz και Tromp, δημοσίευσαν το 2004 μια πολύ σημαντική ανασκόπηση της φαρμακευτικής φροντίδας στην Ευρώπη, στην οποία τονίζουν ότι: "Οι φαρμακοποιοί θα πρέπει να απομακρυνθούν από τον πάγκο και να αρχίσουν να εξυπηρετούν το κοινό παρέχοντας φροντίδα και όχι μόνο χάπια. Δεν υπάρχει μέλλον στην απλή πράξη της διανομής. Το γεγονός ότι οι φαρμακοποιοί έχουν μια ακαδημαϊκή εκπαίδευση και λειτουργούν ως επαγγελματίες υγείας βάζει ένα βάρος επάνω τους για την καλύτερη εξυπηρέτηση της κοινότητας από ό, τι κάνουν σήμερα." van Mil JW, Schulz M, Tromp TF. Pharmaceutical care, European developments in concepts, implementation,teaching, and research: a review. Pharm World Sci. 2004 Dec; 26(6):303 11.

2. Είναι συμβατοί με το ρόλο του φαρμακοποιού; Ο ΠΟΥ και η International Pharmaceutical Federation (FIP) στο εγχειρίδιο Developing pharmacy practice A focus on patient care, συνοψίζουν το ρόλο του φαρμακοποιού ως «seven-star concept», σύμφωνα με τον οποίο ο φαρμακοποιός: Παρέχει φροντίδα Επικοινωνεί Ηγείται Λαμβάνει αποφάσεις Διδάσκει Συμμετέχει σε δια βίου μάθηση Διαχειρίζεται

2. Είναι συμβατοί με το ρόλο του φαρμακοποιού; Παρέχει φροντίδα: Οι φαρμακοποιοί παρέχουν υπηρεσίες φροντίδας. Πρέπει να δουν τις υπηρεσίες τους ως ολοκληρωμένες και σε συνέχεια με εκείνες του συστήματος υγειονομικής περίθαλψης και των άλλων επαγγελματιών. Επικοινωνεί: Ο φαρμακοποιός βρίσκεται σε μια ιδανική θέση για να εκτελεί χρέη συνδέσμου μεταξύ γιατρού και ασθενή, και να ενημερώνει το κοινό για θέματα σχετικά με την υγεία και τα φάρμακα. Ηγείται: Σε περιοχές όπου άλλοι φορείς υγειονομικής περίθαλψης δεν επαρκούν ή δεν υπάρχουν, ο φαρμακοποιός είναι υποχρεωμένος να αναλάβει ηγετική θέση για το καλό του ασθενούς και της κοινότητας.

2. Είναι συμβατοί με το ρόλο του φαρμακοποιού; Λαμβάνει αποφάσεις: Σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, οι φαρμακοποιοί έχουν ρόλο στον καθορισμό της πολιτικής φαρμάκων. Διδάσκει: Ο φαρμακοποιός έχει ευθύνη να βοηθήσει με την εκπαίδευση και την κατάρτιση του τις μελλοντικές γενιές των φαρμακοποιών και του κοινού. Συμμετέχει σε δια βίου μάθηση: η δέσμευση για τη δια βίου μάθηση πρέπει να υποστηρίζεται σε όλη τη σταδιοδρομία του φαρμακοποιού. Οι φαρμακοποιοί πρέπει να μάθουν πώς να ανανεώνουν συνεχώς τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους. Διαχειρίζεται: Ο φαρμακοποιός θα πρέπει να είναι σε θέση να διαχειρίζεται αποτελεσματικά πόρους (ανθρώπινους, φυσικούς και οικονομικούς) και πληροφορίες.

2. Είναι συμβατοί με το ρόλο του φαρμακοποιού; Όλα τα παραπάνω επικεντρώνονται στον ένα και πολύ σημαντικό στόχο της φαρμακευτικής φροντίδας, όπως αυτός τονίζεται στο Publications policy and guidance. ch.17. The Role Of Pharmacist* τη βελτίωση της υγείας και τη μείωση των ανισοτήτων στην υγεία. (to improve health and reduce health inequalities) *http://www.dh.gov.uk/en/publicationsandstatistics/publications/publicationspolicyandguidance/browsable/dh_5355019

