Γνωρίζετε ότι το βιοαέριο ;

Transcript

1 Γνωρίζετε ότι το βιοαέριο ;

2 Περιεχόμενα Βασικά στοιχεία για το βιοαέριο 3 Οφέλη του βιοαερίου 4 Περιβαλλοντικά φιλική λύση 4 Ορθή γεωργική πρακτική 5 Παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές 6 Κοινωνικο-οικονομικά ζητήματα 7 Μελέτες περίπτωσης 8 Βουλγαρία 8 Κροατία 10 Τσεχία 12 Ελλάδα 14 Λετονία 16 Ρουμανία 18 Σλοβενία 20 Συμπεράσματα 22 Εταίροι 23 2

3 Βασικά στοιχεία για το βιοαέριο Το βιοαέριο είναι ένα μείγμα από μεθάνιο, διοξείδιο του άνθρακα, άζωτο, υδρογόνο και υδρόθειο. Το επιθυμητό συστατικό είναι το μεθάνιο, αλλά η ακριβής σύσταση του βιοαερίου ποικίλει ανάλογα με τη χρησιμοποιούμενη πρώτη ύλη για την παραγωγή του και άλλες παραμέτρους, όπως η θερμοκρασία και η οξύτητα του υποστρώματος. Βιοαέριο παράγεται από την Αναερόβια Χώνευση (ΑΧ) (ζύμωση), που σημαίνει ότι η βιομάζα μετατρέπεται σε βιοαέριο από μικροοργανισμούς απουσία οξυγόνου. Η διεργασία της ΑΧ είναι κοινή σε πολλά φυσικά περιβάλλοντα, όπως τα ιζήματα των θαλασσών, ή το στομάχι των μηρυκαστικών. Η ΑΧ είναι μία βιοχημική διαδικασία κατά την οποία η οργανική ύλη αποσυντίθεται από ποικίλους μικροοργανισμούς. Αυτοί οι μικροοργανισμοί μπορούν να επιζήσουν μόνο κάτω από αναερόβιες συνθήκες και απουσία φωτός. Για το λόγο αυτό, η ΑΧ συνήθως λαμβάνει χώρα σε χωνευτές, ειδικά σχεδιασμένους για το σκοπό αυτό. Οι χωνευτές βιοαερίου είναι ερμητικά μονωμένοι από το οξυγόνο και το φως. Μετά την πλήρωση του χωνευτή με την πρώτη ύλη, δύο κύρια προϊόντα παράγονται από την αναερόβια χώνευση: βιοαέριο και χωνεμένο υπόλειμμα. Το βιοαέριο που παράγεται κατά τη διάρκεια της ΑΧ απομακρύνεται από το χωνευτή και οδηγείται σε περαιτέρω επεξεργασία. Το βιοαέριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί απευθείας για την παραγωγή θερμότητας ή ηλεκτρισμού. Το αναβαθμισμένο βιοαέριο (βιομεθάνιο) μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο οχημάτων ή να διατεθεί στο δίκτυο του φυσικού αερίου ως υποκατάστατό του. Το χωνεμένο υπόλειμμα είναι η βιομάζα που απομένει μετά την ΑΧ. Ανάλογα με την πρώτη ύλη αποτελείται από περισσότερο υγρό ή στερεό τμήμα. Το χωνεμένο υπόλειμμα είναι ένα εξαιρετικό εδαφοβελτιωτικό και παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα συγκρινόμενο με την αρχική πρώτη ύλη. Λόγω της αναερόβιας χώνευσης, οι οσμές του υπολείμματος είναι κατά πολύ μειωμένες και τα θρεπτικά στοιχεία του για την ανάπτυξη των φυτών είναι βελτιωμένα, με αποτέλεσμα να αποτελεί ένα εξαιρετικό οργανικό εδαφοβελτιωτικό. Γενικά, στους χωνευτές μπορούν να χρησιμοποιηθούν πολλά βιοαποικοδομήσιμα υλικά. Οι πιο βασικές κατηγορίες βιομάζας που χρησιμοποιούνται στις ευρωπαϊκές μονάδες βιοαερίου είναι (Al Seadi κ.ά., 2008) 1 : στερεή και υδαρής κοπριά, γεωργικά υπολείμματα και υποπροϊόντα, οργανικά απόβλητα από αγροτοβιομηχανίες και βιομηχανίες τροφίμων που μπορούν να υποστούν χώνευση, οργανικό κλάσμα των αστικών αποβλήτων και των υπολειμμάτων εστίασης, λυματολάσπη, καθώς και ενεργειακές καλλιέργειες (π.χ. καλαμπόκι, σόργος, τριφύλλι). Γνωρίζετε ότι το βιοαέριο είναι ένα εργαλείο αποφυγής εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου; ένα εργαλείο για την εφαρμογή ορθής γεωργικής πρακτικής; ένας φορέας ανανεώσιμης ενέργειας; μία πηγή περιφερειακής ανάπτυξης με κοινωνικοοικονομικά οφέλη; 1 Al Saedi T., Rutz D., Prassl H., Köttner M., Finsterwalder T., Volk S., Janssen R., Εγχειρίδιο Βιοαερίου, Οκτώβριος

4 Οφέλη του βιοαερίου Περιβαλλοντικά φιλική λύση Σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα, η καύση του βιοαερίου εκλύει στην ατμόσφαιρα μόνο το CO 2 που είχε αποθηκευτεί στο φυτό κατά την ανάπτυξή του. Έτσι, ο κύκλος άνθρακα του βιοαερίου είναι κλειστός. Για το λόγο αυτό, η χρήση του βιοαερίου μειώνει τις εκπομπές CO 2 και βοηθά στην αποφυγή αύξησης της συγκέντρωσης CO 2 στην ατμόσφαιρα, συνεισφέροντας στην αντιμετώπιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Επιπρόσθετα, άλλα αέρια του θερμοκηπίου 2, όπως το μεθάνιο (CH 4 ) και το υποξείδιο του αζώτου (N 2 O) της ακατέργαστης κοπριάς μειώνονται. Γενικά, αποφυγή έκλυσης αερίων του θερμοκηπίου, λόγω της χρήσης του βιοαερίου, μπορεί να προκύψει από: Διαχείριση της κοπριάς: εξοικονόμηση εκπομπών από την αξιοποίηση του CH 4 της στερεής και υδαρούς κοπριάς Υποκατάσταση: εξοικονόμηση εκπομπών, λόγω παραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (συμπαραγωγή) από βιοαέριο Αντικατάσταση ορυκτών λιπασμάτων: εξοικονόμηση εκπομπών, λόγω αντικατάστασης συμβατικών λιπασμάτων από το χωνεμένο υπόλειμμα. Η κτηνοτροφία αυξάνει τις εκπομπές μεθανίου (CH 4 ) από την εντερική ζύμωση των ζώων, καθώς και τις εκπομπές CH 4 και N 2 O από τη διαχείριση της κοπριάς. Σε πολλές χώρες οι μεγάλοι αριθμοί ζωικού κεφαλαίου παίζουν σημαντικό ρόλο στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Η παραγωγή βιοαερίου από την ΑΧ δημιουργεί χωνεμένο υπόλειμμα που είναι ό,τι απομένει από τη βιομάζα μετά την αναερόβια χώνευση. Το χωνεμένο υπόλειμμα υποκαθιστά την ανεπεξέργαστη κοπριά ως εδαφοβελτιωτικό. Επειδή το χωνεμένο υπόλειμμα έχει καλύτερη λιπαντική ικανότητα σε σχέση με την ανεπεξέργαστη κοπριά, επιπλέον ορυκτά λιπάσματα μπορούν να αντικατασταθούν. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εξοικονόμηση αερίων του θερμοκηπίου, λόγω της μειωμένης παραγωγής ορυκτών λιπασμάτων. 2 Για λόγους απλοποίησης, όλες οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μετατρέπονται σε ισοδύναμο CO 2 (CO 2 -eq), το οποίο και χρησιμοποιείται στο κείμενο.

5 Οφέλη του βιοαερίου Ορθή γεωργική πρακτική Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της παραγωγής βιοαερίου είναι η δυνατότητα να χρησιμοποιούνται απόβλητα ως πρώτη ύλη της αναερόβιας χώνευσης. Ένα μεγάλο τμήμα αστικών και βιομηχανικών αποβλήτων αποτελείται από οργανική ύλη, η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή βιοαερίου σε αναερόβιους χωνευτές. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται ο όγκος των αποβλήτων, εξοικονομούνται χρήματα και επιτυγχάνονται οι στόχοι της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας για την ανακύκλωση αποβλήτων. Εκτός αυτού, η περίσσεια κοπριάς σε περιοχές εντατικής κτηνοτροφίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για την παραγωγή βιοαερίου, τεχνική που θεωρείται ορθή γεωργική πρακτική στη διαχείριση της κοπριάς. Επιπρόσθετα, το παραγόμενο χωνεμένο υπόλειμμα συνεισφέρει στην επίτευξη ενός κλειστού κύκλου θρεπτικών ουσιών. Το χωνεμένο υπόλειμμα έχει βελτιωμένη ικανότητα λίπανσης, λόγω της ομοιογένειας και της υψηλότερης διαθεσιμότητας θρεπτικών. Είναι πλούσιο σε άζωτο, φώσφορο, κάλιο και ιχνοστοιχεία. Μπορεί να διατεθεί στο έδαφος όπως η υδαρής κοπριά (ανάλογα με την πρώτη ύλη). Άλλα πλεονεκτήματα του χωνεμένου υπολείμματος, σε σχέση με την κοπριά, είναι οι μειωμένες οσμές και η απουσία εντόμων, λόγω της βιοαποικοδόμησης και της βελτιωμένης κτηνιατρικής ασφάλειας, καθώς η ΑΧ αφαιρεί τους παθογόνους παράγοντες. Επίσης, τα απόβλητα πρέπει να υποβληθούν σε πρόσθετη ελεγχόμενη διαδικασία εξυγίανσης. Το χωμενένο υπόλειμμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντικατάσταση συνθετικών λιπασμάτων. Για το λόγο αυτό περιορίζεται η παραγωγή επιπρόσθετων θρεπτικών. Το γεγονός αυτό συμβάλλει στην εκπλήρωση των στόχων των Οδηγιών της Ε.Ε., όπως η Οδηγία για τη νιτρορύπανση.

6 Οφέλη του βιοαερίου Παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές Το βιοαέριο είναι ένα καύσιμο με πολλές εφαρμογές, συμπεριλαμβανόμενης της ηλεκτροπαραγωγής, της παραγωγής θερμικής ενέργειας και της χρήσης στις μεταφορές. Αποδοτικοί τρόποι εκμετάλλευσης του βιοαερίου απεικονίζονται στο ακόλουθο Σχήμα 3 (συνεχείς γραμμές). Σήμερα το βιοαέριο χρησιμοποιείται συχνότερα για ηλεκτροπαραγωγή ή/και παραγωγή θερμότητας. Για το λόγο αυτό η συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ) προτιμάται από την ηλεκτροπαραγωγή χωρίς χρήση θερμότητας ή μόνο από την παραγωγή θερμότητας. Το αναβαθμισμένο βιοαέριο χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως υποκατάστατο του φυσικού αερίου στο δίκτυο του φυσικού αερίου ή ως καύσιμο οχημάτων. Ακατέργαστο Βιοαέριο Προηγμένη τεχνολογία Καύσιμο οχημάτων Έκχυση στο δίκτυο Ηλεκτρισμός και αυξημένη χρήση θερμότητας Θερμότητα Ηλεκτρισμός και περιορισμένη χρήση θερμότητας Αναβαθμισμένο βιοαέριο - βιομεθάνιο 3 Πηγή AEBIOM, European Biomass Association, A Biogas Roadmap for Europe, Οκτώβριος 2009.

7 Οφέλη του βιοαερίου Κοινωνικο-οικονομικά ζητήματα Η παραγωγή βιοαερίου έχει πολλά κοινωνικά οφέλη και τα περισσότερα από αυτά σχετίζονται με τη δημιουργία θέσεων εργασίας και την ανάπτυξη της υπαίθρου. Ειδικά μικρού έως μεσαίου μεγέθους αποκεντρωμένα συστήματα παραγωγής βιοαερίου μπορεί να έχουν σημαντικά πλεονεκτήματα σε αγροτικές περιοχές, όπως: Η ανάπτυξη του τομέα του βιοαερίου οδηγεί στη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, με αποτέλεσμα την αύξηση του τοπικού εισοδήματος και των θέσεων εργασίας. Επίσης, αυξάνει την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Το βιοαέριο μπορεί να συμβάλλει στην αναζωογόνηση των αγροτικών περιοχών, καθιστώντας τις περιοχές αυτές ελκυστικές για τους κατασκευαστές εξοπλισμού, τους επενδυτές και τους επιχειρηματίες. Δεδομένου ότι το βιοαέριο μπορεί να παράγει ηλεκτρισμό και θερμότητα και να λειτουργεί ως υποκατάστατο καύσιμο για τα οχήματα, η χρήση του συμβάλλει στη μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα. Συμβάλλει, επίσης, στην ενεργειακή διαφοροποίηση και ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού. Η παραγωγή και χρήση του βιοαερίου επηρεάζει την κοινωνικο-οικονομική δομή των αγροτικών περιοχών. Βελτιώνει δε την κοινωνική συνοχή του τοπικού πληθυσμού.

8 Μελέτες περίπτωσης Τα πιθανά οφέλη από την αξιοποίηση του βιοαερίου σε είκοσι οκτώ περιοχές των επιλεγμένων χωρών του BiogasIN (Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Ελλάδα, Λετονία, Ρουμανία και Σλοβενία) εξετάστηκαν. Τα οφέλη περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τη δημιουργία τοπικών θέσεων εργασίας, την αύξηση αγροτικών επενδύσεων, την ανάπτυξη της υπαίθρου, τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, την αποκεντρωμένη παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, τη μείωση της ρύπανσης των υδάτων και του περιβάλλοντος από την απόπλυση των θρεπτικών. Τα αποτελέσματα συνοψίζονται παρακάτω. Η μεθοδολογία για να υπολογιστούν τα οφέλη αυτά παρατίθεται στις εκθέσεις του έργου BiogasIN, που είναι διαθέσιμες στη διεύθυνση Βουλγαρία Χάρτης της Βουλγαρίας με τις περιοχές μελέτης του BiogasIN Η χρήση του βιοαερίου στη Βουλγαρία είναι σε στάδιο αρχικής ανάπτυξης, παρά τους διαθέσιμους πόρους. Το βιοαέριο που παράγεται στη Βουλγαρία, κυρίως από σταθμούς επεξεργασίας αστικών λυμάτων, χρησιμοποιείται για δική τους χρήση ή για τοπικές ανάγκες και δεν διατίθεται στο υπάρχον δίκτυο του φυσικού αερίου, ούτε και η παραγόμενη από το βιοαέριο ηλεκτρική ενέργεια διοχετεύεται στο αντίστοιχο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας. Η βουλγαρική αγορά βιοαερίου είναι ακόμα στην αρχή. Σήμερα, δεν υπάρχουν σε λειτουργία μονάδες βιοαερίου κλίμακας αγροκτήματος, αν και υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον από ορισμένους αγρότες και επενδυτές. Τα οργανικά αστικά και γεωργικά απόβλητα είναι σίγουρα πολύ κατάλληλες πηγές πρώτων υλών στη Βουλγαρία. Ωστόσο, και το δυναμικό για τις ενεργειακές καλλιέργειες εκτιμάται πολύ υψηλό. Στη Βουλγαρία, το μεγαλύτερο δυναμικό για την παραγωγή βιοαερίου εντοπίζεται στις βόρειο-ανατολικές και στις κεντρικές και νότιες περιοχές. Στις περιοχές αυτές βρίσκονται και οι τέσσερις περιοχές μελέτης του BiogasIN. Η περιοχή Veliko Turnovo καταλαμβάνει έκταση km 2. O πληθυσμός του Δήμου ανέρχεται σε κατοίκους, από τους οποίους το 24% ζει στην πόλη Veliko Turnovo. Η περιοχή Haskovo είναι η μεγαλύτερη από τις τέσσερις περιοχές μελέτης, καταλαμβάνει έκταση km 2 και έχει κατοίκους. Περίπου το 34% από αυτούς ζει στην πόλη Haskovo. Η περιοχή Stara Zagora καταλαμβάνει έκταση km 2 και έχει κατοίκους, από τους οποίους το 42% ζει στην πρωτεύουσα της περιοχής. Η περιοχή Jambol καταλαμβάνει έκταση km 2. Έχει κατοίκους, από τους οποίους το 65% ζει στην πόλη Jambol.

