Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµ ιο Αθηνών Παιδαγωγικό Τ µ ή µ α ηµ οτικής Εκπαίδευσης

Transcript

1 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµ ιο Αθηνών Παιδαγωγικό Τ µ ή µ α ηµ οτικής Εκπαίδευσης ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ Α ΡΙΑΝΟΥ ιδακτικό σενάριο διερεύνησης για την Ιστορία 7 ο ΠΑΚΕ Εργασία των ιαµαντής Κωνσταντίνος Τερζίδης Σωτήριος Θεµατική Ενότητα: 3 ιδάσκων: Αθανασία Ράπτη Βοηθός διδάσκουσα: Ιουλία Φουρτούνη

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ Α ΡΙΑΝΟΥ... 1 Εισαγωγή περιγραφή εργασίας... 3 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ... 4 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ... 5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΚΕΠΤΙΚΟ... 6 ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ... 7 Ι ΑΚΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΤΡΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΡΟΣ ΕΥΤΕΡΟ ΑΦΟΡΜΗΣΗ ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

3 Εισαγωγή περιγραφή εργασίας Η εργασία χωρίζεται σε τέσσερα µέρη. Το πρώτο µέρος είναι η αναλυτική ανάπτυξη ενός σεναρίου διδασκαλίας της Ιστορίας στην Ε τάξη του ηµοτικού Σχολείου, µε τη χρήση ΤΠΕ. Στο δεύτερο µέρος παρουσιάζεται η αφόρµηση, από την οποία θα ξεκινήσει διαπραγµάτευση των θεµάτων του σεναρίου. Στο τρίτο µέρος παρουσιάζονται τα φύλλα εργασίας µε τα οποία θα υλοποιηθεί το σενάριο. Στο τέταρτο µέρος δίδεται ένα παράδειγµα της παρουσίασης που σχεδιάζεται να κάνουν τα παιδιά. Όλα τα παραπάνω έχουν συνταχθεί όπως αυτά θα µπορούσαν να περιλαµβάνονται σε ένα «βιβλίο εκπαιδευτικού», δηλαδή µε οδηγίες και επεξηγήσεις που απευθύνονται στο εκπαιδευτικό. Το αρχείο της εργασίας είναι το: ΙΣΤΟΡΙΑ\Scenario_Roman_History\scenario Στο ίδιο φάκελο υπάρχουν τα αρχεία erga.ppt και erga.pps, που είναι η αφόρµηση µε την οποία ξεκινά η υλοποίηση του σεναρίου µε τους µαθητές. Ο φάκελος Scenario_Roman_History είναι ο φάκελος µε την ακριβή µορφή όπως θα έχει αντιγραφεί στην επιφάνεια εργασίας των υπολογιστών των µαθητών. Σηµειώνεται ότι οι µαθητές θα έχουν και εκτυπωµένα τα Φύλλα Εργασίας, αλλά βασικά θα εργάζονται «πάνω τους» στον υπολογιστή. Κάθε οµάδα µαθητών θα εργαστεί στο δικό της υποφάκελο. Πλήρης, στην εργασία µας, είναι ο υποφάκελος ΟΜΑ Α ΤΟΥ ΒΟΡΑ που αφορά τη µια από τις οµάδες. Σε αυτόν περιλαµβάνονται τα αρχεία µε τα οποία θα εργαστούν οι µαθητές και είναι: Fyllo1.doc (Φύλλο Εργασίας 1) Fyllo2.doc (Φύλλο Εργασίας 2) NorthPresentation.ppt (πρότυπη παρουσίαση την οποία θα αναπτύξουν τα παιδιά µε βάση το Φύλλο Εργασίας 2) Στον αρχικό φάκελο (ΙΣΤΟΡΙΑ\Scenario_Roman_History\) περιλαµβάνεται και το αρχείο NorthPresentation_example.ppt, που είναι η πρότυπη παρουσίαση συµπληρωµένη από εµάς ως παράδειγµα για το δάσκαλο. 3

4 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΣΕΝΑΡΙΟ 4

5 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ Γνωστικό αντικείµενο: Ιστορία Ε ηµοτικού Γνωστικά αντικείµενα µε τα οποία συνδέεται: Γεωγραφία Γλώσσα Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή Πληροφορική Θεµατική ενότητα: Οι Έλληνες και οι Ρωµαίοι Κεφάλαιο: Οι Έλληνες «κατακτούν» τους Ρωµαίους µε τον πολιτισµό τους Η Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία, µια υπερδύναµη του αρχαίου κόσµου Η καθηµερινή ζωή στην Αρχαία Ρώµη 5

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΚΕΠΤΙΚΟ Το µάθηµα της Ιστορίας διαδραµατίζει σηµαντικό ρόλο, τόσο στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των µαθητών, όσο και στην καλλιέργεια ιστορικής σκέψης και ιστορικής συνείδησης. Εξάλλου, ο σκοπός του µαθήµατος της Ιστορίας µπορεί να αναχθεί στο γενικότερο σκοπό της εκπαίδευσης, που αναφέρεται στη δηµιουργία υπεύθυνων πολιτών. Σύµφωνα µε τις σύγχρονες παιδαγωγικές αντιλήψεις, το βάρος µετατίθεται στη διδακτική διαδικασία, η οποία στρέφεται σε διερευνητικές µεθόδους, µε στόχο «να µάθει ο µαθητής πώς να µαθαίνει», και όχι να συσσωρεύει µεγάλο αριθµό πληροφοριών, αυτών που εντάσσονται στη «δηλωτική γνώση». Κατά συνέπεια, η προσπάθεια του εκπαιδευτικού χρειάζεται να επικεντρωθεί σε διερευνητικές και οµαδοσυνεργατικές µεθόδους, που θα επιτρέψουν στους µαθητές την προσωπική εµπλοκή στη διαδικασία της γνώσης. Η θεµατική ενότητα της ιστορίας της Ρώµης, τόσο στο τέλος της ηµοτικού, όσο και στην αρχή της Ε, υποτιµάται µε την εξής έννοια: Η έκτασή της είναι µικρή και το βάρος πέφτει κυρίως στην κατάκτηση από τους Ρωµαίους και τα αρνητικά της. Έτσι δε δίδεται το βάρος που πιστεύουµε ότι θα έπρεπε σε στοιχεία της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας, που αφενός µεν κατέχουν σηµαντική θέση στην παγκόσµια ιστορία, αφετέρου δε, είναι οι βάσεις στις οποίες στηρίχτηκε η ανάπτυξη και η ακµή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Τέτοια στοιχεία είναι η κρατική και η κοινωνική οργάνωση, το σύστηµα διοίκησης, η στρατιωτική οργάνωση, το ίκαιο, τα µεγάλα έργα υποδοµής, η αρχιτεκτονική. Σε κάποια από αυτά τα στοιχεία, εστιάζει το συγκεκριµένο σενάριο, µε τρόπο τέτοιο που αφενός µεν να δώσει την ευκαιρία να γίνουν συγκρίσεις µε στοιχεία του ελληνικού πολιτισµού, που σαφώς επηρέασαν τους Ρωµαίους και αφετέρου να υπάρξει µια διερεύνηση και γνωριµία, που θα δώσει στα παιδιά αργότερα την ευκαιρία να αναγνωρίσουν τα στοιχεία αυτά στη βυζαντινή, αλλά και τη νεότερη ιστορία. Το σενάριο αυτό, κινείται στο «χώρο» τριών κεφαλαίων του βιβλίου της Ε ηµοτικού και θα εκτείνεται σε δύο διδακτικές ώρες, ενσωµατώνοντας και στοιχεία από άλλα γνωστικά αντικείµενα. Κεντρική του ιδέα είναι η διερεύνηση και η ανακάλυψη στοιχείων του πολιτισµού και της κοινωνίας της Αρχαίας Ρώµης, τα οποία είναι καινοτοµίες που είναι σηµαντικές ακόµη και σήµερα, είτε διότι επηρέασαν σηµαντικά την πορεία και ανάπτυξη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας είτε, τέλος, διότι αποτέλεσαν «συνδετικό κρίκο» µεταξύ της αρχαίας ελληνικής και της βυζαντινής ιστορίας. Στην υλοποίηση του σεναρίου, οι µαθητές καλούνται να εργαστούν σε οµάδες, αναλαµβάνοντας ρόλους σε µια αποστολή. Αυτή η αποστολή αποτελεί µέρος µιας συνολικότερης διαδικασίας. Στο τέλος οι οµάδες καλούνται να «ενώσουν τις δυνάµεις τους και να παρουσιάσουν µια κοινή εργασία». 6

7 ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Περιεχόµενο: Το σενάριο αφορά δύο γενικότερα θέµατα: Την ανάπτυξη της Αρχαίας Ρώµης σε θέµατα που σχετίζονται µε τον πολιτισµό και την καθηµερινή ζωή και συγκεκριµένα: Αρχιτεκτονική ηµόσια θεάµατα Κοινωνική Οργάνωση Πολιτική και στρατιωτική οργάνωση Εικαστικές τέχνες Τις επιρροές που δέχτηκε σε αυτούς τους τοµείς από την Ελλάδα, αλλά και ποια από τα στοιχεία αυτά αποτελούν ιδιαίτερα συµβολή της Ρώµης στον πολιτισµό. Έννοιες: Ήδη, τόσο από το πρώτο µάθηµα της Ιστορίας της Ε ηµοτικού, όσο και από τα τελευταία µαθήµατα της Ιστορίας της ηµοτικού, οι µαθητές έχουν έρθει σε επαφή µε την Αρχαία Ρώµη και την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωµαίους. Οι έννοιες µε τις οποίες έχουν ασχοληθεί, σχετικά µε τη Ρώµη και την Αρχαία Ελλάδα και που επιδιώκεται να τις εµπεδώσουν όσο γίνεται καλύτερα, να τις επεκτείνουν και να εµβαθύνουν σε αυτές, όσο και οι νέες µε τις οποίες επιδιώκεται να έρθουν σε επαφή είναι: 7

8 PAX ROMANA ικαιοσύν η Ασφάλεια Ειρήνη Κοιν ωνική οργάν ωση Πολυπολιτισµικός χαρακτήρας θεσµοί και νοµοθεσία στρατιωτι κή ισχύς εξασφαλίζει απολ αµβάνει συ γκρότη ση έκφραση επιρροή Αρχιτεκτονική επιρροή Θρησκεία Κράτος Κοιν ωνία χρ ηστι κό τητα Έργα κοινής ωφέ λειας Ελληνορωµαϊκός Πολιτισµός ηµόσια θεάµατα Πολιτισµός Αρχαίο ράµα Ρώµη Πολεµική κατάκτηση Ρωµαιοκρατία Κατάκτηση Πολιτιστική Επιρροή Υποταγή Εξέγερση Ελληνικός Πολιτισµός Αρχαιολογικός χώρος Αρχαιολογικό εύρηµα Ιστορική πηγή Ιστορική Έρευν α Τοµέας Νέες έννοιες "Γνωστές" έννοιες Η ενασχόληση φυσικά µε τις έννοιες αυτές δεν εξαντλείται στο παρόν σενάριο. Ο χρόνος είναι πάντοτε ένα βασικό στοιχείο στην υλοποίηση των σεναρίων και θέτει σηµαντικούς περιορισµούς. Για αυτό δεν εκλαµβάνεται ως µειονέκτηµα το γεγονός ότι κάθε οµάδα µαθητών θα δώσει διαφορετικό βάρος σε κάθε έννοια και ίσως να µην «αγγίξει» και κάποια από αυτές. Μέσα όµως από τη συνολική δουλειά στο τέλος, οι διάφορες οπτικές γωνίες θα συγκλίνουν, πιστεύουµε µε αποτελεσµατικό τρόπο. Προϋπάρχουσες γνώσεις: Στην αρχή της Ε ηµοτικού, είναι µεγάλο το εύρος των γνώσεων και δεξιοτήτων που φέρουν µαζί τους τα παιδιά από τις προηγούµενες τάξεις και φυσικά από την ανάπτυξή τους στο περιβάλλον τους, κοινωνικό και πολιτισµικό. Λόγω της πολυµορφίας των τάξεων που οφείλεται όχι µόνο στους µαθητές που προέρχονται από άλλες χώρες, αλλά και στη δεδοµένη 8

9 κοινωνικοπολιτισµική διαφοροποίηση και των γηγενών παιδιών, είναι βέβαιο ότι δεν θα έχουν όλα τα παιδιά το ίδιο γνωσιακό υπόβαθρο. Είναι αναµενόµενο αλλά όχι βέβαιο-, οι µαθητές/τριες, σύµφωνα µε το ΑΠΣ της Ιστορίας, της Πληροφορικής και της Γλώσσας ηµοτικού, στο τέλος της τάξης και την αρχή της Ε τάξης του ηµοτικού να Α. ηλωτική γνώση έχουν γνωρίσει τις εξελίξεις στα γράµµατα τις τέχνες και τις επιστήµες κατά την ελληνιστική περίοδο έχουν γνωρίσει τις επιδράσεις που άσκησε ο ελληνικός πολιτισµός στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και στη Ρώµη έχουν γνωρίσει τα κυριότερα γεγονότα που συνδέονται µε την ίδρυση και δηµιουργία του Ρωµαϊκού Κράτους (έχουν συνδέσει την δηµιουργία της Ρώµης µε την Ελλάδα, µέσω του µύθου της ίδρυσής της από τον Αινεία) και την ιστορική πορεία από την ισχυροποίηση και την επέκτασή του, µέχρι την Pax Romana έχουν συγκρίνει την κοινωνική οργάνωση Ρώµης Αθήνας Σπάρτης έχουν έρθει σε επαφή µε το αρχαίο ελληνικό θέατρο, τόσο µε τρόπο δηλωτικό, όσο και µε τρόπο αισθητικό (µέσα από εικόνες, βίντεο) και βιωµατικό (παρακολούθηση παραστάσεων) έχουν εκτιµήσει την αξία του αρχαίου δράµατος στην παγκόσµια ιστορία του θεάτρου Β. ιαδικαστική γνώση είναι ικανοί να εντοπίζουν στο χάρτη τα ελληνιστικά κράτη και τη Ρώµη είναι ικανοί να περιγράφουν εικόνες προφορικά και γραπτά είναι ικανοί να αναγνωρίζουν σε αρχαία ελληνικά κείµενα λέξεις της Νέας Ελληνικής έχουν επισκεφτεί µουσεία και είναι ικανοί να εστιάζουν σε συγκεκριµένα ευρήµατα, συνδέοντάς τα µεταξύ τους και µε την εποχή την οποία δηµιουργήθηκαν είναι ικανοί να αιτιολογούν τις απόψεις τους, µε απλό τρόπο, κάνοντας χρήση πηγών (γραπτών και οπτικοακουστικών) έχουν αρχίσει να διερευνούν το γνωστικό πεδίο της ιστορίας είτε από πηγές στην τάξη είτε µε επισκέψεις σε αρχαιολογικούς και ιστορικούς χώρους, µε επιστηµονικό τρόπο έχουν ήδη εξασκηθεί στο να εκτιµούν την αξία των πηγών ως στοιχείων απαραίτητων για την ιστορική γνώση κατέχουν βασικές δεξιότητες χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή και συγκεκριµένα µπορούν να γράψουν και να µορφοποιήσουν µικρά κείµενα στον επεξεργαστή κειµένων, όπως και να εισάγουν σε αυτά εικόνα έχουν γνωρίσει την αναζήτηση πληροφοριών σε ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες και λεξικά, όπως και στο διαδίκτυο µπορούν να ζωγραφίζουν σε απλά ψηφιακά περιβάλλοντα ζωγραφικής Γ. Εννοιολογική γνώση 9

10 γνωρίζουν τις έννοιες Αρχαιολογικός χώρος Μουσείο Αρχαιολογικό εύρηµα Αρχαίο ράµα Ιστορική πηγή Ρωµαιοκρατία Υποταγή Αυτονοµία Εξέγερση Κατάκτηση Ελληνορωµαϊκός πολιτισµός Αρχιτεκτονικός ρυθµός Κοινωνική τάξη Γ. Στάσεις Στους µαθητές/τριες αρέσει να επισκέπτονται µουσεία και αρχαιολογικούς χώρους αρέσει να αναζητούν στοιχεία έργων τέχνης και αρχαιολογικών ευρηµάτων αρέσει να παρακολουθούν θεατρικές παραστάσεις Στην ανάπτυξη του σεναρίου αυτού, γίνεται προσπάθεια να ενισχυθούν όσες από τις παραπάνω γνώσεις χρειάζεται. Επίσης, για να µπορέσουν τα παιδιά να αναπληρώσουν στην πορεία κάποιες πιθανές ελλείψεις και να ανταποκριθούν στην υλοποίησή του, πρέπει να µην εκλάβουµε ως δεδοµένες κάποιες από αυτές, αλλά από το σχεδιασµό του σεναρίου ακόµη να τις προσεγγίζουµε µε τρόπο που να τις ενισχύουµε και αν δεν υπάρχουν να δίνουµε την ευκαιρία να αναπληρωθεί η έλλειψή τους. Προαπαιτούµενες γνώσεις: Οι γνώσεις και στάσεις που είναι απαραίτητο να υπάρχουν, ώστε να µπορέσουν τα παιδιά ν ανταποκριθούν µε επάρκεια είναι: ιαδικαστική γνώση είναι ικανοί να εντοπίζουν στο χάρτη ζητούµενες περιοχές και ειδικά της Μεσογείου είναι ικανοί να περιγράφουν εικόνες προφορικά και γραπτά είναι ικανοί να εστιάζουν σε συγκεκριµένα αρχαιολογικά ευρήµατα, συνδέοντάς τα µεταξύ τους και µε την εποχή την οποία δηµιουργήθηκαν είναι ικανοί να αιτιολογούν τις απόψεις τους, µε απλό τρόπο, κάνοντας χρήση πηγών (γραπτών και οπτικοακουστικών) κατέχουν βασικές δεξιότητες χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή και συγκεκριµένα µπορούν να γράψουν και να µορφοποιήσουν µικρά κείµενα στον 10