3. Τι απαιτείται; Σύμφωνα με το εγχειρίδιο How will pharmacogenetics impact on pharmacy practice? Pharmacists views and educational priorities *, που είναι αποτέλεσμα συμμετοχικής εκπαιδευτικής διαδικασίας, προκειμένου ο φαρμακοποιός να συμπεριλάβει στις δραστηριότητές του τη διάθεση γενετικών ελέγχων, πρέπει να μπορεί: Να αποκτήσει τις κατάλληλες γνώσεις, να κατανοήσει τα όριά του και αναφέρεται και να δρα ως μέρος μιας ομάδας Να εκτιμήσει τα σημαντικά στοιχεία. Να παίρνει αποφάσεις και να προτείνει το κατάλληλο τεστ. Να ενημερώνει επαρκώς τους ασθενείς για τον τρόπο λήψης του δείγματος Να ερμηνεύει τα αποτελέσματα των ελέγχων. Να επικοινωνεί αποτελεσματικά, να παρέχει τις σχετικές συμβουλές, και να κοινοποιεί τα αποτελέσματα των ελέγχων καθώς και τι αυτό συνεπάγεται. *National Genetics Education and Development Centre & Royal Pharmaceutical Society of Great Britain

3. Τι απαιτείται; Πως επιτυγχάνονται τα παραπάνω; Με ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Το αποτέλεσμα Ο φαρμακοποιός τελικά γίνεται ο συνδετικός κρίκος μεταξύ του κλινικού ιατρού και του ασθενoύς, διευκολύνοντας τον ιατρό να αποκτήσει ένα επιπλέον εργαλείο διάγνωσης, διαχείρισης και γενετικής συμβουλευτικής για τις κληρονομικές διαταραχές του ασθενούς και της οικογένειας του. ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ

Είναι οι γονιδιακοί το μέλλον;

ALYSOS

ALYSOS, αποκλειστικά μέσω φαρμακείων ALYSOS Συνεπένδυση της ΚΟΡΡΕΣ με την ΝEΟSCREEN, πρωτοπόρο στο νεογνικό έλεγχο, συνεργαζόμενη με ιδιωτικά μαιευτήρια, με κέντρα εξωσωματικής γονιμοποίησης για τη διενέργεια προγεννητικού ελέγχου με μοριακές τεχνικές (>15.000 αναλύσεις κατ έτος). Μέθοδοι διαπιστευμένοι από το ΕΣΥΔ (Εθνικό Σύστημα Διαπίστευσης) κατά τα διεθνή πρότυπα ISO 17025 (για αναλυτικά εργαστήρια) & ISO 15189 (για κλινικά εργαστήρια) Πρoγράμματα εξωτερικού ποιοτικού ελέγχου όπως το CDC (Centers for Disease Control and Prevention) για νεογνικό έλεγχο 3 φορές το χρόνο, και το instant e.v για μοριακές αναλύσεις, 2 φορές το χρόνο. Μέλος παγκόσμιας συνεργασίας για το νεογνικό έλεγχο με συντονιστή τη Mayo Clinic Προσωπικό υψηλής κατάρτισης (>70 επιστημονικές δημοσιεύσεις σε έγκυρα διεθνή περιοδικά)

ALYSOS, αποκλειστικά μέσω φαρμακείων Α) Διενέργεια 3 διαφορετικών κατηγοριών Γονιδιακών ελέγχων : 1.Προγεννητικοί κληρονομούμενων νοσημάτων 2. Προληπτικοί γενετικής προδιάθεσης ασθενειών 3. για εξατομικευμένη φαρμακοθεραπεία Διαδικασία Ελέγχων 1. Παραλαβή δειγματοληπτικού πακέτου από το πιστοποιημένο φαρμακείο 2. Λήψη δείγματος από τον ασθενή 3. Αποστολή δείγματος και συνοδευτικού υλικού στο εργαστήριο της Alysos 4. Αποστολή αποτελεσμάτων στον ασθενή Β) Διατήρηση Προσωπικής Γονιδιακής Κάρτας Ασθενούς, με δυνατότητα αναδρομής στο γενετικό τεστ για εξαγωγή συμπερασμάτων σε επόμενα έτη

ALYSOS, αποκλειστικά μέσω φαρμακείων Γ) Πιστοποίηση εκπαίδευσης των φαρμακοποιών συνεργατών, σε συνεργασία με τους Φαρμακευτικούς συλλόγους Δ) Ενημέρωση Ιατρών

ALYSOS, αποκλειστικά μέσω φαρμακείων ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΣ ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΑΣΘΕΝΗΣ