Οδηγός αξιοποίησης και αξιολόγησης εκπαιδευτικού λογισµικού σε πιλοτικό δίκτυο σχολείων

Οδηγός αξιοποίησης και αξιολόγησης εκπαιδευτικού λογισµικού σε πιλοτικό δίκτυο σχολείων ΑΘΗΝΑ 2006 1

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΙΕΛ Το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου είναι ερευνητικός οργανισµός που ιδρύθηκε στην Αθήνα υπό την αιγίδα της Γενικής Γραµµατείας Έρευνας και Τεχνολογίας (Υπουργείο Ανάπτυξης) µε στόχο να υποστηρίξει την ανάπτυξη της Γλωσσικής Τεχνολογίας (ΓΤ). Για τον σκοπό αυτό έχει αναπτύξει την κρίσιµη µάζα έµπειρων επιστηµόνων καθώς και την απαραίτητη υλικοτεχνική υποδοµή. Μία από τις δραστηριότητες του ΙΕΛ είναι η ανάπτυξη Γλωσσικής Τεχνολογίας για την ελληνική γλώσσα. Το ΙΕΛ κινείται ερευνητικά στους τοµείς της θεωρητικής, εφαρµοσµένης και υπολογιστικής γλωσσολογίας, επεξεργασίας φυσικής γλώσσας, γλωσσικής διδασκαλίας µε την βοήθεια Η/Υ, καθώς και επεξεργασίας, σύνθεσης και αναγνώρισης φωνής. Συνεργάζεται µε ελληνικά και ευρωπαϊκά ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήµια, καθώς και µε τον ιδιωτικό τοµέα είτε στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών και εθνικών έργων έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) είτε σε διµερή βάση. Η αναπτυξιακή δραστηριότητα του Ινστιτούτου επικεντρώνεται στην δηµιουργία εργαστηριακών πρωτοτύπων, τα οποία βασίζονται στα αποτελέσµατα της έρευνας στους παραπάνω τοµείς και οδηγούν στην παραγωγή βιοµηχανικών πρωτοτύπων. Η ερευνητική δραστηριότητα του Ινστιτούτου υποστηρίζει και προάγει τις αναπτυξιακές του δραστηριότητες παρέχοντας το θεωρητικό υπόβαθρο για τον σχεδιασµό των πρωτοτύπων. Πιο συγκεκριµένα, έχουν αναπτυχθεί υπολογιστικά εργαλεία γύρω από την επεξεργασία φυσικής γλώσσας, την γλωσσική διδασκαλία και την επεξεργασία φωνής και σηµάτων γενικότερα. Η συνδυασµένη έρευνα στην επεξεργασία φωνής και φυσικής γλώσσας από µια οµάδα γλωσσολόγων και µηχανικών πληροφορικής δίνει στους τοµείς αυτούς νέα ώθηση που πηγάζει από την συµπληρωµατικότητά τους. Ειδικότερα, το ΙΕΛ αναπτύσσει πλατφόρµες για την µετάφραση από και προς την Ελληνική γλώσσα, καθώς και υπολογιστικά εργαλεία και προϊόντα που υποβοηθούν την µεταφραστική διαδικασία κατασκευάζει CD-ROM για την υποβοήθηση της εκµάθησης της ελληνικής γλώσσας µε την βοήθεια υπολογιστή δηµιουργεί ηλεκτρονικά µονόγλωσσα και πολύγλωσσα λεξικά, υπολογιστικά λεξικά και ηλεκτρονικά λεξικά για παιδιά αναπτύσσει εργαστηριακά πρότυπα για αναγνώριση, σύνθεση και συµπίεση οµιλίας κατασκευάζει εργαλεία διόρθωσης λαθών σε κείµενα δηµιουργεί πλατφόρµες για πολιτισµική παρουσίαση διαφόρων τόπων Το ΙΕΛ µε το εξειδικευµένο προσωπικό του, θα συνεχίσει τις αναπτυξιακές του δραστηριότητες τα επόµενα χρόνια, συµβάλλοντας µε την ενσωµάτωση γλωσσικής, εκπαιδευτικής και πολιτιστικής τεχνολογίας στην δηµιουργία τόσο προϊόντων φιλικών προς τον χρήστη, όσο και νέων υπηρεσιών. Οι δραστηριότητες του ΙΕΛ είναι οργανωµένες σε έξι εξειδικευµένα τµήµατα και ένα παράρτηµα: Ηλεκτρονικής Λεξικογραφίας Γλωσσικών Εφαρµογών Γραφείου Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας Τεχνολογίας Φωνής Μηχανικής Μετάφρασης Τµήµα Συνδέσµου Παράρτηµα ΙΕΛ Θράκης Το σύνολο των δραστηριοτήτων υποστηρίζεται από το Γραφείο ιοικητικής Μέριµνας. 2

Σχετικά µε την δράση αξιοποίησης και αξιολόγησης του λογισµικού Το ΙΕΛ στο πλαίσιο της προσπάθειας που καταβάλλει για την ενίσχυση του έργου των εκπαιδευτικών στα σχολεία της Ελλάδας ώστε αυτά να αποκτήσουν πρόσβαση στις νέες τεχνολογίες, ήρθε σε επαφή µε συγκεκριµένα σχολεία τα οποία είχαν εκφράσει την επιθυµία να λειτουργήσουν ως πιλοτικά για την ουσιαστική αξιοποίηση του εκπαιδευτικού λογισµικού στην εκπαιδευτική διαδικασία. Στα σχολεία αυτά προσφέρεται όλο το λογισµικό του ΙΕΛ και η υποστήριξη δωρεάν. Η χρήση των νέων τεχνολογιών και του λογισµικού στην εκπαίδευση συµβάλλει στην ανάπτυξη µιας νέας παιδαγωγικής αντίληψης µέσα από νέες διαδικασίες µάθησης, περισσότερο ενδιαφέρουσες και δηµιουργικές για τον µαθητή. Τα διαδραστικά στοιχεία που προσφέρει η χρήση των υπολογιστών όπως το γραφικό περιβάλλον, ο ήχος, η διεπαφή και η αλληλεπίδραση µεταξύ µαθητή και Η/Υ καθώς και η όξυνση του ερευνητικού πνεύµατος, η άµεση και ακριβής πρόσβαση σε πλούτο πληροφορίας και η τεράστια δυνατότητα επικοινωνίας κεντρίζουν άµεσα το ενδιαφέρον του µαθητή. Έτσι το έργο του εκπαιδευτικού ενισχύεται σηµαντικά επιτυγχάνοντας αµεσότερα και ταχύτερα τους παιδαγωγικούς του στόχους. Στην πιλοτική αυτή δράση θα χρησιµοποιηθούν εφαρµογές εκπαιδευτικής, γλωσσικής και πολιτιστικής τεχνολογίας οι οποίες προσφέρουν καινοτοµικές λειτουργίες και πλούσιο πολυµεσικό υλικό. Τα χαρακτηριστικά αυτά εξασφαλίζονται µέσα από την ποιοτική εργασία των ερευνητών του Ινστιτούτου που έχει ως αποτέλεσµα την λειτουργική επάρκεια του λογισµικού καθώς και την παιδαγωγική αρτιότητα που απαιτείται. Μεγάλο µέρος του λογισµικού είτε έχει την πιστοποίηση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, είτε έχει παραχθεί σε συνεργασία µε αυτό. Κύριοι στόχοι της ενέργειας αυτής είναι η επαφή των µαθητών και των σχολείων µε τις νέες τεχνολογίες σε πρακτικό επίπεδο, η επιµόρφωση εκπαιδευτικών πάνω σε αυτές και η αξιολόγηση του συγκεκριµένου εκπαιδευτικού λογισµικού σε πραγµατικές συνθήκες. Η διαδικασία αξιολόγησης του λογισµικού και της χρήσης του θα βοηθήσει τους ερευνητές στην παραγωγή νέων εφαρµογών, µε στόχο καλύτερα εκπαιδευτικά αποτελέσµατα. Το εκπαιδευτικό λογισµικό που θα χρησιµοποιηθεί σε αυτήν την δράση είναι η σειρά «Λογοµάθεια+», η σειρά «Θύµησις» και το CD-ROM «Κλεοπάτρα», το λογισµικό γλωσσικής τεχνολογίας είναι το CD-ROM «Συµφωνία», το CD-ROM «Εκφωνητής+» καθώς και το διαδικτυακό λογισµικό «Εθνικός Θησαυρός της Ελληνικής Γλώσσας» (ΕΘΕΓ) στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://hnc.ilsp.gr/, ενώ θα χρησιµοποιηθεί και το πολιτιστικό λογισµικό της σειράς «Σαπφώ». Αναλυτικές πληροφορίες για το ΙΕΛ βρίσκονται στην ιστοσελίδα του στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://www.ilsp.gr. 3

ΣΕΙΡΑ «ΛΟΓΟΜΑΘΕΙΑ+» 1. Εισαγωγή Η σειρά λογοµάθεια+ αποτελείται από τρία (3) εκπαιδευτικά CD-ROMs πολυµέσων για την διδασκαλία της ελληνικής ως µητρικής γλώσσας και απευθύνεται σε µαθητές ηµοτικού και Γυµνασίου. Η λογοµάθεια+ αντιµετωπίζει σφαιρικά τη Νέα Ελληνική και το περιεχόµενό της καλύπτει τα τέσσερα επίπεδα της γλώσσας: Γραµµατική, Συντακτικό, Ορθογραφία και Λεξιλόγιο (Παραγωγή και Σύνθεση). Περιλαµβάνει 12 ενότητες: Εισαγωγή, 10 ενότητες και µία Επαναληπτική ενότητα. Κάθε ενότητα αποτελείται από κεφάλαια που αφορούν σε διάφορα γλωσσικά θέµατα και είναι ενταγµένα στα παραπάνω τέσσερα επίπεδα. Για τη µελέτη κάθε γλωσσικού θέµατος, ο χρήστης έχει δυνατότητα πρόσβασης: στο ιδακτικό µέρος στο οποίο γίνεται συνοπτική παρουσίαση του θέµατος σε κατηγορίες Ασκήσεων -που έχουν την µορφή παιχνιδιού- για εµπέδωση της ύλης στα Υπερβιβλία, δηλαδή σε ηλεκτρονικά βιβλία, στα οποία γίνεται λεπτοµερής παρουσίαση του θέµατος. Η πρόσβαση στα Υπερβιβλία µπορεί να γίνει τόσο από το ιδακτικό µέρος, όσο και από τις Ασκήσεις Πέρα από το γλωσσικό υλικό -στο πλαίσιο της αξιολόγησης της προσπάθειας του χρήστη- το πρόγραµµα παρέχει την δυνατότητα πρόσβασης σε Βραβεία πολιτισµικού περιεχοµένου (Ξενάγηση στα ελληνικά νησιά, Ποίηση, Ζωγραφική, Παραδοσιακά λαϊκά µουσικά όργανα, Παιδικές χορωδίες, Μυθολογία και Κλασική µουσική). Το πρόγραµµα υποστηρίζεται, επιπλέον, από ένα Λεξικό πολυµέσων και ένα Λεξικό γλωσσικών όρων. Το λογισµικό διαθέτει, επίσης, ειδικό σύστηµα γραµµατικής αναγνώρισης λέξεων της ελληνικής γλώσσας. To λογισµικό παρέχει στον χρήστη ένα σύστηµα καταγραφής της πορείας του µέσα στο λογισµικό και αξιολόγησης της επίδοσής του στις Ασκήσεις. Για τους αρχάριους χρήστες έχει προβλεφθεί ένα ειδικό πρόγραµµα για την εξοικείωσή τους µε το λογισµικό. Το πρόγραµµα προσφέρεται τόσο για καθοδηγούµενη διδασκαλία σε επίπεδο τάξης (για πολλούς χρήστες), όσο και για αυτοδιδασκαλία (µέχρι τρεις χρήστες). Το περιεχόµενο είναι συµβατό µε την σχολική διδακτέα ύλη, όπως αυτή ορίζεται από τα αναλυτικά προγράµµατα του ΥΠ.Ε.Π.Θ. Συνολικά, περιλαµβάνει 200 κεφάλαια και πάνω από 4.000 ασκήσεις, ενώ έχει πιστοποιηθεί από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και χρησιµοποιείται σε πάνω από 200 σχολεία (δηµόσια και ιδιωτικά) σε όλη την Ελλάδα. Η λογοµάθεια + έχει σχεδιαστεί και υλοποιηθεί µε στόχο να καλύπτει τα 4 επίπεδα γλώσσας (γραµµατική, συντακτικό, ορθογραφία και λεξιλόγιο) ανεξάρτητα από την σχολική βαθµίδα στην οποία διδάσκεται το κάθε γλωσσικό φαινόµενο. Ακολουθεί ένας αναλυτικός πίνακας περιεχοµένων και των τριών CD-Rom της λογοµάθειας+ και σε παρένθεση αναφέρεται η τάξη/τάξεις στην οποία διδάσκεται το συγκεκριµένο φαινόµενο µε βάση το ιαθεµατικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραµµάτων Σπουδών και το Αναλυτικό Πρόγραµµα Σπουδών ηµοτικού και Γυµνασίου του 2003. Πολλά γλωσσικά φαινόµενα καλύπτονται σε περισσότερες από µία τάξεις του δηµοτικού και του γυµνασίου. Στην περίπτωση αυτή, ο διδάσκων µπορεί να επιλέξει αν και πότε οι µαθητές θα καλύψουν την θεωρία µέσα από το διδακτικό µέρος ή/και το υπερβιβλίο, καθώς και τις ασκήσεις που θα συστήσει στους µαθητές, λαµβάνοντας υπόψη ότι οι κατηγορίες ασκήσεων κάθε κεφαλαίου 4

είναι κλιµακούµενης δυσκολίας. Οι πιο παιγνιώδεις ασκήσεις ενδείκνυνται για µικρότερες ηλικίες, ενώ οι ασκήσεις πληκτρολόγησης για µαθητές γυµνασίου κυρίως. Είναι χρήσιµο επίσης να αναφερθεί ότι έχει γίνει προσπάθεια να υπάρχει αντιστοίχισης της ύλης που καλύπτεται στα τέσσερα επίπεδα γλώσσας σε κάθε ενότητα. Έτσι, για παράδειγµα, στην γραµµατική της 1 ης ενότητας, η οποία καλύπτει την κλίση των αρσενικών ουσιαστικών αντιστοιχεί η ορθογραφία των αρσενικών ουσιαστικών που καλύπτεται επίσης στην 1 η ενότητα. 2. ιδακτικό υλικό Περιεχόµενα ΕΝΟΤΗΤΑ: Εισαγωγή Φθόγγοι και γράµµατα Συλλαβές και συλλαβισµός Αλφαβητική κατάταξη λέξεων Τονισµός των λέξεων Ορθογραφικά σηµεία Σηµεία στίξης (α & γ γυµνασίου) ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Απλή πρόταση (δ δηµοτικού & α γυµνασίου) [Υποκείµενο, κατηγόρηµα] 5

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Ουσιαστικά Αρσενικά Εισαγωγή (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Ουσιαστικά αρσενικά σε ας (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Ουσιαστικά αρσενικά σε ης (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Ουσιαστικά αρσενικά σε ος (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Ουσιαστικά αρσενικά σε ές και ούς (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Ρήµατα: φωνές και συζυγίες (δ δηµοτικού & β γυµνασίου) Ρήµατα: οι χρόνοι (β γυµνασίου) Σχηµατισµός των χρόνων των ρηµάτων ενεργητικής φωνής α συζυγίας (δ -στ δηµοτικού & β γυµνασίου) Ρήµατα: οι εγκλίσεις (β γυµνασίου) ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Αρσενικά σε τής Αρσενικά σε της Αρσενικά σε µός Αρσενικά σε ώνας, ωνας, ονας Αρσενικά σε ορας, ήρας Αρσενικά ουσιαστικά: επαναληπτικές ασκήσεις [1] [Γενικές ασκήσεις ορθογραφίας αρσενικών ουσιαστικών (1)] Αρσενικά ουσιαστικά: επαναληπτικές ασκήσεις [2] [Γενικές ασκήσεις ορθογραφίας ουσιαστικών (2)] ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Παραγωγή ουσιαστικών από ουσιαστικά (εισαγωγή) (β γυµνασίου) [Ο σχηµατισµός των λέξεων] Παραγωγή ουσιαστικών από ουσιαστικά: υποκοριστικά και χαϊδευτικά (β γυµνασίου) Μεγεθυντικά ουσιαστικά (β γυµνασίου) 6

Τοπικά και επαγγελµατικά ουσιαστικά (β γυµνασίου) Εθνικά ή πατριδωνυµικά ουσιαστικά (β γυµνασίου) Περιεκτικά και ανδρωνυµικά (β γυµνασίου) Επαναληπτικές ασκήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Μεταβατικά και αµετάβατα ρήµατα το αντικείµενο (δ δηµοτικού & β γυµνασίου) Περιφραστικό κατηγόρηµα µονόπτωτα και δίπτωτα ρήµατα (β γυµνασίου) Απλή πρόταση: επαναληπτικές ασκήσεις (β γυµνασίου) ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Κλίση των θηλυκών ουσιαστικών: εισαγωγή (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Θηλυκά ουσιαστικά σε α (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Θηλυκά ουσιαστικά σε η (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Θηλυκά ουσιαστικά σε ος (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Θηλυκά ουσιαστικά σε ω, ού, έας (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Θηλυκά ουσιαστικά: επαναληπτικές ασκήσεις (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Ρήµατα β συζυγίας: εισαγωγή (β γυµνασίου) Κλίση των ρηµάτων β συζυγίας στην οριστική έγκλιση της ενεργητικής φωνής (δ -στ δηµοτικού & β γυµνασίου) Η κλίση των ρηµάτων β συζυγίας στις άλλες εγκλίσεις (εκτός της οριστικής) της ενεργητικής (β γυµνασίου) Οι αντωνυµίες: εισαγωγή (β γυµνασίου) Οι προσωπικές αντωνυµίες (β γυµνασίου) Οι κτητικές αντωνυµίες (β γυµνασίου) ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Η ορθογραφία των θηλυκών ουσιαστικών σε α Η ορθογραφία των θηλυκών ουσιαστικών σε η και ω Επαναληπτικές ασκήσεις ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Ουσιαστικά παράγωγα από ρήµατα [1] (που δηλώνουν το υποκείµενο που ενεργεί) (α γυµνασίου) Ουσιαστικά παράγωγα από ρήµατα [2] (που δηλώνουν ενέργεια ή αποτέλεσµα) (α γυµνασίου) Ουσιαστικά παράγωγα από ρήµατα [3] (που δηλώνουν όργανο, µέσο ή τόπο ενέργειας) (α γυµνασίου) 7

Ουσιαστικά παράγωγα από ρήµατα: ανακεφαλαίωση Οµόηχα Παρώνυµα (γ γυµνασίου) ΕΝΟΤΗΤΑ 3 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Απλή πρόταση µε υποκείµενο συνδετικό ρήµα κατηγορούµενο (δ δηµοτικού & α γυµνασίου) Επαναληπτικές ασκήσεις στις προτάσεις ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Ουδέτερα ουσιαστικά: εισαγωγή (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Ισοσύλλαβα ουδέτερα ουσιαστικά (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Ανισοσύλλαβα ουδέτερα ουσιαστικά (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Ιδιόκλιτα ουδέτερα ουσιαστικά (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Ουδέτερα ουσιαστικά: επαναληπτικές ασκήσεις (δ -στ δηµοτικού & α γυµνασίου) Το ρήµα «είµαι» (δ -στ δηµοτικού) Τα επίθετα: εισαγωγή (α γυµνασίου) Επίθετα µε αρσενικό σε ος (α γυµνασίου) Επίθετα µε αρσενικό σε ύς (α γυµνασίου) Επίθετα µε αρσενικό σε ης (α γυµνασίου) Επίθετα µε αρσενικό σε ων, ας (α γυµνασίου) Επίθετα: επαναληπτικές ασκήσεις ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Ορθογραφία ουδετέρων σε ο Ουδέτερα ουσιαστικά σε ι Ουδέτερα ουσιαστικά σε α Επαναληπτικές ασκήσεις στην ορθογραφία ουδετέρων Επίθετα µε αρσενικό σε ος [1] Επίθετα µε αρσενικό σε ος [2] Επαναληπτικές ασκήσεις στην ορθογραφία επιθέτων 8

