ΚΑΘΡΟΥΡΟΛΗΔ ΔΛΔΡΓΔΗΑΘΔ ΠΡΟΟΠΣΗΘE: ΟΗ ΠΡΟΘΙΖΔΗ ΓΗΑ ΣΟΛ ΔΛΔΡΓΔΗΑΘΟ ΣΟΚΔΑ ΣΖΛ ΔΙΙΑΓΑ ΚΔ ΟΡΗΕΟΛΣΑ ΣΟ 2050

Transcript

1 ΚΑΘΡΟΥΡΟΛΗΔ ΔΛΔΡΓΔΗΑΘΔ ΠΡΟΟΠΣΗΘE: ΟΗ ΠΡΟΘΙΖΔΗ ΓΗΑ ΣΟΛ ΔΛΔΡΓΔΗΑΘΟ ΣΟΚΔΑ ΣΖΛ ΔΙΙΑΓΑ ΚΔ ΟΡΗΕΟΛΣΑ ΣΟ 2050 ΗΟΒΔ E3MLab - Δζληθό Κεηζόβην Πνιπηερλείν Ηνύληνο 2011

2 Πηελ εξεπλεηηθή νκάδα πνπ εθπφλεζε ηελ παξνχζα έθζεζε ζπκκεηείραλ νη: Θαζεγεηήο Ξαληειήο Θάπξνο Γξ. Ιεσλίδαο Κάληδνο Λίθνο Ραζηφο Μέληα Σαληψηε Alessia de Vita Γξ. Ιεσλίδαο Ξαξνχζνο Λίθνο Θνπβαξηηάθεο Ξαλαγηψηεο Φξάγθνο Πηα δεηήκαηα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο ζπλέβαιαλ ζεκαληηθά νη Γηψξγνο Θακάξαο θαη Ξαχινο Γαβξηειίδεο. Ζ ηειηθή επηκέιεηα ηνπ θεηκέλνπ έγηλε απφ ηνπο Γηψξγν Καληάηε θαη Svetoslav Danchev. Copyright 2011 Ίδξπκα Νηθνλνκηθψλ & Βηνκεραληθψλ Δξεπλψλ Υνξεγόο Απαγνξεχεηαη ε κε νηνλδήπνηε ηξφπν αλαηχπσζε ή κεηάθξαζε νπνηνπδήπνηε κέξνπο ηεο κειέηεο, ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ εθδφηε. Ίδξπκα Οηθνλνκηθώλ θαη Βηνκεραληθώλ Δξεπλώλ (IOBE) Ρζάκε Θαξαηάζνπ 11, Αζήλα Tει.: ( ), Fax: ( & ) - URL: E3M-Lab (Δξγαζηήξην Τπνδεηγκάησλ Οηθνλνκίαο - Δλέξγεηαο- Πεξηβάιινληνο) Δζληθφ Κεηζφβην Ξνιπηερλείν, Πρνιή Ζιεθηξνιφγσλ Κεραληθψλ θαη Κεραληθψλ πνινγηζηψλ Ζξψσλ Ξνιπηερλείνπ 9, Αζήλα Tει.: ( ), Fax: ( ) Δ-mail: kapros@central.ntua.gr URL:

3 ΠΔΡΗΔΥΟΚΔΛΑ ΔΗΑΓΧΓΗΘΟ ΖΚΔΗΧΚΑ ΑΛΣΗΠΡΟΔΓΡΟΤ ΣΟΤ ΗΟΒΔ... V ΠΡΟΙΟΓΟ... VII ΘΤΡΗΑ ΖΚΔΗΑ... IX ΠΔΡΗΙΖΦΖ... XI 1 ΔΗΑΓΧΓΖ Πθνπφο ηεο κειέηεο Κεζνδνινγία θαη ζελάξηα ηεο αλάιπζεο Ρν δηεζλέο θαη ην επξσπατθφ πιαίζην ζρεηηθά κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή Ζ δέζκε κέηξσλ ηεο ΔΔ «Θιίκα θαη Δλέξγεηα» θαη άιιεο Ππλαθείο Ξνιηηηθέο Ράζεηο ζηελ παγθφζκηα ελεξγεηαθή αγνξά πδξνγνλαλζξάθσλ Ζ κειινληηθή εμέιημε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ΣΡΔΥΟΤΑ ΘΑΣΑΣΑΖ ΘΑΗ ΠΡΟΘΙΖΔΗ ΓΗΑ ΣΖΛ ΔΛΔΡΓΔΗΑΘΖ ΠΟΙΗΣΗΘΖ ΣΖΛ ΔΙΙΑΓΑ Απνηίκεζε ηξέρνπζαο θαηάζηαζεο Ξξνθιήζεηο γηα ηελ ελεξγεηαθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο ζην κέιινλ Ξνιηηηθέο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ θαηά ηνκέα Νηθηαθφο θαη ηξηηνγελήο ηνκέαο Κεηαθνξέο Βηνκεραλία Ζιεθηξνπαξαγσγή Γηαρείξηζε απνξξηκκάησλ Γεσξγία Βηνκεραληθέο δηεξγαζίεο ΔΛΑΡΗΟ ΑΛΑΦΟΡΑ πνζέζεηο Ξνιηηηθήο Ζ δήηεζε ελέξγεηαο Ζ Ζιεθηξνπαξαγσγή Αλάγθεο Ξξσηνγελνχο Δλέξγεηαο Ρν Θφζηνο ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο Νη Πηφρνη γηα ηηο ΑΞΔ Νη Δθπνκπέο ζην Πελάξην Αλαθνξάο Αλάιπζε επαηζζεζίαο ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Διιάδαο ΔΛΑΡΗΑ ΠΡΟ ΚΗΑ ΟΗΘΟΛΟΚΗΑ ΥΑΚΖΙΧΛ ΔΘΠΟΚΠΧΛ πνζέζεηο ησλ Πελαξίσλ Σακειψλ Δθπνκπψλ Πελάξηα Σακειψλ Δθπνκπψλ Κεζνδνινγία πξνζνκνίσζεο ηεο πξνζπάζεηαο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ Δμέιημε ηεο ηειηθήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο i

4 4.5 Δμέιημε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ Πελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ» Πελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη CCS» Πελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» Ξξσηνγελήο ελέξγεηα, εηζαγσγέο Δπηπηψζεηο ησλ ζελαξίσλ ζηελ εθπνκπή αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ Ζ ζεκαζία ηεο βειηίσζεο ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο Ν θνκβηθφο ξφινο ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηα ζελάξηα κείσζεο ησλ εθπνκπψλ Ζ αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ είλαη θχξηα επηινγή ζε φια ηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ Πηξαηεγηθή ζεκαζία ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή Πεκαζία ηεο νινθιήξσζεο ηεο πεξηθεξεηαθήο αγνξάο Κεγάιεο επελδχζεηο ζε ελεξγεηαθέο ππνδνκέο Ρν θφζηνο ησλ ζελαξίσλ ρακειψλ εθπνκπψλ Ρα νθέιε απφ ηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ ΤΚΠΔΡΑΚΑΣΑ ΠΑΡΑΡΣΖΚΑ: ΑΠΟΣΔΙΔΚΑΣΑ ΑΛΑ ΔΛΑΡΗΟ ii

5 ΘΑΣΑΙΟΓΟ ΠΗΛΑΘΧΛ Ξίλαθαο 1: Ξξνβνιή ησλ ηηκψλ πδξνγνλαλζξάθσλ Ξίλαθαο 2: Ξξνβνιή ηνπ ΑΔΞ θαη ηεο θιαδηθήο δξαζηεξηφηεηαο Ξίλαθαο 3: Δμέιημε δεηθηψλ ελεξγεηαθήο έληαζεο Ξίλαθαο 4: Ρειηθή Θαηαλάισζε Δλέξγεηαο ζηα Πελάξηα Αλαθνξάο θαη Θακίαο Ξνιηηηθήο Ξίλαθαο 5: Γνκή ηεο Θαηαλάισζεο Δλέξγεηαο Ξίλαθαο 6: Γνκή ηεο Θαηαλάισζεο Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο Ξίλαθαο 7: Γνκή Ζιεθηξνπαξαγσγήο ζην Πελάξην Αλαθνξάο Ξίλαθαο 8: Γείθηεο γηα ην ειεθηξηθφ ζχζηεκα ζην Πελάξην Αλαθνξάο Ξίλαθαο 9: Θφζηνο θαη ηηκέο Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο Ξίλαθαο 10: Θαχζηκα ζηελ Ζιεθηξνπαξαγσγή Ξίλαθαο 11: Δηζαγσγέο θαπζίκσλ Ξίλαθαο 12: Γηακφξθσζε ηνπ θφζηνπο ησλ ελεξγεηαθψλ ππεξεζηψλ Ξίλαθαο 13: Θφζηνο επελδχζεσλ ζην Πελάξην Αλαθνξάο Ξίλαθαο 14: Γείθηεο ΑΞΔ (σο πνζνζηφ αθαζάξηζηεο ηειηθήο θαηαλάισζεο) γηα ην Πελάξην Αλαθνξάο (%) Ξίλαθαο 15: Δθπνκπέο Αεξίσλ ηνπ Θεξκνθεπίνπ Ξίλαθαο 17: Κεηαβνιέο ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαηά κνξθή ελέξγεηαο Ξίλαθαο 17: Κεηαβνιέο ζηελ θαηαλάισζε θαπζίκσλ γηα ειεθηξνπαξαγσγή Ξίλαθαο 18: Κεηαβνιέο ηεο Ξξσηνγελνχο ελέξγεηαο Ξίλαθαο 19: Κεηαβνιέο ηνπ θφζηνπο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο Ξίλαθαο 20: Γηακφξθσζε ηεο ηηκήο ηνπ CO 2 ( '2008/ ηφλν CO 2 ) Ξίλαθαο 21: Δμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο αλά ηνκέα ζε ζρέζε κε ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο Ξίλαθαο 22: Θαηαλάισζε βηνκάδαο ζε δηάθνξεο κνξθέο θαη ηνκείο Ξίλαθαο 23: Γείθηεο ιεηηνπξγίαο ζπζηήκαηνο ζην ζελάξην "ΑΞΔ" Ξίλαθαο 24: Θαχζηκα ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζην ζελάξην "ΑΞΔ" Ξίλαθαο 25: Γείθηεο ιεηηνπξγίαο ζπζηήκαηνο ζην ζελάξην "ΑΞΔ θαη CCS" Ξίλαθαο 26: Θαχζηκα ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζην ζελάξην "ΑΞΔ θαη CCS" Ξίλαθαο 28: Γείθηεο ιεηηνπξγίαο ζπζηήκαηνο ζην ζελάξην "ΑΞΔ θαη ππξεληθά" Ξίλαθαο 27: Θαχζηκα ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζην ζελάξην "ΑΞΔ θαη ππξεληθά" Ξίλαθαο 29: Γηακφξθσζε ηεο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο πξσηνγελνχο ελέξγεηαο Ξίλαθαο 30: Δθπνκπέο Αεξίσλ Θεξκνθεπίνπ ζηα ζελάξηα κε ην πξφηππν PRIMES ζε εθαη. ηφλνπο ηζνδπλάκνπ CO Ξίλαθαο 31: Κείσζε ησλ Δθπνκπψλ Αεξίσλ Θεξκνθεπίνπ ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ Ξίλαθαο 32: Γείθηεο ελεξγεηαθήο έληαζεο θαη έληαζεο ησλ εθπνκπψλ CO 2 ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ Ξίλαθαο 33: Γείθηεο ΑΞΔ θαηά Eurostat ζηα δηάθνξα ζελάξηα Ξίλαθαο 34: Γηακφξθσζε ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο Ξίλαθαο 35: Γηακφξθσζε ηνπ θφζηνπο ειεθηξνπαξαγσγήο Ξίλαθαο 36: Γηακφξθσζε ησλ ηηκψλ ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο Ξίλαθαο 37: Δπελδχζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο iii

6 ΘΑΣΑΙΟΓΟ ΓΗΑΓΡΑΚΚΑΣΧΛ Γηάγξακκα 1: Ξξνβνιή ζην κέιινλ ησλ δηεζλψλ ηηκψλ πδξνγνλαλζξάθσλ Γηάγξακκα 2: Ξξνβνιή ηεο εμέιημεο θαη ηεο θιαδηθήο δνκήο ηνπ ΑΔΞ Γηάγξακκα 3: Ξξνβνιή ηεο κεηαθνξηθήο δξαζηεξηφηεηαο Γηάγξακκα 4: Δμέιημε ηεο Ρειηθήο Εήηεζεο Δλέξγεηαο Γηάγξακκα 5: Κέζε θφξηηζε ζεξκηθψλ κνλάδσλ ζην Πελάξην Αλαθνξάο Γηάγξακκα 6: Γνκή ηεο Ζιεθηξνπαξαγσγήο ζην Πελάξην Αλαθνξάο Γηάγξακκα 7: Ππλνιηθέο αλάγθεο πξσηνγελνχο ελέξγεηαο Γηάγξακκα 8: Ξνζνζηηαία δηάξζξσζε πξσηνγελνχο ελέξγεηαο Γηάγξακκα 9: Γείθηεο εμάξηεζεο απφ εηζαγσγέο (%) Γηάγξακκα 10: Εήηεζε ελέξγεηαο ζηα ελαιιαθηηθά ζελάξηα Γηάγξακκα 11: Εήηεζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηα ελαιιαθηηθά ζελάξηα Γηάγξακκα 12: Κεηαβνιέο ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ Γηάγξακκα 13: Γηάξζξσζε κεηαθνξηθνχ έξγνπ ηνπ ζηφινπ απηνθηλήησλ θαηά ηερλνινγία Γηάγξακκα 14: Γηάξζξσζε Ζιεθηξνπαξαγσγήο ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ "ΑΞΔ" Γηάγξακκα 15: Κεηαβνιέο ζηελ Ηζρχ ησλ Κνλάδσλ ζην ζελάξην "ΑΞΔ" απφ ην Πελάξην Αλαθνξάο (MW) Γηάγξακκα 16: Γηάξζξσζε Ζιεθηξνπαξαγσγήο ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ "ΑΞΔ θαη CCS" Γηάγξακκα 17: Κέζε ιεηηνπξγία ζεξκηθψλ κνλάδσλ ζηα ζελάξηα Γηάγξακκα 18: Κεηαβνιέο ζηελ Ηζρχ ησλ Κνλάδσλ ζην ζελάξην "ΑΞΔ θαη CCS" απφ ην Πελάξην Αλαθνξάο (MW) Γηάγξακκα 19: Γηάξζξσζε Ζιεθηξνπαξαγσγήο ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ "ΑΞΔ θαη ππξεληθά" Γηάγξακκα 20: Έληαζε εθπνκπψλ CO 2 ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο Γηάγξακκα 21: Κεηαβνιέο ζηελ Ηζρχ ησλ Κνλάδσλ ζην ζελάξην "ΑΞΔ θαη ππξεληθά" απφ ην Πελάξην Αλαθνξάο (MW) Γηάγξακκα 22: Πχλνιν εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ (εθαη. ηφλνη ηζνδπλάκνπ CO 2 ) Γηάγξακκα 23: Αλάιπζε ηεο ζπλεηζθνξάο δηαθφξσλ κέζσλ ζηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ηνπ ελεξγεηαθνχ ηνκέα απφ ην επίπεδν ηνπ 2005 ζε εθαη. ηφλνπο CO Γηάγξακκα 24: Απνδέζκεπζε ηνπ ΑΔΞ απφ ηηο εθπνκπέο CO 2 θαη ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο Γηάγξακκα 25: Αλζξαθηθή Έληαζε ηεο Ζιεθηξνπαξαγσγήο (ηφλνη CO 2 /MWh) Γηάγξακκα 27: Θαηαλάισζε Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο θαη Κεξίδηα ζηελ Ρειηθή Θαηαλάισζε Δλέξγεηαο. 89 Γηάγξακκα 27: Θαηαλάισζε Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο θαηά ηνκέα Γηάγξακκα 28: Ξνζνζηφ ζηνραζηηθψλ ΑΞΔ ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο Γηάγξακκα 29: Ππλνιηθφ θφζηνο ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο σο πνζνζηφ ηνπ ΑΔΞ αθαηξνπκέλσλ ησλ πιεξσκψλ γηα δηθαηψκαηα εθπνκπήο CO iv