9 Οφέλη του βιοαερίου Οφέλη του βιοαερίου στη Βουλγαρία Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, βάσει της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ, ο δεσμευτικός στόχος της Βουλγαρίας για το 2020 είναι μερίδιο των ΑΠΕ κατά 16% στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας, συμπεριλαμβανομένου του ποσοστού 10% μεριδίου ενέργειας που προέρχεται από ΑΠΕ στην κατανάλωση ενέργειας στις μεταφορές. Η αναμενόμενη συνεισφορά (εγκατεστημένη ισχύς, ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) από βιοαέριο στη Βουλγαρία για την επίτευξη των στόχων του 2020 έχει εκτιμηθεί σε 65 MW ή 357 GWh (31 kτιπ). Επιπρόσθετα, 20 kτιπ εκτιμάται η συνεισφορά (τελική κατανάλωση ενέργειας) του βιοαερίου για θέρμανση-ψύξη το Η Βουλγαρία επικύρωσε το πρωτόκολλο του Κιότο στις 15 Αυγούστου, Ο στόχος που εγκρίθηκε από τη Βουλγαρία είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% σε σύγκριση με το έτος βάσης (1988). Η απογραφή του 2008 έδειξε ότι οι εκπομπές CO 2 ανήλθαν σε 73,5 εκατομμύρια τόνους, που σημαίνει 44,6% μείωση μεταξύ του 1990 και του Η εκμετάλλευση βιοαερίου, χρησιμοποιώντας το 100% του διαθέσιμου δυναμικού κοπριάς στις τέσσερις περιοχές μελέτης στη Βουλγαρία, μπορεί να δώσει τα ακόλουθα αποτελέσματα: Δυνητικά οφέλη στις περιοχές μελέτης Veliko Turnovo Haskovo Stara Zagora Jambol Εξοικονόμηση εκπομπών (ktco 2 /έτος) 199,5 197,8 203,6 174,6 Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) (τόνοι/έτος) Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) ( /έτος) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (συμπαραγωγή) (GWh) Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο των ΑΠΕ για το 2020 (%) 2,9 3,0 3,1 2,5 Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο για το βιοαέριο για το 2020 (%) 4,7 4,7 5,0 4,0 Εγκατεστημένη ισχύς (MW) 12,2 12, ,6 Αριθμός μονάδων βιοαερίου (εγκατεστημένης ισχύος 0,5 MW) Νέες θέσεις εργασίας Αριθμός νοικοκυριών στα οποία παρέχεται ηλεκτρική ενέργεια Επενδύσεις (M ) 38,4 39,2 40,9 33,3 Βασικά αποτελέσματα: Ετήσια εξοικονόμηση περίπου 775 kt εκπομπών CO 2 ή 1,06% των εθνικών εκπομπών για το Συνεισφορά σε ποσοστό 11,1% του εθνικού στόχου των ΑΠΕ για το 2020 και σε ποσοστό 18,4% του εθνικού στόχου για το βιοαέριο. Συνολική εγκαταστημένη ισχύς περίπου 48 MW επενδυτικού κόστους 152 εκατομμύρια. Περίπου 100 νέες μικρές μονάδες βιοαερίου (0,5 MW η κάθε μία) που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Εξοικονόμηση περίπου t/έτος συμβατικών λιπασμάτων αξίας /έτος. Κάλυψη ηλεκτρικών αναγκών νοικοκυριών από την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το βιοαέριο σε μονάδες συμπαραγωγής.

10 Μελέτες περίπτωσης Κροατία Χάρτης της Κροατίας με τις περιοχές μελέτης του BiogasIN Η περιοχή Medˉimurje βρίσκεται στο βορειότερο τμήμα της Κροατίας. Παρά το γεγονός ότι είναι η πιο μικρή περιοχή στην Κροατία, είναι η πιο πυκνοκατοικημένη. Σε μια περιοχή 730 km 2 ζουν κάτοικοι. Η οικονομία της Medimurje είναι δυναμική και ταχέως αναπτυσσόμενη, με βάση μία μακρά παράδοση στον τομέα της επιχειρηματικότητας και της βιοτεχνίας. Το 14% του πληθυσμού αυτής της προσανατολισμένης σε εξαγωγές περιοχής ζει σε αγροτικές περιοχές. Η συνολική γεωργική γη καλύπτει μια επιφάνεια εκτάρια. Το μερίδιο των εκτάσεων φυτικής παραγωγής ανέρχεται στο 60% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, ενώ το 40% χρησιμοποιείται στην κτηνοτροφία (κυρίως χοίροι και πουλερικά). Κυρίαρχες καλλιέργειες είναι τα σιτηρά, οι πατάτες και τα λαχανικά, βιομηχανικά φυτά και οι ζωοτροφές. Η περιοχή Varaždin βρίσκεται στη βόρεια Κροατία και καλύπτει έκταση km 2. Ο πληθυσμός της είναι περίπου κάτοικοι. Η γεωργική γη καταλαμβάνει έκταση εκτάρια, εκ των οποίων το 67% καλλιεργείται. Ένας άλλος σημαντικός οικονομικός παράγοντας στην περιοχή Varazdin είναι οι βιομηχανίες επεξεργασίας τροφίμων. Η γεωργία και η βιομηχανία επεξεργασίας τροφίμων δημιουργούν θέσεις εργασίας για το 12% του οικονομικά ενεργού πληθυσμού. Τα πλεονεκτήματα της χρήσης του βιοαερίου είναι πολύ σημαντικά για αυτή την περιοχή, δεδομένου ότι είναι ένας φιλικός προς το περιβάλλον τρόπος διαχείρισης των αποβλήτων και ανάκτησης ενέργειας από τα οργανικά απόβλητα που προέρχονται από βιομηχανίες επεξεργασίας τροφίμων. Η περιοχή Vukovar-Syrmia είναι κατά κύριο λόγο επίπεδη, καλύπτει μια επιφάνεια km 2 και έχει κατοίκους. Η μεγαλύτερη έκταση του Vukovar- Syrmia χρησιμοποιείται στη γεωργία ( εκτάρια), λόγω του εύφορου, μαύρου χώματος. Τα κυριότερα γεωργικά προϊόντα είναι το σιτάρι, το καλαμπόκι, τα ζαχαρότευτλα και ο καπνός. Είναι η περιοχή στην Κροατία στην οποία λειτουργεί η πρώτη μονάδα παραγωγής βιαερίου κλίμακας αγροκτήματος από τα μέσα του Περίπου το 20% του εθνικού δυναμικού βιοαερίου έχει αποδοθεί σε αυτή την περιοχή. Διαθέσιμη πρώτη ύλη για την παραγωγή βιοαερίου είναι οι κοπριές αγελάδων γαλακτοπαραγωγής και βοοειδών, οι κοπριές χοίρων και, σε μικρότερο βαθμό, η κοπριά των πουλερικών και των αποβλήτων σφαγείων, καθώς και πρώτες ύλες από τη βιομηχανία επεξεργασίας τροφίμων και τις ενεργειακές καλλιέργειες. Η περιοχή Osijek-Barajna είναι κατά κύριο λόγο επίπεδη, κατάλληλη για γεωργική ανάπτυξη, καλύπτει έκταση km 2 και έχει κατοίκους. Περίπου εκτάρια γεωργικής γης υπάρχουν στην περιοχή. Τα δημητριακά, τα βιομηχανικά και τα κτηνοτροφικά φυτά είναι οι κυρίαρχες καλλιέργειες των καλλιεργήσιμων εκτάσεων. Η περιοχή έχει μία μονάδα παραγωγής βιοαερίου κλίμακας αγροκτήματος που λειτουργεί από τις αρχές του 2010 και περίπου το ένα τρίτο των πιθανών θέσεων μονάδων βιοαερίου της Κροατίας έχει εντοπιστεί στην περιοχή αυτή. 10