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Ουσιαστικά παράγωγα από επίθετα (α γυµνασίου) Επίθετα παράγωγα από ρήµατα (α γυµνασίου) Επίθετα παράγωγα από ουσιαστικά (α γυµνασίου) Επίθετα παράγωγα από επίθετα και επιρρήµατα (α γυµνασίου) Επαναληπτικές ασκήσεις στην παραγωγή επιθέτων ΕΝΟΤΗΤΑ 4 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Παθητική σύνταξη ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Παθητική φωνή ρηµάτων α συζυγίας [1] Παθητική φωνή ρηµάτων α συζυγίας [2] ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Ορθογραφία παθητικών µετοχών Ορθογραφία ρηµατικών καταλήξεων σε αι και ε Ορθογραφία ρηµάτων ενεστώτα α συζυγίας ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Παραγωγή ρηµάτων (β γυµνασίου) Συνώνυµες λέξεις Αντώνυµες (αντίθετες) λέξεις Υπώνυµες Υπερώνυµες λέξεις 9

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Η επαυξηµένη πρόταση: οµοιόπτωτοι προσδιορισµοί (β γυµνασίου) Η επαυξηµένη πρόταση: επιθετικοί και κατηγορηµατικοί προσδιορισµοί (β γυµνασίου) Η επαυξηµένη πρόταση: ετερόπτωτοι προσδιορισµοί ουσιαστικών (β γυµνασίου) Η επαυξηµένη πρόταση: ετερόπτωτοι προσδιορισµοί επιθέτων (β γυµνασίου) Η σύγκριση (β γυµνασίου) ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Παθητική φωνή ρηµάτων β συζυγίας [1] Παθητική φωνή ρηµάτων β συζυγίας [2] Οι προθέσεις Οι βαθµοί των επιθέτων Τα παραθετικά των επιθέτων Τα παραθετικά των επιρρηµάτων ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Ορθογραφία των ρηµάτων σε (λ)λω Ορθογραφία της παραλήγουσας του αορίστου Ορθογραφία σύνθετων λέξεων που γράφονται µε ρ ή ρρ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Σύνθεση λέξεων (β γυµνασίου) Σύνθεση λέξεων µε αχώριστα µόρια (β γυµνασίου) Σύνθεση λέξεων µε αχώριστα µόρια και προθέσεις (β γυµνασίου) Κυριολεξία και µεταφορά (γ γυµνασίου) ΕΝΟΤΗΤΑ 6 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Επαυξηµένη πρόταση: επιρρηµατικοί προσδιορισµοί (β γυµνασίου) Επαναληπτικές ασκήσεις ονοµατικών και επιρρηµατικών προσδιορισµών ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Επιρρήµατα Αυτοπαθείς και οριστικές αντωνυµίες (β γυµνασίου) Συνηρηµένα ρήµατα 10

Έγκλιση τόνου ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Καταλήξεις επιρρηµάτων Ορθογραφία µετοχών σε ωµένος ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Παράγωγα επιρρήµατα (β γυµνασίου) Η µορφή των συνθέτων (β γυµνασίου) Η σηµασία των συνθέτων (παρατακτικά και προσδιοριστικά) (β γυµνασίου) ΕΝΟΤΗΤΑ 7 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Παρατακτική σύνδεση προτάσεων (α & β & γ γυµνασίου) ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Αόριστες αντωνυµίες (β γυµνασίου) Αναφορικές αντωνυµίες (β γυµνασίου) Συµπλεκτικοί και διαχωριστικοί σύνδεσµοι (α γυµνασίου) Αντιθετικοί, συµπερασµατικοί και επεξηγηµατικοί σύνδεσµοι (α γυµνασίου) Μόρια (γ γυµνασίου) ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ιάκριση των που / πού, πως / πώς, ότι / ό,τι ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Σχήµατα λόγου (σχετικά µε τη θέση των λέξεων) [1] [ασύνδετο, πολυσύνδετο, πρωθύστερο, υπερβατό, χιαστό, κύκλος, παρήχηση, οµοιοκατάληκτο] Σχήµατα λόγου (σχετικά µε τη θέση των λέξεων) [2] [ασύνδετο, πολυσύνδετο, πρωθύστερο, υπερβατό, χιαστό, κύκλος, παρήχηση, οµοιοκατάληκτο] Η σηµασία των συνθέτων (κτητικά και αντικειµενικά σύνθετα) (β γυµνασίου) Σηµασία των συνθέτων επαναληπτικές ασκήσεις ΕΝΟΤΗΤΑ 8 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Υποτακτική σύνδεση προτάσεων (β & γ γυµνασίου) Βουλητικές προτάσεις (γ γυµνασίου) Ενδοιαστικές προτάσεις (γ γυµνασίου) 11

Πλάγιες ερωτηµατικές και αναφορικές ονοµατικές προτάσεις (γ γυµνασίου) Ειδικές προτάσεις ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Απρόσωπα ρήµατα και απρόσωπες εκφράσεις Ερωτηµατικές αντωνυµίες (β γυµνασίου) εικτικές αντωνυµίες (β γυµνασίου) Συσχετικές αντωνυµίες και επαναληπτικές ασκήσεις (β γυµνασίου) Υποτακτικοί σύνδεσµοι (α & β γυµνασίου) Ονοµατικοί σύνδεσµοι (β γυµνασίου) ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ ιάκριση ποια / πια και ποιο / πιο Πάθη φωνηέντων ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Σχήµατα λόγου σχετικά µε την ποσότητα των λέξεων [έλλειψη, βραχυλογία, περίφραση, παραλληλία, επαναφορά, σχήµα ένα µε δύο, αναδίπλωση, πρόληψη] ΕΝΟΤΗΤΑ 9 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Επιρρηµατικές προτάσεις: χρονικές και αναφορικές (γ γυµνασίου) Επιρρηµατικές προτάσεις: αιτιολογικές και τελικές προτάσεις (γ γυµνασίου) Επιρρηµατικές προτάσεις: υποθετικές, συµπερασµατικές, εναντιωµατικές, παραχωρητικές (γ γυµνασίου) Επιρρηµατικές προτάσεις: Επαναληπτικές ασκήσεις ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Επιρρηµατικοί υποτακτικοί σύνδεσµοι Τα αριθµητικά (γενικά) Απόλυτα και τακτικά αριθµητικά Πολλαπλασιαστικά και αναλογικά αριθµητικά Αριθµητικά ουσιαστικά του «περίπου» ή του «ακριβώς» ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Συντοµογραφίες Ακρώνυµα Ορθογραφία αριθµητικών Το τελικό ν ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ 12

Σχήµατα λόγου σχετικά µε τη γραµµατική συµφωνία των λέξεων [σύµφυρση, έλξη, υπαλλαγή, πρόληψη, ανακόλουθο, συνολικό και µερικό] Οικογένειες λέξεων (β γυµνασίου) ΕΝΟΤΗΤΑ 10 ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Ευθύς και πλάγιος λόγος (γ γυµνασίου) Πρόταση, περίοδος, παράγραφος [ οµή παραγράφου, πότε αλλάζουµε παράγραφο, γνωρίσµατα της καλής παραγράφου] (β γυµνασίου) ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Ειδικές κατηγορίες ουσιαστικών [άκλιτα, ελλειπτικά, διπλόκλιτα, διπλόµορφα, διπλοκατάληκτα, ζευγάρια λέξεων] (α γυµνασίου) Ανώµαλα ρήµατα [10 κατηγορίες, ρήµατα που δεν ανήκουν σε καµία από τις 10 κατηγορίες] ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Ορθογραφία ρηµάτων και παραγώγων τους - Λέξεις που γράφονται ενωµένες µε µια λέξη ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Σχήµατα λόγου σχετικά µε τη σηµασία λέξεων ή φράσεων [µεταφορά, σχήµα κατ εξοχήν, συνεκδοχή, µετωνυµία, αντίφαση, υπερβολή, αλληγορία, προσωποποίηση, παροµοίωση] (γ γυµνασίου) Λεκτικοί τρόποι: ορισµός, ιδιωτισµός ΕΝΟΤΗΤΑ: Επανάληψη ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ Επαναληπτικές ασκήσεις συντακτικού [1] Επαναληπτικές ασκήσεις συντακτικού [2] Επαναληπτικές ασκήσεις συντακτικού [3] ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ Επαναληπτικές ασκήσεις γραµµατικής [1] Επαναληπτικές ασκήσεις γραµµατικής [2] Επαναληπτικές ασκήσεις γραµµατικής [3] Επαναληπτικές ασκήσεις γραµµατικής [4] ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ Επαναληπτικές ασκήσεις ορθογραφίας [1] Επαναληπτικές ασκήσεις ορθογραφίας [2] 13

