ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΛΜΥΡΟ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΟ ΕΥΒΟΙΑ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ

Transcript

1 CEST2011 Rhodes, Greece Ref no: 349/ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΡΩΤΟΤΥΠΟΥ ΤΟΠΙΟΥ ΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΛΜΥΡΟ ΣΤΗΝ ΒΟΡΕΙΟ ΕΥΒΟΙΑ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΘΕΜΑΤΙΚΟΥ ΠΑΡΚΟΥ Γ.-ΦΟΙΒΟΣ ΣΑΡΓΕΝΤΗΣ 1, Β. ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ and N. ΣΥΜΕΩΝΙΔΗΣ 1 ECO-DOME, non profit organization (eco-dome.gr) 9 Astrapogiannou str. Athens, Greece info@eco-dome.gr EXTENDED ABSTRACT The area of Kria Vrisy in North Evia is a unique landscape shaped by the river Almyros. River Almyros is 1,6 Km in length and comes from a place with the name "Mati" from where the river drained underground. The altitude of the source name Mati is very close sea level and the river has steady and laminar flow throughout the year. Therefore river mouth is used for anchorage small boats. The depth of the river is not greater than 1,5 m but is sufficient for the safe anchorage of small boats The river has a very small water basin and with some infrastructures in river mouth, there is the possibility of developing a tourist attraction riverside village. Therefore could establish a thematic part of interest in the bank of the river which could have the "character" of a small Venice. The emphasis on character of the architectural-infrastructures specifications which are planed to built on the banks and the careful selection of the type of boat to be placed in the river, would lead to a sustainable development of this specific-profile unique tourist landscape. This paper presents this unique landscape, the principles to implement this project by the study of the landscape, architectural design which is compatible with the character of the site, and a brief summary of environmental assessment study. Key words: park, landscape, tourism, ecology 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Έχει αποδειχθεί, ότι η ανάπτυξη ενός τόπου χωρίς κατευθύνουσα ιδέα και χωρίς όραμα, οδηγεί σε κακοποίηση των φυσικών πόρων ενώ, κατά κανόνα, δεν πετυχαίνει τους στόχους της (Hadjibiros 2005, Christofides 2005, Sargentis 2005). Η παραλία της Κρύας Βρύσης που βρίσκεται στη Βόρειο Εύβοια (Εικόνα 1) και ο ποταμός με το τοπωνύμιο Αλμυρό, έχει πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τα οποία θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν με όραμα την ανάπτυξη της περιοχής, του τοπίου ως αξιοθέατο και ως θεματικό πάρκο εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Στην παρούσα εργασία αποτυπώνονται οι σκέψεις σχετικά με τον προσανατολισμό αυτής της ανάπτυξης

2 Εικόνα 1: Περιοχή της μελέτης 2. ΥΠΑΡΧΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ο κάμπος της Κρύας Βρύσης στην Βόρειο Εύβοια (Εικόνα 2) έχει χαρακτηριστεί ως χώρος υψηλής γεωργικής εκμετάλλευσης και η εντατική του καλλιέργεια αποτελεί κύρια δραστηριότητα ενός μεγάλου μέρος του τοπικού πληθυσμού. Εικόνα 2: Ο κάμπος με το τοπονύμιο «Κρύα Βρύση» και ο ποταμός Αλμυρός Δυστυχώς τα προϊόντα του κάμπου δεν είναι ανταγωνιστικά μιας και οι καλλιέργειες που επιλέγονται έχουν κατά κανόνα μικρή αγοραστική ζήτηση. Στην ευρύτερη περιοχή του κάμπου υπάρχουν τρεις ξενώνες που λειτουργούν τους καλοκαιρινούς μήνες με κύριο πόλο έλξης την παραλία της Κρύας Βρύσης. Λόγω του ιδιαίτερα αξιόλογου τοπίου της παραλίας αναπτύσσεται εκεί έντονη και άτακτη τουριστική δραστηριότητα (ελεύθερο κάμπινγκ) η οποία δεν έχει ανταποδοτικά οφέλη στην τοπική κοινωνία. Στην βορινή πλευρά του κάμπου, βρίσκεται το ποτάμι Αλμυρό.