11 Οφέλη του βιοαερίου Οφέλη του βιοαερίου στην Κροατία Η Κροατία βρίσκεται στην προενταξιακή περίοδο για την πλήρη ένταξή της στην ΕΕ και, κατά συνέπεια, σέβεται επίσης τις υποχρεώσεις για το 2020 δηλαδή της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 20%, την παραγωγή του 20% της ενέργειάς της από ανανεώσιμες πηγές και την αύξηση της ενεργειακής απόδοσης κατά 20%. Η αναμενόμενη συνεισφορά (ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) από βιοαέριο στην Κροατία για την επίτευξη των στόχων του 2020 έχει εκτιμηθεί σε 722 GWh. Η Κροατία επικύρωσε το πρωτόκολλο του Κιότο στις 30 Μαίου 2007 (τέθηκε σε ισχύ στις 28 Αυγούστου 2007). Ο στόχος για την Κροατία είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 5% σε σύγκριση με το έτος βάσης (1990). Η απογραφή του 2008 έδειξε ότι οι εκπομπές CO 2 ανήλθαν σε 31,1 εκατομμύρια τόνους, που σημαίνει 0,9% μείωση μεταξύ του έτους βάσης και του Η εκμετάλλευση βιοαερίου, χρησιμοποιώντας το 100% του διαθέσιμου δυναμικού κοπριάς στις τέσσερις περιοχές μελέτης στην Κροατία, μπορεί να δώσει τα ακόλουθα αποτελέσματα: Δυνητικά οφέλη στις περιοχές μελέτης Medˉimurje Varaždin Srijem Vukovar- Osijek- Baranja Εξοικονόμηση εκπομπών (ktco 2 /έτος) 23,7 29,5 49,4 92,1 Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) (τόνοι/έτος) Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) ( /έτος) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (συμπαραγωγή) (GWh) Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο των ΑΠΕ για το 2020 (%) 0,2 0,3 0,5 0,9 Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο για το βιοαέριο για το 2020 (%) 5,9 7,5 13,4 21,7 Εγκατεστημένη ισχύς (MW) 2,0 2,6 4,6 7,4 Αριθμός μονάδων βιοαερίου (εγκατεστημένης ισχύος 0,5 MW) Νέες θέσεις εργασίας Αριθμός νοικοκυριών στα οποία παρέχεται ηλεκτρική ενέργεια Επενδύσεις (M ) 6,3 8,0 14,3 23,2 Βασικά αποτελέσματα: Ετήσια εξοικονόμηση περίπου 195 kt εκπομπών CO 2 ή 0,6% των εθνικών εκπομπών για το Συνεισφορά σε ποσοστό 2% του εθνικού στόχου των ΑΠΕ για το 2020 και σε ποσοστό 48,4% του εθνικού στόχου για το βιοαέριο. Συνολική εγκαταστημένη ισχύς περίπου 17 MW επενδυτικού κόστους 52 εκατομμύρια. Περίπου 33 νέες μικρές μονάδες βιοαερίου (0,5 MW η κάθε μία) που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Εξοικονόμηση περίπου 863 t/έτος συμβατικών λιπασμάτων αξίας /έτος. Κάλυψη ηλεκτρικών αναγκών νοικοκυριών από την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το βιοαέριο σε μονάδες συμπαραγωγής. 11

12 Μελέτες περίπτωσης Τσεχία Χάρτης της Τσεχίας με τις περιοχές μελέτης του BiogasIN Η Τσεχία συγκαταλέγεται στις πρώτες δέκα χώρες παραγωγής βιοαερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 2009, η Τσεχία παρήγαγε πρωτογενή ενέργεια από βιοαέριο της τάξης των 129,9 kτιπ (χιλιάδες τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου), που ισοδυναμεί με 441,3 GWhel. Αυτό αντιπροσωπεύει την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας περίπου τετραμελών νοικοκυριών κατά τη διάρκεια ενός έτους 4. Η Τσεχία παρουσιάζει μια αυξητική τάση στην παραγωγή ενέργειας από μονάδες παραγωγής βιοαερίου. Από το 2008 έως το 2009, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από την αξιοποίηση του βιοαερίου αυξήθηκε κατά 65%. Η περιοχή South Bohemia βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Τσεχίας. Καλύπτει μία έκταση km 2 και έχει κατοίκους, εκ των οποίων το 35% ζει σε αγροτικές περιοχές. Η περιοχή είναι ενεργή στον τομέα της γεωργίας και της ιχθυοκαλλιέργειας. Η περιοχή South Moravia βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα της Τσεχίας και καλύπτει έκταση km 2. Στη South Moravia ζουν άνθρωποι. Οι γεωργικές εκτάσεις καταλαμβάνουν ποσοστό μεγαλύτερο από το 60% της συνολικής έκτασης της περιοχής, εκ των οποίων το 83% είναι καλλιεργήσιμη γη. Η περιοχή Central Bohemia βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της Τσεχίας, καταλαμβάνοντας μια έκταση km 2. Έχει κατοίκους. Στενοί δεσμοί με την πρωτεύουσα που βρίσκεται στο γεωγραφικό κέντρο της περιοχής χαρακτηρίζουν την κοινωνικο-οικονομική δομή της. Η πλειονότητα των εργαζομένων απασχολείται στους τομείς της μεταποίησης και της γεωργίας. Η περιοχή Moravian-Silesia βρίσκεται στα βορειοανατολικά της Τσεχίας. Καλύπτει μια έκταση km 2, εκ των οποίων ποσοστό μεγαλύτερο από το 50% καταλαμβάνεται από γεωργική γη. Η Moravian-Silesia είναι η πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή στην Τσεχία με περισσότερους από κατοίκους. 4 Ο υπολογισμός έγινε με την παραδοχή κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας kwh/έτος. 12

13 Οφέλη του βιοαερίου Οφέλη του βιοαερίου στην Τσεχία Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας της Τσεχίας προτείνει το στόχο για μερίδιο 13,5% από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας και την εκπλήρωση ενός στόχου για μερίδιο 10,8% από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας στις μεταφορές. Η συνεισφορά (εγκατεστημένη ισχύς, ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) που αναμένεται από το βιοαέριο στην Τσεχία για την επίτευξη των δεσμευτικών στόχων του έτους 2020 έχει υπολογιστεί σε 417 MW ή GWh (247kΤΙΠ). Επιπλέον, 167 kτιπ είναι η εκτιμώμενη συνεισφορά (τελική κατανάλωση ενέργειας) του βιοαερίου για θέρμανση-ψύξη το Η Τσεχία επικύρωσε το πρωτόκολλο του Κιότο στις 15 Νοεμβρίου, 2001 (τέθηκε σε ισχύ στις 16 Φεβρουαρίου 2005). Ο στόχος για την Τσεχία είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% σε σύγκριση με το έτος βάσης. Η απογραφή του 2008 έδειξε ότι οι εκπομπές CO 2 ανήλθαν σε 141,4 εκατομμύρια τόνους, που σημαίνει 27,2% μείωση την περίοδο μεταξύ του έτους βάσης και του Η εκμετάλλευση βιοαερίου, χρησιμοποιώντας το 100% του διαθέσιμου δυναμικού κοπριάς στις τέσσερις περιοχές μελέτης στην Τσεχία, μπορεί να δώσει τα ακόλουθα αποτελέσματα: Δυνητικά οφέλη στις περιοχές μελέτης South Bohemia South Moravia Central Bohemia Moravian- Silesia Εξοικονόμηση εκπομπών (ktco 2 /έτος) 476,2 231,7 406,2 186,5 Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) (τόνοι/έτος) Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) ( /έτος) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (συμπαραγωγή) (GWh) Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο των ΑΠΕ για το 2020 (%) 2,3 1,1 2,0 0,9 Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο για το βιοαέριο για το 2020 (%) 25,4 11,7 21,2 9,9 Εγκατεστημένη ισχύς (MW) 34,2 15,8 28,6 13,4 Αριθμός μονάδων βιοαερίου (εγκατεστημένης ισχύος 0,5 MW) Νέες θέσεις εργασίας Αριθμός νοικοκυριών στα οποία παρέχεται ηλεκτρική ενέργεια Επενδύσεις (M ) 107,5 49,8 89,8 42,2 Βασικά αποτελέσματα: Ετήσια εξοικονόμηση περίπου kt εκπομπών CO 2 ή 0,92% των εθνικών εκπομπών για το Συνεισφορά σε ποσοστό 6,3% του εθνικού στόχου των ΑΠΕ για το 2020 και σε ποσοστό 68,2% του εθνικού στόχου για το βιοαέριο. Συνολική εγκαταστημένη ισχύς περίπου 92 MW επενδυτικού κόστους 289 εκατομμύρια. Περίπου 184 νέες μικρές μονάδες βιοαερίου (0,5 MW η κάθε μία) που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Εξοικονόμηση περίπου t/έτος συμβατικών λιπασμάτων αξίας /έτος. Κάλυψη ηλεκτρικών αναγκών νοικοκυριών από την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το βιοαέριο σε μονάδες συμπαραγωγής. 13