11 επεξεργαστή κειµένων, όπως και να εισάγουν σε αυτά εικόνα έχουν γνωρίσει την αναζήτηση πληροφοριών σε ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες και λεξικά, όπως και στο διαδίκτυο Εννοιολογική γνώση γνωρίζουν τις έννοιες Αρχαιολογικός χώρος Μουσείο Αρχαιολογικό εύρηµα Αρχαίο ράµα Ιστορική πηγή Ρωµαιοκρατία Υποταγή Αυτονοµία Εξέγερση Κατάκτηση Ελληνορωµαϊκός πολιτισµός Αρχιτεκτονικός ρυθµός Κοινωνική τάξη Στάσεις Στους µαθητές/τριες αρέσει να αναζητούν στοιχεία έργων τέχνης και αρχαιολογικών ευρηµάτων Γενικοί διδακτικοί στόχοι: Σύµφωνα µε το ΕΠΠΣ, γενικός σκοπός διδασκαλίας της Ιστορίας είναι η ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης και της ιστορικής συνείδησης. Η γνώση του παρελθόντος για την κατανόηση του παρόντος και το σχεδιασµό του µέλλοντος, υφίσταται ως βασική ιδέα για τον προσδιορισµό της ιστορικής συνείδησης και της ιστορικής σκέψης. Ειδικότερα, η ανάπτυξη ιστορικής σκέψης αφορά την κατανόηση των ιστορικών γεγονότων και τη σύνδεση αιτίων και αποτελεσµάτων, ενώ η καλλιέργεια ιστορικής συνείδησης αφορά την κατανόηση της συµπεριφοράς του ανθρώπου σε συγκεκριµένες καταστάσεις και την εξασφάλιση των προϋποθέσεων για την εκδήλωση υπεύθυνης συµπεριφοράς στο παρόν και το µέλλον. Ο σκοπός της ιστορικής σκέψης και της ιστορικής συνείδησης συνδέεται έτσι µε το γενικότερο σκοπό της εκπαίδευσης που αναφέρεται στην προετοιµασία συνειδητών πολιτών. Οι γενικοί στόχοι του µαθήµατος της Ιστορίας, που σχετίζονται µε το συγκεκριµένο σενάριο, όπως περιγράφονται στο ΑΠΣ, είναι οι παρακάτω: Οι µαθητές 11

12 Να έχουν µια πρώτη εξοικείωση µε τον ιστορικό τρόπο σκέψης. Να γνωρίσουν σηµαντικά γεγονότα και εξελίξεις της ελληνικής Ιστορίας από την αρχαιότητα ως σήµερα, καθώς και στοιχεία της Ιστορίας των άλλων πολιτισµών και λαών. Να βιώσουν την αλλαγή που συντελείται στην καθηµερινή ζωή των ανθρώπων σε διάστηµα µακρών χρονικών περιόδων. Να συνειδητοποιήσουν τη σηµασία του γεωγραφικού παράγοντα για τη διαµόρφωση της ιστορικής εξέλιξης ενός τόπου. Να ενηµερωθούν για τις κοινωνικές, πολιτισµικές, θρησκευτικές και εθνικές διαφοροποιήσεις των κοινωνιών τις οποίες µελετούν. Να συνειδητοποιήσουν την αναγκαιότητα της ειρηνικής συνύπαρξης, της αλληλοκατανόησης και της συνεξέλιξης των λαών. Να γνωρίσουν τις ιδέες, τις πεποιθήσεις και τις στάσεις των ανθρώπων στην ιστορική τους πορεία. Να θέτουν ερωτήσεις και να δίνουν απαντήσεις, σχετικές µε τη διδασκόµενη ιστορική ύλη. Να εντοπίζουν, να επιλέγουν και να οργανώνουν απλές ιστορικές πληροφορίες µέσα από µια ποικιλία πηγών χρησιµοποιώντας την τεχνολογία, ή άλλα µέσα για να ανακοινώνουν απλά ιστορικά θέµατα. Να διδαχθούν πώς να οργανώνουν και πώς να ανακοινώνουν την ιστορική τους γνώση και άποψη µε ποικίλους τρόπους, προφορικά, γραπτά, µέσω διαφόρων τεχνικών αφήγησης. Να εξοικειωθούν µε την ορολογία της ιστορικής επιστήµης και να οικειωθούν το αναγκαίο λεξιλόγιο για την κατανόηση των συγκεκριµένων περιόδων και θεµάτων που διδάσκονται (π.χ. έθνος, πολιτισµοί, εισβολή, κατάκτηση, υποδούλωση κ.λ.π.). Οι παραπάνω στόχοι είναι ευρείς και γενικά διατυπωµένοι. Στη συνέχεια, οι στόχοι αυτοί γίνονται πιο συγκεκριµένοι και οι ειδικοί στόχοι πια, κατανέµονται στις δραστηριότητες µε τις οποίες θα ασχοληθούν τα παιδιά. Ειδικοί διδακτικοί στόχοι: Με το σενάριο αυτό οι µαθητές/ τριες επιδιώκεται να Α. ηλωτική γνώση µπορούν να ξεχωρίσουν διάφορα είδη κτισµάτων, µέσα από αναπαραστάσεις τους και φωτογραφίες τους όπως είναι στη σηµερινή εποχή κατατάσσουν διάφορα ανθρώπινα έργα, ανάλογα µε τη χρησιµότητά τους και τους σκοπούς που επιτελούσαν στην εποχή τους (θρησκεία, καθηµερινή ιδιωτική ζωή, δηµόσια ζωή) συγκρίνουν τους ελληνικούς µε τους ρωµαϊκούς ναούς και κατοικίες αναγνωρίσουν συγκεκριµένα αρχιτεκτονικά στοιχεία που οι Ρωµαίοι «πήραν» από τους Έλληνες άλλα που «έδωσαν» στους Βυζαντινούς και 12

13 κατά συνέπεια κατέληξαν και πάλι στον ελληνικό χώρο, δείχνοντας τον αµφίδροµο χαρακτήρα των πολιτιστικών επιρροών (οι κίονες οι µετώπες, τα αµφιθέατρα από τη µία πλευρά, οι θόλοι οι αψίδες και τα τόξα από την άλλη). συγκρίνουν τη θρησκεία της Ρώµης στην ακµή της Αυτοκρατορίας, µε την αρχαία ελληνική και την αρχαία αιγυπτιακή και περσική. Να ανακαλύψουν τις διαδοχικές επιρροές και το συνδετικό κρίκο που αποτέλεσε ο Μέγας Αλέξανδρος µε τις εκστρατείες του και τα Ελληνιστικά Χρόνια που προηγήθηκαν της ρωµαϊκής κατάκτησης. οριοθετήσουν τη Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία στην έκταση της ακµής της και να επισηµάνουν τις περιοχές της όπου άνθησαν αρχαιότεροι πολιτισµοί, καταλήγοντας ότι όλοι αυτοί αναπτύχθηκαν στο χώρο της Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής (Μυκηναϊκός, Μινωικός, Περσικός, Αιγυπτιακός). εξηγήσουν την αναγκαιότητα µεγάλων δηµόσιων έργων, µε την έκταση που πήρε η Αυτοκρατορία και την ανάγκη δηµιουργίας ενός αποτελεσµατικού συστήµατος διοίκησης και µε την ανάπτυξη των πόλεων που δηµιουργούσε νέες ανάγκες. αναγνωρίσουν βασικά στοιχεία από την καθηµερινή ζωή της ρωµαϊκής κοινωνίας, και να συµπεράνουν τις διαφορές των κοινωνικών τάξεων (και των δούλων), όπως αυτές προκύπτουν από τις διαφορές στη κατοικία, στο ντύσιµο, στην εκπαίδευση κτλ. εξηγούν µέσα από πηγές τον τρόπο µε τον οποίο επιτεύχθηκε µια µακρά περίοδος ασφάλειας και ειρήνης στο εσωτερικό της Αυτοκρατορίας και αναγνωρίζουν το ρόλο του ικαίου στην εµπέδωσή τους. Β. ιαδικαστική γνώση είναι ικανοί να περιγράφουν εικόνες προφορικά και γραπτά είναι ικανοί να αιτιολογούν τις απόψεις τους, µε απλό τρόπο, κάνοντας χρήση πηγών (γραπτών και οπτικοακουστικών) διερευνούν το γνωστικό πεδίο της ιστορίας από πηγές στην τάξη, µε επιστηµονικό τρόπο αναπτύξουν περαιτέρω βασικές δεξιότητες χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή και συγκεκριµένα να µπορούν να γράψουν και να µορφοποιήσουν µεγαλύτερα κείµενα στον επεξεργαστή κειµένων, όπως και να εισάγουν σε αυτά εικόνες να αναζητούν πληροφορίες σε ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες και λεξικά, όπως και στο διαδίκτυο να µπορούν να κάνουν απλές µορφοποιήσεις παρουσιάσεων Γ. Εννοιολογική γνώση γνωρίζουν τις έννοιες Ρωµαϊκή Ειρήνη (Pax Romana) Ελληνορωµαϊκός πολιτισµός Αρχιτεκτονικός ρυθµός αρχιτεκτονικά στοιχεία Κοινωνική τάξη Κατάκτηση σε αντιδιαστολή µε την πολιτιστική επιρροή Γ. Στάσεις 13

14 οι µαθητές/τριες εκτιµούν την αξία των πηγών ως στοιχείων απαραίτητων για την ιστορική γνώση ενδιαφέρονται για τα µνηµεία που σώζονται από τη ρωµαϊκή εποχή ιδιαίτερα στον τόπο τους στέκονται κριτικά απέναντι στην εξουσία που επιβάλλεται µε τη βία, όποια και αν είναι η νοµιµοποίηση που αυτή επικαλείται. 14

15 Ι ΑΚΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ Η παιδαγωγική προσέγγιση: Γνωστικός και Κοινωνικός Εποικοδοµισµός Το σενάριο βασίζεται θεωρητικά στην εποικοδοµιστική προσέγγιση της γνώσης και συγκεκριµένα στις απόψεις των Piaget, Bruner, Papert, και Vygotsky. Κοινός τους άξονας είναι ότι η γνωστική δοµή είναι ένα οργανωµένο σύστηµα νοητικών δραστηριοτήτων και νέα δεδοµένα που σχετίζονται µε τις προϋπάρχουσες γνωστικές δοµές αφοµοιώνονται µε την παρεµβολή κατάλληλων µηχανισµών αφοµοίωσης (assimilation), µε συνέπεια να τροποποιούνται οι γνωστικές δοµές και να οικοδοµείται η νέα γνώση. Σηµαντικό ρόλο στη µαθησιακή διαδικασία παίζουν: Το µαθησιακό περιβάλλον Ο δάσκαλος/α ως αρωγός, εµψυχωτής, βοηθός και ενισχυτής των µαθητών στις δραστηριότητές τους Η γλώσσα και τα κοινωνικοπολιτισµικά σύµβολα που διαµεσολαβούν µεταξύ των αντικειµένων και της νόησης των µαθητών Η µορφές αναπαράστασης των αντικειµένων και των εννοιών Η οµάδα των συνοµηλίκων Τα εργαλεία που έχουν ο µαθητές στη διάθεσή τους Οι προϋπάρχουσες γνώσεις Η σηµασία της διερεύνησης και της δηµιουργικής επινόησης Το επικοδοµηστικό µοντέλο µάθησης κινείται γύρω από τους άξονες της ένταξης των νέων αντικειµένων σε προϋπάρχουσες νοητικές δοµές, της δόµησης της γνώσης βήµα βήµα, µέσα από δηµιουργικές δραστηριότητες των ίδιων των µαθητών, της ανακάλυψης της και της συνεργατικής µάθησης. Μέσα από τη γνωστική σύγκρουση και τη διαδικασία της προσαρµογής, ο µαθητής αναθεωρεί προγενέστερες αντιλήψεις και κατακτά τη νέα γνώση, πάντα µε τη συνδροµή και τη βοήθεια του / της εκπαιδευτικού. Μέσα από τη διαδικασία της µεταγνώσης µαθαίνει πώς να µαθαίνει, και έτσι ενισχύεται η αυτονόµησή του. Εξάλλου, βασική θέση της Γνωστικής Ψυχολογίας αλλά και όλων των σύγχρονων «σχολών» είναι ότι η γνώση δεν είναι συσσώρευση πληροφοριών από το δάσκαλο στο µαθητή, αλλά κατάκτηση των µηχανισµών που επιτρέπουν τη συνεχή ανταλλαγή µε το περιβάλλον και την ένταξη των νέων πληροφοριών σε νοητικά σχήµατα ώστε να αποτελέσουν νέα γνώση. Το πρόβληµα της ανακάλυψης της γνώσης και της διερευνητικής µάθησης είχε τεθεί πολύ νωρίτερα από τον J. Dewey που πρότεινε µια διαδικασία διερευνητικής µάθησης µε τα εξής στάδια: ιατύπωση του προβλήµατος Αναζήτηση του λογικού περιεχοµένου ιατύπωση υποθέσεων ιαλογισµός Έλεγχος υποθέσεων (J. Dewey, 1933). 15

16 Το ίδιο πρόβληµα απασχόλησε αρκετούς παιδαγωγούς κατά τη δεκαετία του Ο J. Bruner (1966) και άλλοι παιδαγωγοί διαπίστωσαν ότι οι µαθητές µπορούν να εµπλακούν στη διαδικασία ανακάλυψης της γνώσης, γεγονός που αυξάνει σε µεγάλο βαθµό την αυτονοµία τους, µέσα στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον τους. Εφαρµογές των απόψεων αυτών στην καθηµερινή διδακτική πράξη, που έγιναν από τότε ως σήµερα, παρουσίασαν τα εξής χαρακτηριστικά: Την επικέντρωση του ενδιαφέροντος στις βασικές έννοιες και ιδέες, και όχι στις απλές πληροφορίες. Τη χρησιµοποίηση «εργαλείων» που παρακινούν τους µαθητές να µαθαίνουν µέσα από την πράξη. Την ιδέα ότι περιεχόµενο και διαδικασία αποτελούν αδιαίρετο στοιχείο της µάθησης (B. Massialas, 1991). Η διαθεµατική προσέγγιση των διδακτικών αντικειµένων Ένα βασικό στοιχείο της θεωρίας του Piaget για την εκπαίδευση είναι και η διαθεµατικότητα, ως στρατηγική ανάπτυξης των προγραµµάτων σπουδών στο σχολείο. Στόχος της εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι η προοδευτική κατάργηση των ορίων µεταξύ των επιστηµών ή τουλάχιστον η δηµιουργία «ανοιγµάτων» που θα επιτρέπουν στους µαθητές να κινούνται ελεύθερα από τον ένα τοµέα στον άλλο και να επιλέγουν ανάµεσα από διάφορους συνδυασµούς (J. Piaget, 1979). Με τη διαθεµατική προσέγγιση, το περιεχόµενο διαφορετικών επιστηµών αντιµετωπίζεται µε ενιαίο τρόπο, ενώ ταυτόχρονα η διαδικασία προσέγγισης είναι εργαστηριακής και ανακαλυπτικής µορφής (DeZure, , CIDREE, 1999). Τα στοιχεία που προσδιορίζουν τη µέθοδο εργασίας των µαθητών είναι: η αυτενέργεια, η βιωµατικότητα, η φυσική εποπτεία, ο προβληµατισµός και η δοκιµή νέων τρόπων µάθησης εκ µέρους των µαθητών (Χ. Θεοφιλίδης, 1987). Γενικές αρχές για την ανάπτυξη και εφαρµογή των εκπαιδευτικών σεναρίων Η αλλαγή στους ρόλους µαθητών και εκπαιδευτικών απαιτεί ταυτόχρονα και αλλαγές στις αρχές της διδακτικής διαδικασίας. Η γνωστική προσέγγιση προτείνει διδακτικές αρχές που ευνοούν την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης µέσω της διερεύνησης, όπως: Ενθάρρυνση των µαθητών, Προώθηση της έννοιας της αλληλεπίδρασης µε τη συνεργασία των µαθητών, Παροχή ευκαιριών για πρωτοβουλίες, ανάπτυξη της περιέργειας και της ανεξάρτητης σκέψης, Αποδοχή όλων των απαντήσεων των µαθητών και αξιοποίησή τους στη µαθησιακή διαδικασία Χρησιµοποίηση ενεργητικών µεθόδων διδασκαλίας µε έµφαση στην αναζήτηση, επιλογή, παρατήρηση, πειραµατισµό, κατηγοριοποίηση Έµφαση στην ανάπτυξη των βασικών εννοιών, Επιλογή αντικειµένων διδασκαλίας µε σχετική δυσκολία, ώστε να µην προκαλούν τρόµο αλλά ούτε και ανία, Προσφορά των γνωστικών αντικειµένων µε τη µορφή προβληµατικών 16

17 καταστάσεων (Α. ανασσής-αφεντάκης, 1994). Η διδακτική µεθοδολογία Η µάθηση µέσα από την οµαδοσυνεργατική διδασκαλία Για το σενάριο αυτό προτείνεται το οµαδοσυνεργατικό σύστηµα διδασκαλίας και µάθησης, που µετατρέπει τη σχέση εξουσίας-υποταγής σε σχέση ισότιµης συµµετοχής και συνεργασίας, µε θετικά αποτελέσµατα για την ανάπτυξη του µαθητή. Τα βασικά χαρακτηριστικά της οµαδοσυνεργατικής διδασκαλίας σχετίζονται µε την εµπέδωση ενός ιδιαίτερου µαθησιακού κλίµατος, στο οποίο σηµαντική είναι η ανάπτυξη νέων διαπροσωπικών σχέσεων µεταξύ των µελών της οµάδας και η διαµόρφωση κατάλληλου ψυχολογικού κλίµατος και την ενεργοποίηση των µελών της οµάδας από εσωτερικά κίνητρα µάθησης. Στην οµαδοσυνεργατική διδασκαλία χρησιµοποιούνται διερευνητικές στρατηγικές για την επεξεργασία του υλικού (Η. Ματσαγγούρας, 1998, 2002). Οι µαθητές που αποτελούν τη σχολική τάξη συνιστούν µια οµάδα αλληλεπίδρασης. Η οµάδα-τάξη αποτελεί οργανωµένη οµάδα εργασίας που επιδιώκει ένα συγκεκριµένο σκοπό. Πολλές φορές ένα χαρακτηριστικό της οµάδας-τάξης είναι η αυθόρµητη και όχι η αναγκαστική συµµετοχή. Προσδιοριστικοί παράγοντες της λειτουργίας των οµάδων-σχολικών τάξεων είναι: Το κανονιστικό πλαίσιο που προσδιορίζει τον τρόπο αλληλεπίδρασης µεταξύ των ατόµων, καθώς και τους επιτρεπτούς ή απαγορευµένους τρόπους συµπεριφοράς. Οι στόχοι της οµάδας, που µπορεί να είναι φανεροί ή όχι, δηλαδή να έχουν εξ αρχής διατυπωθεί ή να έχουν σιωπηρά συµφωνηθεί, και µπορούν να λειτουργούν ως τελικός σκοπός ή ως µέσον για την επίτευξη απώτερων στόχων. Οι επικοινωνίες, που πραγµατοποιούνται µε διάφορους τρόπους και σε πολλά επίπεδα: διαπροσωπικό (ποιος µιλάει σε ποιον), δοµικό (πώς δοµείται το δίκτυο των αλληλεπιδράσεων), εργαλειακό (η σχέση µε τις εργασίες της οµάδας) και εκφραστικό (ο βαθµός ανταπόκρισης στην ανάγκη της έκφρασης). Οι ρόλοι των µελών της οµάδας, που αντιστοιχούν σε τύπους συµπεριφοράς ανάλογα µε τον καταµερισµό εργασίας και τη δόµηση της οµάδας, π.χ. ρόλοι εξουσίας, ρόλοι απλής συµµετοχής κ.λπ. Η συνοχή της οµάδας, που αποτελεί βασικό στοιχείο του «ηθικού» της, του δυναµισµού της (G. Mialaret, 1996). Ο ρόλος του/της δασκάλου/ λας Η επιδίωξη της ενεργητικής συµµετοχής των µαθητών στη διαδικασία της διδασκαλίας και της µάθησης, η εφαρµογή διερευνητικών µεθόδων και η προσφορά των γνωστικών αντικειµένων µε τη µορφή προβληµατικών καταστάσεων απαιτεί αλλαγή στο ρόλο του εκπαιδευτικού. Ο µαθητής 17

18 χρειάζεται να αναλάβει πιο ενεργητικό ρόλο στη διδακτική διαδικασία και ο εκπαιδευτικός είναι βασικός συντελεστής αυτής της διαδικασίας, όχι όµως και η µοναδική πηγή της γνώσης για τους µαθητές. Ο εκπαιδευτικός αναλαµβάνει έναν λιγότερο ενεργητικό ρόλο, το ρόλο του διαµεσολαβητή και διευκολυντή της διδακτικής διαδικασίας ώστε να συµβάλει στην αλλαγή του εκπαιδευτικού κλίµατος, προς όφελος των µαθητών και της εκπαίδευσης. Η διαδικασία αξιολόγησης Στη βιβλιογραφία γίνεται σαφής διάκριση µεταξύ της διαµορφωτικής (formative) και της αθροιστικής ή τελικής (summative) αξιολόγησης. Η αθροιστική αξιολόγηση πληροφορεί τον εκπαιδευτικό για το µαθησιακό αποτέλεσµα, ενώ η διαµορφωτική αξιολόγηση αποτελεί µέσο για τη συνεχή εκτίµηση και έλεγχο της διδακτικής διαδικασίας ώστε η πορεία της διδασκαλίας να βρίσκεται πάντοτε σε συστοιχία προς τις ανάγκες των µαθητών. Η διαµορφωτική αξιολόγηση στοχεύει στην ανατροφοδότηση της διαδικασίας, αφού έχει ως στόχο να πληροφορεί τον εκπαιδευτικό για την επιτυχία ή αποτυχία των µεθόδων επίτευξης των µαθησιακών στόχων και την αποτελεσµατικότητα των χρησιµοποιούµενων στρατηγικών. Κατά συνέπεια, η αξιολόγηση πρέπει να θεωρείται ως ένα σύστηµα που βοηθά τον εκπαιδευτικό να ελέγχει καλύτερα τη διδακτική του πρακτική και να κινείται προς την κατεύθυνση της βελτίωσής της. Στις δραστηριότητες του πρώτου Φύλλου Εργασίας η αξιολόγηση είναι διαµορφωτική. Οι µαθητές, στις ευρύτερες οµάδες, ελέγχουν τα στοιχεία που έχουν συλλέξει και τη χρησιµότητά τους στη συγκρότηση της συνολικής εργασίας της ευρύτερης οµάδας. Αν χρειάζεται επανέρχονται και συµπληρώνουν ή τροποποιούν ώστε να ολοκληρώσουν µε τον καλύτερο τρόπο αυτά που θα παρουσιάσουν. Το τελικό προϊόν που είναι η παρουσίαση της οµάδας, αλλά και ο έλεγχος των συµπληρωµένων φύλλων εργασίας µας προσφέρουν τη δυνατότητα να κάνουµε τελική αξιολόγηση της επίτευξης των γνωσιακών κυρίως στόχων. Η αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών στη διδασκαλία Σύµφωνα µε τη θεωρία για την ολοκληρωµένη αντιµετώπιση των νέων τεχνολογιών, η οποία είναι συµβατή µε τη γνωστική προσέγγιση, η διδασκαλία των νέων τεχνολογιών ενσωµατώνεται σε όλο το αναλυτικό πρόγραµµα. Έµφαση δίνεται στις χρήσεις απλών εφαρµογών - εκπαιδευτικών προγραµµάτων, στη διερευνητική και κοινωνικοποιηµένη µάθηση και εξετάζονται οι κοινωνικές, οικονοµικές και πολιτισµικές διαστάσεις της χρήσης των ΤΠΕ στην εκπαιδευτική διαδικασία. Συνεπώς, οι νέες τεχνολογίες παύουν να θεωρούνται «ουδέτερες». Η χρήση λογισµικού για διερεύνηση, κατανόηση και ανάπτυξη γνωστικών δοµών και µοντέλων προσανατολίζεται: Σε δραστηριότητες που στοχεύουν να προσφέρουν σύνολο βασικών νοητικών δεξιοτήτων, Σε δραστηριότητες που απαιτούν µεταφορά και εφαρµογή αυτών των δεξιοτήτων σε διαδικασίες επίλυσης γενικότερων προβληµάτων (να µάθουν οι µαθητές πώς να µαθαίνουν), Σε δραστηριότητες που στοχεύουν στην ενίσχυση της εµπιστοσύνης του παιδιού στην κρίση του, τη δηµιουργική έκφραση, την επιλογή 18

19 κατάλληλων στρατηγικών επίλυσης προβληµάτων, τη διαχείριση και επεξεργασία πληροφοριών και διερεύνηση σχέσεων µεταξύ δεδοµένων κ.λπ. ιαδίκτυο. Το διαδίκτυο µπορεί να προσφέρει πολλά στη διδασκαλία της ιστορίας. Η επίτευξη του σκοπού της ανάπτυξης της ιστορικής κρίσης και συνείδησης στους µαθητές ενισχύεται µέσα από την πρόσβαση σε πηγές, χάρτες, αρχαιολογικά ευρήµατα, έργα τέχνης, φωτογραφικό και ηχητικό υλικό, ιστορικά περιοδικά κ.λπ. Η διαδικασία αξιολόγησης των πηγών, η επιλογή των περισσότερο αξιόπιστων από αυτές, η επεξεργασία τους, η τεκµηρίωση της εργασίας των µαθητών µε τη βοήθεια του πλούσιου σε ποικιλία υλικού, ασκεί τα παιδιά στην αναλυτική και συνθετική σκέψη, στην αξιολόγηση και την παραγωγή λόγου µέσα από τη διαδικασία αλληλεπίδρασης. Οι ΤΠΕ προσφέρουν κίνητρα µάθησης στα παιδιά λόγω των πολυµεσικών δυνατοτήτων τους, αλλά και λόγω της µάθησης µε αυτενέργεια, πρωτοβουλία και ανακάλυψη, καθώς και της χρήσης της οµαδοσυνεργατικής µεθόδου διδασκαλίας. Ψηφιακά γνωστικά εργαλεία απεικόνισης. Σε αυτή την κατηγορία επιλέγεται ένα διαδικτυακό λογισµικό, το Google Earth. Το λογισµικό αυτό έρχεται να αντικαταστήσει τη χρησιµοποίηση ιστορικών και άλλων χαρτών, µε την παραδοσιακή τους µορφή. Στοιχεία που διαφοροποιούν τον τρόπο δουλειάς και προσδίδουν προστιθέµενη αξία στη µαθησιακή διαδικασία είναι ότι τα παιδιά έχουν τη δυνατότητα να εργαστούν τα ίδια επάνω στο χάρτη, να αναζητήσουν δυναµικά τα στοιχεία που θέλουν, να δουν δορυφορικές απεικονίσεις των σηµείων ενδιαφέροντος και να προσθέσουν τα ίδια στοιχεία στις απεικονίσεις αυτές. Επίσης µπορούν να «κατεβάσουν» εικόνες και χάρτες και να τα χρησιµοποιήσουν στις εργασίες τους και στην παρουσίασή τους. Επεξεργαστής κειµένου. Ο επεξεργαστής κειµένου (Microsoft Word 2003) χρησιµοποιείται για την υλοποίηση και µορφοποίηση των γραπτών εργασιών των παιδιών, µέσω των διαδραστικών φύλλων εργασίας, προσφέροντας όλες αυτές τις δυνατότητες και ευκολίες σε σύγκριση µε τα παραδοσιακά µέσα και επιπλέον δίνοντας τη δυνατότητα ανάπτυξης της δηµιουργικής γραφής και της συνεργατικής µάθησης, καθώς τα κείµενα θα τύχουν επεξεργασίας από την οµάδα. Κατά τη διαδικασία αυτή αξιοποιείται λοιπόν, κυρίως ως εργαλείο ενεργούς οικοδόµησης της γνώσης. Λογισµικό παρουσιάσεων. Το λογισµικό παρουσιάσεων (Microsoft Power Point 2003) χρησιµοποιείται σε αυτή τη δραστηριότητα ώστε κάθε µια από τις ευρείες τρεις οµάδες να παρουσιάσει τα αποτελέσµατα της δουλειάς της. Μέσα από το λογισµικό αυτό, εκτός του ότι θα ασκηθούν τα παιδιά στα στοιχεία χρήσης του (χρήση του υπολογιστή ως γνωστικό αντικείµενο), επίσης θα µπορέσουν να οργανώσουν τα αποτελέσµατα της έρευνάς τους, να τα προσαρµόσουν και να τα τροποποιήσουν µε τρόπο τέτοιο που να αναδεικνύεται το περιεχόµενό τους. Έτσι ο υπολογιστής λειτουργεί ως εργαλείο που βοηθά στη µεταγνώση και ισχυροποιεί τις διαδικασίες ένταξης των πληροφοριών στα γνωστικά σχήµατα των παιδιών αλλά και στην αλλαγή και διεύρυνση αυτών των γνωστικών σχηµάτων. 19

20 Προστιθέµενη αξία Βασικό στοιχείο αξιολόγησης των εκπαιδευτικών σεναρίων που χρησιµοποιούν τις ΤΠΕ είναι το κατά πόσο στην υλοποίησή τους ενσωµατώνουν προστιθέµενη γνωσιακή και παιδαγωγική αξία, ποια είναι δηλαδή τα στοιχεία τους αυτά που δεν µπορούν να επιτευχθούν µε τον παραδοσιακό τρόπο διδασκαλίας. Το συγκεκριµένο σενάριο και τα εργαλεία που χρησιµοποιεί στοχεύουν ακριβώς στη µεγιστοποίηση αυτής της προστιθέµενης αξίας. Η έρευνα των παιδιών βασίζεται σε διαδικτυακά εργαλεία (Google Earth, σελιδοµετρητές) που παρέχουν δυνατότητες αναζήτησης, απεικόνισης και διαδραστικότητας που καµιά άλλη µέθοδος στην τάξη ή στο σπίτι δεν µπορεί να προσφέρει. Το περιεχόµενο που µπορεί να αντληθεί είναι πολύ και είναι µεγάλες οι δυνατότητες παρέµβασης και δόµησης του ίδιου του περιβάλλοντος µάθησης (π.χ. µε την προσθήκη ατοµικών σηµείων ενδιαφέροντος placemarks- και το ανέβασµα φωτογραφιών στο Google Earth). Ο επεξεργαστής κειµένου, πέρα από την ευκολία στη σύνταξη και µορφοποίηση κειµένων που δίνει, βοηθώντας τα παιδιά να εστιάσουν στο περιεχόµενο, µας δίνει τη δυνατότητα της διαδραστικότητας µε τη χρήση υπερσυνδέσµων για την πρόσβαση σε ευρεία γκάµα πολυµεσικού υλικού, κάτι που είναι πρακτικά αδύνατο µε τη χρήση του βιβλίου και των παραδοσιακών οπτικοακουστικών µέσων. Τέλος το λογισµικό παρουσιάσεων προσφέρει τη δυνατότητα τα παιδιά, µε σχετική ευκολία και προπάντων χωρίς να χάνουν πολύτιµο χρόνο, να δοµήσουν λόγο, ανάλογο µε τις επικοινωνιακές περιστάσεις και να συνθέσουν ένα εύκολα προσβάσιµο πλήθος πληροφοριακού υλικού, εξασκώντας την αναλυτική και συνθετική τους ικανότητα. Χρονισµός Το σενάριο είναι καλό να ενταχθεί στην αρχή του διδακτικού έτους, µετά από την υλοποίηση των δύο πρώτων µαθηµάτων της Ιστορίας Ε ηµοτικού (1. Οι Ρωµαίοι κυβερνούν τους Έλληνες και 2. Οι Έλληνες «κατακτούν» τους Ρωµαίους µε τον πολιτισµό τους). ιάρκεια Η υλοποίηση του σεναρίου θα διαρκέσει δύο διδακτικές ώρες, οι οποίες θα είναι διδακτικές ώρες του µαθήµατος της Ιστορίας, σε διάρκεια µίας εβδοµάδας. 20

21 ΤΡΟΠΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οργάνωση της τάξης Οι µαθητές χωρίζονται σε 3 ευρείες οµάδες. Σε κάθε µία από αυτές τις οµάδες οι µαθητές / τριες αναλαµβάνουν κάποιο ρόλο. Οι ρόλοι µπορεί να είναι: ιαδικτυακού φωτογράφου Αρχιτέκτονα Κοινωνιολόγου Γεωγράφου Συγγραφέα Παρουσιαστή Κάθε µαθητής / τρια, σε κάθε δραστηριότητα αναλαµβάνει να φέρει εις πέρας µια αποστολή που περιλαµβάνεται στο φύλλο εργασίας. Η συνεργασία µε άλλα µέλη της οµάδας του που έχουν άλλους ρόλους αλλά είναι αναγκαία για να έρθει εις πέρας η αποστολή. Οι µαθητές κάθονται στους υπολογιστές ανά 2 ή 3 και συνεργάζονται σε ένα µέρος του φύλλου εργασίας. Στην αρχή και στο τέλος, οι οµάδες συγκεντρώνονται σε «ολοµέλεια». Έτσι, από την αρχή κάθε δραστηριότητας, τα µέλη των οµάδων ωθούνται να συνεργαστούν, ώστε να οργανώσουν τη δουλειά τους. Στη συνέχεια, κάποιοι εργάζονται στους υπολογιστές συνεπικουρούµενοι από τα άλλα µέλη της οµάδας που χρειάζεται και εναλλάσσονται σε αυτή τη διαδικασία µέχρι το πέρας της «αποστολής» (φύλλου εργασίας). Οι ευρείες οµάδες είναι οι εξής: Οµάδα της Ανατολής Οµάδα του Νότου Οµάδα του Βορά Πρόκειται για τρεις οµάδες ερευνητών που πρέπει, ξεκινώντας από τις αντίστοιχες τρεις άκρες της Αυτοκρατορίας να συλλέξουν στοιχεία που θα τα εντάξουν σε συγκεκριµένους χώρους της αρχαίας Ρώµης. Οι χώροι αυτοί, στους οποίους θα «οδηγηθούν» οι οµάδες, θα έχουν συγκεκριµένη εννοιολογική αναφορά, και θα είναι αντίστοιχοι µε τους τρεις εννοιολογικούς τοµείς, όπως αναφέρθηκαν παραπάνω και είναι: Κράτος Κοινωνία Πολιτισµός Έτσι κάθε οµάδα θα καταλήξει τελικά να παρουσιάσει ένα θέµα µε αναφορά σε συγκεκριµένο τοµέα του γνωστικού αντικειµένου. 21

22 ιαχείριση του γνωστικού αντικειµένου µέσα από δραστηριότητες Κάθε οµάδα µαθητών θα ασχοληθεί µε δραστηριότητες, µέσα από ένα 2 φύλλα εργασίας, τα µέρη των οποίων µπορούν να κατανέµονται στα µέλη της οµάδας. Τα «παραγόµενα» αυτών των φύλλων θα αποτελούν τη δουλειά της οµάδας που θα συµβάλει στο τελικό αποτέλεσµα. Οι δραστηριότητες και τα Φύλλα Εργασίας παρουσιάζονται στη συνέχεια. Οι στόχοι που εξυπηρετούνται µέσα από τις δραστηριότητες αφορούν όλες τις γνωστικές διαστάσεις του σεναρίου, το οποίο προσεγγίζει διαθεµατικά το αντικείµενο. Συγκεκριµένα: Για να µπορέσουν οι µαθητές να αναζητήσουν και να αντλήσουν τις πληροφορίες που χρειάζονται, βοηθούνται από τις κατάλληλες ερωτήσεις, που σχετίζονται τόσο µε γνωστικό περιεχόµενο της Ιστορίας, όσο και µε γνωστικό περιεχόµενο Γεωγραφίας (έκταση της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας) και Πολιτικής και Κοινωνικής Αγωγής (όσον αφορά τη στάση των Ρωµαίων απέναντι στους κατακτηµένους λαούς και το αντίστροφο). Επίσης, η διαµόρφωση των κειµένων, που είναι απαραίτητη για την ολοκλήρωση της δραστηριότητας και την παρουσίασή της, εµπλέκει και το γνωστικό αντικείµενο της Γλώσσας και συγκεκριµένα τη δόµηση πληροφοριακών και περιγραφικών κειµένων. Ρόλος του εκπαιδευτικού Ο / η εκπαιδευτικός παίζει κεντρικό ρόλο στην υλοποίηση της δραστηριότητας, χωρίς όµως να είναι αυτός που προσφέρει τις πληροφορίες έτοιµες. Επειδή όλη η διαδικασία του σεναρίου έχει υψηλό βαθµό πολυπλοκότητας, από την αρχή συζητά µε τους µαθητές, ξεκινώντας από την αφόρµηση, την οποία παρουσιάζει ως µια προβληµατική κατάσταση. Στη συνέχεια, αφού οι µαθητές δείξουν ενδιαφέρον να εξετάσουν τις διαστάσεις του γνωστικού αντικειµένου και να συµβάλουν στη λύση του προβλήµατος, ο / η εκπαιδευτικός τους βοηθά να επιλέξουν τους ρόλους τους και να οργανώσουν τη δουλειά τους, πάνω στα Φύλλα Εργασίας. Κατά την πορεία της δραστηριότητας βρίσκεται δίπλα στους µαθητές / τριες, βοηθώντας τους και επιλύοντας προβλήµατα που έχουν να κάνουν µε το λογισµικό. εν είναι κακό να τους βοηθά και στην αναζήτηση των πληροφοριών που χρειάζονται, αν και το ιδανικό θα είναι να έχει προετοιµαστεί κατάλληλα το υλικό, ώστε οι µαθητές / τριες να µη χρειαστούν βοήθεια. 22