7 ΔΗΑΓΧΓΗΘΟ ΖΚΔΗΧΚΑ ΑΛΣΗΠΡΟΔΓΡΟΤ ΣΟΤ ΗΟΒΔ Ζ πξννπηηθή ηεο Διιεληθήο Νηθνλνκίαο έρεη γίλεη ην κεγάιν αίληγκα γηα ηνπο πνιηηηθνχο θαη νηθνλνκηθνχο αλαιπηέο φιεο ηεο γεο νη δε πξνβιέςεηο θαιχπηνπλ φιν ην θάζκα, απφ ηε βαζηά θαη παξαηεηακέλε χθεζε κέρξη ηελ αικαηψδε αλάπηπμε. Ρελ πξψηε άπνςε θαίλεηαη λα ζπκκεξίδνληαη θπξίσο νη Γηεζλείο Νίθνη Αμηνιφγεζεο Νηθνλνκηθψλ Θηλδχλσλ ελψ ηελ δεχηεξε ππνζηεξίδνπλ κε ιφγνπο θαη έξγα ηα επίζεκα φξγαλα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηεο Θεληξηθήο Δπξσπατθήο Ρξάπεδαο θαη ηνπ Γηεζλνχο Λνκηζκαηηθνχ Ρακείνπ. Δίλαη γλσζηφ φηη ηε δεχηεξε θαη πηζηεχσ πην θσηηζκέλε άπνςε, ππνζηεξίδεη θαη ηεθκεξηψλεη κε ηηο κειέηεο ηνπ ην Ίδξπκά καο. Νπσζδήπνηε πάλησο ππάξρεη αβεβαηφηεηα θαη νη ζπλέπεηέο ηεο ζηελ παξνχζα πξνζπάζεηα πξνζδηνξηζκνχ ησλ καθξνρξφλησλ ελεξγεηαθψλ πξννπηηθψλ ηεο Διιάδαο, είλαη πξνθαλείο. Όρη φηη ε αβεβαηφηεηα είλαη θάηη άγλσζην ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο. Αληίζεηα, νη πξνβιέςεηο ζηνλ ηνκέα απηφλ πάληα ήηαλ θαη ζπλερίδνπλ λα πεξηβάιινληαη απφ αβεβαηφηεηεο θάζε κνξθήο, ηδηαίηεξα δε γηα ηηο πηζαλέο εμειίμεηο ησλ βαζηθψλ νηθνλνκηθψλ κεγεζψλ πνπ επεξεάδνπλ θαζνξηζηηθά ηα ελεξγεηαθά δεδνκέλα. Ζ αβεβαηφηεηα φκσο απηνχ ηνπ ηχπνπ πεξηνξίδνληαλ ζην παξειζφλ ζε θάπνηα ινγηθά φξηα πνπ έζεηαλ έλα ζπγθεθξηκέλν πιαίζην ην νπνίν επέηξεπε ζηνλ αλαιπηή λα ηελ αληηκεησπίδεη ρξεζηκνπνηψληαο δχν ή πεξηζζφηεξεο νηθνλνκηθέο παξαδνρέο θαη θάλνληαο ζρεηηθέο αλαιχζεηο επαηζζεζίαο. Ρν ησξηλφ εχξνο ησλ ελδερνκέλσλ εμειίμεσλ ηεο Διιεληθήο Νηθνλνκίαο ππεξβαίλεη ηα παξαπάλσ ζπλεζηζκέλα φξηα. Απηφ αλαγλσξίδεηαη θαη επεξεάδεη ηφζν ηελ πξνζέγγηζε φζν θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο κειέηεο πνπ παξνπζηάδεηαη. Ζ κειέηε επεξεάδεηαη επίζεο απφ ηελ αλάγθε ζπκβνιήο ηεο ελεξγεηαθήο ζηξαηεγηθήο ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ πξνβιήκαηνο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, πνπ ππαγνξεχεηαη απφ ιφγνπο επαηζζεζίαο πξνο ην θπζηθφ πεξηβάιινλ, ζπκβαηηθψλ ππνρξεψζεσλ έλαληη ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο θαη πνιηηηθήο βνχιεζεο ηεο παξνχζεο Διιεληθήο Θπβέξλεζεο. Θάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο θαη ηνπο επηβεβιεκέλνπο πεξηνξηζκνχο, ε κειέηε θαηαιήγεη ζε ζεκαληηθά ζπκπεξάζκαηα, ρξήζηκα ηφζν γηα ππνςήθηνπο επελδπηέο φζν θαη γηα ηνπο ππεχζπλνπο θαηάξηηζεο Δζληθήο Δλεξγεηαθήο Πηξαηεγηθήο. Φέξλεη επίζεο ζηελ επηθάλεηα ην γεγνλφο φηη ε επηινγή θάζε ελεξγεηαθνχ ζελαξίνπ έρεη ζνβαξέο ζπλέπεηεο πάλσ ζε νηθνλνκηθά κεγέζε φπσο ην ΑΔΞ θαη ην δηαζέζηκν εηζφδεκα. Ρα παξαπάλσ ζπκπεξάζκαηα θαη αμηνινγήζεηο δίλνπλ φκσο κφλνλ κηα γεληθή έλδεημε γηα ηελ επίδξαζε ηεο θάζε ελεξγεηαθήο επηινγήο ζηε δηακφξθσζε ηνπ δεκφζηνπ ρξένπο, ηνπ εηήζηνπ ειιείκκαηνο, ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο, ηνπ ΑΔΞ θαη άιισλ καθξννηθνλνκηθψλ παξακέηξσλ. Γελ απαληνχλ δειαδή, κε ηελ απαηηνχκελε πνζνηηθή ιεπηνκέξεηα, ζην εξψηεκα θαηά πφζνλ ε θάζε ελεξγεηαθή επηινγή ζπκβάιεη θαη ζε πνίν βαζκφ ζηελ επίηεπμε ηνπ ππέξηαηνπ ζηφρνπ ν νπνίνο, θαηά ηε γλψκε κνπ, είλαη ε απνηξνπή ηεο ρξενθνπίαο κπξνζηά ζην ελδερφκελν ηεο νπνίαο φινη νη άιινη ζηφρνη, πεξηβαιινληνινγηθνί, ζπκβαηηθνί ή πνιηηηθνί, πξέπεη λα ζεσξεζνχλ δεπηεξεχνληεο. Ζ απνπζία κηαο ηέηνηαο πνζνηηθήο αμηνιφγεζεο δελ νθείιεηαη αζθαιψο ζε παξάιεηςε ησλ κειεηεηψλ αιιά ζηα φξηα εκβέιεηαο ησλ ππνινγηζηηθψλ εξγαιείσλ πνπ είραλ ζηε δηάζεζή ηνπο. Ρα ηειεπηαία, αλ v

8 θαη αλαγλσξηζκέλα θαη δηεζλνχο θχξνπο, έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα αμηνινγνχλ κε κεγάιε αμηνπηζηία ηηο επηπηψζεηο ησλ νηθνλνκηθψλ εμειίμεσλ πάλσ ζηηο ελεξγεηαθέο, δελ είλαη φκσο ζρεδηαζκέλα γηα λα θάλνπλ θαη ην αληίζηξνθν. Ζ αλεπάξθεηα ησλ γλσζηψλ ππνινγηζηηθψλ εξγαιείσλ ελψπηνλ ηεο πνιππινθφηεηαο ησλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ ζήκεξα ζηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο, αλαγλσξίδεηαη θαη ζηηο Ζλσκέλεο Ξνιηηείεο φπνπ θαη αλαπηχζζνληαη πξσηνβνπιίεο γηα ην ζρεδηαζκφ λέσλ πξνηχπσλ, πεξηζζφηεξν εμεηδηθεπκέλσλ ζηα εθεί λέα δεδνκέλα. Ζ ζπγθξφηεζε ππνινγηζηηθψλ εξγαιείσλ εηδηθά ζρεδηαζκέλσλ γηα ηηο ζπλζήθεο πνπ ζήκεξα επηθξαηνχλ ζηελ Διιάδα, ζα έπξεπε λα απνηειέζεη αληηθείκελν εηδηθήο κειέηεο ηα απνηειέζκαηα ηεο νπνίαο ζα ήηαλ πνιχηηκα φρη κφλν γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο Διιεληθήο Δλεξγεηαθήο Πηξαηεγηθήο αιιά θαη γηα άιιεο ρψξεο πνπ βξίζθνληαη ζε νηθνλνκηθή ζπγθπξία αλάινγε κε ηελ Διιεληθή. Ξηζηεχσ φηη ε αλαγλσξηζκέλε εκπεηξία ηεο παξνχζεο νκάδαο ζε ζέκαηα ελεξγεηαθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ππνινγηζηηθψλ εξγαιείσλ, ηελ θάλεη ηδηαίηεξα θαηάιιειε γηα αλάιεςε ελφο ηέηνηνπ έξγνπ. Αζήλα, Ηνχληνο 2011 Οαθαήι Κσπζήο Αληηπξφεδξνο ηνπ ΗΝΒΔ vi

9 ΠΡΟΙΟΓΟ Πε κηα πεξίνδν απμεκέλεο αβεβαηφηεηαο, κπνξεί λα θαλεί νμχκσξν ην γεγνλφο φηη παξνπζηάδνπκε κηα κειέηε γηα ηηο καθξνρξφληεο ελεξγεηαθέο πξννπηηθέο ηεο ρψξαο καο θαη ηηο πξνθιήζεηο ζε επίπεδν ζηξαηεγηθήο θαη ζρεδηαζκνχ πνπ νθείιεη λα αληηκεησπίζεη ν ελεξγεηαθφο ηνκέαο θαη, εκκέζσο, ε Διιεληθή νηθνλνκία, ζε κηα πξννπηηθή κάιηζηα πνπ θζάλεη ην Αιιά θαη πέξα απφ ηα πξνβιήκαηα θαη ηηο αβεβαηφηεηεο πνπ ζπλδένληαη κε ηελ ηξέρνπζα, ηδηαίηεξα δπζκελή, ζπγθπξία, ε ηζηνξία κάο δείρλεη φηη θάζε πξνζπάζεηα ελεξγεηαθνχ ή κε ζρεδηαζκνχ ζηε ρψξα καο, θαη δε καθξνρξφληνπ, έρεη λα αληηκεησπίζεη ηεξάζηηα εκπφδηα, ηα νπνία απνηξέπνπλ ηελ εθαξκνγή ησλ θαηάιιεισλ πνιηηηθψλ θαη θαζηζηνχλ εθ πξννηκίνπ δπζεπίηεπθηνπο ηνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ ηεζεί. Ρα ζεκαληηθφηεξα εκπφδηα αθνξνχλ ζηνπο αδχλακνπο κεραληζκνχο ιήςεο απνθάζεσλ πνπ επεξεάδνπλ ην θνηλσληθφ ζχλνιν θαη σο εθ ηνχηνπ ζηηο δηαθσλίεο, ηηο ζθνδξέο αληηδξάζεηο, ηελ ειιηπή θαη κε επνηθνδνκεηηθή δεκφζηα δηαβνχιεπζε θ.ά. αιιά θαη ζηα εγγελή πξνβιήκαηα ζην ζρεδηαζκφ, ζηε ζηαζεξφηεηα θαη θπξίσο ζηελ πινπνίεζε ηεο πνιηηηθήο πνπ πξνθξίλεηαη, ηειηθά, σο ε ελδεδεηγκέλε. Δπηπιένλ, ζην δεκφζην δηάινγν ζπρλά παξνπζηάδνληαη αλεπαξθψο ηεθκεξησκέλεο απφςεηο θαη ζέζεηο, πνπ ππνβαζκίδνπλ ζεκαληηθέο δηαζηάζεηο ηνπ πξνο επίιπζε πξνβιήκαηνο, επηηείλνληαο ηα πξναλαθεξζέληα πξνβιήκαηα. Ξηζηεχσ φηη ηα φπνηα πξνβιήκαηα ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ πνιηηηθήο, κπνξεί λα κεηξηαζηνχλ κε ηεθκεξησκέλε αλάιπζε, θαηάιιειε νξγάλσζε θαη κεζνκαθξνπξφζεζκν ζρεδηαζκφ. Γηα ην ιφγν απηφ, ε εμέηαζε ησλ καθξνρξφλησλ ελεξγεηαθψλ πξννπηηθψλ πνπ επηρεηξείηαη ζηελ παξνχζα κειέηε, κπνξεί λα ζπκβάιιεη κε λεθαιηφηεηα ζην δεκφζην δηάινγν, ελεκεξψλνληαο ηνπο ζρεδηαζηέο πνιηηηθήο αιιά θαη θάζε άιιν ελδηαθεξφκελν κέξνο γηα ηηο δπλαηέο επηινγέο θαη ηηο ζπλέπεηεο απηψλ ησλ επηινγψλ πνπ, εθ ηεο θχζεσο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζρεδηαζκνχ, δηαρένληαη αξθεηά καθξηά ζην κέιινλ. Πην πιαίζην απηφ, ε ζπλεξγαζία καο κε ην Δξγαζηήξην πνδεηγκάησλ Δλέξγεηαο Νηθνλνκίαο Ξεξηβάιινληνο ηνπ ΔΚΞ, γηα ηελ εθπφλεζε ζελαξίσλ πνπ κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ ην καθξνρξφλην ε- λεξγεηαθφ ζρεδηαζκφ ηεο ρψξαο καο, απνηέιεζε κηα επηινγή κε θχξην γλψκνλα ηελ αμηφπηζηε ηεθκεξίσζε θαη ηελ αμηνπνίεζε ηεο πνιχπιεπξεο γλψζεο ηνπ αληηθεηκέλνπ πνπ δηαζέηεη. Ξέξα απφ ηε καθξφρξνλε εκπεηξία ζηα ελεξγεηαθά ζέκαηα θαη ηελ επηζηεκνληθή ππνδνκή κε ηα αλαγλσξηζκέλα, δηεζλνχο θχξνπο, ππνινγηζηηθά εξγαιεία πνπ έρεη αλαπηχμεη ην Δξγαζηήξην ππφ ηελ θαζνδήγεζε ηνπ Θαζεγεηή Ξαληειή Θάπξνπ, δελ πξέπεη λα καο δηαθεχγεη ην γεγνλφο φηη θαη ε ίδηα ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ζην πιαίζην ηνπ ζρεδηαζκνχ ηεο Δπξσπατθήο Πηξαηεγηθήο ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα θαη ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, θαηαζηξψλεη πνιηηηθέο θαη πηνζεηεί κέηξα πνπ ζε κεγάιν βαζκφ ζηεξίδνληαη ζηα απνηειέζκαηα ησλ ζπγθεθξηκέλσλ αλαιπηηθψλ ππνδεηγκάησλ. Ζ δηάζηαζε απηή είλαη vii