3 Τα χαρακτηριστικά του ποταμού είναι τα εξής: Ο ποταμός δεν είναι χαρακτηρισμένος ως περιοχή NATURA και με την παρούσα εργασία δεν επιχειρείται αλλαγή της σχετικής του κατάστασής Η πηγή του βρίσκεται 1,8 Km από τις εκβολές του και πολύ κοντά στο υψόμετρο της θάλασσας Έχει σταθερή ροή όλο το χρόνο Οι εκβολές του ποταμού χρησιμοποιούνται για τον λιμενισμό μικρών σκαφών Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ποταμού είναι ότι λόγω της μορφολογίας του, δεν παρατηρείται το φαινόμενο της πλημμυρικής ροής. Έτσι όποια κατασκευή και αν κατασκευαστεί στις όχθες του ή μέσα στον ποταμό είναι ασφαλής από πλημμύρες ενώ ο ελλιμενισμός των σκαφών γίνεται με ασφάλεια. Προβλήματα δημιουργούνται λόγω της φραγής της εκβολής του ποταμού από φερτά υλικά. Όταν συμβαίνει αυτό, παράκτια χωράφια ανάντι κατακλύζονται από νερά και διακόπτεται η διέλευση των μικρών πλεούμενων που ελλιμενίζονται στις εκβολές του (Εικόνα 3). Εικόνα 3: Σχηματική αναπαράσταση της κατά μήκους τομής με ανοιχτή ροή προς την θάλασσα (1) με κλείσιμο της εκβολής από φερτά (2) Συμπερασματικά, μπορεί να πει κανείς ότι ο ποταμός αυτός έχει την μορφή μιας όμορφης και ήπιας γραμμικής λίμνης (Sargentis 1998). 3. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ 3.1. Διευθέτηση της εκβολής Για την διευθέτηση της εκβολής του ποταμού, έχει προταθεί η δημιουργία κυματοθραύστη μπροστά από την εκβολή του ποταμού (Εικόνα 4, Εικόνα 5.2).. Εικόνα 4: Μορφή του κυματοθραύστη που έχει προταθεί (1) και ενδεχόμενη αστοχία (2) Η κατασκευή αυτή εκτιμάται ως μη αποτελεσματική, μιας και ο αμμώδης βυθός και ο μεγάλος κυματισμός για τον οποίο θα σχεδιαστεί, θα απαιτήσει ένα εξαιρετικά μεγάλο