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ Επαναληπτικές ασκήσεις λεξιλογίου [1] Επαναληπτικές ασκήσεις λεξιλογίου [2] Επαναληπτικές ασκήσεις λεξιλογίου [3] 3. ιαδικασία ένταξης του λογισµικού της Λογοµάθειας+ στην εκπαιδευτική πρακτική. Τα βήµατα που προτείνονται στην συνέχεια δεν είναι σε καµιά περίπτωση υποχρεωτικά, δεδοµένου ότι ο χρήστης έχει πλήρη ελευθερία κινήσεων µέσα στο πρόγραµµα και έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ό,τι αυτός θέλει µε βάση τις ελλείψεις, τις προτιµήσεις και τα ενδιαφέροντά του. Γενικότερα, ο διδάσκων θα πρέπει να γνωρίζει από πριν το περιεχόµενο του διδακτικού µέρους και του υπερβιβλίου, καθώς και των ασκήσεων προκειµένου να συστήσει στους µαθητές του την πιο ενδεδειγµένη διαδικασία µάθησης. Μια πιθανή σειρά που θα µπορούσε να ακολουθήσει ο χρήστης είναι η εξής: - Επιλογή ενότητας (Εισαγωγή, Ενότητα 1, Ενότητα 2,.. Ενότητα 12) - Επιλογή γλωσσικού επιπέδου (Συντακτικό, Γραµµατική, Ορθογραφία, Λεξιλόγιο) - Επιλογή κεφαλαίου (π.χ. Υποκοριστικά και χαϊδευτικά) - ιδακτικό µέρος - Μετάβαση από το διδακτικό µέρος στο ηλεκτρονικό βιβλίο, για αναλυτικότερη και πληρέστερη κάλυψη του κεφαλαίου - Επίλυση ασκήσεων - Πολιτιστικά βραβεία (ως επιβράβευση της προσπάθειας) Εναλλακτικά, ο διδάσκων µπορεί να αποφασίσει ότι η µετάβαση στο υπερβιβλίο δεν είναι απαραίτητη, όταν το διδακτικό µέρος παρουσιάζει το θέµα λεπτοµερώς ή οι µαθητές γνωρίζουν ήδη την θεωρία. 14

Επιπλέον, η παρουσίαση του φαινοµένου µπορεί να παραληφθεί τελείως και οι µαθητές να κάνουν µόνο ασκήσεις, ιδιαίτερα σε φάση επανάληψης της ύλης. Σε κάθε περίπτωση, ο διδάσκων µπορεί να ελέγξει µέσα από το πρόγραµµα το βαθµό κάλυψης της ύλης από τους µαθητές, καθώς και την επίδοση που έχει επιτύχει ο καθένας από αυτούς στις ασκήσεις που έχει καλύψει. Όσον αφορά στο υπερβιβλίο, η ύπαρξη των διασυνδέσεων επιτρέπει στους χρήστες να µεταβαίνουν εύκολα σε κεφάλαια και να µελετούν παράλληλα φαινόµενα που σχετίζονται µεταξύ τους. Για παράδειγµα, στην µελέτη της κλίσης των επιθέτων, ο διδάσκων µπορεί να κρίνει σκόπιµο να παραπέµψει τους µαθητές στα κεφάλαια της κλίσης των αντίστοιχων κατηγοριών ουσιαστικών. Όπως φαίνεται από τον αναλυτικό πίνακα περιεχοµένων, τα περισσότερα κεφάλαια καλύπτονται ως ύλη σε περισσότερες τάξεις του δηµοτικού και του γυµνασίου, µε βάση το τρέχον πρόγραµµα σπουδών. Στην περίπτωση αυτή, κρίνεται σκόπιµο ο διδάσκων να συζητά µε τους µαθητές την περίπτωση να έχουν καλύψει κάποιο κεφάλαιο του λογισµικού σε µικρότερη τάξη και να χρειάζεται µόνο επανάληψη, αντί για αναλυτική παρουσίασή του. Εκπαιδευτικό σενάριο: Οικογένειες λέξεων ραστηριότητα 1 Να επιλέξεις το κεφάλαιο Οικογένειες λέξεων ( ενότητα 9, Λεξιλόγιο του λογισµικού ΛΟΓΟΜΑΘΕΙΑ+ ) και να µελετήσεις το ιδακτικό µέρος. ραστηριότητα 2 ιάβασε το παρακάτω τραγούδι και υπογράµµισε τις λέξεις που ανήκουν στην οικογένεια της λέξης θάλασσα. Θαλασσάκι µου Θάλασσα, θάλασσα τους θαλασσινούς, θαλασσάκι µου, µην τους θαλασσοδέρνεις, θαλασσώνοµαι για σένα, ξηµερώνοµαι. Θάλασσα κι αρµυρό νερό να σε ξεχάσω δε µπορώ. Ροδόσταµο, ροδόσταµο να γίνεσαι, θαλασσάκι µου, την πόρτα τους να ραίνεις θαλασσάκι µου και φέρε το πουλάκι µου. Θάλασσα κι αρµυρό νερό να σε ξεχάσω δε µπορώ. Κι η κοπελιά, κι η κοπελιά είναι µικρή, θαλασσάκι µου, και δεν της παν' τα µαύρα θαλασσάκι µου και φέρε το πουλάκι µου. 15

Θάλασσα κι αρµυρό νερό να σε ξεχάσω δε µπορώ. ραστηριότητα 3 Πόσες έννοιες έχει η λέξη: θάλασσα;. Να συµβουλευτείς το λεξικό της ΛΟΓΟΜΑΘΕΙΑΣ +. Πάτησε επάνω στην Αναζήτηση λέξεων και πληκτρολόγησε τη λέξη: θάλασσα. Πάτησε επάνω στους αριθµούς 1, 2, 3 για να έχεις τον ορισµό και παράδειγµα για κάθε έννοια. Του λήµµατος. ραστηριότητα 4 Να λύσεις την άσκηση 1 του κεφαλαίου Οικογένειες λέξεων (ενότητα 9, Λεξιλόγιο του λογισµικού ΛΟΓΟΜΑΘΕΙΑ +). ραστηριότητα 5 Να επισκεφθείς τη διεύθυνση http://www.logotopos.gr/sximatismos/sxim_1.htm και να πατήσεις τις θερµές λέξεις Παραγωγή και Σύνθεση για να διακρίνεις τις δύο έννοιες. ραστηριότητα 6 Γράψε στο τετράδιό σου λέξεις που ανήκουν στην οικογένεια της λέξης: γράµµα. ραστηριότητα 7 Μελέτησε το σχετικό κεφάλαιο του υπερβιβλίου (κεφάλαιο Οικογένειες λέξεων ενότητα 9, Λεξιλόγιο του λογισµικού ΛΟΓΟΜΑΘΕΙΑ +) και συµπλήρωσε τον κατάλογό σου µε τις λέξεις της οικογένειας: γράµµα που αναφέρονται στο λογισµικό. 16

ΣΕΙΡΑ «ΘΥΜΗΣΙΣ» Εισαγωγή Η σειρά CD-ROM ΘΥΜΗΣΙΣ («Ηρόδοτος+», «Ανθολόγιο», «Οµηρικά Έπη»), µε κεντρικό άξονα και αφετηρία επιλεγµένα κείµενα από την αρχαιοελληνική Γραµµατεία, στοχεύει στην διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας µε στοιχεία ιστορίας, πολιτισµού και αρχαιολογίας. Η σειρά απευθύνεται σε µαθητές Γυµνασίου. Μέσα από τα τρία CD-ROM ο µαθητής κατανοεί την ιστορική συνέχεια και την διαχρονική εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας, ενεργοποιείται απέναντι στο µάθηµα των αρχαίων ελληνικών, εξοικειώνεται µε νέους τρόπους παρουσίασης της γνώσης ενώ στηρίζεται η εκπαίδευσή του στην αρχαία πάνω στην γνώση της νέας ελληνικής γλώσσας. Η εισαγωγή έντονης πολιτιστικής διάστασης στην διδασκαλία αρχαίων ελληνικών και η έµφαση στην διαθεµατική προσέγγιση της διδασκαλίας αρχαίων κειµένων είναι δύο σηµαντικά χαρακτηριστικά του λογισµικού. Κάθε κείµενο συνοδεύεται από σύντοµες γλωσσικές παρατηρήσεις, καθώς και από ασκήσεις που υποβοηθούν στην εµπέδωση της ύλης. Το αρχαίο κείµενο, πλήρως σχολιασµένο ως προς την µορφολογία των λέξεων, συνοδεύεται από πρωτότυπη απόδοση στα νέα ελληνικά. Υπάρχει η δυνατότητα σύγκρισης των δύο κειµένων µε χρήση της τεχνικής των παραλλήλων, στοιχισµένων, οµιλούντων και σχολιασµένων κειµένων την οποία έχει αναπτύξει το ΙΕΛ. Α) ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ιδακτική διαδικασία ραστηριότητες Στην συνέχεια, αναπτύσσονται δύο διαφορετικά σενάρια ένταξης του προγράµµατος µέσα στην σχολική πραγµατικότητα κατά την διάρκεια της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στην Β και Γ Γυµνασίου. Η προσέγγιση, µε βάση το πρώτο σενάριο είναι κειµενοκεντρική, ξεκινά δηλαδή από το συγκεκριµένο κείµενο της κάθε ενότητας - επεισοδίου που έχει αναπτυχθεί. Το λογισµικό που αναπτύχθηκε, καλύπτει συνολικά επτά αποσπάσµατα (ενότητες - επεισόδια). Κάθε ενότητα ολοκληρώνεται σε τουλάχιστον πέντε διδακτικές ώρες. Κατά συνέπεια, το λογισµικό καλύπτει κατά προσέγγιση τριάντα πέντε διδακτικές ώρες. Η βάση του δευτέρου σεναρίου είναι θεµατολογική, ο διδάσκων δηλαδή, επιλέγει το θέµα που θέλει κάθε φορά να αποτελέσει αντικείµενο διδασκαλίας. Το δεύτερο αυτό σενάριο επιτρέπει εφαρµογή σε ώρες διδασκαλίας πέρα από αυτές των αρχαίων ελληνικών. Για παράδειγµα, γίνονται συγκεκριµένες προτάσεις για χρήση του λογισµικού στις διδακτικές ώρες του µαθήµατος της ιστορίας, των νέων ελληνικών (λογοτεχνίας) κ.ά. 1ο σενάριο ένταξης λογισµικού στην τάξη για το γνωστικό αντικείµενο των αρχαίων ελληνικών Στόχος αυτού του σεναρίου είναι η διδασκαλία να είναι κατά βάση κειµενοκεντρική, να ξεκινά δηλαδή ο διδάσκων από ένα κείµενο - επεισόδιο, το οποίο θέλει κάθε φορά να διδάξει. Κάθε 17