10 ηδηαίηεξα ελδηαθέξνπζα θαη ρξήζηκε, θαζψο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εγθπξφηεηα ηεο κεζνδνινγίαο πνπ αθνινπζήζεθε ζηελ παξνχζα κειέηε, επηηπγράλεηαη, ηαπηφρξνλα, ζπλέπεηα κε ηηο ππνζέζεηο θαη ηα απνηειέζκαηα πνπ θαζνδεγνχλ ηε ζηξαηεγηθή ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα ζε Δπξσπατθφ επίπεδν. Πηελ κειέηε δηαπηζηψλεηαη φηη ην πξνδηαγεγξακκέλν πιαίζην ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο, πνπ έρεη ήδε ζπκθσλεζεί κέρξη ην 2020, νδεγεί κελ ζην επηζπκεηφ κεζνπξφζεζκν απνηέιεζκα, αιιά δελ επαξθεί γηα ηελ επίηεπμε ηνπ «θπνθνξνχκελνπ» καθξνρξφληνπ ζηφρνπ κείσζεο ησλ εθπνκπψλ. Ωο εθ ηνχηνπ επηπξφζζεηα κέηξα πνιηηηθήο ζα πξέπεη λα αλακέλνπκε φηη ζα πηνζεηεζνχλ γηα ηελ πεξίνδν κεηά ην 2020, ηα νπνία θαη ζθηαγξαθνχληαη κε αξθεηή ιεπηνκέξεηα ζηε κειέηε. πφ ην θσο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο κειέηεο, γίλεηαη αληηιεπηφ ην ηεξάζηην κέγεζνο ηεο πξφθιεζεο πνπ παξνπζηάδεη ν κεηαζρεκαηηζκφο ηνπ εγρψξηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο: Δγθαηάιεηςε βαζηθψλ ελεξγεηαθψλ πνιηηηθψλ ηνπ παξειζφληνο, ελίζρπζε ηεο ηξέρνπζαο πνιηηηθήο γηα ηελ επίηεπμε ησλ κεζνπξφζεζκσλ ζηφρσλ, αιιά θαη πξνεηνηκαζία θαη ζπγθξφηεζε ελφο αθφκα πην θηιφδνμνπ ζρεδίνπ γηα ηελ κεηά ην 2020 πεξίνδν, κε άμνλεο πνπ ζηαζεξά πεξηιακβάλνπλ ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, ηηο ΑΞΔ, ην θπζηθφ αέξην, ηα «έμππλα» δίθηπα, ηνλ εμειεθηξηζκφ ησλ κεηαθνξψλ θ.ά. Νη ελεξγεηαθέο επηινγέο πνπ απαξηίδνπλ ηα ζελάξηα πνπ εμεηάζηεθαλ έρνπλ ζεκαληηθέο επηδξάζεηο ζηελ νηθνλνκία. Θάζε επηινγή ζηελ θαηεχζπλζε ηεο δξαζηηθήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζπλνδεχεηαη απφ ζεκαληηθφ επηπξφζζεην θφζηνο, ην νπνίν θηλείηαη θαηά κέζν φξν ζηελ πεξηνρή ηνπ +3% ηνπ ΑΔΞ γηα ηα επφκελα 40 ρξφληα (ζπγθξηηηθά κε ηελ πνξεία ρσξίο πνιηηηθέο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ). Πε θάζε πεξίπησζε, ε αλάιεςε απηνχ ηνπ θφζηνπο είλαη αλαγθαία, ιακβάλνληαο ππφςε ηηο θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ηηο νπνίεο απηά ηα κέηξα επηρεηξνχλ λα κεηξηάζνπλ. Απηφ ην επηπιένλ θφζηνο, φπσο αληαλαθιάηαη ζηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ ησλ ελεξγεηαθψλ πξντφλησλ, ζα επεξεάζεη αξλεηηθά ηνπο θιάδνπο ηεο Διιεληθήο νηθνλνκίαο, ηδηαίηεξα ηνπο ελεξγνβφξνπο, θαη ζα απμήζεη ηνλ θίλδπλν ελεξγεηαθήο θηψρεηαο ζηα λνηθνθπξηά, θάλνληαο ηδηαίηεξα επηηαθηηθή ηελ αλάγθε κεηξηαζκνχ απηψλ ησλ δπζκελψλ επηδξάζεσλ. Ωζηφζν, θαηά βάζε αθνξά ζε λέεο επελδχζεηο, νη νπνίεο ζα αληηζηαζκίζνπλ, ηνπιάρηζηνλ κεξηθψο, ηελ αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ηελ απαζρφιεζε απφ ην απμεκέλν θφζηνο ελέξγεηαο. Θιείλνληαο ην παξφλ εηζαγσγηθφ ζεκείσκα, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ Όκηιν Δπηρεηξήζεσλ Κπηηιελαίνο Α.Δ., θαη πξνζσπηθά ηνλ Ξξφεδξν θαη Γηεπζχλνληα Πχκβνπιν ηνπ Νκίινπ, Θχξην Δπάγγειν Κπηηιελαίν, ρσξίο ηελ επγεληθή ρνξεγία ηνπ νπνίνπ δελ ζα ήηαλ δπλαηφ λα πινπνηεζεί ε κειέηε πνπ έρεηε ζηα ρέξηα ζαο. Αζήλα, Ηνχληνο 2011 Γηάλλεο Πηνπξλάξαο Γεληθφο Γηεπζπληήο ΗΝΒΔ viii

11 ΘΤΡΗΑ ΖΚΔΗΑ Ζ πξνζπάζεηα θαηαπνιέκεζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο εθηηκάηαη φηη ζα απαηηήζεη ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζηελ Διιάδα θαηά 70-75% ην 2050 έλαληη ηνπ Κε ζπλεπή εθαξκνγή ησλ ήδε ζεζκνζεηεκέλσλ πνιηηηθψλ (Πελάξην Αλαθνξάο), νη ζηφρνη δηείζδπζεο ΑΞΔ γηα ην 2020 επηηπγράλνληαη, ελψ κεηά ην 2020 ην κεξίδην ησλ ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζηαζεξνπνηείηαη ζην 50%. Νη ελεξγεηαθέο ππεξεζίεο ζην Πελάξην Αλαθνξάο θνζηίδνπλ, ζσξεπηηθά γηα ηελ πεξίνδν , 236 δηζεθ. 08 πεξηζζφηεξα απφ φηη ζην Πελάξην Θακίαο Ξνιηηηθήο (1.8% ηνπ ζσξεπηηθνχ ΑΔΞ). Νη εθπνκπέο αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζηαζεξνπνηνχληαη ζε επίπεδα θαηά 25-30% ρακειφηεξα απφ ην 2005 κεηά ην 2020, απέρνληαο σζηφζν ζεκαληηθά απφ ηε κείσζε πνπ απαηηείηαη. Ζ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ γηα ην 2050 απαηηεί: o Δμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, ζε πνζνζηφ 20% κέρξη ην 2030 θαη 50% ην 2050 o Γηείζδπζε ησλ ΑΞΔ ζηελ ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο ηνπιάρηζηνλ 35% ην 2050 o Βέιηηζην κεξίδην ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ην 2050 απφ 48% έσο 83%, αλάινγα κε ηελ πηνζέηεζε ή κε ησλ ηερλνινγηψλ δέζκεπζεο θαη απνζήθεπζεο CO 2 θαη ππξεληθψλ o Ρν 85% ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ ην 2050 λα εθηειείηαη απφ ειεθηξηθά κέζα. Πε θάζε έλα απφ ηα ζελάξηα πνπ εμεηάζηεθαλ πθίζηαληαη ζεκαληηθά ηερλννηθνλνκηθά, ζεζκηθά θαη θνηλσληθά εκπφδηα θαη αβεβαηφηεηεο, φπσο: o «ΑΞΔ»: ζηνραζηηθφηεηα ειεθηξνπαξαγσγήο, ρσξνηαμηθά δεηήκαηα, αλεπάξθεηα ησλ ππνδνκψλ o «ΑΞΔ θαη CCS»: επηινγή θαηάιιεισλ γεσινγηθψλ κνξθσκάησλ, έιιεηςε θνηλσληθήο απνδνρήο, αλάπηπμε θαηάιιεισλ ππνδνκψλ, ηερλνινγηθή αβεβαηφηεηα o «ΑΞΔ θαη ππξεληθά»: θίλδπλνο δπζηπρήκαηνο, έιιεηςε θνηλσληθήο απνδνρήο, ηήξεζε πνιχ π- ςειψλ πξνδηαγξαθψλ αζθάιεηαο, πςειφ θαη αβέβαην θφζηνο θαηαζθεπήο, έιιεηςε ηερλνγλσζίαο, δηαρείξηζε ξαδηελεξγψλ απνβιήησλ. Ρα Πελάξηα Σακειψλ Δθπνκπψλ επηθέξνπλ θφζηνο ηεο ηάμεο ησλ 120 κε 145 δηζ γηα ηελ πεξίνδν , επηπιένλ απφ ην θφζηνο ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο (πεξίπνπ 1% ηνπ ζσξεπηηθνχ ΑΔΞ). Νη ηηκέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο γηα ηνλ θαηαλαισηή ζηα Πελάξηα Σακειψλ Δθπνκπψλ είλαη πςειφηεξεο θαηά 15%-25% ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο, ην νπνίν ήδε παξνπζηάδεη ηηκέο θαηά 20% πςειφηεξεο ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην Θακίαο Ξνιηηηθήο. Δθηφο απφ ηε ζπκβνιή ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, ε πξνζπάζεηα κείσζεο εθπνκπψλ επηθέξεη νθέιε, φπσο λέεο επελδχζεηο (1% ηνπ ΑΔΞ εηεζίσο), κείσζε ηεο εμάξηεζεο ηεο ρψξαο απφ εηζαγσγέο ελέξγεηαο θαη κεγαιχηεξε ελεξγεηαθή αζθάιεηα. Πε θάζε πεξίπησζε, ην κεηξήζηκν θφζηνο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο είλαη πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην θφζηνο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ. Ζ επίηεπμε ηεο κεηάβαζεο ζε νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ απαηηεί ζεκαληηθέο αιιαγέο ζην ξπζκηζηηθφ πιαίζην ηεο ελεξγεηαθήο αγνξάο, ζηε ιεηηνπξγία ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ θαη ζηε λννηξνπία καο σο θαηαλαισηέο θαη πνιίηεο. ix