4 τεχνικό έργο με απρόσμενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις (αλλαγή της ακτογραμμής λόγω διάβρωσης, αλλοίωση του τοπίου αλλά και ενδεχόμενη αστοχία του κυματοθραύστη σε περίπτωση μικρής διαστασιολόγησης ή ακραίων καιρικών φαινόμενων). Αποτελέσματα της προμελέτης που διατυπώνονται στην παρούσα εργασία δεν οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα και προτείνεται η μετατόπιση της κοίτης της εκβολής του προς βορά. Μετατοπίζοντας την κοίτη της εκβολής προς βορά, το έδαφος της ακτής και του πυθμένα γίνεται βραχώδες και υπάρχει η δυνατότητα να θεμελιωθούν με ασφάλεια μικροί κυμματοθραύσες από βράχια τα οποία πρέπει να γίνει προσπάθεια να προσομοιάζουν το φυσικό τοπίο (Εικόνα 5.3). Πριν όμως από την κατασκευή αυτή, θα απαιτηθεί μελέτη εφαρμογής αυτού του έργου καθότι, εξαιτίας των πολύ ισχυρών ανέμων και του μεγάλου κυματισμού που παρατηρείται στην περιοχή, όποια πρόταση επιλεγεί για την διευθέτηση της εκβολής, απαιτεί σοβαρό τεχνικό έργο και δεν μπορεί υλοποιηθεί με ασαφής προσεγγίσεις. Εικόνα 5: Υπάρχουσα κατάσταση (1) πρόταση διαμόρφωσης (2) και πρόταση διαμόρφωσης σύμφωνα με την προμελέτη της παρούσας εργασίας (3) Σε κάθε περίπτωση και για την ασφαλή λειτουργία του χώρου, θα πρέπει να προβλεφτεί σε τακτά χρονικά διαστήματα η συντήρηση της εκβολής από ενδεχόμενα φερτά υλικά που θα προκύπτουν μετά από μεγάλες κακοκαιρίες Ο ποταμός Στον ποταμό σήμερα (με εξαίρεση τις εκβολές του όπου συμβαίνει ο ελλιμενισμός των μικρών σκαφών), δεν παρατηρείται άλλη δραστηριότητα. Έτσι δεν αξιοποιείται το τοπίο, το οποίο αναδεικνύεται όταν το παρατηρεί κανείς μέσα απ το ποτάμι. Γι αυτό προτείνεται η ανάπλαση του ποταμού που στόχο της θα έχει την διαμόρφωση του τοπίου στα πλαίσια ενός αξιοθέατου θεματικού πάρκου (Figure 6). Εικόνα 6: Πρόταση της λειτουργίας του ποταμού ως θεματικού πάρκου Στόχος του πάρκου είναι να προσκαλεί τον επισκέπτη να δραστηριοποιηθεί μέσα στο ποταμό και να απολαύσει το ιδιαίτερο τοπίο που θα δημιουργηθεί με την δημιουργία αξιοθέατων που θα λειτουργήσουν ως μαγνητικοί πόλοι εστίασης του τοπίου έτσι ώστε το τοπίο να αξιοποιηθεί τουριστικά (Kaplan 1989, Hall 2001).