ενότητα - επεισόδιο µπορεί να εξυπηρετεί διαφορετικούς στόχους, όµως η προσέγγιση µπορεί να είναι κάθε φορά παρόµοια. Η χρονική στιγµή που θα διδάσκονται οι ενότητες αυτές επιλέγεται από τον διδάσκοντα µε βάση το ΠΣ. 1η φάση της διδασκαλίας. Εισαγωγή στον κόσµο του συγγραφέα (1-2 διδακτικές ώρες ανά συγγραφέα) Οι διδακτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται είναι οι ακόλουθοι: -να γνωρίσουν οι µαθητές τον συγγραφέα, την εποχή που έζησε, την γλώσσα και το έργο του -να εθιστούν στην χρήση βιβλιογραφίας -να εξασκηθούν στην χρήση διαδικτύου Ο διδάσκων µπορεί να ξεκινήσει την ενασχόλησή του µε το ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ επιλέγοντας από το λογισµικό έναν συγγραφέα από το βιβλίο µε τις Βιογραφίες και διαβάζοντας µε τους µαθητές τις λεπτοµέρειες για την ζωή, την γλώσσα και το έργο του. Οι δραστηριότητες που µπορούν να αναπτυχθούν είναι οι ακόλουθες: Α. Ο διδάσκων οργανώνει συζήτηση µε τους µαθητές γύρω από τον συγγραφέα, την εποχή που έζησε και το έργο του. Β. Οι µαθητές καλούνται να συζητήσουν οτιδήποτε γνωρίζουν για τον συγγραφέα και την εποχή του. Γ. Ο µαθητές διαβάζουν ο καθένας χωριστά το εισαγωγικό κείµενο που αφορά την ζωή, την γλώσσα και το έργο του συγγραφέα.. Οι µαθητές επισκέπτονται βιβλία της βιογραφίας ή κόµβους στο διαδίκτυο που προτείνονται από το λογισµικό ή από τον διδάσκοντα. Για παράδειγµα, όταν διδάσκονται τον Αίσωπο, µπορούν να διαβάσουν το κείµενο της Βιβλιογραφίας που αφορά τον Αίσωπο. Το ίδιο κείµενο είναι προσπελάσιµο από το βιβλίο της Εγκυκλοπαίδειας µε τον τίτλο Μυθιστορία του Αισώπου. Αντίστοιχο υλικό υπάρχει για τον Πλάτωνα (Νόµοι και Πολιτεία) και για τον Αριστοτέλη (Πολιτικά). Ε. Οι µαθητές συζητούν τυχόν απορίες, τι έµαθαν για τον συγγραφέα και τι περιµένουν από το έργο του. ΣΤ. Οι µαθητές επισκέπτονται τον κατάλογο µε την βιβλιογραφία που σχετίζεται µε τον συγγραφέα. Συζητούν ποια από τα βιβλία αυτά γνωρίζουν ήδη, αξίζει να διαβάσουν ή να αποκτήσουν στην βιβλιοθήκη τους. Μολονότι το λογισµικό καλύπτει κείµενα 7 διαφορετικών συγγραφέων, το βιβλίο των βιογραφιών καλύπτει στοιχεία από περισσότερους συγγραφείς. Πιο συγκεκριµένα: Αίσωπος, Αλκαίος, Αριστοτέλης, Ευριπίδης, Ξενοφάνης, Ξενοφώντας, Παυσανίας, Πίνδαρος, Πλάτωνας, Σαπφώ, Σηµωνίδης ο Αµοργίνος. Οι σύντοµες αυτές βιογραφίες µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο µελέτης σε όλες τις τάξεις του Γυµνασίου, όταν οι µαθητές συναντούν κάποιο από τα παραπάνω ονόµατα στο µάθηµα των αρχαίων ελληνικών ή της ιστορίας. Στην συνέχεια, ο διδάσκων επιλέγει την ενότητα επεισόδιο που θα διδαχθούν οι µαθητές µε την σειρά που αναφέρονται στο ΠΣ της Β και Γ Γυµνασίου. 2η φάση της διδασκαλίας. Εισαγωγή στην ενότητα - επεισόδιο (1-2 διδακτικές ώρες) Οι διδακτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται είναι οι ακόλουθοι: -να εξοικειωθούν οι µαθητές µε το θέµα της ενότητας επεισοδίου που θα εξετάσουν είτε πρόκειται για πρόσωπα και γεγονότα είτε για συνήθειες, γεωγραφικές περιοχές κ.ά. -να επισηµάνουν επιβιώσεις και επιδράσεις της αρχαίας ελληνικής γραµµατείας στην λογοτεχνία και στην τέχνη τόσο την αρχαία, όσο και την νεοελληνική παράδοση, αλλά και στην ευρωπαϊκή/παγκόσµια λογοτεχνική και καλλιτεχνική δηµιουργία (ΠΣ, σελ. 111) -να διαπιστώσουν την σχέση των αρχαίων κειµένων µε την ιστορία και την αρχαιολογία (ΠΣ, σελ. 114) -να ασκηθούν στην αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο 18

Οι µαθητές ξεκινούν µε το εισαγωγικό κείµενο, στο οποίο βρίσκεται συγκεντρωµένο όλο το διαθεµατικό υλικό που αφορά τα γεγονότα και τα πρόσωπα. Οι δραστηριότητες που µπορούν να αναπτύξουν είναι οι ακόλουθες: Α. Ανάγνωση και ακρόαση του κειµένου από τους µαθητές. Β. Ενεργοποίηση όλων των θερµών λέξεων, για να δουν τις εικόνες, να διαβάσουν τα εγκυκλοπαιδικά κείµενα και να παρακολουθήσουν video, όπου υπάρχουν. Όταν υπάρχουν λογοτεχνικά κείµενα, αυτά µπορούν να διαβάζονται και να συζητείται στην τάξη η σχέση που έχουν µε το επεισόδιο που εξετάζεται. Γ. Συζήτηση υπό την καθοδήγηση του διδάσκοντα και µε γνώµονα τον συγκεκριµένο στόχο που τίθεται για κάθε ενότητα.. Αν στις οθόνες υπάρχουν συνδέσεις µε την βιβλιογραφία, οι µαθητές διαβάζουν τα αντίστοιχα αποσπάσµατα. Ε. Αν στις οθόνες υπάρχουν συνδέσεις και µε το διαδίκτυο, οι µαθητές µεταβαίνουν στις επιλεγµένες σελίδες του διαδικτύου για να δουν το υλικό που προτείνεται εκεί. 3η φάση της διδασκαλίας. Μελέτη αποσπασµάτων παραλλήλων κειµένων (1 διδακτική ώρα) Οι µαθητές µεταβαίνουν στην οθόνη των παραλλήλων στοιχισµένων κειµένων της ενότητας που µελετούν. Οι διδακτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται εδώ είναι οι ακόλουθοι: -να χαρούν οι µαθητές την απαγγελία των κειµένων και να εξοικειωθούν µε την γλώσσα τους (ΠΣ, σσ. 114, 116) -να επισηµάνουν τις οµοιότητες που υφίστανται µεταξύ των διαφορετικών περιόδων της ελληνικής γλώσσας (ΠΣ, σελ. 131). Οι δραστηριότητες που µπορούν να αναπτύξουν είναι οι ακόλουθες: Α. Να ακούσουν πρόταση - πρόταση τα παράλληλα κείµενα. Β. Μετά από επιλογή του διδάσκοντα, να δουν τις λέξεις που έχουν αναγνωριστεί. Η επιλογή των λέξεων µπορεί να γίνει από τις κόκκινες λέξεις των δύο κειµένων, οι οποίες αντικατοπτρίζουν και οπτικά την οµοιότητα της αρχαίας µε την νέα ελληνική. Γ. Να ενεργοποιήσουν όλες ή κάποιες (µετά από υπόδειξη του διδάσκοντα) από τις λέξεις του αρχαίου κειµένου για να δουν την γραµµατική τους αναγνώριση. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διαφορές των τύπων στην αττική και στην διάλεκτο που είναι γραµµένο το κείµενο (αν υπάρχουν διαφορές). Μπορούν να συµβουλευτούν και το λεξικό για την µετάφραση της λέξης, αλλά και για να αναζητήσουν παράγωγα και σύνθετα της νέας ελληνικής. 4η φάση διδασκαλίας. Γλωσσικές παρατηρήσεις και ασκήσεις (1-2 διδακτικές ώρες) Οι διδακτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται είναι οι ακόλουθοι: -να συνδυαστεί η διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γραµµατείας µε αυτή της αρχαίας ελληνικής γλώσσας -να εξοικειωθούν οι µαθητές µε παλαιότερες µορφές της ελληνικής γλώσσας µε σταδιακή διδασκαλία της µορφολογίας του ονόµατος και του ρήµατος, καθώς και της σύνταξης (ΠΣ, σελ. 131) -να κατανοούν πληρέστερα την ιστορική συνέχεια, την διαχρονική εξέλιξη και την διαλεκτική ποικιλία της γλώσσας (ΠΣ, σελ. 131). Οι µαθητές µεταβαίνουν στην οθόνη µε τις γλωσσικές παρατηρήσεις και τις ασκήσεις που τις συνοδεύουν. Τα γραµµατικά και συντακτικά φαινόµενα έχουν επιλεγεί από τον κατάλογο των φαινοµένων που προτείνεται στο ΠΣ για την Β και Γ Γυµνασίου. Παράλληλα, οι γλωσσικές παρατηρήσεις παρακολουθούν την εξέλιξη των λέξεων και των σηµασιών τους, καθώς και τις διαδικασίες παραγωγής και σύνθεσης νέων λέξεων. 19