12 x

13 ΠΔΡΗΙΖΦΖ Δηζαγσγή Ζ απεηιή απφ ηηο θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο έρεη αλαηξέςεη ηηο παξαδνζηαθέο πξνηεξαηφηεηεο ηεο ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο παγθνζκίσο. Ζ αζθάιεηα εθνδηαζκνχ θαη ε ειαρηζηνπνίεζε ηνπ (κεηξήζηκνπ) θφζηνπο παξνρήο ελεξγεηαθψλ ππεξεζηψλ παξακέλνπλ ζεκαληηθνί ζηφρνη, αιιά, πιένλ, πξσηεχνληα ζηφρν απνηειεί ε κεηάβαζε πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ. Πε απηφ ην πιαίζην, νη ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο εγνχληαη ζηελ παγθφζκηα πξνζπάζεηα κεηάβαζεο, έρνληαο ζεζκνζεηήζεη θηιφδνμνπο ζηφρνπο γηα ην Γελ πξέπεη λα μερλάκε, φκσο, φηη απηνί νη ζηφρνη θαιχπηνπλ κφλν ηελ αξρηθή θάζε ηεο κεηάβαζεο. Ν κεηξηαζκφο ησλ θηλδχλσλ ηεο ππεξζέξκαλζεο απαηηεί ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο Γεο ην πνιχ θαηά 2 βαζκνχο Θειζίνπ κέρξη ην 2100 ζε ζχγθξηζε κε ην πξηλ απφ ηε βηνκεραληθή επαλάζηαζε επίπεδν. Κε ην πθηζηάκελν επίπεδν γλψζεο γηα ηα θιηκαηηθά θαηλφκελα, απηφο ν ζηφρνο κεηαθξάδεηαη ζε κείσζε εθπνκπψλ παγθνζκίσο θαηά 50% ην 2050 ζπγθξηηηθά κε ηα επίπεδα εθπνκπψλ ηνπ Απηφο ν ζηφρνο θαηαλέκεηαη κε βάζε ην επίπεδν νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θάζε ρψξαο. Γηα ηελ Διιάδα πξνθχπηεη ζηφρνο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ θαηά 70-75% ην 2050 έλαληη ηνπ Ξξφθεηηαη γηα εμαηξεηηθά θηιφδνμν ζηφρν κείσζεο εθπνκπψλ, ε επίηεπμε ηνπ νπνίνπ επηβάιιεη ξηδηθή αλαηξνπή ηφζν ζηελ δηαδηθαζία παξαγσγήο θαη κεηαηξνπήο ελέξγεηαο, φζν θαη ζηελ θαηαλάισζή ηεο. Βξηζθφκαζηε ζηελ αξρή ηεο κεηάβαζεο πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ, ε νπνία απαηηεί ζεκαληηθέο αιιαγέο ζην ξπζκηζηηθφ πιαίζην ηεο ελεξγεηαθήο αγνξάο, ζηε ιεηηνπξγία ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ θαη ζηε λννηξνπία καο σο θαηαλαισηέο θαη πνιίηεο. Πε απηφ ην πιαίζην, ε παξνχζα κειέηε επηρεηξεί λα αλαιχζεη ηελ πνξεία ηνπ ε- λεξγεηαθνχ ηνκέα θαη ηηο δηαζέζηκεο επηινγέο θαηα ηελ πξνζπάζεηα ειαρηζηνπνίεζεο ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηε ρψξα καο. Ζ κειέηε παξνπζηάδεη ηελ πξνζνκνίσζε ηεο πνξείαο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ Διιάδα κέρξη ην 2050 κε ηε ρξήζε ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο PRIMES ηνπ εξγαζηεξίνπ Δ3MLab ηνπ ΔΚΞ ππφ ελαιιαθηηθά ζελάξηα ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο. Ζ κειέηε πεξηιακβάλεη ζχληνκε απνηίκεζε ηεο ηξέρνπζαο θαηάζηαζεο ζηελ ελεξγεηαθή πνιηηηθή θαη πξνηείλεη κέηξα πνιηηηθήο. Σξέρνπζα θαηάζηαζε θαη πξνθιήζεηο γηα ηελ ελεξγεηαθή πνιηηηθή Ν ελεξγεηαθφο ηνκέαο ζηελ Διιάδα είλαη xi

14 ιηγφηεξν απνδνηηθφο ζε ζχγθξηζε κε άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ. Ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθφο είλαη ν ηνκέαο κεηαθνξψλ, φπνπ παξαηεξείηαη αλεπάξθεηα κέζσλ ζηαζεξήο ηξνρηάο, επέθηαζε ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ εκπνξεπκάησλ ρσξίο ζρεδηαζκφ, εθηεηακέλε ρξήζε αεξνπνξηθψλ κεηαθνξψλ, ελψ ε ρξήζε δεκφζησλ κεηαθνξψλ ζηα αζηηθά θέληξα είλαη πεξηνξηζκέλε ζε ζχγθξηζε κε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο. Πεκαληηθέο εθθξεκφηεηεο ζπλερίδνπλ λα πθίζηαληαη θαη ζηνλ ηνκέα ειεθηξηθήο ε- λέξγεηαο. Ζ αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ, πνπ καδί κε ηελ ελεξγεηαθή εμνηθνλφκεζε απνηεινχλ ηνπο βαζηθφηεξνπο κνρινχο ηεο κεηάβαζεο ζε έλα ελεξγεηαθφ ζχζηεκα ρακειψλ εθπνκπψλ CO 2, κέρξη ζηηγκήο επηηειείηαη κε αξγνχο ξπζκνχο, παξά ην αμηνζεκείσην επηρεηξεκαηηθφ ελδηαθέξνλ. Ξνιιά απφ ηα έξγα ΑΞΔ θσιπζηεξγνχλ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα ζε γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο αδεηνδφηεζεο θαη δηθαζηηθέο εκπινθέο ιφγσ αλεπάξθεηαο ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη άιισλ παξαγφλησλ. Ζ δηαδηθαζία αδεηνδφηεζεο απινπνηήζεθε κε ην Λφκν 3851/2010, αιιά ππάξρεη ζνβαξφ ελδερφκελν κεζνπξφζεζκα λα πξνθχςεη αλάγθε επηπιένλ κεηαξξπζκίζεσλ ζε πεξίπησζε απφθιηζεο απφ ηνπο ζηφρνπο. Ζ αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ παξεκπνδίδεηαη θαη απφ ηελ αλεπάξθεηα ηνπ ζπζηήκαηνο κεηαθνξάο θαη ηε δπζθνιία νινθιήξσζεο ησλ αλαγθαίσλ έξγσλ ζην ζχζηεκα, φπνπ επίζεο πθίζηαληαη ζνβαξά δεηήκαηα ρσξνηαμηθήο θχζεο θαη αληηδξάζεηο απφ ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο. Ν πθηζηάκελνο ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ ηνκέα ειεθηξηθήο ελέξγεηαο δελ είλαη ζε ζέζε λα εμαζθαιίζεη ηελ απξφζθνπηε κεηάβαζε πξνο κηα αληαγσληζηηθή νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ. Νη ζηαπξνεηδείο επηδνηήζεηο ζηηο ξπζκηδφκελεο ηηκέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηξεβιψλνπλ ηελ πξνζπάζεηα επίηεπμεο ελεξγεηαθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη, κέρξη λα αξζνχλ πιήξσο, πεξηνξίδνπλ ηε δπλαηφηεηα εηζφδνπ λέσλ πξνκεζεπηψλ. Ζ έιιεηςε ζχλδεζεο ησλ ξπζκηδφκελσλ ηηκψλ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε ηηο ζπλζήθεο θφζηνπο δεκηνπξγνχλ ππέξκεηξν ξίζθν γηα ηε δξαζηεξηνπνίεζε ζηελ αγνξά ιηαληθήο. Ν ρακειφο βαζκφο αληαγσληζκνχ ζηελ αγνξά θαη ε πεξηνξηζκέλε ζπλεξγαζία ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν πεξηνξίδνπλ ηηο αληαγσληζηηθέο πηέζεηο πνπ νδεγνχλ ζε ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θφζηνπο θαη ζε θαηλνηνκηθέο δξάζεηο. Ξαξακέλνπλ ζε ιεηηνπξγία πνιχ παιαηέο, ξππνγφλεο θαη κε απνδνηηθέο κνλάδεο ειεθηξνπαξαγσγήο. Ζ ππνρξεσηηθή ζπκκεηνρή ζηελ ρνλδξεκπνξηθή αγνξά πεξηνξίδεη ηε δπλαηφηεηα ζχλαςεο καθξνπξφζεζκσλ ζπκβνιαίσλ παξνρήο ελέξγεηαο ζε κεγάινπο θαηαλαισηέο. Ζ έληαμε ησλ ηερλνινγηψλ ειεθηξνπαξαγσγήο κε κεδεληθέο εθπνκπέο, φπσο νη ΑΞΔ, ζε αληαγσληζηηθέο αγνξέο απνηειεί πξφθιεζε παγθνζκίσο θαη πξέπεη λα επηηεπρζεί κε ηξφπν πνπ ζα πεξηνξίδεη ηηο επηπηψζεηο ηνπ xii

15 εγρεηξήκαηνο ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ηελ ελεξγεηαθή θηψρεηα. Πηελ απειεπζέξσζε ηεο ρνλδξηθήο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ ζεκεηψζεθε πξφνδνο ηνλ ηειεπηαίν ρξφλν κε ηηο πξψηεο παξαιαβέο θνξηίσλ πγξνπνηεκέλνπ αεξίνπ απφ κεγάινπο θαηαλαισηέο ρσξίο ηε κεζνιάβεζε ηεο θξαηηθήο επηρείξεζεο (ΓΔΞΑ). Ωζηφζν, ε εηζαγσγή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηηο άκεζεο ρξήζεηο εθηφο ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο γίλεηαη κε αξγνχο ξπζκνχο θαη σο εθ ηνχηνπ εμαθνινπζεί λα είλαη πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο. Δάλ ζπλερηζηνχλ νη ζεκεξηλέο ηάζεηο, νη απνθιίζεηο απφ ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο ππνρξεψζεηο ηεο ρψξαο ζα δηεπξχλνληαη ζπλερψο ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζα είλαη κεγάιεο, φπσο ζεκαληηθή αχμεζε ησλ ηηκψλ ηεο ειεθηξηθήο ε- λέξγεηαο πξνθεηκέλνπ λα θαιπθζεί ην θφζηνο εθπνκπψλ πνπ πξνβιέπεηαη απφ ην κεραληζκφ ETS. Ζ απφθιηζε απφ ηνπο ζηφρνπο ιφγσ αληθαλφηεηαο ππέξβαζεο ησλ πθηζηάκελσλ αγθπιψζεσλ θαη λννηξνπηψλ απεηιεί λα ηνξπηιίζεη ηηο ζπζίεο πνπ αλαπφθεπθηα ζα απαηηεζνχλ θαηά ηε κεηάβαζε πξνο κηα νηθνλνκία κε ρακειή έληαζε εθπνκπψλ. ελάξην αλαθνξάο Ζ κειινληηθή πνξεία ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο, ηεο νηθνλνκίαο θαη ησλ δηεζλψλ αγνξψλ πξνζνκνηψζεθε κε ηε ρξήζε καζεκαηηθψλ ππνδεηγκάησλ ηνπ εξγαζηεξίνπ E3MLab ηνπ ΔΚΞ (PRIMES, GEM-E3 θαη Prometheus) ππφ δηαθνξεηηθά ζελάξηα. Ρα ζελάξηα δελ ζπληζηνχλ πξφβιεςε ηνπ κέιινληνο αιιά πξνζνκνηψζεηο ησλ κεηαζρεκαηηζκψλ ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο θαη ησλ νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ θαηαλαισηψλ θαη παξαγσγψλ σο απνηέιεζκα ππνζέζεσλ ζην πιαίζην θάζε ζελαξίνπ. Ρν ζελάξην αλαθνξάο ππνζέηεη ηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ πνπ έρνπλ ήδε δξνκνινγεζεί γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ κείσζεο εθπνκπψλ θαηά 20% ην 2020 ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Απηέο νη πνιηηηθέο πεξηιακβάλνπλ ηα πξνγξάκκαηα π- πνζηήξημεο ησλ ΑΞΔ, ην ζχζηεκα αγνξάο ησλ δηθαησκάησλ εθπνκπήο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα απφ δεκνπξαζίεο (κε κείσζε ηνπ ζπλνιηθνχ χςνπο ησλ δηθαησκάησλ θαη κεηά ην 2020), ηηο νδεγίεο γηα ηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα αέξα, ηνλ θαλνληζκφ γηα ηηο εθπνκπέο CO 2 απφ ηα νρήκαηα θ.ά. Δπηπιένλ, γίλεηαη ε ππφζεζε φηη κέρξη ην 2020 πινπνηείηαη ε πξψηε θαη ε δεχηεξε θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο δηαζχλδεζεο ησλ Θπθιάδσλ, ελψ κεηά ην 2020 νινθιεξψλεηαη ε δηαζχλδεζε ησλ πεξηζζνηέξσλ λεζηψλ, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο Θξήηεο θαη Οφδνπ. πφ απηέο ηηο ππνζέζεηο, ην Πελάξην Αλαθνξάο πξνβάιιεη ζην κέιινλ ζεκαληηθά ρακειφηεξνπο ξπζκνχο αχμεζεο ηεο δή- xiii

16 ετήςιασ εταβολήσ Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα ηεζεο ελέξγεηαο απφ ηνπο ηειηθνχο θαηαλαισηέο ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην «Θακίαο Ξνιηηηθήο» (Γηάγξακκα 1). Ζ ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο αλέξρεηαη ην 2020 ζε 21,9 εθ. ηηπ, κεησκέλε θαηά 10% ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην «Θακίαο Ξνιηηηθήο». Ρν 2050 ε ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο είλαη ρακειφηεξε ζε ζρέζε κε ην Πελάξην «Θακίαο Ξνιηηηθήο» θαηά 22%. Ζ πνιηηηθή εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο πνπ πεξηιακβάλεηαη εδψ είλαη επνκέλσο θηιφδνμε θαη απαηηεί ζεκαληηθή πξνζπάζεηα θαη πφξνπο γηα ηελ πινπνίεζή ηεο. Ζ βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο είλαη ηδηαίηεξα ηθαλνπνηεηηθή ζπγθξηηηθά κε ην παξειζφλ. Απηφ ηζρχεη θπξίσο γηα ηηο νηθίεο θαη ηα θηήξηα ππεξεζηψλ, φπνπ ε κέζε θαηαλάισζε ελέξγεηαο αλά ηεηξαγσληθφ κέηξν βειηηψλεηαη θαηά 1.5% εηεζίσο κεζνπξφζεζκα θαη θαηά 1% καθξνρξφληα. Ηθαλνπνηεηηθή βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο παξαηεξείηαη θαη ζηε βηνκεραλία, αιιά ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ ε βειηίσζε είλαη πεξηνξηζκέλε. Έηζη ην πεηξέιαην δηαηεξείηαη σο ε θχξηα κνξθή ελέξγεηαο κε κεξίδην κεγαιχηεξν ηνπ 50% ζε φιε ηελ πεξίνδν, θαηαδεηθλχνληαο φηη ηα κέηξα πνπ πεξηιακβάλεη ην Πελάξην Αλαθνξάο δελ επαξθνχλ γηα λα νδεγήζνπλ ζε απεμάξηεζε απφ ην πεηξέιαην. Όζνλ αθνξά ζηηο ππφινηπεο κνξθέο ελέξγεηαο, ε δηείζδπζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηηο ηειηθέο ελεξγεηαθέο ρξήζεηο (πεξίπνπ 10%) δηαηεξείηαη ζε επίπεδα ρακειφηεξα ζε ζχγθξηζε κε άιιεο ψξηκεο αγνξέο. Αληίζεηα, ην κεξίδην ησλ ΑΞΔ, ηφζν ζηηο ηειηθέο ρξήζεηο φζν θαη ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή, επεθηείλεηαη ζε ζχγθξηζε κε ην Πελάξην Θακίαο Ξνιηηηθήο. Ζ θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πεξηνξίδεηαη ζε 76 TWh ην 2020 θαη 114 TWh ην 2050, έλαληη 93 TWh ην 2020 θαη 157 TWh ην 2050 ζην Πελάξην Θακίαο Ξνιηηηθήο. Ππγθξηηηθά κηθξφηεξε είλαη θαη ε αηρκή θνξηίνπ (θαηά 3.1 GW ην 2020 θαη 7.8 GW ην 2050), θηάλνληαο ηα 14.1 GW ην 2020 θαη ηα 22.2 GW ην Απηή ε δηαθνξά ζηεξίδεηαη ζε εθηεηακέλα κέηξα ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο. Ρν κεξίδην ηνπ ιηγλίηε ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζπλερψο πεξηνξίδεηαη, πέθηνληαο Γηάγξακκα 1: Δμέιημε ηεο Σειηθήο Εήηεζεο Δλέξγεηαο Δείκτεσ 1990=100 Ακακάριςτο Εγχϊριο Προϊόν ςε ςτακερζσ τιμζσ Σελικι Κατανάλωςθ Ενζργειασ ενάριο Αναφοράσ Σελικι Κατανάλωςθ Ενζργειασ ενάριο Καμίασ Πολιτικισ xiv Μζςα ποςοςτά μεταβολήσ κατά περίοδο