14 Μελέτες περίπτωσης Ελλάδα Χάρτης της Ελλάδας με τις περιοχές μελέτης του BiogasIN Η Ελλάδα βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Ευρώπης, καταλαμβάνει έκταση km 2 και έχει πληθυσμό , σύμφωνα με την απογραφή του 2001 (66% των οποίων ζει σε αστικές περιοχές). Η Ελλάδα έχει μια αναπτυσσόμενη αγορά βιοαερίου. Το θεωρητικό δυναμικό του βιοαερίου είναι πολύ υψηλό, ειδικά σε ό,τι αφορά στα οργανικά και κτηνοτροφικά απόβλητα. Η χρήση του βιοαερίου στις περισσότερες από τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις παραγωγής βιοαερίου, καλύπτει κυρίως θερμικές ανάγκες. Για το έτος 2008 η εγκατεστημένη ισχύς των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από βιοαέριο ανήλθε σε 39,4 MW (40,8 MW το Δεκέμβριο του 2010) και η ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ανήλθε σε 176,7 GWh [στοιχεία ΔΕΣΜΗΕ]. Η περιοχή της Λάρισας καταλαμβάνει έκταση km 2 και έχει κατοίκους. Αποτελεί την σημαντικότερη γεωργική περιοχή στην Ελλάδα με km 2 γεωργικής γης. Η κτηνοτροφία διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στη Λάρισα. Η περιοχή της Αιτωλοακαρνανίας καταλαμβάνει έκταση km 2. Ο πληθυσμός της περιφερειακής ενότητας είναι κάτοικοι. Η Αιτωλοακαρνανία είναι μια ορεινή περιοχή, καθώς μόνο το 20% της έκτασής της χαρακτηρίζεται πεδινή. Ωστόσο, km 2 χρησιμοποιούνται στη γεωργία παράγοντας γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα. Η περιοχή της Πρέβεζας είναι η μικρότερη από τις τέσσερις περιοχές μελέτης στην Ελλάδα, καλύπτοντας μία έκταση km 2. Έχει κατοίκους. Μόνο το 33% της συνολικής της έκτασης είναι πεδινό και 306 km 2 χρησιμοποιούνται στη γεωργία. Επιπλέον, η κτηνοτροφία είναι ένας σημαντικός οικονομικός παράγοντας στην περιοχή αυτή. Η Εύβοια είναι το δεύτερο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και έχει συνολική έκταση km 2. Ο πληθυσμός της ανέρχεται σε κατοίκους, εκ των οποίων το 41% ζει σε αγροτικές περιοχές. Η Εύβοια έχει km 2 γεωργικής γης. Την κύρια μορφή κτηνοτροφίας αποτελεί η εκτεταμένη εκτροφή προβάτων στις ορεινές περιοχές. 14

15 Οφέλη του βιοαερίου Οφέλη του βιοαερίου στην Ελλάδα Οι εθνικοί στόχοι για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) μέχρι το τέλος του 2020, βάσει της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ, είναι οι ακόλουθοι: α) συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας κατά 20% β) συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας κατά 40% τουλάχιστον. Σύμφωνα με απόφαση του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (Υ.Α/Φ1/οικ.19598, Οκτώβριος 2010) η επιθυμητή εγκατεστημένη ισχύς για τη βιομάζα τέθηκε στα 350 MW. γ) συμμετοχή των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας για ψύξη-θέρμανση κατά 20% τουλάχιστον. Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις ΑΠΕ, η εκτίμηση της συνολικής ηλεκτροπαραγωγής (εγκατεστημένη ισχύς, ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) που αναμένεται από το βιοαέριο στην Ελλάδα για την επίτευξη των δεσμευτικών στόχων του έτους 2020 έχει υπολογιστεί σε 210 MW ή 895 GWh. Η Ελλάδα επικύρωσε το πρωτόκολλο του Κιότο στις 31 Μαίου, 2002 (τέθηκε σε ισχύ στις 16 Φεβρουαρίου 2005). Ο στόχος για την Ελλάδα είναι αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου μέχρι 25% σε σύγκριση με το έτος βάσης. Η απογραφή του 2008 έδειξε ότι οι εκπομπές CO 2 ανήλθαν σε 126,9 εκατομμύρια τόνους, που σημαίνει 20,34% αύξηση την περίοδο μεταξύ του έτους βάσης και του Η εκμετάλλευση βιοαερίου, χρησιμοποιώντας το 100% του διαθέσιμου δυναμικού κοπριάς στις τέσσερις περιοχές μελέτης στην Ελλάδα, μπορεί να δώσει τα ακόλουθα αποτελέσματα: Δυνητικά οφέλη στις περιοχές μελέτης Λάρισα Αιτωλοακαρνανία Πρέβεζα Εύβοια Εξοικονόμηση εκπομπών (ktco 2 /έτος) 190,8 237,8 99,1 60,1 Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) (τόνοι/έτος) Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) ( /έτος) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (συμπαραγωγή) (GWh) Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο των ΑΠΕ για το 2020 (%) 0,3 0,3 0,1 0,1 Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο για το βιοαέριο για το 2020 (%) 1,0 1,2 0,5 0,3 Εγκατεστημένη ισχύς (MW) 9,4 11,3 4,7 2,3 Αριθμός μονάδων βιοαερίου (εγκατεστημένης ισχύος 0,5 MW) Νέες θέσεις εργασίας Αριθμός νοικοκυριών στα οποία παρέχεται ηλεκτρική ενέργεια Επενδύσεις (M ) 29,5 35,4 14,9 7,2 Βασικά αποτελέσματα: Ετήσια εξοικονόμηση περίπου 588 kt εκπομπών CO 2 ή 0,92% των εθνικών εκπομπών για το Συνεισφορά σε ποσοστό 0,8% του εθνικού στόχου των ΑΠΕ για το 2020 και σε ποσοστό 3% του εθνικού στόχου για τη βιομάζα/βιοαέριο. Το θεωρητικό δυναμικό ηλεκτροπαραγωγής στις επιλεγμένες περιοχές μπορεί να καλύψει περισσότερο από το 70% του στόχου για το βιοαέριο το έτος 2020 (895 GWh). Συνολική εγκαταστημένη ισχύς περίπου 28 MW επενδυτικού κόστους 87 εκατομμύρια. Περίπου 55 νέες μικρές μονάδες βιοαερίου (0,5 MW η κάθε μία) που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Εξοικονόμηση περίπου t/έτος συμβατικών λιπασμάτων αξίας /έτος. Κάλυψη ηλεκτρικών αναγκών νοικοκυριών από την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το βιοαέριο σε μονάδες συμπαραγωγής. 15

16 Μελέτες περίπτωσης Λετονία Χάρτης της Λετονίας με τις περιοχές μελέτης του BiogasIN Ο κλάδος του βιοαερίου στη Λετονία παρέχει λίγη μόνο ενέργεια ανά κάτοικο σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η παραγωγή πρωτογενούς ενέργειας του βιοαερίου το 2009 ήταν 4,3 ΤΙΠ (τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου) ανά κατοίκους (σε σύγκριση με τους 51,5 ΤΙΠ ανά κατοίκους στη Γερμανία). Έτσι, η συνολική παραγωγή ενέργειας από βιοαέριο στη Λετονία είναι 9,7 kτιπ, ή 45,0 GWhel. Ωστόσο, αυτή είναι μια αύξηση της τάξης του 16,6%, σε σύγκριση με το Οι 45,0 GWh ηλεκτρικής ενέργειας ισοδυναμούν με την ετήσια κατανάλωση τετραμελών νοικοκυριών 5. Η περιοχή Valmiera καταλαμβάνει έκταση km 2 και έχει κατοίκους. Περίπου το 37% του εδάφους καλύπτεται από γεωργικές εκτάσεις. Η κύρια οικονομική δραστηριότητα στην περιοχή είναι η αγροτική παραγωγή, ενώ η βιομηχανική δραστηριότητα και η παροχή υπηρεσιών συγκεντρώνονται στην πόλη Valmiera. Η περιοχή Madona είναι η δεύτερη μεγαλύτερη περιφέρεια στη Λετονία και καταλαμβάνει έκταση km 2, έχει δε κατοίκους. Το 37% του εδάφους χρησιμοποιείται στην γεωργία. Οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες στην περιοχή είναι η εκμετάλλευση των δασών, η επεξεργασία ξύλου, η γεωργία, ο τουρισμός και το εμπόριο. Η περιοχή Gulbene είναι μία από τις μικρότερες περιφέρειες στη Λετονία, καταλαμβάνοντας έκταση km 2. Έχει κατοίκους και οι γεωργικές εκτάσεις καλύπτουν το 35% της συνολικής επιφάνειας. Οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες στην περιοχή Gulbene σχετίζονται με τη γεωργία, τη δασοκομία και την επεξεργασία του ξύλου. Η περιοχή Alüksne καταλαμβάνει έκταση km 2 και έχει κατοίκους. Το 29% της περιοχής καλύπτεται από γεωργικές εκτάσεις. Οι κύριες οικονομικές δραστηριότητες στην περιοχή Aluksne σχετίζονται με τη γεωργία, το εμπόριο και την επεξεργασία του ξύλου. 5 Ο υπολογισμός έγινε με την παραδοχή κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας kwh/έτος. 16