Οι γλωσσικές παρατηρήσεις συνοδεύονται από ασκήσεις συµπλήρωσης, πολλαπλής επιλογής και ακροστιχίδες τις οποίες επιλύουν οι µαθητές, αφού καλύψουν την θεωρία. Οι δραστηριότητες που µπορούν να αναπτύξουν οι µαθητές είναι οι ακόλουθες: Α. Να ξεκινήσουν από το θεωρητικό κοµµάτι, διαβάζοντας κάθε παρατήρηση χωριστά. Σε κάθε περίπτωση ο διδάσκων τονίζει την σύνδεση που υπάρχει µε το πρωτότυπο κείµενο και την νεοελληνική απόδοση. Β. Να προχωρήσουν στις ασκήσεις ξεκινώντας από την πρώτη προς τις επόµενες (οι ασκήσεις είναι κλιµακούµενης δυσκολίας). Γ. Να συµβουλεύονται λεξικά, όπου χρειάζεται. Εναλλακτικά, αν ο διδάσκων κρίνει ότι το θεωρητικό κοµµάτι είναι πολύ εύκολο, µπορεί να ξεκινήσει από τις ασκήσεις και να επιστρέψει σε αυτό µόνο αν παρατηρήσει ότι οι µαθητές δυσκολεύονται στην επίλυση των ασκήσεων. Αν οι ασκήσεις µίας ενότητας δεν ολοκληρωθούν σε µία διδακτική ώρα, ο διδάσκων µπορεί να συνεχίσει την επόµενη ή να επιλέξει να ολοκληρώσουν οι µαθητές τις ασκήσεις ως επαναληπτικές. 5η φάση διδασκαλίας. Επισκόπηση (1-2 διδακτικές ώρες) Ο διδακτικός στόχος που εξυπηρετείται είναι ο ακόλουθος: -να κατανοήσουν τον διδακτικό στόχο που συνδέεται µε το συγκεκριµένο επεισόδιο. Οι δραστηριότητες που µπορούν να αναπτύξουν οι µαθητές είναι οι ακόλουθες: Α. Μετά από προετοιµασία στο σπίτι, να αναλάβει ένας µαθητής να διηγηθεί το επεισόδιο στους συµµαθητές του. Εναλλακτικά την διήγηση µπορεί να κάνει ο διδάσκων. Β. Να διαβάσουν οι µαθητές την νεοελληνική απόδοση από το βιβλίο της βιβλιοθήκης. Γ. Να καλύψουν µε συζήτηση θέµατα όπως: χαρακτηρισµός προσώπων, η σηµασία του επεισοδίου για το έργο, οι αντιλήψεις των αρχαίων για διάφορα θέµατα της εποχής.. Να παρουσιάσουν στην τάξη κάθε είδους πρόσθετο υλικό που να αφορά στο συγκεκριµένο επεισόδιο και εντόπισαν στην βιβλιογραφία ή στο διαδίκτυο. Αυτή η φάση έχει σχέση µε την 2η φάση διδασκαλίας, και, στην πραγµατικότητα, µπορεί να πραγµατοποιηθεί αµέσως µετά από αυτήν (πριν δηλαδή οι µαθητές έρθουν σε επαφή µε τα παράλληλα κείµενα). Περιλαµβάνει επίσης ανάλυση του ευρύτερου επεισοδίου µέσα από τα βιβλία της βιβλιοθήκης. Μετά από την πλήρη ενασχόληση µε το κείµενο - επεισόδιο, οι µαθητές καλούνται να διατυπώσουν τις απόψεις τους σε σχέση µε τον ειδικό στόχο που έχει τεθεί σε κάθε ενότητα. Προκειµένου να καλυφθούν οι φάσεις 2-5 του λογισµικού του Ανθολογίου έχουν αναπτυχθεί οι ακόλουθες 7 ενότητες - επεισόδια: Οι µύθοι του Αισώπου Η εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα Η αγορά της αρχαίας Αθήνας Ο αθλητισµός στην αρχαία Ελλάδα Άθλα και έπαθλα στην αρχαία Ελλάδα Οικογενειακές σχέσεις στην αρχαία Ελλάδα Η µουσική στην αρχαία Ελλάδα Οι ειδικοί διδακτικοί στόχοι που καλύπτονται από τις παραπάνω ενότητες είναι οι ακόλουθοι: -Οι µαθητές διερευνούν και σχολιάζουν τα µηνύµατα που προκύπτουν από τους µύθους του Αισώπου καθώς και τον ηθοπλαστικό και διδακτικό χαρακτήρα τους. Ταυτόχρονα διαπιστώνουν την διαχρονική ισχύ των επιµυθίων που αποδεικνύεται κυρίως από την επιβίωσή τους σε σύγχρονες 20

παροιµίες, διακρίνουν τον µύθο από το επιµύθιο και την παροιµία και επισηµαίνουν τα κοινά σηµεία και τις διαφορές τους. (Π.Σ. σελ. 122). Η ενότητα που έχει αναπτυχθεί για τον µύθο στην αρχαία Ελλάδα υπηρετεί αυτόν ακριβώς τον στόχο: την γνωριµία µε τον παροιµιακό λόγο και µε τους ανθρώπινους χαρακτήρες που προβάλλονται µέσα από τα ζώα. Πιο συγκεκριµένα ο µύθος «ο λύκος και η γριά» προβάλλει την ασυµφωνία λόγων και έργων, «η χελώνα και ο λαγός» µας οδηγεί στο συµπέρασµα ότι, όταν κάποιος µοχθεί, αµείβεται για τον κόπο του, ακόµα κι όταν υστερεί σε φυσικά χαρίσµατα και τέλος «ο παιχνιδιάρης βοσκός» διδάσκει ότι το µοναδικό κέρδος όσων ψεύδονται, είναι να µην γίνονται πιστευτοί, ακόµα κι όταν λένε την αλήθεια. -Οι µαθητές εξετάζουν θέµατα που άπτονται της δηµοσίας και ιδιωτικής ζωής των αρχαίων Ελλήνων, των οικογενειακών τους σχέσεων και γενικότερα της καθηµερινής τους πραγµατικότητας. Παράλληλα εξετάζουν και ανιχνεύουν τις οµοιότητες και τις διαφορές ανάµεσα στην αρχαία και την σύγχρονη Ελλάδα (ΠΣ σελ.118). Η ενότητα που έχει αναπτυχθεί για τις οικογενειακές σχέσεις στην αρχαία Ελλάδα υπηρετεί την αναγκαιότητα της γνωριµίας των µαθητών µε τον αρχαίο κόσµο, καθώς και µε τις διάφορες πτυχές εκφάνσεις του. Επίσης εστιάζοντας την προσοχή και το ενδιαφέρον τους στον τρόπο βίωσης των ποικίλων καθηµερινών θεµάτων, εξοικειώνονται µε τον ανθρωπογνωστικό χαρακτήρα της ενότητας και τον αρχαιογνωστικό στόχο της. Τους δίνεται τέλος η δυνατότητα να διερευνήσουν τον συγκεκριµένο µύθο πάνω στον οποίο στηρίζεται η τραγωδία «Άλκηστις» και να ανιχνεύσουν τον στοχασµό, το ήθος και τον λόγο της πρωταγωνίστριας, καθώς και την γνησιότητα του χαρακτήρα και την αυθεντικότητα της προσφοράς και της αυτοθυσίας της. Έτσι πετυχαίνουν να πλησιάσουν την γυναίκα σύµβολο και να την συσχετίσουν µε άλλες τραγικές γυναικείες µορφές. -Οι µαθητές γνωρίζουν χαρακτηριστικές περιοχές και τόπους, όπως η αρχαία Αγορά της Αθήνας, µε τους οποίους δέθηκε η ζωή των Ελλήνων στην αρχαιότητα (ΠΣ σ.118). Η ενότητα που έχει αναπτυχθεί για την Αγορά της αρχαίας Αθήνας στοχεύει στο να σχηµατίσουν οι µαθητές µία ολοκληρωµένη εικόνα για τα αρχαία µνηµεία της και να ανακαλύψουν την αξία των δηµοκρατικών θεσµών και την σηµασία της συµµετοχής των πολιτών στα κοινά. -Οι µαθητές αντιλαµβάνονται τον αθλητισµό ως µέσο για την αρµονική ανάπτυξη σώµατος και πνεύµατος, έτσι όπως αποκρυσταλλώνεται στο ρητό «νους υγιής εν σώµατι υγιεί» και κατανοούν την άµιλλα και την συλλογικότητα µέσα από το αθλητικό ιδεώδες και το ολυµπιακό πνεύµα. (ΠΣ σελ. 123). Για τον αθλητισµό έχουν αναπτυχθεί δύο ενότητες («Ο αθλητισµός στην αρχαία Ελλάδα» και «Άθλα και έπαθλα»). Και οι δύο αποσκοπούν στο να καταδειχθεί ότι ο αθλητισµός και η γυµναστική ήταν αναπόσπαστα στοιχεία της πολυδιάστατης αρχαιοελληνικής παιδείας. Ειδικότερα στην ενότητα «Ο αθλητισµός στην αρχαία Ελλάδα» κεντρικό µήνυµα είναι να κατανοήσουν οι µαθητές το µέγεθος της φήµης και της δόξας που αποκτούσε ο νικητής, ο οποίος ανυψωνόταν στο επίπεδο του ήρωα και γινόταν παράδειγµα προς µίµηση για τους συγχρόνους του. Η αναφορά αυτή έχει ως στόχο να δώσουν οι µαθητές έµφαση στο ιδεώδες του αθλητισµού και όχι στα υλικά οφέλη που απορρέουν από αυτόν, εµπεδώνοντας την αξία του ως κατεξοχήν ανθρωπιστικής δραστηριότητας. Η άλλη ενότητα, «Άθλα και έπαθλα», συνεχίζει ως ένα βαθµό την προβολή της σηµασίας του αθλητισµού, αλλά προχωρά και πιο πέρα παρουσιάζοντας τον αντίλογο, δηλαδή κάποιες επικρίσεις στα µεγάλα οικονοµικά οφέλη και στις πολλές φορές υπέρµετρες τιµές των νικητών. - Οι µαθητές προσεγγίζουν την µουσική αγωγή των αρχαίων Ελλήνων και κατανοούν την επίδρασή της στο ψυχικό κόσµο του ανθρώπου και την σηµασία της ως µορφωτικού παράγοντα. (ΠΣ σελ. 123). Η ενότητα αυτή προβάλλει την µουσική όχι µόνο ως αναπόσπαστο κοµµάτι της εκπαίδευσης των πολιτών αλλά και ως απαραίτητο στοιχείο των κοινωνικών εκδηλώσεων. 21