17 ζην 1/3 ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο ην 2020 θαη θάησ απφ ην 10% κεηά ην 2040, έλαληη 60% ην Ν πεξηνξηζκφο νθείιεηαη ηφζν ζηελ αλάγθε παχζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ πεξηζζφηεξσλ κνλάδσλ κέρξη ην 2026, φζν θαη ζην γεγνλφο φηη κε ηηο πςειέο ηηκέο δηθαησκάησλ CO 2 ηνπ ζελαξίνπ κεηά ην 2020 (37 /ηφλν CO 2 ην 2030 θαη /ηφλν CO 2 κεηά) επεξεάδεηαη ε ζεηξά θφξηηζεο ησλ κνλάδσλ ζηελ εκεξήζηα αγνξά, γεγνλφο πνπ απνζαξξχλεη λέεο επελδχζεηο ζε ζπκβαηηθήο ηερλνινγίαο ιηγληηηθέο κνλάδεο. Ωζηφζν, αθφκα θαη ππφ απηέο ηηο ππνζέζεηο, ε βέιηηζηε αλάπηπμε ηνπ ζπζηήκαηνο ππνδεηθλχεη ηελ έληαμε 2400 MW λέαο ηζρχνο απφ ζπκβαηηθέο κνλάδεο ππεξθξίζηκεο ηερλνινγίαο (ρσξίο CCS) κε πιήξεηο εγθαηαζηάζεηο απνθπγήο αεξίσλ ξχπσλ κέρξη ην Ζ πςειή δηείζδπζε ησλ ΑΞΔ ζην Πελάξην Αλαθνξάο επλνεί ηελ έληαμε ζην ζχζηεκα 2 GW επηπιένλ πδξνειεθηξηθψλ ζπζηεκάησλ κε άληιεζε, θαζψο θαη επέιηθησλ κνλάδσλ ζπλδπαζκέλνπ θχθινπ θαη αεξνζηξφβηισλ κε θαχζε θπζηθνχ αεξίνπ. Πε απηφ ην ζελάξην αλαπηχζζνληαη 15.6 GW λέαο ηζρχνο κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ κέρξη ην 2050 (πεξηιακβαλφκελσλ ησλ κνλάδσλ πνπ εληάρζεθαλ ην ηειεπηαίν δσδεθάκελν). Ρν κεγαιχηεξν κέξνο απηψλ ησλ κνλάδσλ ζα πξέπεη λα δηαζέηεη ηε δπλαηφηεηα παξαθνινχζεζεο θπκαηλφκελνπ θνξηίνπ κε ραξαθηεξηζηηθά ηαρείαο αλφδνπ θαη θαζφδνπ. Νη ζηφρνη δηείζδπζεο ησλ ΑΞΔ γηα ην 2020 επηηπγράλνληαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο, κε ην κεξίδην ησλ ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή λα αλέξρεηαη ζε 40% ην 2020 θαη ζηε ζπλέρεηα λα ζηαζεξνπνηείηαη ζε 50%, έ- λαληη 11.6% ην Ρν κεγαιχηεξν κέξνο ηεο λέαο ηζρχνο ΑΞΔ αθνξά ζε αηνιηθά πάξθα (6.5 GW ην 2020 θαη 10 GW κεηά ην 2030), ελψ πνιχ κεγάιε αχμεζε ζεκεηψλνπλ θαη ηα θσηνβνιηατθά ζπζηήκαηα (2.2 GW ην 2020 θαη 6.3 GW ην 2050). Κηθξφηεξε, αιιά ζεκαληηθή, είλαη ε ζπλεηζθνξά ησλ κηθξψλ πδξνειεθηξηθψλ (κέρξη πεξίπνπ 1.1 GW), αιιά θαη ηεο βηνκάδαο-απνβιήησλ (750 MW ην 2050). Πεκαληηθή αχμεζε πξνβιέπεηαη ζηε αμηνπνίεζε βηνθαπζίκσλ ζηηο κεηαθνξέο. Ρν Πελάξην Αλαθνξάο πξνβιέπεη φηη ζεκαληηθφ κέξνο ησλ λέσλ αλαπηπζζφκελσλ ρξήζεσλ ηεο βηνκάδαο ζα εηζάγεηαη κέρξη ην 2020 (πεξίπνπ ην 40%), φκσο γηα ηε ζπλέρεηα ην ζελάξην ζεσξεί ηελ αλάπηπμε εγρψξηαο παξαγσγήο, ψζηε ζηαδηαθά ην κεξίδην ησλ εηζαγσγψλ λα κεησζεί ζην 24% ην 2030 θαη πεξαηηέξσ ζην 12% ην Δπνκέλσο ην Πελάξην Αλαθνξάο πεξηιακβάλεη ηελ αλάπηπμε ζεκαληηθήο εγρψξηαο παξαγσγήο θαη βηνκεραλίαο επεμεξγαζίαο βηνκάδαο θαη απνβιήησλ γηα ε- λεξγεηαθνχο ζθνπνχο κε εηήζην θχθιν εξγαζηψλ ηεο ηάμεο ησλ 2 δηζεθ ην Ν κεηαζρεκαηηζκφο ηνπ ζπζηήκαηνο ε- ιεθηξηθήο ελέξγεηαο ζην Πελάξην Αλαθν- xv

18 Πίλαθαο 1: Γηακόξθσζε ηνπ θόζηνπο ησλ ελεξγεηαθώλ ππεξεζηώλ εκατ. Ευρϊ του 2008 ςωρευτικά ενάριο Αναφοράσ διαφορζσ από εκατ. ϋ08 ςενάριο καμίασ πολιτικισ Βιομθχανία 2,943 2,798 2,961 3,199 3,289 3, , Νοικοκυριά 7,601 9,853 15,267 18,404 19,141 20, ,900 39,733 Τπθρεςίεσ και Γεωργία 3,916 4,738 7,333 9,303 9,959 11, ,009-15,271 Μεταφορζσ 7,839 9,832 18,044 24,176 27,642 30, , ,896 φνολο κόςτουσ με πλθρωμι για δικαιϊματα ETS 22,299 27,220 43,610 55,087 60,033 65,112 2,066, ,159 Πλθρωμζσ για δικαιϊματα ETS ,483 1,913 2,097 52,053 52,053 φνολο κόςτουσ χωρίσ πλθρωμι για δικαιϊματα ETS 22,299 27,220 42,946 53,605 58,119 63,016 2,014, ,106 ωσ % του ΑΕΠ Αζρια κερμοκθπίου (εκ.τόνοι ιςοδ. CO2) ,809-1,466 ενάριο καμίασ πολιτικισ φνολο κόςτουσ 22,299 27,015 38,965 47,065 50,097 53,994 1,778,794 ωσ % του ΑΕΠ ξάο νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ κέζνπ θφζηνπο πνπ θπκαίλεηαη κεηαμχ 17% θαη 24% ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην Θακίαο Ξνιηηηθήο. Ζ αχμεζε ησλ ηηκψλ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πξνβιέπεηαη λα είλαη κηθξφηεξε ζηα ηηκνιφγηα γηα ηελ ελεξγνβφξν βηνκεραλία (κεηαμχ 10 θαη 16% ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο) θαη κεγαιχηεξε ζηα ινηπά ηηκνιφγηα. Ζ αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζα πεξηιακβάλεη, θαηά ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο, παξαγσγή θαη ηζρχ πνπ ζα ακείβεηαη ζε πξνθαζνξηζκέλεο ηηκέο. Ν αληαγσληζκφο ζα πξέπεη θπξίσο λα αλαπηπρζεί ζηε ιηαληθή πψιεζε φπνπ ζα πξέπεη λα εθαξκφδνληαη κεγάιεο έθηαζεο πεξηνξηζκνί ζηνπο πξνκεζεπηέο ζρεηηθά κε ηηο ΑΞΔ θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε εθεδξηθψλ θαη επηθνπξηθψλ ππεξεζηψλ. Θα απαηηεζεί κεγάιεο έθηαζε κεηαξξχζκηζε ηεο ζεκεξηλήο νξγάλσζεο ηεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πξηλ ην 2020 ψζηε λα ππνζηεξηρζεί απνηειεζκαηηθά ε αλαδηνξγάλσζε ηνπ ζπζηήκαηνο θαη λα πεξηνξηζηεί φζν γίλεηαη πεξηζζφηεξν ην θφζηνο παξνρήο ελεξγεηαθψλ ππεξεζηψλ. Ππλνιηθά, νη ελεξγεηαθέο ππεξεζίεο πνπ παξέρνληαη ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Α- λαθνξάο θνζηίδνπλ, ζσξεπηηθά γηα ηελ πεξίνδν , 236 δηζεθ. 08 πεξηζζφηεξν απφ φηη ζην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο, πνπ αληηζηνηρεί ζε 1.8% ηνπ ζσξεπηηθνχ ΑΔΞ ζε ζηαζεξέο ηηκέο (Ξίλαθαο 1). Γηαθνξεηηθέο εθηηκήζεηο γηα ηελ έθηαζε θαη δηάξθεηα ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζηελ xvi

19 Διιάδα έρνπλ πεξηνξηζκέλε επίδξαζε ζηηο εθηηκήζεηο γηα ην θφζηνο ηεο κεηάβαζεο. Πε πεξίπησζε ρακειφηεξεο αλάπηπμεο ηνπ ΑΞΔ θαηά 0,8% θαηά κέζν φξν ηελ πεξίνδν , ε εηήζηα επηβάξπλζε ησλ θαηαλαισηψλ ελέξγεηαο είλαη απμεκέλε θαηά 1 κε 2% ην Ξαξά ηηο ζεκαληηθέο αιιαγέο ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα πνπ πεξηγξάθνληαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο θαη ην αμηνζεκείσην θφζηνο πνπ ηηο ζπλνδεχεη, ηα κέηξα πνπ πεξηιακβάλεη ην ζελάξην δελ επαξθνχλ γηα ηε κεηάβαζε πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ. Νη εθπνκπέο αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζηαζεξνπνηνχληαη ζε επίπεδα θαηά 25-30% ρακειφηεξα απφ ην 2005 κεηά ην 2020, απέρνληαο ζεκαληηθά απφ ηε κείσζε πνπ απαηηείηαη ζηα πιαίζηα πεξηνξηζκνχ ηεο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο Γεο ζε 2 βαζκνχο Θειζίνπ (65-75% κείσζε εθπνκπψλ ην 2050 ζε ζρέζε κε ην 2005). ελάξηα πξνο κηα νηθνλνκία ρακειώλ εθπνκπώλ Ρα κέηξα πνπ έρνπλ δξνκνινγεζεί έσο ηψξα ζην πιαίζην ηεο ελεξγεηαθήο ζηξαηεγηθήο γηα ην 2020 ( ), παξφηη απαηηνχλ ζεκαληηθή πξνζπάζεηα θαη ζπλαληνχλ κεγάιν βαζκφ δπζθνιίαο ζηελ εθαξκνγή ηνπο, δελ επαξθνχλ γηα ηελ επίηεπμε ηνπ καθξνρξφληνπ ζηφρνπ θαηαπνιέκεζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Πηε κειέηε εθηηκήζεθαλ ηξία ζελάξηα φ- πνπ ε κείσζε ησλ εθπνκπψλ είλαη ζπκβαηή κε ηνπο ζηφρνπο ζε επξσπατθφ επίπεδν (40% ην 2030 θαη 80% ην 2050, ζπγθξηηηθά κε ην 1990). Θεληξηθή ππφζεζε ζηα ζελάξηα απνηειεί ε εθαξκνγή ηηκνιφγεζεο ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα κε εληαίν χςνο γηα φιε ηελ νηθνλνκία πνπ πξνζδηνξίδεηαη ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν κε εληαίν ηξφπν έηζη ψζηε λα επηηχρεη ηηο επηζπκεηέο κεηψζεηο ησλ εθπνκπψλ. Δπηπιένλ, γίλεηαη ε ππφζεζε φηη ζηνλ ηνκέα ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ δηεηζδχνπλ δπλακηθά νη ελαιιαθηηθέο ηερλνινγίεο, φπσο ε ειεθηξνθίλεζε θαη ηα βηνθαχζηκα. Ξαξάιιεια, αλαπηχζζνληαη επθπή δίθηπα ειεθηξηζκνχ πνπ επηηξέπνπλ ηελ επαλαθφξηηζε ησλ κπαηαξηψλ ησλ νρεκάησλ ζε ψξεο ρακεινχ θνξηίνπ ζπζηήκαηνο θαη δηεπθνιχλνπλ ηελ αλάπηπμε ζπζηεκάησλ ειεθηξνπαξαγσγήο ΑΞΔ ζε πνιχ κηθξή θιίκαθα. Ρέινο, νη κεραληζκνί ππνζηήξημεο ησλ ΑΞΔ ζηαδηαθά κεηψλνληαη ζε έληαζε ηε δεθαεηία , κε ηηο ΑΞΔ λα αλαπηχζζνληαη δπλακηθά ρσξίο επηπιένλ ζηήξημε κεηά ην 2030 σο απνηέιεζκα ηεο ελζσκάησζεο ηνπ θφζηνπο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζηελ ηηκνιφγεζε ησλ νξπθηψλ θαπζίκσλ. Ρα 3 ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ δηαθνξνπνηνχληαη αλάινγα κε ηηο δηαζέζηκεο επηινγέο ηερλνινγίαο. Πην ζελάξην «ΑΞΔ θαη CCS» ε εθαξκνγή ηεο ηερλνινγίαο δέζκεπζεο θαη απνζήθεπζεο ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα (carbon capture and storage CCS) είλαη εθηθηή, ζην ζελάξην xvii