5 Ως αξιοθέατα προτείνονται ελαφρές κατασκευές οι οποίες θα τοποθετηθούν με πασσάλους ή πλωτά μέσα στην κοίτη του και μικρά χαρακτηριστικά πλεούμενα που θα κάνουν τον περίπλου του ποταμού και θα εκτελούν τις μεταφορές-μετακινήσεις των επισκεπτών του (Booth 1990). Τα πλεούμενα και οι κατασκευές, θα διαμορφωθούν για την εξυπηρέτηση των δραστηριοτήτων του χώρου και θα αναδείξουν μια ιδιαίτερη φυσιογνωμία του τοπίου (Bourassa 1991) Δραστηριότητες στον ποταμό Στις κατασκευές που θα δημιουργηθούν στο ποτάμι προτείνεται να δημιουργηθούν θεματικές ενότητες χρήσεώς τους όπως π.χ. ελαφρά καταλύματα για ξενώνες, χώροι προώθησης τοπικών προϊόντων, μικρά εργαστήρια, αναψυκτήρια, χώροι εστίασης κ.α.. Στις δραστηριότητες του χώρου σχεδιάζεται να συμπεριληφθούν η αναψυχή μέσω περιβαλλοντικών δραστηριοτήτων (όπως ο περίπλους του ποταμού, η παρατήρηση του τοπίου κ.α.) η φιλοξενία στις εγκαταστάσεις μέσα στο ποτάμι, η εστίαση και η προώθηση τοπικών προϊόντων από τα καταστήματα που θα δημιουργηθούν εκεί. Με τις δράσεις που θα φιλοξενούν οι κατασκευές, θα δημιουργούν μια πρότυπη αγορά παροχής υπηρεσιών και προώθησης της πρωτογενούς (αγροτικά προϊόντα) και δευτερογενούς παραγωγής (εργαστήρια κ.α. δημιουργικές δράσεις) του τόπου Η φυσιογνωμία του τοπίου Στην υπάρχουσα κατάσταση το τοπίο δεν αναδεικνύει κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό εκτός της παρουσίας του ήπιου νερού. Με τις κατασκευές που προτείνονται θα αναπτυχθεί μια σύγχρονη-περιβαλλοντική φυσιογνωμία η οποία θα είναι αξιοποιήσιμη ως αξιοθέατο και πόλος έλξης τουριστών. Οι κατασκευές που προτείνονται σχεδιάζονται να κατασκευαστούν από φιλικά προς το περιβάλλον υλικά έτσι ώστε να καταγράφεται στο τοπίο η ορθολογική περιβαλλοντική διαχείρισή του και να συνάδει με τις δραστηριότητές του και τον χαρακτήρα του (Sargentis 2007). Τα πλεούμενα που προτείνονται οφείλουν να ταυτίζονται με την φυσική ολότητα του έτσι ώστε και αυτά να ενισχύουν την φυσιογνωμία του. Επειδή τα πλεούμενα θα έχουν κυρίαρχο ρόλο στο τοπίο (περίπλους του ποταμού, μεταφορά των επισκεπτών στην αγορά που θα δημιουργηθεί μέσα στον ποταμό) σχεδιάζεται να προδιαγραφούν με συγκεκριμένη μορφολογία, έτσι ώστε να αναδεικνύονται ως αξιοθέατο στο τοπίο Προτείνεται η επιλογή της ήπιας μετακίνησης με κουπί, ποδήλατο, πανιά για την μεγιστοποίηση του χρόνου παραμονής των επισκεπτών στον τόπο. Στην αντίθετη περίπτωση, αν αντί της ήπιας μετακίνησης επιλεγεί μηχανοκίνητη, ο επισκέπτης σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα θα είχε μια σφαιρική εικόνα της μορφής του τοπίου και θα έφευγε. Στόχος είναι όμως, να μην διώξουμε τον επισκέπτη αλλά να τον κρατήσουμε εκεί με διάφορες δραστηριότητες που θα του δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για να παραμείνει και να καταναλώσει χρόνο εκεί. Η μετακίνηση με ήπια μέσα μεταφοράς έχει αυτόν ακριβώς το στόχο.