17 Οφέλη του βιοαερίου Οφέλη του βιοαερίου στη Λετονία Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, βάσει της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ, οι στόχοι για τις ΑΠΕ στη Λετονία μέχρι το 2020 είναι: 1) το μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας να αυξηθεί τουλάχιστον στο 40% και να αυξάνεται σταδιακά μετέπειτα, 2) το μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στον τομέα των μεταφορών θα πρέπει να φτάσει τουλάχιστον το 10% της ακαθάριστης τελικής κατανάλωσης ενέργειας στις μεταφορές και να αυξάνεται σταδιακά μετέπειτα. Η συνεισφορά (εγκατεστημένη ισχύς, ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) που αναμένεται από το βιοαέριο στη Λετονία για την επίτευξη των δεσμευτικών στόχων του έτους 2020 έχει υπολογιστεί σε 92 MW ή 584 GWh (50kΤΙΠ). Επιπλέον, 49 kτιπ είναι η εκτιμώμενη συνεισφορά (τελική κατανάλωση ενέργειας) του βιοαερίου για θέρμανση-ψύξη το Η Λετονία επικύρωσε το πρωτόκολλο του Κιότο στις 30 Μαίου, 2002 (τέθηκε σε ισχύ στις 16 Φεβρουαρίου 2005). Ο στόχος για τη Λετονία είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% σε σύγκριση με το έτος βάσης. Η απογραφή του 2008 έδειξε ότι οι εκπομπές CO 2 ανήλθαν σε 11,9 εκατομμύρια τόνους, που σημαίνει 54,1% μείωση την περίοδο μεταξύ του έτους βάσης και του Η εκμετάλλευση βιοαερίου, χρησιμοποιώντας το 100% του διαθέσιμου δυναμικού κοπριάς στις τέσσερις περιοχές μελέτης στη Λετονία, μπορεί να δώσει τα ακόλουθα αποτελέσματα: Δυνητικά οφέλη στις περιοχές μελέτης Valmiera Madona Gulbene Alüksne Εξοικονόμηση εκπομπών (ktco 2 /έτος) 15,6 15,4 8,7 7,1 Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) (τόνοι/έτος) Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) ( /έτος) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (συμπαραγωγή) (GWh) Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο των ΑΠΕ για το 2020 (%) 0,3 0,4 0,2 0,2 Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο για το βιοαέριο για το 2020 (%) 13,3 13,6 7,7 6,5 Εγκατεστημένη ισχύς (MW) 3,2 3,4 1,9 1,6 Αριθμός μονάδων βιοαερίου (εγκατεστημένης ισχύος 0,5 MW) Νέες θέσεις εργασίας Αριθμός νοικοκυριών στα οποία παρέχεται ηλεκτρική ενέργεια Επενδύσεις (M ) 10,1 10,5 5,9 5,1 Βασικά αποτελέσματα: Ετήσια εξοικονόμηση περίπου 47 kt εκπομπών CO 2 ή 0,4% των εθνικών εκπομπών για το Συνεισφορά σε ποσοστό 1,1% του εθνικού στόχου των ΑΠΕ για το 2020 και σε ποσοστό 41,1% του εθνικού στόχου για το βιοαέριο. Συνολική εγκαταστημένη ισχύς περίπου 10 MW επενδυτικού κόστους 32 εκατομμύρια. Περίπου 20 νέες μικρές μονάδες βιοαερίου (0,5 MW η κάθε μία) που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Εξοικονόμηση περίπου t/έτος συμβατικών λιπασμάτων αξίας /έτος. Κάλυψη ηλεκτρικών αναγκών νοικοκυριών από την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το βιοαέριο σε μονάδες συμπαραγωγής. 17

18 Μελέτες περίπτωσης Ρουμανία Χάρτης της Ρουμανίας με τις περιοχές μελέτης του BiogasIN Η Ρουμανία αποτελεί μία από τις μικρότερες αγορές βιοαερίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, διαφαίνεται μια αυξανόμενη τάση. Το ποσό της πρωτογενούς ενέργειας που παράγεται από τις μονάδες παραγωγής βιοαερίου στη Ρουμανία υπερδιπλασιάστηκε μεταξύ 2008 και Το 2009, η ενέργεια που παρήχθη από τις μονάδες βιοαερίου ήταν ίση με 1,3 kτιπ, που αντιστοιχεί σε ηλεκτρική ενέργεια της τάξης του 1,0 GWhel. Η περιοχή Buzau βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της νότιας Ρουμανίας. Καταλαμβάνει έκταση km 2 και έχει κατοίκους, εκ των οποίων το 59% ζει σε αγροτικές περιοχές (το μεγαλύτερο τμήμα του απασχολούμενου πληθυσμού εργάζεται στον τομέα της γεωργίας). Η περιοχή χαρακτηρίζεται από μεμονωμένα συγκροτήματα βιομηχανικών εγκαταστάσεων και εκτεταμένες καλλιέργειες και αμπελώνες. Η περιοχή Vrancea βρίσκεται βόρεια της περιοχής Buzau και καταλαμβάνει έκταση km 2. Έχει κατοίκους, εκ των οποίων το 62% ζει σε αγροτικές περιοχές (περίπου το 49% του απασχολούμενου πληθυσμού εργάζεται στη γεωργία). Η περιοχή διαθέτει εκτεταμένες καλλιέργειες και αμπελώνες. Η περιοχή Giurgiu βρίσκεται στο νότιο τμήμα της Ρουμανίας, καταλαμβάνοντας έκταση km 2. Έχει κατοίκους, το 69% των οποίων ζει σε αγροτικές περιοχές (περίπου το 58% του απασχολούμενου πληθυσμού εργάζεται στη γεωργία). Η περιοχή αποτελείται εξ ολοκλήρου από πεδιάδα. Το νότιο τμήμα της περιοχής Giurgiu έχει πρόσβαση στο Δούναβη ποταμό. Η περιοχή Teleorman καταλαμβάνει έκταση km 2 και έχει πληθυσμό κατοίκους. Το 66% των κατοίκων της περιοχής ζει σε αγροτικές περιοχές (περίπου το 59% του απασχολούμενου πληθυσμού εργάζεται στη γεωργία). Η περιοχή Teleorman αποτελείται εξ ολοκλήρου από πεδιάδα. Στα νότια συνορεύει με το Δούναβη ποταμό. 18