-Μέσω της µελέτης φιλοσοφικών κειµένων οι µαθητές επιδιώκεται «να γνωρίσουν, να κατανοήσουν και να αξιολογήσουν το αρχαίο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα, κυρίως το αθηναϊκό της κλασικής περιόδου, ως ιδεώδες και ως πραγµατικότητα, σε σχέση µε τις πολιτικές, κοινωνικές, πολιτισµικές και οικονοµικές συνθήκες της εποχής εκείνης» (ΠΣ σελ 123). Η ενότητα που έχει αναπτυχθεί για την εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα υπηρετεί αυτόν τον στόχο. Η µελέτη του κειµένου του Αριστοτέλη µπορεί να συνδυαστεί µε την µελέτη αποσπασµάτων από τον Πλάτωνα (µέσα από την βιβλιοθήκη του λογισµικού). Το κείµενο του Αριστοτέλη προσφέρεται για συζήτηση σε σχέση µε την εκπαίδευση σε µικρή ηλικία, ενώ τα κείµενα του Πλάτωνα αφορούν µεγαλύτερες ηλικίες. Οι διδάσκοντες µπορούν να επιµείνουν στην σύγκριση του ιδεώδους της αρχαιοελληνικής παιδείας µε αυτό του σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήµατος. Τα ίδια κείµενα µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο µελέτης στην ιστορία της Α Γυµνασίου, όταν οι µαθητές διδάσκονται τις ενότητες που αφορούν τους κλασικούς χρόνους, την ανάδειξη της Αθήνας και της Σπάρτης και τις µεταξύ τους διαφορές ως προς την κοινωνική και πολιτική οργάνωση και την εκπαίδευση (ΠΣ σελ. 189). 2ο σενάριο ένταξης λογισµικού στην τάξη για το γνωστικό αντικείµενο των αρχαίων ελληνικών Όπως ήδη ελέχθη, το 2ο σενάριο βασίζεται στην θεµατολογική προσέγγιση του υλικού που έχει συµπεριληφθεί στο λογισµικό του ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΥ. Η προσέγγιση ενδείκνυται να πραγµατοποιείται µέσα από την βιβλιοθήκη του προγράµµατος. Οι φάσεις διδασκαλίας που ακολουθούν, βασίζονται στα θέµατα που καλύπτει η βιβλιοθήκη του ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΥ. Όσον αφορά τις διδακτικές ώρες που καλύπτονται σε κάθε φάση της διδασκαλίας, τουλάχιστον µία (για κάποιες δραστηριότητες 2 ώρες) είναι απαραίτητη. Όπως θα φανεί από την περιγραφή των δραστηριοτήτων, οι δραστηριότητες αυτές µπορούν να επαναληφθούν περισσότερες φορές κατά την διάρκεια ενός σχολικού έτους. 1η φάση διδασκαλίας. Λογοτεχνία Οι διδακτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται είναι οι ακόλουθοι: -να κατανοήσουν οι µαθητές την επίδραση που άσκησε και ασκεί ακόµα και σήµερα το αρχαίο κείµενο στην λογοτεχνία (ΠΣ, σελ. 155). -να συνδυαστεί η διδασκαλία του µαθήµατος της αρχαίας ελληνικής γραµµατείας µε αυτό της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Η διδασκαλία των λογοτεχνικών κειµένων µε βάση αυτό το σενάριο ξεκινά από τα ίδια τα κείµενα της νέας ελληνικής λογοτεχνίας, τα οποία οι µαθητές µπορούν να βρουν συγκεντρωµένα στην βιβλιοθήκη του λογισµικού. Οι δραστηριότητες που µπορούν να πραγµατοποιηθούν είναι οι ακόλουθες: Α. Με την καθοδήγηση του διδάσκοντος, οι µαθητές επιλέγουν το λογοτεχνικό κείµενο που θα αναλύσουν. Β. Οι µαθητές διαβάζουν το λογοτεχνικό κείµενο. Γ. Συζητούν είτε στο πλαίσιο ολόκληρης της τάξης είτε σε οµάδες, µε ποιο απόσπασµα αρχαίου κειµένου που διδάσκονται, παρουσιάζει αντιστοιχίες. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι οι µαθητές να έχουν διδαχθεί το απόσπασµα αυτό στο πλαίσιο του γνωστικού αντικειµένου της αρχαίας ελληνικής γραµµατείας.. Πραγµατοποιείται ανάλυση του λογοτεχνικού κειµένου στο πλαίσιο του µαθήµατος της νέας ελληνικής λογοτεχνίας. Οι δραστηριότητες αυτές µπορούν να καλύψουν µία µε δύο διδακτικές ώρες ανά λογοτεχνικό κείµενο και να πραγµατοποιηθούν οποιαδήποτε χρονική στιγµή µέσα στο σχολικό πρόγραµµα και για όσες διδακτικές ώρες επιθυµεί ο διδάσκων. Μοναδική προϋπόθεση, όπως ήδη έχει επισηµανθεί, είναι οι µαθητές να έχουν προηγουµένως διδαχθεί, είτε µέσα από το σχολικό βιβλίο είτε µέσα από 22

το λογισµικό, το αρχαιοελληνικό απόσπασµα για να µπορέσουν να πραγµατοποιήσουν τις αντιστοιχίες. 2η φάση διδασκαλίας. Γλωσσική διδασκαλία Οι διδακτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται είναι οι ακόλουθοι: -να εξοικειώνονται οι µαθητές µε παλαιότερες µορφές της ελληνικής γλώσσας µε σταδιακή διδασκαλία της µορφολογίας του ονόµατος και του ρήµατος, καθώς και της σύνταξης -να κατανοούν πληρέστερα την ιστορική συνέχεια και την διαχρονική εξέλιξη της γλώσσας. Ο διδάσκων µπορεί να αποµονώσει τις γλωσσικές παρατηρήσεις και να εντάξει το λογισµικό στην διδασκαλία του µαθήµατος της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Το λογισµικό περιέχει παρατηρήσεις συµβατές µε την ύλη που καθορίζει το ΠΣ για την Β και Γ Γυµνασίου. Οι δραστηριότητες που µπορούν να πραγµατοποιηθούν είναι οι ακόλουθες: Α. Ο διδάσκων επιλέγει την γλωσσική παρατήρηση µέσα από το αντίστοιχο βιβλίο της βιβλιοθήκης. Β. Οι µαθητές διαβάζουν και κατανοούν την παρατήρηση. Γ. Επιλύουν τις ασκήσεις.. Συµβουλεύονται το λεξικό, όπου χρειάζεται. Ο διδάσκων µπορεί επίσης να ξεκινήσει από τις ασκήσεις, εφόσον προτιµά να χρησιµοποιήσει το βιβλίο µόνο για επανάληψη και µόνο αν οι µαθητές έχουν δυσκολία, να γυρίσει στην θεωρία. Εναλλακτικά, οι ασκήσεις µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως επανάληψη της ύλης που είχε καλυφθεί σε προηγούµενη τάξη. Σε κάθε περίπτωση υπολογίζεται ότι σε µία διδακτική ώρα, µπορούν να καλυφθούν τουλάχιστον δύο γλωσσικές παρατηρήσεις µε τις αντίστοιχες ασκήσεις, πιθανότατα και τρεις. Ακολουθεί πλήρης κατάλογος των γλωσσικών παρατηρήσεων που έχουν περιληφθεί στο λογισµικό του ΑΝΘΟΛΟΓΙΟΥ ανά ενότητα: Ενότητα «Αισώπου Μύθοι» Φωνηεντόληκτα ουσιαστικά γ κλίσης σε υς, υος Κλίση της αόριστης αντωνυµίας τίς, τί και της οριστικής - επαναληπτικής αντωνυµίας αυτός, ή, ό 23

Το ουσιαστικό χρόνος Ενότητα «Οικογενειακές σχέσεις στην Αρχαία Ελλάδα» (Ευριπίδης) Επιρρηµατικές µετοχές και είδη επιρρηµατικών µετοχών Το υποκείµενο της µετοχής Γενική απόλυτη µετοχή Μονόπτωτα ίπτωτα ρήµατα / Αντικείµενο Το ουσιαστικό φως Ενότητα «Ο αθλητισµός στην αρχαία Ελλάδα» (Πίνδαρος) Συνηρηµένα ρήµατα α τάξης σε -αω Φωνηεντόληκτα ρήµατα σε µι (ίστηµι) Φωνηεντόληκτα ρήµατα σε µι (δίδωµι) Το ρήµα κρίνω Ενότητα «Άθλα και έπαθλα στην αρχαία Ελλάδα» (Ξενοφάνης) ευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις Β όρος σύγκρισης Τριτόκλιτα ουσιαστικά, συγκοπτόµενα σε -ήρ Το ρήµα άγω Ενότητα «Η Αγορά της αρχαίας Αθήνας» (Παυσανίας) Ανώµαλα παραθετικά επιθέτων επιρρηµάτων Παθητικός αόριστος α Συνηρηµένα ρήµατα γ τάξης σε -οω Το ανώµαλο ουσιαστικό γυνή Ενότητα «Η µουσική στην αρχαία Ελλάδα» (Σαπφώ) Αόριστος β ευτερεύουσες επιρρηµατικές προτάσεις Ενότητα «Η εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα» (Πλάτωνας) Συνηρηµένα ρήµατα β τάξης σε εω Σχηµατισµός οµαλών παραθετικών επιθέτων και επιρρηµάτων Το ουσιαστικό ο παις 3η φάση διδασκαλίας. Τέχνη Οι διδακτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται είναι οι ακόλουθοι: - να γνωρίσουν οι µαθητές δείγµατα της αρχαίας ελληνικής τέχνης (ΠΣ, σσ. 114-115) - να εξοικειωθούν µε την διαθεµατική προσέγγιση στην διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γραµµατείας, µε την ιστορία, την τέχνη, την αρχαιολογία κ.ά. (ΠΣ, σσ. 114-115) 24