23 ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ Πλαίσιο Ξεκινώντας από την αφόρµηση, όπως αυτή περιγράφεται παρακάτω, οι µαθητές έρχονται σε επαφή µε τις καινοτοµίες που οι Ρωµαίοι εισήγαγαν στην αρχιτεκτονική και µε αφορµή αυτό, µέσα από συζήτηση καταλήγουν στη διαπίστωση ότι η εποχή της ρωµαϊκής κυριαρχίας είναι σηµαντική για το σύγχρονο κόσµο, όχι µόνο εξαιτίας των µεγάλων καινοτοµιών, αλλά και λόγω της πολυπλοκότητάς της. Στην πορεία της συζήτησης αυτής, δίνονται στους µαθητές γενικές πληροφορίες για τις επιρροές που δέχτηκαν οι Ρωµαίοι από τους πολιτισµούς των χωρών που κατέκτησαν, για την έκταση της Αυτοκρατορίας και για την εποχή στην οποία αναφέρεται το σενάριο. Η εποχή αυτή είναι η εποχή που Αυτοκράτορας είναι ο Αδριανός, ο τρίτος από τους «Πέντε καλούς Αυτοκράτορες» (Νέρβας, Τραϊανός, Αδριανός, Αντωνίνος και Μάρκος Αυρίλιος), οι οποίοι βασίλεψαν στα χρόνια της µεγάλης ακµής της Αυτοκρατορίας. Κατά τη βασιλεία δε του Τραϊανού, η Αυτοκρατορία έφτασε στη µεγαλύτερή της έκταση στην οποία την «παρέλαβε» και διατήρησε ο Αδριανός, ο οποίος ήταν επίσης και φιλόσοφος. Οι πληροφορίες για την έκταση της Αυτοκρατορίας θα είναι και η αφορµή να εστιάσουν οι µαθητές στις τρεις «αφετηρίες» από τις οποίες θα ξεκινήσουν την αναζήτησή τους: 1. Η οµάδα του Βορά από το Τείχος του Αδριανού στη Βρετανία 2. Η οµάδα του Νότου από το Ναό της Ίσιδος στην Αίγυπτο 3. Η οµάδα της Ανατολής από την Έφεσο, από τη Βιβλιοθήκη του Κέλσου Ερώτηµα Ο βασικός προβληµατισµός θα ξεκινήσει από την αντίληψη των παιδιών όσον αφορά την Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία και την κατάκτηση των εδαφών γύρω από τη Μεσόγειο. Από τα προηγούµενα µαθήµατα που έχουν διδαχτεί, το πιο πιθανό είναι να έχουν σχηµατίσει την εντύπωση µιας σκληρής κατάκτησης χωρίς άλλες διαστάσεις πέραν αυτής της υποδούλωσης. Πέραν όµως της υποδούλωσης, που ήταν µια διάσταση, υπήρξε και αυτή της πολιτιστικής όσµωσης και των έργων που έγιναν αυτή την περίοδο σε όλη την Αυτοκρατορία. Οι µαθητές θα αναρωτηθούν λοιπόν για το τι πραγµατικά συνέβαινε εκείνη την εποχή στην Αυτοκρατορία και ποιες ήταν οι πολιτισµικές και κοινωνικές συνθήκες. Με αφορµή τον προβληµατισµό αυτό θα ξεκινήσει η διερεύνηση του σεναρίου. Τελικό προϊόν Από την εργασία τους µε τα Φύλλα Εργασίας, οι µαθητές θα συγκεντρώσουν υλικό όπως φωτογραφίες και κείµενα από το Internet. Επίσης θα έχουν 23

24 απαντήσει, µετά από έρευνα που θα έχουν κάνει στις ερωτήσεις των Φύλλων Εργασίας. Όλα όσα έχουν συγκεντρώσει θα αποτελέσουν το υλικό για τη συγκρότηση µιας παρουσίασης από κάθε οµάδα µε χρήση λογισµικού παρουσιάσεων. Μέσα και υλικά Όπως προαναφέρθηκε, θα χρησιµοποιηθούν Φύλλα Εργασίας µε ερωτήσεις και οδηγίες που θα βοηθούν τους µαθητές να οργανώσουν την αναζήτησή τους. Θα χρησιµοποιηθούν τα λογισµικά (πρέπει να είναι εγκατεστηµένα): Google Earth Internet Explorer Microsoft Word Microsoft Power Point Θα πρέπει επίσης να είναι εγκατεστηµένος στους υπολογιστές ο flash player (δωρεάν). Περιγραφή του Σεναρίου Το σενάριο χωρίζεται σε δύο µέρη, που το καθένα διαρκεί µία διδακτική ώρα (45 ). Το καθένα από αυτά τα µέρη χωρίζεται σε τοµείς. Α Μέρος ( ιάρκεια 45 ) Τοµέας 1 ( ιάρκεια 10 ) Το πρώτο µέρος των δραστηριοτήτων ξεκινά την αφόρµηση µε την οποία επιδιώκεται να προσελκυστεί το ενδιαφέρον των µαθητών και να τους δοθεί η δυνατότητα, µέσα από µια γενική εποπτεία της εποχής και έναν συγκεκριµένο προβληµατισµό να αναρωτηθούν, ώστε στη συνέχεια να αναζητήσουν τον τρόπο που θα επιλύσουν τις απορίες τους. Μια καλή αφορµή για προβληµατισµό και για έγερση του ενδιαφέροντος είναι η σπουδαίες καινοτοµίες που οι Ρωµαίοι έφεραν στην αρχιτεκτονική και τη δόµηση γενικότερα. Αυτές είναι η αψίδα, τα ψηµένα τούβλα, το τσιµέντο και το σκυρόδεµα. Παίρνοντας αφορµή από τα σχέδια µιας σύγχρονης κατοικίας και στη συνέχεια από φωτογραφίες µνηµείων της ρωµαϊκής, της βυζαντινής και της οθωµανικής περιόδου, τα παιδιά αναγνωρίζουν τα κοινά στοιχεία και έτσι ξεκινά µια συζήτηση για τις πολιτιστικές επιρροές µεταξύ των χωρών της Μεσογείου και στη συνέχεια για τα µεγάλα έργα που πραγµατοποιήθηκαν στη Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία. Με τη χρήση µιας παρουσίασης Power Point (το αρχείο erga.pps το οποίο είναι στο φάκελο και θα το «τρέξει» ο δάσκαλος ή η δασκάλα), τα παιδιά πρώτα 24

25 αναγνωρίζουν βασικά δοµικά στοιχεία, στη συνέχεια τα βλέπουν και σε αρχαία κτίσµατα και ωθούνται να αναζητήσουν τους λόγους που έκαναν τους Ρωµαίους να κάνουν µεγάλες κατασκευές έργων υποδοµής και να βρουν τις διάφορες επιρροές. Τοµέας 2 ( ιάρκεια 10 ) Οι µαθητές, µε συντονιστή το δάσκαλο, συζητούν για την ανάγκη που οδήγησε του Ρωµαίους στην κατασκευή µεγάλων έργων και προτείνουν θέµατα και έννοιες γύρω από τα οποία θα στρέφονται οι πληροφορίες που θα αναζητήσουν. Πρόκειται για έναν καταιγισµό ιδεών, κατά τον οποίο καταγράφουν τις ιδέες τους στο χαρτί, ελεύθερα. Η καταγραφή αυτή θα τα βοηθήσει στη συνέχεια να επιλέξουν και να οργανώσουν τις πληροφορίες που θα προκύπτουν από τα φύλλα εργασίας. Στο τέλος οι µαθητές παίρνουν τα φύλλα εργασίας, ένα κάθε ευρεία οµάδα, ίδιο για τις υποοµάδες της. Τοµέας 3 (διάρκεια 25 ) Ξεκινά η υλοποίηση της 1 ης ραστηριότητας. Οι µαθητές, αφού διαµοιράσουν τους ρόλους τους στις οµάδες, ξεκινούν τη διερεύνηση µε το λογισµικό Google Earth και Internet Explorer. Τα φύλλα εργασίας τους κατευθύνουν και τους βοηθούν στις ενέργειες που πρέπει να κάνουν, τόσο όσον αφορά την αναζήτηση όσο και όσον αφορά το χειρισµό των λογισµικών. Η βοήθεια που δίδεται δεν είναι ούτε πολλή, ώστε να µειώνεται η αυτενέργεια των µαθητών ούτε λίγη ώστε τα παιδιά να µη µπορέσουν να ανταποκριθούν. Β Μέρος ( ιάρκεια 45 ) Τοµέας 1 ( ιάρκεια 10 ) Οι µαθητές «επανέρχονται» στη δραστηριότητα και στα φύλλα εργασίας και καλύπτουν όσα κενά ενδεχοµένως έχουν στο υλικό, σύµφωνα πάντα µε τις δικές τους εκτιµήσεις και τη συνεργασία που έχουν στην οµάδα. Τοµέας 2 ( ιάρκεια 20 ) Ξεκινά η υλοποίηση της 2 ης ραστηριότητας. Κάθε οµάδα θα έχει στον «κεντρικό» υπολογιστή της (ένας από τους τρεις της οµάδας) µια πρότυπη παρουσίαση Power Point πάνω στην οποία θα εργαστεί αξιοποιώντας το υλικό που συγκέντρωσε, από τα φύλλα εργασίας όλων των υποοµάδων. Το υλικό των διαφόρων υποοµάδων, εφόσον το εργαστήριο έχει εσωτερικό δίκτυο, θα είναι προσβάσιµο µέσα από αυτό, αφού ο δάσκαλος θα έχει φροντίσει να είναι κοινόχρηστοι οι φάκελοι των οµάδων. ιαφορετικά η ανταλλαγή και «σύµπτυξη» θα γίνει µε flash memories. Τοµέας 3 ( ιάρκεια 15 ) Για 5 κάθε οµάδα παρουσιάζει την εργασία της. 25