20 Πίλαθαο 2: Γηακόξθσζε ηεο ηηκήο ηνπ CO 2 ( '2008/ ηόλν CO 2 ) Σενάρια χαμθλών εκπομπών Σενάριο αναφοράσ Πηγή: PRIMES Τομείσ ETS Τομείσ εκτόσ ETS Τομείσ ETS Τομείσ εκτόσ ETS «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» αλαπηχζζεηαη εγρψξηα ππξεληθή ειεθηξνπαξαγσγή, ελψ ζην ζελάξην «ΑΞΔ» απηέο νη δχν επηινγέο δελ είλαη δηαζέζηκεο. Πε φια ηα ζελάξηα, θεληξηθφ ξφιν ζηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ έρεη ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Ρα θηήξηα πιεζηάδνπλ ζηαδηαθά ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε ησλ παζεηηθψλ ελεξγεηαθά θηεξίσλ κέζσ ησλ θαηάιιεισλ δξάζεσλ θαη ξπζκίζεσλ ηνπ θξάηνπο, ελψ εθαξκφδνληαη απζηεξέο πξνδηαγξαθέο γηα ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε ζπζθεπψλ, βηνκεραληθνχ εμνπιηζκνχ θαη κεηαθνξηθψλ κέζσλ. Πεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ θαη νη αληιίεο ζεξκφηεηαο γηα ζέξκαλζε, ςχμε θαη θάιπςε ζεξκηθψλ αλαγθψλ ρακειήο ελζαιπίαο ζηα θηήξηα, ηηο θαηνηθίεο θαη ηε βηνκεραλία, νη νπνίεο αληηθαζηζηνχλ ζπζθεπέο πνπ θαηαλαιψλνπλ πνιχ πεξηζζφηεξν ειεθηξηθή ελέξγεηα, αιιά θαη εμνπιηζκφ πνπ ρξεζηκνπνηεί νξπθηά θαχζηκα. Κε απηά ηα κέηξα επηηπγράλεηαη εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζε πνζνζηφ 20% κέρξη ην 2030 θαη 50% κέρξη ην 2050, ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην Θακίαο Ξνιηηηθήο. Έηζη, ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζπλεηζθέξεη ζηελ απαηηνχκελε κείσζε εθπνκπψλ θαηά πεξηζζφηεξν απφ 40% ζε φια ηα ζελάξηα. Ζ θξηζηκφηεηα ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο αλαδεηθλχεηαη επίζεο θαη απφ ην γεγνλφο φηη ρσξίο κείσζε ηεο θαηαλάισζεο ειεθηξηζκνχ γηα ηηο παξαδνζηαθέο ρξήζεηο, ε έληαμε ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ θαη ε εληαηηθνπνίεζε ηεο ρξήζεο ειεθηξηζκνχ γηα ζέξκαλζε ζην θνξηίνπ ηνπ ζπζηήκαηνο ζα δεκηνπξγνχζε ππέξκεηξεο απαηηήζεηο απφ ην ζχζηεκα ειεθηξνπαξαγσγήο, νη νπνίεο δχζθνια ζα ηθαλνπνηνχληαλ απνθιεηζηηθά κε ηερλνινγίεο ρακειψλ / κεδεληθψλ εθπνκπψλ ρσξίο δπζαλάινγε εθηίλαμε ηνπ θφζηνπο. Ζ εμνηθνλφκεζε ειεθηξηζκνχ ζηνπο ινηπνχο ηνκείο επηηξέπεη ηελ ξαγδαία δηείζδπζε ηνπ ειεθηξηζκνχ ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ (5.4 TWh ην 2030 θαη 17 TWh ην 2050), ρσξίο ην ζχλνιν ηεο θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο λα είλαη απμεκέλν ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην Αλαθνξάο (Γηάγξακκα 2). Ρν 85% ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ ην 2050 (25% ην 2030) εθηειείηαη απφ ειεθηξηθά κέζα. Πε φια ηα ζελάξηα ε δηείζδπζε ησλ ΑΞΔ ζηελ ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο είλαη πςειή, μεπεξλψληαο ην 35% ην 2050 (α- xviii

21 TWh TWh TWh Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα πφ 13% ην 2010). Ρν κεξίδην ησλ ΑΞΔ είλαη πςειφ φρη κφλν ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή, αιιά θαη ζηηο ππφινηπεο ρξήζεηο (33%-35% ζηε ζέξκαλζε-ςχμε θαη 52%- 64% ζηηο κεηαθνξέο ην 2050 αλάινγα κε ην ζελάξην, ζπγθξηηηθά κε 13% θαη 2.2% αληίζηνηρα ην 2010). Ρα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ δηαθέξνπλ θπξίσο σο πξνο ηελ δνκή ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο. Πην Πελάξην ΑΞΔ, φπνπ ε αλάπηπμε ππξεληθψλ θαη CCS απνθιείεηαη εμ αξρήο, ην βέιηηζην κεξίδην ησλ ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή αλέξρεηαη ζε 83% ην Ζ επηθξαηέζηεξε ηερλνινγία ΑΞΔ παξακέλεη ε αηνιηθή κε κεξίδην 45% ηεο ζπλνιηθήο ειεθηξνπαξαγσγήο θαη εγθαηεζηεκέλε ηζρχ 17.5 GW ην 2050 (4.6 GW εθ ησλ νπνίσλ ζε ζαιάζζηα αηνιηθά). Αθνινπζνχλ ηα θσηνβνιηατθά κε 18.4% ηεο παξαγσγήο θαη ηζρχ 11 GW, ελψ ηα ζεξκηθά ειηαθά ζπζηήκαηα ζπκκεηέρνπλ κε 628 Γηάγξακκα 2: Θαηαλάισζε Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο Συνολική Κατανάλωςη Ηλεκτριςμοφ ενάριο "καμίασ πολιτικισ" ενάριο "Αναφοράσ" ενάρια Χαμθλϊν Εκπομπϊν Μερίδιο ηλεκτριςμοφ ςτην τελική κατανάλωςη (%) Σενάριο "Αναφοράσ" Σενάριο Χαμηλϊν Εκπομπϊν 80 Μεταφορζσ Οικίεσ, Κτιρια, Βιομθχανία xix

22 Μονάδεσ Φ. Αερίου Λιγνιτικζσ μονάδεσ MW. Ζ βηνκάδα θαη ηα απφβιεηα θζάλνπλ ειεθηξνπαξαγσγήο βξίζθεηαη ζε ζέζε λα ην 9.7% ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο, κε ηζρχ εμππεξεηήζεη κέγηζηε αηρκή θνξηίνπ ηεο 2.4 GW ην ηάμεο ησλ πεξίπνπ 21 GW ην 2050, παξά ηελ πςειή δηείζδπζε ζηνραζηηθψλ πεγψλ Ρν ππφινηπν ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο ην πξσηνγελνχο ελέξγεηαο (17%) πξνέξρεηαη απφ ζηαζκνχο θπζηθνχ αεξίνπ, νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηε δηαζθάιηζε αμηφπηζηεο ιεηηνπξζεζηκφηεηα απνζήθεπζεο δηνμεηδίνπ ηνπ Ρν ζελάξην «ΑΞΔ θαη CCS» ππνζέηεη δηαγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο θαη γηα ιφγνπο εθεδξείαο. Όπσο θαη ζηα ππφινηπα ζελάξηα (ζηε Βφξεηα Διιάδα, ζηελ πεξηνρή Γπηηθήο άλζξαθα ζε γεσινγηθνχο ζρεκαηηζκνχο ρακειψλ εθπνκπψλ, νη κνλάδεο θπζηθνχ Καθεδνλίαο θαη ζηελ πεξηνρή ηεο Θαβάιαο), εκπνξηθή σξίκαλζε ησλ ηερλνινγηψλ αεξίνπ έρνπλ κηθξφ βαζκφ ρξεζηκνπνίεζεο (Γηάγξακκα 3). Απηφ ζπλεπάγεηαη φηη απαηηνχληαη επέιηθηεο κνλάδεο (αεξνζηξφβηινη θαχζεο νξπθηψλ θαπζίκσλ, θαζψο θαη θνη- δέζκεπζεο CO 2 ζε κεγάινπο ζηαζκνχο ή/θαη ζπλδπαζκέλνπ θχθινπ κε ρακειά λσληθή απνδνρή ηεο ρξήζεο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ηερλνινγηψλ ζηελ Διιάδα. Ζ δηα- ηερληθά ειάρηζηα) θαη θαηάιιειε αληαγσληζηηθή αγνξά ππεξεζηψλ εθεδξείαο, ε ζεζηκφηεηα ησλ ηερλνινγηψλ CCS επηηξέπεη ηε ζπλέρηζε ειεθηξνπαξαγσγήο απφ νπνία ζα εμαζθαιίδεη ηθαλνπνηεηηθέο απνδφζεηο γηα λα γίλνπλ νη απαηηνχκελεο κνλάδεο ρσξίο ππεξβνιηθή επηβάξπλζε γηα πεη ιεηηνπξγία ιηγληηηθήο ηζρχνο 5450 MW ιηγλίηε. Ρν ζπγθεθξηκέλν ζελάξην πξνβιέ- ηνλ θαηαλαισηή. Κεηά ην 2035, ζηελ παξνρή θπζηθνχ αεξίνπ πνπ ρξεζηκνπνηείηαη MW κε CCS, πξνζθέξνληαο ην 33% ηεο (απνδηδφκελε ηζρχο), εθ ησλ νπνίσλ 4500 ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή δηνρεηεχεηαη θαη πδξνγφλν απφ ειεθηξφιπζε (κέρξη 35%), εμαζθαιίδνληαο εκκέζσο απνζήθεπζε ηεο παξαγφκελεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΞΔ κε απνξξφθεζε πνπ θηάλεη ζηα 16 GWh ην Καδί κε ηα ππφινηπα ζπζηήκαηα απνζήθεπζεο, ηηο δηαζπλνξηαθέο δηαζπλδέζεηο, ηα πδξνειεθηξηθά θαη ηηο ζεξκηθέο κνλάδεο, ην ζχζηεκα Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα Γηάγξακκα 3: Κέζε ιεηηνπξγία ζεξκηθώλ κνλάδσλ ζηα ζελάξηα ιςοδφναμεσ ϊρεσ λειτουργίασ κατ' ζτοσ ενάριο "ΑΠΕ και CCS" 2005 ενάριο "ΑΠΕ" ενάριο Αναφοράσ ενάριο "ΑΠΕ και CCS" ενάριο "ΑΠΕ" ενάριο Αναφοράσ xx

23 ειεθηξνπαξαγσγήο ην Ζ ζπλεηζθνξά ηεο δέζκεπζεο θαη απνζήθεπζεο CO 2 ζηε ζπλνιηθή κείσζε εθπνκπψλ ζην ζπγθεθξηκέλν ζελάξην αλέξρεηαη ζην 19%. Νη ΑΞΔ εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζην ζελάξην απηφ κε ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή λα α- λέξρεηαη ζην 48% ην Νη κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ επίζεο δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν, αιιά θαζψο ζην ζπγθεθξηκέλν ζελάξην θαη νη ιηγληηηθνί ζηαζκνί ζηεξίδνπλ ηελ εθεδξεία ηνπ ζπζηήκαηνο, ε εγθαηεζηεκέλε ηζρχο ησλ κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ είλαη κηθξφηεξε θαηά 8.5 GW ζε ζχγθξηζε κε ην ζελάξην αλαθνξάο θαη θαηά 1 GW ζε ζχγθξηζε κε ην ζελάξην «ΑΞΔ». Ζ κειέηε πεξηιακβάλεη ζελάξην φπνπ αμηνπνηείηαη ε ππξεληθή ηερλνινγία ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή, παξφηη ε απνδνρή ηεο ζηελ Διιεληθή θνηλή γλψκε, εηδηθά κεηά ην πξφζθαην ζνβαξφ δπζηχρεκα ζην Φνπθνπζίκα, είλαη εμαηξεηηθά ρακειή. Όζν απφκαθξν θαη λα θάληαδε ην ελδερφκελν αλάπηπμεο ππξεληθψλ ζηαζκψλ ζηελ Διιάδα, ζεσξήζακε φηη σο εξεπλεηέο νθείινπκε λα εμεηάζνπκε ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα θαη ηεο ζπγθεθξηκέλεο θαηά ηα άιια δηαδεδνκέλεο ηερλνινγίαο, αληί λα ηελ απνθιείζνπκε εμ αξρήο. Ρν θφζηνο θαη ε δπζθνιία αλάπηπμεο λέσλ ζέζεσλ γηα ππξεληθνχο ζηαζκνχο πξνζνκνηψλεηαη ζην ππφδεηγκα κέζσ κηαο κε γξακκηθήο θακπχιεο θφζηνπο. Ρν θφζηνο επέλδπζεο είλαη πςειφηεξν ζηελ Διιάδα ζπγθξηηηθά κε άιιεο ρψξεο πνπ έρνπλ ήδε αλαπηχμεη ππξεληθνχο ζηαζκνχο ιφγσ έιιεηςεο ηερλνγλσζίαο θαη απνπζίαο νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. Δπηπιένλ, ην θφζηνο είλαη πξνζαπμεκέλν ιφγσ ηεο απαηηνχκελεο εληζρπκέλεο αληηζεηζκηθήο πξνζηαζίαο θαη ηεο αλάγθεο κεηαθνξάο ησλ απφβιεησλ ζε άιιεο ρψξεο πνπ δηαζέηνπλ θαηάιιειε ππνδνκή επεμεξγαζίαο. Ρν πςειφ θφζηνο πεξηνξίδεη ζεκαληηθά ηηο δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο ηεο ππξεληθήο ηερλνινγίαο ζηελ Διιάδα. Ζ ζπλνιηθή ηζρχο ππνινγίδεηαη λα θηάζεη ζε πεξίπνπ 2.5 GW, παξάγνληαο ην 19% ηεο ελέξγεηαο ην Ζ ζπλεηζθνξά ησλ ππξεληθψλ ζηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ πεξηνξίδεηαη ζε κφιηο 4%. Πε ζπλδπαζκφ κε ηηο απμεκέλεο αβεβαηφηεηεο πινπνίεζεο θαη ην ρακειφ βαζκφ απνδεθηηθφηεηαο ηεο ππξεληθήο ηερλνινγίαο, ηα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο ζπλδξάκνπλ ζηελ εθηίκεζε φηη ε έληαμε ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο ζην ειιεληθφ ελεξγεηαθφ ηνκέα πξέπεη λα απνθιεηζηεί κε βάζε ηα ζεκεξηλά δεδνκέλα. Ρα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ πεξηιακβάλνπλ ξηδηθή αλαδηάξζξσζε ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο, ε νπνία ζπλεπάγεηαη ζεκαληηθφ πξφζζεην θφζηνο θαη επηθέξεη αλαδηακφξθσζε ηεο θαηαλνκήο απηνχ ηφζν κεηαμχ ηνκέσλ ελέξγεηαο φζν θαη ζρεηηθά κε ηε δηάξζξσζε ζε θεθαιαηνπρηθέο θαη ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο. Ξαξά ην γεγν- xxi