19 Οφέλη του βιοαερίου Οφέλη του βιοαερίου στη Ρουμανία Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, βάσει της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ, οι στόχοι για τις ΑΠΕ στη Ρουμανία μέχρι το 2020 είναι το μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας να αυξηθεί στο 24%. Η συνεισφορά (εγκατεστημένη ισχύς, ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) που αναμένεται από το βιοαέριο στη Ρουμανία για την επίτευξη των δεσμευτικών στόχων του έτους 2020 έχει υπολογιστεί σε 195 MW ή 950 GWh (82kΤΙΠ). Η Ρουμανία επικύρωσε το πρωτόκολλο του Κιότο στις 19 Μαρτίου, 2001 (τέθηκε σε ισχύ στις 16 Φεβρουαρίου 2005). Ο στόχος για τη Ρουμανία είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% σε σύγκριση με το έτος βάσης. Η απογραφή του 2008 έδειξε ότι οι εκπομπές CO 2 ανήλθαν σε 145,9 εκατομμύρια τόνους, που σημαίνει 47,6% μείωση την περίοδο μεταξύ του έτους βάσης και του Η εκμετάλλευση βιοαερίου, χρησιμοποιώντας το 100% του διαθέσιμου δυναμικού κοπριάς στις τέσσερις περιοχές μελέτης στη Ρουμανία, μπορεί να δώσει τα ακόλουθα αποτελέσματα: Δυνητικά οφέλη στις περιοχές μελέτης Buzau Vrancea Giurgiu Teleorman Εξοικονόμηση εκπομπών (ktco 2 /έτος) 330,3 217,4 194,7 316,7 Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) (τόνοι/έτος) Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) ( /έτος) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (συμπαραγωγή) (GWh) Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο των ΑΠΕ για το 2020 (%) 0,3 0,2 0,2 0,3 Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο για το βιοαέριο για το 2020 (%) 4,4 2,9 2,5 4,2 Εγκατεστημένη ισχύς (MW) 28,5 18,8 16,7 27,1 Αριθμός μονάδων βιοαερίου (εγκατεστημένης ισχύος 0,5 MW) Νέες θέσεις εργασίας Αριθμός νοικοκυριών στα οποία παρέχεται ηλεκτρική ενέργεια Επενδύσεις (M ) 89,4 59,0 52,3 85,2 Βασικά αποτελέσματα: Ετήσια εξοικονόμηση περίπου kt εκπομπών CO 2 ή 0,73% των εθνικών εκπομπών για το Συνεισφορά σε ποσοστό 1,1% του εθνικού στόχου των ΑΠΕ για το 2020 και σε ποσοστό 14% του εθνικού στόχου για το βιοαέριο. Συνολική εγκαταστημένη ισχύς περίπου 91 MW επενδυτικού κόστους 286 εκατομμύρια. Περίπου 182 νέες μικρές μονάδες βιοαερίου (0,5 MW η κάθε μία) που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Εξοικονόμηση περίπου t/έτος συμβατικών λιπασμάτων αξίας /έτος. Κάλυψη ηλεκτρικών αναγκών νοικοκυριών από την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το βιοαέριο σε μονάδες συμπαραγωγής. 19

20 Μελέτες περίπτωσης Σλοβενία Χάρτης της Σλοβενίας με τις περιοχές μελέτης του BiogasIN Η πρωτογενής παραγωγή ενέργειας από βιοαέριο στη Σλοβενία αυξήθηκε κατά 59% μεταξύ 2008 και Αυτή είναι μια σημαντική αύξηση, η οποία οδήγησε σε παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από βιοαέριο ίση με 68,8 GWhel το Το ποσό αυτό καλύπτει την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας περίπου τετραμελών νοικοκυριών κατά τη διάρκεια ενός έτους 6. Η περιοχή Pomurska βρίσκεται στο βόρειο ανατολικό τμήμα της Σλοβενίας, καταλαμβάνει έκταση km 2 και έχει κατοίκους. Είναι, κατά κύριο λόγο, μια γεωργική περιοχή με καλλιέργειες που αντιπροσωπεύουν πάνω από τα ¾ της συνολικής χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης, ποσοστό διπλάσιο από το μέσο όρο της Σλοβενίας. Ωστόσο, η γεωγραφική της θέση και οι υποδομές της επηρεάζουν αρνητικά την οικονομική ευρωστία της περιοχής. Η περιοχή Savinjska πήρε το όνομά της από τον ποταμό Savinja, ο οποίος εκτείνεται κατά μήκος της κοιλάδας που βρίσκεται στα ανατολικά της Κεντρικής Σλοβενίας. Στην περιοχή αυτή που καταλαμβάνει έκταση km 2, ζουν κάτοικοι. Τα δάση καλύπτουν σχεδόν το 57% της επιφάνειας της περιοχής, ενώ το 40% ή εκτάρια χρησιμοποιούνται στην γεωργία. Τα κυριότερα γεωργικά προϊόντα είναι τα σιτηρά για διατροφή και χορτονομή. Η κτηνοτροφία κυριαρχείται από μεικτό τρόπο ελεύθερης και σταβλισμένης κτηνοτροφίας. Η περιοχή Gorenjska, η οποία βρίσκεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στις Άλπεις, καταλαμβάνει έκταση km 2 και έχει κατοίκους. Το 26% της επιφάνειας της περιοχής αποτελείται από γεωργική γη, η οποία χαρακτηρίζεται τόσο από ανεπτυγμένη κτηνοτροφία όσο και από την εκμετάλλευση των δασών. Επιπλέον, η περιοχή Gorenjska είναι μια από τις πιο αναπτυγμένες οικονομικά περιοχές της Σλοβενίας με έναν ισχυρό και ποικίλο τομέα βιομηχανίας, χειροτεχνίας και τουρισμού. Η περιοχή Spodnjeposavska είναι η μικρότερη από τις τέσσερις περιοχές μελέτης, με έκταση km 2 και κατοίκους. Χάρη στις ευνοϊκές φυσικές συνθήκες για γεωργική δραστηριότητα η περιοχή εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται ως αγροτική. Η κυρίαρχη δραστηριότητα του πρωτογενούς τομέα είναι η κτηνοτροφία. Η περιοχή Spodnjeposavska παρέχει το μεγαλύτερο μερίδιο της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από όλες τις περιοχές της Σλοβενίας. Βρίσκεται δε στην πρώτη θέση, λόγω του γεγονότος ότι ο μόνος πυρηνικός σταθμός στη Σλοβενία, χωροθετείται εδώ. 6 Ο υπολογισμός έγινε με την παραδοχή κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας kwh/έτος. 20

21 Οφέλη του βιοαερίου Οφέλη του βιοαερίου στη Σλοβενία Σύμφωνα με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, βάσει της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ, οι στόχοι για τις ΑΠΕ στη Σλοβενία μέχρι το 2020 είναι το μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας να αυξηθεί στο 25%. Η συνεισφορά (εγκατεστημένη ισχύς, ακαθάριστη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας) που αναμένεται από το βιοαέριο στη Σλοβενία για την επίτευξη των δεσμευτικών στόχων του έτους 2020 έχει υπολογιστεί σε 61 MW ή 365 GWh (32kΤΙΠ). Η Σλοβενία επικύρωσε το πρωτόκολλο του Κιότο στις 2 Αυγούστου, 2002 (τέθηκε σε ισχύ στις 16 Φεβρουαρίου 2005). Ο στόχος για τη Σλοβενία είναι η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% σε σύγκριση με το έτος βάσης. Η απογραφή του 2008 έδειξε ότι οι εκπομπές CO 2 ανήλθαν σε 21,3 εκατομμύρια τόνους, που σημαίνει 4,6% αύξηση την περίοδο μεταξύ του έτους βάσης και του Η εκμετάλλευση βιοαερίου, χρησιμοποιώντας το 100% του διαθέσιμου δυναμικού κοπριάς στις τέσσερις περιοχές μελέτης στη Σλοβενία, μπορεί να δώσει τα ακόλουθα αποτελέσματα: Δυνητικά οφέλη στις περιοχές μελέτης Pomurska Savinjska Gorenjska posavska Spodnje- Εξοικονόμηση εκπομπών (ktco 2 /έτος) 175,0 251,5 98,7 53,7 Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) (τόνοι/έτος) Εξοικονόμηση λιπασμάτων (Urea-Ammonium Nitrate) ( /έτος) Παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (συμπαραγωγή) (GWh) Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο των ΑΠΕ για το 2020 (%) 1,2 2,3 1,2 0,5 Μερίδιο του βιοαερίου στον εθνικό στόχο για το βιοαέριο για το 2020 (%) 12,2 23,9 13,0 5,7 Εγκατεστημένη ισχύς (MW) 7,8 15,3 8,3 3,6 Αριθμός μονάδων βιοαερίου (εγκατεστημένης ισχύος 0,5 MW) Νέες θέσεις εργασίας Αριθμός νοικοκυριών στα οποία παρέχεται ηλεκτρική ενέργεια Επενδύσεις (M ) 24,5 48,1 26,1 11,4 Βασικά αποτελέσματα: Ετήσια εξοικονόμηση περίπου 579 kt εκπομπών CO 2 ή 2,72% των εθνικών εκπομπών για το Συνεισφορά σε ποσοστό 1,3% του εθνικού στόχου των ΑΠΕ για το 2020 και σε ποσοστό 5,2% του εθνικού στόχου για το βιοαέριο. Συνολική εγκαταστημένη ισχύς περίπου 35 MW επενδυτικού κόστους 110 εκατομμύρια. Περίπου 70 νέες μικρές μονάδες βιοαερίου (0,5 MW η κάθε μία) που δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας. Εξοικονόμηση περίπου t/έτος συμβατικών λιπασμάτων αξίας /έτος. Κάλυψη ηλεκτρικών αναγκών νοικοκυριών από την ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται από το βιοαέριο σε μανάδες συμπαραγωγής. 21