26 ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΟΜΑ Α του ΒΟΡΑ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 Φύλλο Εργασίας 1 Ένα ταξίδι από τον παγωµένο Βορά στην Αιώνια Πόλη. ΣΤΟΧΟΙ Οι µαθητές επιδιώκεται να: Α. ηλωτική γνώση µπορούν να ξεχωρίσουν διάφορα είδη κτισµάτων, µέσα από αναπαραστάσεις τους και φωτογραφίες τους όπως είναι στη σηµερινή εποχή κατατάσσουν διάφορα ανθρώπινα έργα, ανάλογα µε τη χρησιµότητά τους και τους σκοπούς που επιτελούσαν στην εποχή τους (θρησκεία, καθηµερινή ιδιωτική ζωή, δηµόσια ζωή) συγκρίνουν τη θρησκεία της Ρώµης στην ακµή της Αυτοκρατορίας, µε την αρχαία ελληνική και την αρχαία αιγυπτιακή και περσική. οριοθετήσουν τη Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία στην έκταση της ακµής της. εξηγήσουν την αναγκαιότητα µεγάλων δηµόσιων έργων, µε την έκταση που πήρε η Αυτοκρατορία και την ανάγκη δηµιουργίας ενός αποτελεσµατικού συστήµατος διοίκησης και µε την ανάπτυξη των πόλεων που δηµιουργούσε νέες ανάγκες. αναγνωρίσουν βασικά στοιχεία από την καθηµερινή ζωή της ρωµαϊκής κοινωνίας, και να συµπεράνουν τις διαφορές των κοινωνικών τάξεων (και των δούλων), όπως αυτές προκύπτουν από τις διαφορές στη κατοικία, στο ντύσιµο, στην εκπαίδευση κτλ. εξηγούν µέσα από πηγές τον τρόπο µε τον οποίο επιτεύχθηκε µια µακρά περίοδος ασφάλειας και ειρήνης στο εσωτερικό της Αυτοκρατορίας και αναγνωρίζουν το ρόλο του ικαίου στην εµπέδωσή τους. Β. ιαδικαστική γνώση είναι ικανοί να εστιάζουν σε συγκεκριµένα ευρήµατα, συνδέοντάς τα µεταξύ τους και µε την εποχή την οποία δηµιουργήθηκαν διερευνούν το γνωστικό πεδίο της ιστορίας από πηγές στην τάξη, µε επιστηµονικό τρόπο αναπτύξουν περαιτέρω βασικές δεξιότητες χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή και συγκεκριµένα να αναζητούν πληροφορίες σε ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες και λεξικά, όπως και στο διαδίκτυο Γ. Εννοιολογική γνώση γνωρίζουν τις έννοιες Ρωµαϊκή Ειρήνη (Pax Romana) 26

27 Αρχιτεκτονικός ρυθµός αρχιτεκτονικά στοιχεία Κοινωνική τάξη Κατάκτηση σε αντιδιαστολή µε την πολιτιστική επιρροή Γ. Στάσεις οι µαθητές/τριες εκτιµούν την αξία των πηγών ως στοιχείων απαραίτητων για την ιστορική γνώση ενδιαφέρονται για τα µνηµεία που σώζονται από τη ρωµαϊκή εποχή στέκονται κριτικά απέναντι στην εξουσία που επιβάλλεται µε τη βία, όποια και αν είναι η νοµιµοποίηση που αυτή επικαλείται. Περιγραφή Οι µαθητές υποδύονται τους ρόλους µιας οµάδας επιστηµόνων, οι οποίοι πρέπει να ακολουθήσουν την πορεία ενός Ρωµαίου αξιωµατούχου, ο οποίος ξεκινά, από το τείχος του Αδριανού, την εποχή που αυτό κατασκευαζόταν ( ), για να πάει στη Ρώµη και να ενηµερώσει τον Αυτοκράτορα για την πορεία των έργων. Αφορµή δίνεται από το συµπέρασµα στο οποίο έχει καταλήξει η τάξη ότι πολλά µεγάλα έργα έγιναν για να προστατευτεί η Αυτοκρατορία από τις επιδροµές άλλων λαών. Στην πορεία που ακολουθούν συλλέγουν στοιχεία που αφορούν όχι µόνο αρχιτεκτονικά έργα, αλλά και κείµενα που δείχνουν την πολιτική που ακολουθήθηκε για να επιτευχθεί ειρήνη και ασφάλεια εντός των συνόρων Λογισµικό Google Earth Internet Explorer Word ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 2 Φύλλο Εργασίας 2 Ρωµαϊκή Ειρήνη ΣΤΟΧΟΙ Οι µαθητές επιδιώκεται να: Α. ηλωτική γνώση µπορούν να ξεχωρίσουν διάφορα είδη κτισµάτων, µέσα από αναπαραστάσεις τους και φωτογραφίες τους όπως είναι στη σηµερινή εποχή κατατάσσουν διάφορα ανθρώπινα έργα, ανάλογα µε τη χρησιµότητά τους και τους σκοπούς που επιτελούσαν στην εποχή τους (θρησκεία, καθηµερινή ιδιωτική ζωή, δηµόσια ζωή) 27

28 οριοθετήσουν τη Ρωµαϊκή Αυτοκρατορία στην έκταση της ακµής της και να επισηµάνουν τις περιοχές της όπου άνθησαν αρχαιότεροι πολιτισµοί, καταλήγοντας ότι όλοι αυτοί αναπτύχθηκαν στο χώρο της Μεσογείου και της Εγγύς Ανατολής (Μυκηναϊκός, Μινωικός, Περσικός, Αιγυπτιακός). εξηγήσουν την αναγκαιότητα µεγάλων δηµόσιων έργων, µε την έκταση που πήρε η Αυτοκρατορία και την ανάγκη δηµιουργίας ενός αποτελεσµατικού συστήµατος διοίκησης και µε την ανάπτυξη των πόλεων που δηµιουργούσε νέες ανάγκες. αναγνωρίσουν βασικά στοιχεία από την καθηµερινή ζωή της ρωµαϊκής κοινωνίας, και να συµπεράνουν τις διαφορές των κοινωνικών τάξεων (και των δούλων), όπως αυτές προκύπτουν από τις διαφορές στη κατοικία, στο ντύσιµο, στην εκπαίδευση κτλ. εξηγούν µέσα από πηγές τον τρόπο µε τον οποίο επιτεύχθηκε µια µακρά περίοδος ασφάλειας και ειρήνης στο εσωτερικό της Αυτοκρατορίας και αναγνωρίζουν το ρόλο του ικαίου στην εµπέδωσή τους. Β. ιαδικαστική γνώση είναι ικανοί να περιγράφουν εικόνες προφορικά και γραπτά είναι ικανοί να εστιάζουν σε συγκεκριµένα ευρήµατα, συνδέοντάς τα µεταξύ τους και µε την εποχή την οποία δηµιουργήθηκαν είναι ικανοί να αιτιολογούν τις απόψεις τους, µε απλό τρόπο, κάνοντας χρήση πηγών (γραπτών και οπτικοακουστικών) αναπτύξουν περαιτέρω βασικές δεξιότητες χρήσης του ηλεκτρονικού υπολογιστή και συγκεκριµένα να µπορούν να γράψουν και να µορφοποιήσουν µεγαλύτερα κείµενα στον επεξεργαστή κειµένων, όπως και να εισάγουν σε αυτά εικόνες να αναζητούν πληροφορίες σε ψηφιακές εγκυκλοπαίδειες και λεξικά, όπως και στο διαδίκτυο Γ. Εννοιολογική γνώση γνωρίζουν τις έννοιες Ρωµαϊκή Ειρήνη (Pax Romana) Αρχιτεκτονικός ρυθµός αρχιτεκτονικά στοιχεία Κοινωνική τάξη Κατάκτηση σε αντιδιαστολή µε την πολιτιστική επιρροή Γ. Στάσεις οι µαθητές/τριες εκτιµούν την αξία των πηγών ως στοιχείων απαραίτητων για την ιστορική γνώση ενδιαφέρονται για τα µνηµεία που σώζονται από τη ρωµαϊκή εποχή ιδιαίτερα στον τόπο τους στέκονται κριτικά απέναντι στην εξουσία που επιβάλλεται µε τη βία, όποια και αν είναι η νοµιµοποίηση που αυτή επικαλείται. Περιγραφή Μέσω από το Φύλλο Εργασίας 2 οι µαθητές φτιάχνουν µια παρουσίαση Power Point µέσα από την οποία καλούνται να ενηµερώσουν τους συµµαθητές τους για την εργασία τους και να επιτύχουν να γνωρίσουν και αυτοί αυτά που 28

29 έµαθαν µέσα από τη δική τους δραστηριότητα. Το Power Point αρχείο τους έχει δοθεί προετοιµασµένο, ώστε τα παιδιά να ασχοληθούν µόνο µε τη σύνταξη και τη διαµόρφωση των κειµένων και των εικόνων τους. Το σηµαντικότερο µέρος της δραστηριότητας έγκειται στο γεγονός ότι οι οδηγίες που δίδονται στους µαθητές είναι έτσι διαµορφωµένες που να τους εξασκούν, υπό µορφή συµβουλών και όχι εντολών, σε δεξιότητες σύνταξης κειµένων ώστε αυτά να: είναι λειτουργικά είναι σύντοµα δίνουν µε σαφήνεια τις πληροφορίες που πρέπει Η δραστηριότητα αυτή προσφέρει την ευκαιρία στους µαθητές να κάνουν ανασκόπηση της µέχρι τώρα εργασίας τους, να καλύψουν ενδεχόµενα κενά, να αναλύσουν τα δεδοµένα που έχουν συγκεντρώσει και να τα οργανώσουν σε µια ενιαία δοµή παρουσίασης µε επικοινωνιακό και πληροφοριακό χαρακτήρα, που θα είναι χρήσιµη για τους συµµαθητές τους, καλύπτοντας τις ανάγκες τους. Λογισµικό Power Point Google Earth Internet Explorer Τα παραπάνω Φύλλα Εργασίας αναλύονται και παρατίθενται έτοιµα στη συνέχεια. Για τις άλλες δύο οµάδες την οµάδα του Νότου και την οµάδα του Βορά, ο τρόπος εργασίας είναι ίδιος, όπως και τα λογισµικά. Το µόνο που αλλάζει είναι το περιεχόµενο των φύλλων εργασίας. Το υλικό στο Google Earth έχει προετοιµαστεί και οι στόχοι για αυτές τις οµάδες είναι οι παρακάτω: 29