- να εξασκηθούν µε την χρήση διαδικτύου και την αναζήτηση βιβλιογραφικού περιεχοµένου πληροφοριών. Οι µαθητές ξεκινούν την ενασχόλησή τους µε το λογισµικό από το βιβλίο της βιβλιοθήκης που αφορά την τέχνη. Οι δραστηριότητες που µπορούν να αναπτυχθούν είναι οι ακόλουθες: Α. Οι µαθητές, υπό την καθοδήγηση του διδάσκοντα, βλέπουν κάθε έργο τέχνης, µουσειακό εύρηµα ή φωτογραφία από αρχαιολογικό και άλλο χώρο µέσα από την βιβλιοθήκη του λογισµικού. Β. Συζητούν την αξία του ως έργου τέχνης. Γ. Το συνδέουν µε απόσπασµα (ή αποσπάσµατα) από κείµενο της αρχαίας ελληνικής γραµµατείας που µελετούν.. Αναζητούν στο διαδίκτυο εικαστικό υλικό σχετικό µε το θέµα, όπου υπάρχουν διασυνδέσεις. Οι παραπάνω δραστηριότητες µπορούν να πραγµατοποιηθούν οποιαδήποτε στιγµή κατά την διάρκεια του σχολικού έτους, µε την προϋπόθεση ότι οι µαθητές έχουν µελετήσει τα αποσπάσµατα µε τα οποία συνδέεται το εικαστικό υλικό. Εναλλακτικά, µπορούν να δουν όλο το υλικό µαζί στο τέλος της σχολικής χρονιάς, όταν η αντιστοίχιση µε τα αρχαιοελληνικά αποσπάσµατα µπορεί να πάρει και την µορφή επανάληψης του περιεχοµένου όλου του βιβλίου. Οι δραστηριότητες αυτές µπορούν να πραγµατοποιηθούν µέσα στο πλαίσιο του µαθήµατος της ιστορίας της Α Γυµνασίου, όπου οι µαθητές διδάσκονται αρχαία ελληνική ιστορία έως και την κλασική περίοδο, αφού στο ΠΣ περιλαµβάνονται ειδικές ενότητες που αφορούν την τέχνη. 4η φάση διδασκαλίας. ιάφορα θέµατα Στην συνέχεια ακολουθεί ένας ενδεικτικός πίνακας µε θέµατα που µπορεί να καλυφθούν µέσα στην εφαρµογή. Οι δραστηριότητες που µπορούν να λάβουν χώρα κατά την διάρκεια µιας διδακτικής ώρας, είναι παρόµοιες µε αυτές που περιγράφονται στην φάση 3 αυτού του σεναρίου. Οι διδακτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται είναι οι ακόλουθοι: -να έρθουν οι µαθητές σε επαφή µε την λυρική ποίηση και µε τον πλούτο των συναισθηµάτων που αυτή εκφράζει και να διαπιστώσουν τις πολλές πτυχές και οπτικές γωνίες της. Οι ενότητες εποµένως που βασίζονται σε αποσπάσµατα λυρικών ποιητών µπορούν να γίνουν αφορµή για την γνωριµία µε την χορική ποίηση που είναι ένα σύνθετο καλλιτέχνηµα και αποτελεί ολοκληρωµένη έκφραση των κινηµάτων της ανθρώπινης ψυχής. Παράλληλα υπάρχει η δυνατότητα εξέτασης των ιδιαιτεροτήτων κάθε ποιητή. -να εξετάσουν το αρχαίο δράµα και τα είδη του και να κατανοήσουν την συµβολή του στην µεταγενέστερη, παγκόσµια ποιητική δηµιουργία. Η ενότητα αυτή αποτελεί κίνητρο για τον διδάσκοντα να παρουσιάσει στους µαθητές την αρχαία ελληνική τραγωδία, τους δραµατικούς ποιητές, τα χαρακτηριστικά τους γνωρίσµατα, καθώς και βασικές έννοιες όπως η κάθαρση, ο φόβος, ο έλεος κ.ά. -να γνωρίσουν οι µαθητές δείγµατα φιλοσοφικών κειµένων µεγάλων συγγραφέων όπως ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας. Η ενότητα που βασίζεται στο κείµενο του Αριστοτέλη µπορεί να συνδυαστεί µε το απόσπασµα από τον Πλάτωνα της βιβλιοθήκης του λογισµικού και να δώσουν την ευκαιρία στους µαθητές να γνωρίσουν την ζωή και το έργο των δύο µεγάλων φιλοσόφων της αρχαιότητας. Η µελέτη των αποσπασµάτων που αφορούν το έργο τους µπορεί να δώσει την ευκαιρία στους διδάσκοντες να κάνουν µια εισαγωγή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και να τονίσουν τις διαφορές που χαρακτηρίζουν την σκέψη των δύο συγγραφέων. 25

Β) ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ ιδακτική διαδικασία- ραστηριότητες Στην συνέχεια αναπτύσσονται δύο διαφορετικά σενάρια ένταξης του προγράµµατος µέσα στην σχολική πραγµατικότητα κατά την διάρκεια της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών στην Α Γυµνασίου. Η προσέγγιση, µε βάση το πρώτο σενάριο είναι κειµενοκεντρική, ξεκινά δηλαδή από το συγκεκριµένο κείµενο της κάθε ενότητας-επεισοδίου που έχει αναπτυχθεί. Η βάση του δεύτερου σεναρίου είναι θεµατολογική, ο διδάσκων δηλαδή επιλέγει το θέµα που θέλει κάθε φορά να αποτελέσει αντικείµενο διδασκαλίας. Το δεύτερο αυτό σενάριο επιτρέπει εφαρµογή σε ώρες διδασκαλίας πέρα από αυτές των αρχαίων ελληνικών. Για παράδειγµα, γίνονται συγκεκριµένες προτάσεις για χρήση του λογισµικού στις διδακτικές ώρες του µαθήµατος της ιστορίας, της γεωγραφίας, των νέων ελληνικών (λογοτεχνίας) κ.ά. 1ο σενάριο ένταξης λογισµικού στην τάξη για το γνωστικό αντικείµενο των αρχαίων ελληνικών Στόχος αυτού του σεναρίου είναι η διδασκαλία να είναι κατά βάση κειµενοκεντρική, να ξεκινά δηλ. ο διδάσκων από ένα κείµενο-επεισόδιο, το οποίο θέλει κάθε φορά να διδάξει. Κάθε ενότηταεπεισόδιο µπορεί να εξυπηρετεί διαφορετικούς στόχους, όµως η προσέγγιση µπορεί να είναι κάθε φορά παρόµοια. Η χρονική στιγµή που θα διδάσκονται οι ενότητες αυτές επιλέγεται από τον διδάσκοντα µε βάση το ΠΣ. 1η φάση της διδασκαλίας. Εισαγωγή στον κόσµο του συγγραφέα (1-2 διδακτικές ώρες) Οι διδακτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται είναι οι ακόλουθοι: -να γνωρίσουν οι µαθητές τον συγγραφέα, την εποχή που έζησε, το έργο και την γλώσσα του -να έρθουν σε επαφή οι µαθητές µε το λεγόµενο «οµηρικό ζήτηµα», ώστε να αντιληφθούν την έκταση των φιλολογικών συζητήσεων που εγείρουν τα οµηρικά έπη -να µάθουν για το λογοτεχνικό είδος που καλλιέργησε ο Όµηρος και πρωτίστως να συνειδητοποιήσουν ότι αυτό ήταν ένα προφορικό ποίηµα που απαγγελλόταν έµµετρα προς τέρψη των ακροατών. Ο διδάσκων µπορεί να ξεκινήσει την ενασχόληση µε τον Όµηρο επιλέγοντας από το λογισµικό την εισαγωγική ενότητα και διαβάζοντας µε τους µαθητές τις λεπτοµέρειες για την ζωή και το έργο του. Οι δραστηριότητες που µπορούν να αναπτυχθούν είναι οι ακόλουθες: Α. Ο διδάσκων οργανώνει συζήτηση µε τους µαθητές γύρω από τον συγγραφέα, την εποχή που έζησε και το έργο του Β. Οι µαθητές διαβάζουν το εισαγωγικό κείµενο που αφορά την ζωή και το έργο του συγγραφέα. Γ. Συζητούν τυχόν απορίες, τι έµαθαν για τον συγγραφέα και τι περιµένουν από το έργο του.. Οι µαθητές διαβάζουν για το οµηρικό µέτρο και ακούν στίχους απαγγελµένους έµµετρα. Ε.Ο διδάσκων οργανώνει συζήτηση θίγοντας το οµηρικό ζήτηµα στους βασικούς του άξονες και παραπέµπει τους µαθητές στο κείµενο του λογισµικού για περισσότερες πληροφορίες. Στην συνέχεια, ο διδάσκων επιλέγει τις ενότητες-επεισόδια που θα διδαχθούν οι µαθητές µε την σειρά που αναφέρονται στο ΠΣ. 2η φάση της διδασκαλίας. Εισαγωγή στην ενότητα-επεισόδιο (1-2 διδακτικές ώρες) Οι διδακτικοί στόχοι που εξυπηρετούνται είναι οι ακόλουθοι: 26