24 % του ΑΕΠ Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα Γηάγξακκα 4: πλνιηθό θόζηνο ελεξγεηαθνύ ζπζηήκαηνο σο πνζνζηό ηνπ ΑΔΠ αθαηξνπκέλσλ ησλ πιεξσκώλ γηα δηθαηώκαηα εθπνκπήο CO ενάριο "ΑΠΕ" ενάριο "ΑΠΕ και CCS" ενάριο "ΑΠΕ και πυρθνικά" ενάριο αναφοράσ ενάριο καμίασ πολιτικισ 10 λφο φηη ε θαηαλάισζε θαη ε παξαγσγή ελέξγεηαο δηελεξγνχληαη ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ κε ζαθψο κηθξφηεξεο ιεηηνπξγηθέο δαπάλεο, ιφγσ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη κείσζεο ησλ θαηαλαιψζεσλ νξπθηψλ θαπζίκσλ, νη δαπάλεο ηεο εηήζηαο απνπιεξσκήο ηνπ επηπιένλ θφζηνπο θεθαιαίνπ κε βάζε αγνξαία επηηφθηα αλαγσγήο ππεξβαίλνπλ ηε κείσζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ δαπαλψλ. Έηζη, ηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ επηθέξνπλ θφζηνο ελεξγεηαθψλ ππεξεζηψλ γηα ηνπο θαηαλαισηέο ηεο ηάμεο ησλ 120 κε 145 δηζ γηα ηελ πεξίνδν επηπιένλ απφ ην θφζηνο ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο (πεξίπνπ 1% ηνπ ζσξεπηηθνχ ΑΔΞ). Νη ηηκέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο γηα ηνπο θαηαλαισηέο είλαη πςειφηεξεο θαηά 15%-25% ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο, ζην νπνίν νη ηηκέο είλαη ήδε πςειφηεξεο θαηά 20% ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Ρν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ επηπιένλ θφζηνπο εκθαλίδεηαη ζηε ρξνληθή πεξίνδν κεηά ην Αθαηξψληαο ηηο πιεξσκέο γηα αγνξά δηθαησκάησλ εθπνκπήο, πνπ απνηεινχλ δεκφζηα έζνδα, ην εηήζην θφζηνο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο ην 2050 ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ είλαη πςειφηεξν θαηά πεξίπνπ 2.3% κε 2.7% ηνπ ΑΔΞ ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην Αλαθνξάο (Γηάγξακκα 4). Ρν ζελάξην «ΑΞΔ» έρεη ειαθξά πςειφηεξν θφζηνο (1.2% ή 27 δηζ γηα ηελ πεξίνδν ) ζε ζχγθξηζε κε ηα ππφινηπα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ. Νη ηηκέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο είλαη πςειφηεξεο θαηά 5% ην 2030 θαη θαηά 10% ην 2050 ζε απηφ ην ζελάξην ζπγθξηηηθά κε ηα άιια δχν ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ. Ωζηφζν, ην ζελάξην ΑΞΔ αληηκεησπίδεη ζαθψο ρακειφηεξν βαζκφ αβεβαηφηεηαο πινπνίεζεο. xxii

25 Ξξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ζε φια ηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ πθίζηαληαη ζεκαληηθά ηερλννηθνλνκηθά, ζεζκηθά θαη θνηλσληθά εκπφδηα. Πην ζελάξην «ΑΞΔ» ε πςειφηεξε δηείζδπζε ζηνραζηηθψλ ηερλνινγηψλ θαη ηελ αλάγθε απμεκέλεο αμηνπνίεζεο ησλ δηαζέζηκσλ ηνπνζεζηψλ νμχλεη ηα πξνβιήκαηα πνπ απνξξένπλ απφ ηε ζηνραζηηθή δηαζεζηκφηεηα ηεο πξσηνγελνχο ελέξγεηαο, ηα δεηήκαηα ρσξνζέηεζεο θαη ηελ α- λεπάξθεηα ησλ ππνδνκψλ κεηαθνξάο ηεο ελέξγεηαο. Ζ δηαζεζηκφηεηα θαηάιιεισλ γεσινγηθψλ κνξθσκάησλ, ε ηερλνινγηθή αβεβαηφηεηα, ε θαρππνςία ηεο θνηλήο γλψκεο θαη νη επηθείκελεο δπζθνιίεο αλάπηπμεο ησλ θαηάιιεισλ ππνδνκψλ εληείλνπλ ηηο αβεβαηφηεηεο ζην ζελάξην «ΑΞΔ θαη CCS». Αθφκα ζνβαξφηεξα είλαη ηα πξνβιήκαηα ζην ζελάξην «ΑΞΔ θαη ππξεληθά», κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε αδπλακία εθκεδεληζκνχ ηεο πηζαλφηεηαο δπζηπρήκαηνο, φπσο απνδείρζεθε πξφζθαηα ζηε Φνπθνζίκα. Ζ πξνζπάζεηα κείσζεο εθπνκπψλ επηθέξεη θαη επηπιένλ νθέιε, φπσο λέεο επελδχζεηο, κείσζε ηεο εμάξηεζεο ηεο ρψξαο απφ εηζαγσγέο ελέξγεηαο θαη κεγαιχηεξε αζθάιεηα γηα ηελ παξνρή ελέξγεηαο. Πεκαληηθφ κέξνο ηνπ επηπιένλ θφζηνπο αθνξά ζε επελδχζεηο ζε εμνπιηζκφ θαη ππνδνκέο. Ζ κεηάβαζε πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ άλζξαθα πξνυπνζέηεη ηελ πξαγκαηνπνίεζε επελδχζεσλ θαηά 1% ηνπ ΑΔΞ επηπιένλ ησλ δαπαλψλ πνπ πξνβιέπνληαη ζχκθσλα κε ηηο ηξέρνπζεο πνιηηηθέο. Πεκαληηθφ κέξνο ησλ επελδπηηθψλ δαπαλψλ ζα μνδεπηνχλ γηα αγαζά θαη ππεξεζίεο πνπ ζα παξάγνληαη εληφο ηεο Διιάδαο. Απηφ ζα δεκηνπξγήζεη επηπιένλ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ζέζεηο εξγαζίαο, αληηζηαζκίδνληαο ελ κέξεη ηελ αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ νηθνλνκία απφ ην απμεκέλν θφζηνο ελέξγεηαο. Ρν ζεκαληηθφηεξν φθεινο είλαη ζε θάζε πεξίπησζε ε απνθπγή ή ν κεηξηαζκφο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, εθφζνλ βεβαίσο ε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ζπληειεζζεί ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Ρν θφζηνο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ζε ρξνληθφ νξίδνληα κέρξη ην 2100 ππνινγίδεηαη πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην θφζηνο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ. Ζ Διιάδα φπσο θαη άιιεο κεζνγεηαθέο ρψξεο είλαη ηδηαίηεξα επάισηεο ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή θαη ζηηο επηπηψζεηο πνπ ζα έρνπλ ε αχμεζε ηεο κέζεο ζεξκνθξαζίαο, ε α- λχςσζε ηνπ επηπέδνπ ηεο ζάιαζζαο, ε κείσζε ησλ βξνρνπηψζεσλ θαη ηα αθξαία θαηξηθά θαηλφκελα. Ρν θφζηνο γηα ηελ Διιάδα απφ ηηο ελδερφκελεο απηέο επηπηψζεηο είλαη ζεκαληηθά πςειφηεξν ηνπ επηπιένλ θφζηνπο πνπ απαηηείηαη γηα ηε δξαζηηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. πκπεξάζκαηα Ρν Διιεληθφ ελεξγεηαθφ ζχζηεκα βξίζθεηαη ζηελ αξρή κηαο πνξείαο ξαγδαίαο θαη ξηδηθήο αλακφξθσζεο. Έρνπλ ζεζπηζηεί xxiii

26 πιεζψξα κέηξσλ κε αξθεηφ βαζκφ δπζθνιίαο πινπνίεζεο θαη αμηνζεκείσην θφζηνο, έηζη ψζηε λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη πνπ έρνπλ ηεζεί κε νξίδνληα ην Ωζηφζν, ε κεηεμέιημε ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο ηεο Διιάδαο κεηά ην 2020 ζα είλαη αθφκα πην θηιφδνμε θαη ζα πεξηιακβάλεη νπσζδήπνηε: Κεγάιεο έθηαζεο εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Ν θηηξηαθφο ηνκέαο ζα πξέπεη λα ηείλεη πξνο ελεξγεηαθέο θαηαλαιψζεηο πνπ αληηζηνηρνχλ ζε παζεηηθά ελεξγεηαθά θηήξηα. Ζ εθαξκνγή ησλ ΑΞΔ ζε απνθεληξσκέλε θιίκαθα ζηα θηήξηα θαη νηθίεο ζα πξέπεη λα απνηειέζεη θνηλή πξαθηηθή. Κεραληζκνί βαζηζκέλνη ζηελ αγνξά, φπσο νη εηαηξείεο ελεξγεηαθψλ ππεξεζηψλ θαη ε εθαξκνγή ππνρξεψζεσλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη ΑΞΔ ζηνπο πξνκεζεπηέο ελέξγεηαο, πξέπεη λα απνηειέζνπλ ην φρεκα γηα ηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο. Ζ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζα πξέπεη λα απεμαξηεζεί απφ ηηο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, ψζηε ε ειεθηξηθή ελέξγεηα, κε ζρεδφλ κεδεληθέο εθπνκπέο ζηελ παξαγσγή ηεο, λα απνηειέζεη ην θνξέα ππνθαηάζηαζεο νξπθηψλ θαπζίκσλ ζηηο κεηαθνξέο (επαλαθνξηηδφκελα νρήκαηα) θαη ζε πνιιέο ζεξκηθέο ρξήζεηο κέζσ αληιηψλ ζεξκφηεηαο. Ζ ζπκκεηνρή ησλ ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή πξέπεη λα απμεζεί ζε επίπεδα κεγαιχηεξα απφ απηά πνπ πξνβιέπνληαη γηα ην 2020, ζε ζπλδπαζκφ κε απνζεθεπηηθά ζπζηήκαηα. Θα πξέπεη λα δηαζπλδεζνχλ ηα πεξηζζφηεξα λεζηά κε ην επεηξσηηθφ ζχζηεκα ψζηε λα αμηνπνηεζνχλ νη δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο ΑΞΔ θαη λα ζπληειεζζεί πιήξεο απεμάξηεζε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο απφ ην πεηξέιαην. Έμππλα ζπζηήκαηα δηθηχσλ ζα πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ ψζηε λα ζπκκεηέρνπλ νη ΑΞΔ ζε κεγάιε έθηαζε ζηε ρακειή θαη κέζε ηάζε. Ρν ειεθηξηθφ ζχζηεκα θαη ε αγνξά πξέπεη λα δηεπθνιχλνπλ ηελ αλάπηπμε επέιηθησλ κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ (θαη καθξνρξφληα κείγκαηνο θπζηθνχ αεξίνπ κε πδξνγφλν απφ ΑΞΔ θαη κε βηναέξην). Ρν ζχζηεκα πιεξσκψλ ηεο ελέξγεηαο απφ ΑΞΔ πξέπεη ζηαδηαθά λα πξνζαλαηνιηζζεί πξνο ηελ θαηεχζπλζε ζέζπηζεο ππνρξέσζεο ΑΞΔ πνπ επηβάιιεηαη ζηνπο πξνκεζεπηέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ηαπηφρξνλα κε ππνρξέσζε δηαζθάιηζεο αμηφπηζηεο ηξνθνδνζίαο θαη επάξθεηαο ηζρχνο γηα ηελ ελέξγεηα ησλ πειαηψλ ηνπο. Ζ εμηζνξξφπεζε θνξηίνπ, ηφζν γηα ηνλ ειεθηξηζκφ φζν θαη γηα ην θπζηθφ αέξην, πξέπεη λα απνθηήζεη κεγαιχηεξε επειημία, κεραληζκνχο αγνξάο θαη δηε- xxiv