22 Συμπεράσματα Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει μια σειρά από απαιτητικούς στόχους σε ό,τι αφορά στο κλίμα και στην ενέργεια που πρέπει να επιτευχθούν μέχρι το 2020, γνωστό ως το πακέτο « ». Αυτό περιλαμβάνει: τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 20% κάτω από τα επίπεδα του 1990, ποσοστό 20% της κατανάλωσης ενέργειας της ΕΕ να προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές, μείωση κατά 20% στη χρήση πρωτογενούς ενέργειας σε σύγκριση με τα προβλεπόμενα επίπεδα, που θα επιτευχθεί με τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης. Σύμφωνα με την τελευταία περίληψη της έκθεσης της ΕΕ για την απογραφή των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου του 2010, οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου χωρίς LULUCF (χρήσεις γης, αλλαγή χρήσης γης και δασοπονία), στην ΕΕ-27 μειώθηκαν κατά 11,3% μεταξύ 1990 και 2008 (627 εκατομμύρια τόνοι CO 2 -eq ). Οι εκπομπές μειώθηκαν κατά 2,0% (- 99 εκατ. τόνοι CO 2 -eq) μεταξύ 2007 και Οι εκπομπές το 2008 για την ΕΕ-27 ήταν 12,3% χαμηλότερες από τις εκπομπές του Οι συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε CO 2 -eq (χωρίς LULUCF) το 2008 ανήλθαν σε 4.939,7 εκατομμύρια τόνους. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα διαδραματίσουν έναν κρίσιμο ρόλο για να ανταποκριθεί η ΕΕ στους δεσμευτικούς στόχους του 2020 και το βιοαέριο είναι μία από αυτές. Όλες οι επιλεγμένες χώρες και οι περιοχές μελέτης του έργου έχουν σημαντικό δυναμικό εξοικονόμησης εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με την εκτίμηση του έργου BiogasIN, 4.543,14 kt CO 2 eq μπορούν να εξοικονομηθούν, ποσό το οποίο αντιπροσωπεύει το 0,8% των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις χώρες-στόχο του BiogasIN για το έτος Το 2009, 8,3 εκατομμύρια ΤΙΠ πρωτογενούς ενέργειας παρήχθησαν στην ΕΕ από βιοαέριο και 25,2 TWh ηλεκτρικής ενέργειας (Eurobserv er, 2010). Στις 28 περιοχές μελέτης 0,883 εκατ. ΤΙΠ πρωτογενούς ενέργειας μπορούν να παραχθούν από μονάδες παραγωγής βιοαερίου και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από το θεωρητικό δυναμικό βιοαερίου (με τη χρήση 100% κτηνοτροφικών αποβλήτων σε εργοστάσια συμπαραγωγής) εκτιμάται σε GWh ή 9,5% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας το 2008 στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα έργα βιοαερίου έχουν υψηλό κόστος επένδυσης και τα έσοδα προέρχονται κυρίως από την εγγυημένη τιμή πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ. Η θεωρητική συνολική εγκατεστημένη ισχύς εκτιμήθηκε περίπου σε 321 MW και οι επενδύσεις θα είναι της τάξης του ενός δισ. ευρώ. Το χωνεμένο υπόλειμμα έχει βελτιωμένη ικανότητα λίπανσης, λόγω της ομοιογένειας και της υψηλότερης διαθεσιμότητας των θρεπτικών συστατικών. Η αξιοποίηση του χωνεμένου υπολείμματος ως εδαφοβελτιωτικό μπορεί να αντικαταστήσει τη χρήση των ορυκτών λιπασμάτων και έχει τουλάχιστον οικονομική και περιβαλλοντική διάσταση. Στις 28 περιοχές μελέτης του BiogasIN η χρήση ορθών γεωργικών πρακτικών για τη διαχείριση της κοπριάς (Οδηγία για τη νιτρορύπανση) μπορεί να οδηγήσει σε εξοικονόμηση συμβατικών λιπασμάτων κατά τόνους/έτος (Urea-Ammonium Nitrate) αξίας περίπου 39 εκατ. ευρώ ανά έτος. Στην περίπτωση των μικρών μονάδων κλίμακας αγροκτήματος η μερική απασχόληση του γεωργού μπορεί να δώσει οφέλη και παράλληλα νέες ευκαιρίες εσόδων. Η υλοποίηση μονάδων βιοαερίου μπορεί να αυξήσει άμεσα ή έμμεσα τις θέσεις εργασίας κατά τη διάρκεια όλων των φάσεων του έργου και τη συνολική διάρκεια ζωής του. Στο πλαίσιο του έργου BiogasIN εκτιμήθηκε ότι περίπου 640 νέες μικρές μονάδες παραγωγής βιοαερίου (0,5 MW η κάθε μία) μπορούν να εγκατασταθούν στις περιοχές μελέτης δημιουργώντας περίπου νέες θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με τη Γερμανική Ένωση Βιοαερίου (Fachverband Biogas e.v.) και τον Eurobserv er, ο τομέας του βιοαερίου στη Γερμανία έχει δημιουργήσει περίπου θέσεις εργασίας το Σήμερα, υπάρχουν περίπου μονάδες βιοαερίου στη γερμανική ύπαιθρο. Επίσης, οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, με σημαντικό ακόμα γεωργικό τομέα, μπορούν να επωφεληθούν από την ανάπτυξη του βιοαερίου, καθώς συμβάλλει άμεσα στη δημιουργία αγροτικού εισοδήματος. 22

23 Εταίροι Καλωσήλθατε στο έργο BiogasIN To BiogasIN έχει ως στόχο να δημιουργήσει βιώσιμες αγορές βιοαερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη: Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Ελλάδα, Λετονία, Ρουμανία και Σλοβενία, με: την ανάδειξη των ωφελών του βιοαερίου για τις τοπικές κοινωνίες τον εξορθολογισμό της αδειοδοτικής διαδικασίας επενδύσεων βιοαερίου τη δημιουργία νέων τρόπων χρηματοδότησης για επενδύσεις βιοαερίου Το αναμενόμενο αποτελέσμα του έργου θα είναι αύξηση των επενδύσεων στον τομέα του βιοαερίου στις επιλεγμένες χώρες και ευρύτερα. Συντονιστής Εταίροι Energy Institute Hrvoje Pozar (EIHP), Κροατία WIP Renewable Energies (WIP), Γερμανία European Biogas Association (EBA), Βέλγιο Fraunhofer (IWES), Γερμανία Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), Ελλάδα Czech Biogas Association (CzBA), Τσεχία EKODOMA, Λετονία Energoproekt, JSC (ENPRO), Βουλγαρία Razvojna Agencija Sinergija, Σλοβενία Trinergi Grup (TG), Ρουμανία 23

24 Επικοινωνία Biljana Kulisic Tηλ.: Fax: Κωνσταντίνος Σιούλας ksioulas@cres.gr Tηλ.: Fax: Το έντυπο «Γνωρίζετε ότι το βιοαέριο...;» αποτελεί παραδοτέο (D2.7) του έργου BiogasIN (Ανάπτυξη βιώσιμης αγοράς βιοαερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, αριθμός συμβολαίου IEE/09/848). Το έργο BiogasIN ξεκίνησε τον Μάιο του 2010, έχει διάρκεια 30 μήνες και υποστηρίζεται από το πρόγραμμα Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη (Intelligent Energy Europe - IEE). Η επιμέλεια του εντύπου έγινε από το ΚΑΠΕ και την WIP με την συνεισφορά και την συνεργασία των εταίρων του έργου BiogasIN. Η πλήρης ευθύνη για το περιεχόμενο αυτής της δημοσίευσης εναπόκειται στους συντάκτες της. Δεν απεικονίζει κατ ανάγκη την άποψη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είναι αρμόδια για οποιαδήποτε χρήση που μπορεί να γίνει των πληροφοριών που περιλαμβάνονται σ αυτήν. 19ο χλμ. Λ. Μαραθώνος, Πικέρμι Αττικής Tηλ.: , Fax: cres@cres.gr