6 Για τους λόγους αυτούς, προτείνονται τύπου-κανό, μικρά-πρότυπα πλεούμενα, ξύλινης κατασκευής με ιστία καθώς και πρότυπα πλεούμενα τύπου «θαλασσίου ποδηλάτου» (Εικόνα 7). Εικόνα 7: Πλεούμενα στον ποταμό 4. ΟΦΕΛΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Σύμφωνα με το σχεδιασμό που προτείνεται, τα οφέλη της ανάπτυξης είναι τα ακόλουθα: Εικόνα 8: Οφέλη της ανάπτυξης Η έντονη και άτακτη τουριστική δραστηριότητα που αναπτύσσεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες στην παραλία της Κρύας Βρύσης, θα σχηματοποιηθεί και θα

7 αποφέρει οφέλη στην τοπική κοινωνία σε όλη την διάρκεια του χρόνου (Grenier 1993). Η περιοχή θα αποκτήσει ένα ιδιαίτερο τοπόσημο (αξιοθέατο) για το οποίο θα αξίζει κανείς να την επισκεφθεί. Το αξιοθέατο αυτό δεν θα εξαντλείται από μια απλή επίσκεψη, αλλά με τις δραστηριότητες που θα αναπτυχθούν, θα έχει την δυνατότητα να κρατήσει τον επισκέπτη σε βάθος χρόνου, να εξυπηρετηθεί και να δραστηριοποιηθεί επάνω σε αυτό. Με τις δράσεις που προτείνονται, ο τόπος μπορεί να προωθήσει τα συμφέροντα του προάγοντας τις ιδιαίτερες φυσικές ομορφιές του βελτιστοποιώντας την αξιοποίηση της τοπικής παραγωγή του και προωθώντας, μέσω αυτής της δραστηριότητας, τα τοπικά προϊόντα. Κύριος στόχος της δραστηριότητας είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας απασχολουμένων στις διάφορες δραστηριότητες. 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Έχει αποδειχθεί ότι οι ανθρώπινες παρεμβάσεις για την εκμετάλλευση ωραίων τόπων, έχουν αλλοιώσει τα φυσικά τοπία. Στα πλαίσια όμως της αξιοποίησης των φυσικών πόρων, ήπιες παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να αποφέρουν οφέλη στις τοπικές κοινότητες, με σωστές, περιβαλλοντικές προδιαγραφές και ορθή περιβαλλοντική διαχείριση αποτελούν το ζητούμενο για την ισόρροπη και αειφόρο ανάπτυξη του κάθε τόπου (Zube 1982, Castellani 2009). Ο τόπος στον οποίο προτείνεται αυτή η ανάπτυξη, ανήκει στο δημόσιο. Η ανάπτυξη που προτείνεται, θα ήταν εφικτή με τον συντονισμό από έναν κατάλληλο φορέα διαχείρισης του χώρου (Berkes 1976) που θα είχε καθορίσει ο δήμος της περιοχής, ο οποίος θα μπορέσει να επιτύχει τον συνδυασμένο στόχο της αξιοποίησης του τόπου τον περιβαλλοντικό έλεγχο της δράσης (Koç 2011) το σχεδιασμό και τη λειτουργία του χώρου ως θεματικού πάρκου τον συντονισμού επενδυτών που θα θελήσουν να δραστηριοποιηθούν και πιστοποίησης της δράσης τους στα πλαίσια μιας ορθής περιβαλλοντικής διαχείρισης της εξυπηρέτησης και προώθησης των τοπικών συμφερόντων και των παραγωγών της περιοχής REFERENCES 1. Berkes F. Ecology, ecological knowledge and resource management, Taylor & Francis U.S Bourassa S., The aesthetic of Landscape. Belhaven Press, London and New York Booth N. K., Basic Elements of Landscape, Architectural Design, Waveland Press Castellani V., Sala S., Sustainable Tourism as a Factor of Local Development, Tangram Edizioni Scientifice Trento, Koç C., The effects of the environment and ecology projects on lake management and water quality, Environmental Monitoring and Assessment, Volume 175, Christofides, A., A. Efstratiadis, D. Koutsoyiannis, G.-F. Sargentis, and K. Hadjibiros, Resolving conflicting objectives in the management of the Plastiras Lake: can we quantify beauty?,hydrology and Earth System Sciences, Volume 9, Issue 5, 2005.

8 7. Hall D. and Richards G., Tourism and sustainable community development, Routlege, London Grenier D., Kaae B., Miller M. and Roger W. Mobley, Ecotourism, landscape architecture and urban planning, Landscape and Urban Planning, Volume 25, Issues 1-2, August Hadjibiros, K., A. Katsiri, A. Andreadakis, D. Koutsoyiannis, A. Stamou, A. Christofides, A. Efstratiadis and G.- F. Sargentis, Multi-Criteria Reservoir Water Management, 9th International Conference on Environmental Science and Technology, Rhodes island, Department of Environmental Studies, University of the Aegean, Zube Ε., Sell J. and Taylor J., Landscape perception: Research, application and theory, Landscape Planning, Volume 9, Issue 1, July 1982, 11. Kaplan R., Kaplan S., The Experience of Nature; A Psychological Perspective, University of Michigan, Cambridge University Press Sargentis, G.-F., K. Bartsioka, N. Symeonidis, and K. Hadjibiros, Evaluation method regarding the effect of building design in the context of sustainable development, 10th International Conference on Environmental Science and Technology, Kos island, Department of Environmental Studies, University of the Aegean, Sargentis G.-F., The aesthetic element in water, hydraulics and dams, degree thesis, Dept. of Civil Engineer, NTUA, Athens Sargentis, G.-F., K. Hadjibiros and A. Christofides, Plastiras Lake: the impact of water level on the aesthetic value of the landscape, 9th International Conference on Environmental Science and Technology, Rhodes island, Department of Environmental Studies, University of the Aegean, Sargentis, G.-F., N. Symeonides, Drawings for the Earth, eco-dome publications (urban nonprofit organization for sustainable architecture), Athens 2010.