27 ζλνπνίεζε ζηελ πεξηθεξεηαθή αγνξά ηεο Λνηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο. Νη νδηθέο κεηαθνξέο πξέπεη ζηαδηαθά λα εμειεθηξηζζνχλ πιήξσο παξάιιεια κε ηνλ κεδεληζκφ ησλ εθπνκπψλ απφ ηελ ειεθηξνπαξαγσγή. Θα πξέπεη λα αλαπηπρζεί ην θαηάιιειν δίθηπν επαλαθφξηηζεο κε έμππλνπο κεηξεηέο θαη θίλεηξα ψζηε ε επαλαθφξηηζε λα γίλεηαη ζε ψξεο ρακεινχ θνξηίνπ ζπζηήκαηνο. Ρα βηνθαχζηκα ζα πξέπεη λα απμήζνπλ ζεκαληηθά ην κεξίδηφ ηνπο ζε φινπο ηνπο ηνκείο ησλ κεηαθνξψλ φπνπ δελ ζα κπνξεί λα εθαξκνζζεί ν εμειεθηξηζκφο. Ρα κέζα καδηθήο κεηαθνξάο ζα πξέπεη λα αλαιακβάλνπλ ην κεηαθνξηθφ έξγν ζε κεγάιεο απνζηάζεηο, αληί ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ, θαη κε δηαθνξεηηθή κνξθή λα εληζρπζεί ν ξφινο ηνπο ζηηο πφιεηο. Ζ κειέηε πεξηιακβάλεη θαηάινγν κε κέηξα πνπ πξέπεη λα ζεζπηζηνχλ αλά ηνκέα γηα λα γίλεη εθηθηή ε κεηάβαζε ζε νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ. Δπηπιένλ, επηζεκαίλνληαη νη παξαθάησ ηνκείο γηα ηνπο νπνίνπο εθηηκάηαη φηη ε ηξέρνπζα πνιηηηθή πζηεξεί: Ξξνζέιθπζε επελδχζεσλ θαη απφ ηδησηηθά θεθάιαηα γηα ηα λέα δίθηπα θαη ηηο δηαζπλδέζεηο, δεδνκέλνπ ηνπ κεγάινπ χςνπο ησλ επελδχζεσλ πνπ απαηηνχληαη εληφο ηεο επφκελεο πεληαεηίαο θαη ηεο δπζθνιίαο δαλεηζκνχ ζην πιαίζην ηεο παξνχζεο δπζκελνχο ρξεκαηννηθνλνκηθήο ζπγθπξίαο. Θέζπηζε θηλήηξσλ θαη εθαξκνγή δηαδηθαζηψλ γηα έξγα ΑΞΔ κεγάιεο θιίκαθαο, ηδίσο γηα ηα επίγεηα θαη ζαιάζζηα αηνιηθά. Δθαξκνγή νινθιεξσκέλεο πνιηηηθήο γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο βηνκάδαο θαη ησλ απνβιήησλ γηα ελεξγεηαθνχο ζθνπνχο, φπσο επίζεο θαη γηα ηα βηνθαχζηκα δεχηεξεο γεληάο, κε δξάζεηο θαη ζηνλ ηνκέα ησλ ελεξγεηαθψλ γεσξγηθψλ θαιιηεξγεηψλ. Θέζπηζε θηλήηξσλ θαη πηνζέηεζε θαλνληζκψλ γηα ζπζηήκαηα άληιεζεο θαη απνζήθεπζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Έληαμε ησλ πδξνειεθηξηθψλ ζηα κέηξα γηα ηηο ΑΞΔ. Κεγαιχηεξα θίλεηξα γηα ζπκπαξαγσγή θαη δηαλνκή ζεξκφηεηαο απφ θαζαξέο κνξθέο ελέξγεηαο. Ξξνηεξαηφηεηα ζε θσηνβνιηατθά ζηα θηήξηα θαη νηθίεο, παξά ζε κεγάια έξγα θσηνβνιηατθψλ θαηά ηελ παξνχζα θάζε, ιφγσ θφζηνπο αιιά θαη ζχγθξνπζεο κε άιιεο ρξήζεηο γεο. Δπεμεξγαζία λέαο κνξθήο νξγάλσζεο ηεο εκεξήζηαο αγνξάο ειεθηξηθήο ε- λέξγεηαο, ε νπνία ζα δίδεη θίλεηξα γηα επέιηθηεο ζεξκηθέο κνλάδεο θαη κνλάδεο εθεδξείαο θαη ζα δηαζθαιίδεη θνζηνζηξεθή ηηκνιφγεζε ηεο πξνκήζεηαο ελέξγεηαο. Θέζπηζε πην εθηεηακέλεο πνιηηηθήο xxv

28 θηλήηξσλ γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη ηελ απνδνηηθή ρξήζε ηεο ε- λέξγεηαο, κε έκθαζε ζηηο επηρεηξήζεηο παξνρήο ελεξγεηαθψλ ππεξεζηψλ θαη ηελ εθαξκνγή ππνρξέσζεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο ζε πξνκεζεπηέο ελέξγεηαο κέζσ κεραληζκνχ ιεπθψλ πηζηνπνηεηηθψλ. ηνζέηεζε δέζκεο κέηξσλ γηα ηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ, ζηα νπνία ζα πεξηιακβάλνληαη ηα βηνθαχζηκα, ηα δίθηπα επαλαθφξηηζεο ζπζζσξεπηψλ ν- ρεκάησλ, ε ζέζπηζε θηλήηξσλ γηα ε- ιεθηξνθίλεζε ζηηο πφιεηο, ζέζπηζε θηλήηξσλ θαη πξνδηαγξαθψλ γηα ηα νρήκαηα κεηαθνξάο εκπνξεπκάησλ ζηηο πφιεηο, θαη ε ελίζρπζε ησλ καδηθψλ κέζσλ κεηαθνξάο. Ζ κεηάβαζε πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα αλαηξέπεη ηα πθηζηάκελα πξφηππα ζπκπεξηθνξάο, ηα νπνία δελ απέηξεςαλ ηε ξαγδαία (ζπγθξηηηθά κε ην ρξφλν πνπ απαηηήζεθε γηα ην ζρεκαηηζκφ ηνπο) εμάληιεζε ελεξγεηαθψλ πφξσλ θαη ηελ αληζφξξνπε ρξήζε ηνπ πεξηβάιινληνο σο κέζνπ δηάζεζεο θάζε είδνπο απνξξηκκάησλ (πγξψλ, αέξησλ θαη ζηέξεσλ). Ζ ελζσκάησζε ηνπ θφζηνπο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ CO 2 ζηηο νηθνλνκηθέο απνθάζεηο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ λνηθνθπξηψλ ζα δηνξζψζεη ηελ εθηεηακέλε αληζφηεηα ζηελ πξφζβαζε ζε πφξνπο κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ γεληψλ (intergenerational inequality). Όκσο ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ην δήηεκα αληζφηεηαο εληφο γεληψλ (intragenerational inequality) παξακέλεη, ελψ ελδέρεηαη θαη λα νμπλζεί. Γελ ζα έρνπλ φιεο νη θνηλσληθέο νκάδεο ηε δπλαηφηεηα πιεξσκψλ γηα απμεκέλεο θεθαιαηνπρηθέο δαπάλεο θαη γηα αθξηβφηεξε ελέξγεηα. Ν θίλδπλνο «ελεξγεηαθήο θηψρεηαο» ζα είλαη απμεκέλνο ζην πιαίζην ηεο πνξείαο πξνο ηελ νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ. Δίλαη επνκέλσο αλαγθαίν λα ε- θαξκνζζνχλ ζε κεγαιχηεξε θιίκαθα κεραληζκνί θαζνιηθήο ππεξεζίαο, παξνρήο θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ θαη ζέζπηζεο δηαθνξνπνηεκέλσλ θηλήηξσλ θαηά εηζνδεκαηηθή ή θνηλσληθή θαηεγνξία. xxvi

29 1 ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ πξνζπάζεηα θαηαπνιέκεζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο απαηηεί κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζηελ Διιάδα θαηά 70-75% ην 2050 έλαληη ηνπ Ν ζηφρνο κείσζεο εθπνκπψλ επηβάιιεη κεγάιεο αιιαγέο ηφζν ζηελ θαηαλάισζε φζν θαη ζηελ παξαγσγή ελέξγεηαο. Ζ κειέηε παξνπζηάδεη πξνζνκνηψζεηο ηεο πνξείαο ηνπ ελεξγεηαθνχ ηνκέα ηεο Διιάδαο κέρξη ην 2050 κε ηε ρξήζε ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο PRIMES ηνπ εξγαζηεξίνπ Δ3MLab ηνπ ΔΚΞ ππφ ελαιιαθηηθά ζελάξηα ελεξγεηαθήο πνιηηηθήο. Ππγθξίλνληαο ηα απνηειέζκαηα ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο κε ην ζελάξην «θακίαο πνιηηηθήο», πξνθχπηεη κηα εθηίκεζε γηα ηελ έθηαζε ηεο πξνζαξκνγήο πνπ έρεη ήδε δξνκνινγεζεί κε ηα πθηζηάκελα κέηξα πνιηηηθήο. Ζ επίδξαζε ηεο αβεβαηφηεηαο γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο κνληεινπνηείηαη κε ηε ρξήζε ε- λαιιαθηηθψλ ζελαξίσλ σο παξαιιαγψλ ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο. Ρν θφζηνο γηα ηελ νηθνλνκία, ηε δηάξζξσζε ηνπ ελεξγεηαθνχ ηνκέα θαη άιια βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζπάζεηαο πεξαηηέξσ κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ηελ πεξίνδν εθηηκνχληαη ππφ 3 βαζηθέο επηινγέο γηα ηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα (ΑΞΔ, ΑΞΔ κε CCS θαη ΑΞΔ κε ππξεληθά). 1

30 1.1 θνπόο ηεο κειέηεο Απνηειεί θνηλή δηαπίζησζε φηη ε κειινληηθή εμέιημε ησλ ελεξγεηαθψλ ζπζηεκάησλ θαη ησλ αγνξψλ ζε παγθφζκην επίπεδν είλαη ηδηαίηεξα αβέβαηε. Ζ παξαδνζηαθή ελεξγεηαθή ζηξαηεγηθή ε νπνία έδηδε πξνηεξαηφηεηα ζηελ αζθάιεηα εθνδηαζκνχ θαη ηελ ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θφζηνπο ησλ ελεξγεηαθψλ ππεξεζηψλ ιακβάλεη πιένλ λέν πξνζαλαηνιηζκφ θαη δίδεη έκθαζε ζηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο κε ζθνπφ ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ψζηε θαηά ην δπλαηφλ λα απνθεπρζεί ε απεηιή ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο απφ ελδερφκελε ππεξζέξκαλζε ηνπ πιαλήηε. Πην πιαίζην απηφ ε Δπξσπατθή Έλσζε έρεη πηνζεηήζεη ζεκαληηθέο Νδεγίεο νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ κεραληζκφ εκπνξεχζηκσλ αδεηψλ γηα ηελ εθπνκπή δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα απφ κεγάιεο εγθαηαζηάζεηο θαχζεο (Emission Trading Scheme ETS), ππνρξεσηηθνχο ζηφρνπο γηα ην κεξίδην ησλ Αλαλεψζηκσλ Ξεγψλ Δλέξγεηαο ζην ζχλνιν ηεο θαηαλάισζεο ην 2020 θαηά ρψξακέινο, θαζψο θαη ζεηξά ξπζκηζηηθψλ παξεκβάζεσλ θαη λνκνζεζηψλ γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ ελεξγεηαθψλ ζπζθεπψλ, ηηο εθπνκπέο απφ κεηαθνξηθά κέζα, θιπ. Ρν παθέην απηφ πνιηηηθήο είλαη γλσζηφ σο Γηα ηελ εθαξκνγή ησλ επξσπατθψλ νδεγηψλ αιιά θαη ζην πιαίζην απηφλνκσλ πνιηηηθψλ επηινγψλ, ε ειιεληθή θπβέξλεζε α- λαθνίλσζε θαη ζεζκνζέηεζε ην 2010 θηιφδνμν πξφγξακκα γηα ηηο ΑΞΔ θαη ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο κέρξη ην Γηα ηνλ ρξνληθφ νξίδνληα πέξαλ ηνπ 2020, εθπνλνχληαη δηεζλψο πνιιέο κειέηεο ζρεηηθά κε ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ν ε- λεξγεηαθφο ηνκέαο ζα κεηψζεη δξαζηηθά ηηο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ψζηε ε απμεηηθή πνξεία ηεο ζπζζψξεπζήο ηνπ ζηελ αηκφζθαηξα λα θακθζεί θαη έηζη λα κεηξηαζζνχλ νη θίλδπλνη ππεξζέξκαλζεο ηνπ πιαλήηε. Γηα ην ζθνπφ απηφ ε πξφζθαηε Γηαθπβεξλεηηθή Πχλνδνο ηνπ ΝΖΔ ζηελ Θνπεγράγε έζεζε ζηφρν ηελ απνθπγή αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο Γεο πέξαλ ησλ 2 βαζκψλ Θειζίνπ κέρξη ην Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ απηνχ, νη ρψξεο ηνπ ΝΝΠΑ εθπνλνχλ ζρέδηα κείσζεο ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ηεο ηάμεο ηνπ 80% ην 2050 ζπγθξηηηθά κε ηα επίπεδα εθπνκπψλ ηνπ Ζ Δπξσπατθή Έλσζε έρεη επίζεο πηνζεηήζεη παξφκνην ζηφρν θαη πξφζθαηα έδσζε ζηε δεκνζηφηεηα Νδηθφ Σάξηε ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ην ελεξγεηαθφ ζχζηεκα ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζα επηηχρεη ηε θηιφδνμε απηή κείσζε ησλ εθπνκπψλ κέρξη ην Πε απηφ ην πιαίζην, ε παξνχζα κειέηε α- πνζθνπεί ζην λα αλαιχζεη ηελ πνξεία ηνπ ελεξγεηαθνχ ηνκέα θαη ηηο δηαζέζηκεο επηινγέο θαηά ηελ πξνζπάζεηα κεηάβαζεο 2

31 πξνο κηα νηθνλνκία κε ρακειέο εθπνκπέο αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ. Πην ππφινηπν ηεο εηζαγσγήο, παξνπζηάδεηαη ε κεζνδνινγία θαζψο θαη επηπιένλ ζηνηρεία πνπ επεμεγνχλ ηηο κεζνδνινγηθέο επηινγέο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζην πιαίζην ηεο κειέηεο. 1.2 Κεζνδνινγία θαη ζελάξηα ηεο αλάιπζεο Ζ πξνζνκνίσζε ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο θαη ησλ ελεξγεηαθψλ αγνξψλ έγηλαλ κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα PRIMES ην νπνίν έρεη αλαπηπρζεί ζην εξγαζηήξην E3MLab ηνπ ΔΚΞ θαη έρεη ρξεζηκνπνηεζεί επξχηαηα δηεζλψο γηα πνιιέο ρψξεο, θαζψο θαη απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Ζ πξνζνκνίσζε ηεο κειινληηθήο εμέιημεο ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο δξαζηεξηφηεηαο θαηά θιάδν έγηλε κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα GEM-E3 (E3MLab ηνπ ΔΚΞ). Ζ πξνζνκνίσζε ησλ δηεζλψλ ελεξγεηαθψλ αγνξψλ έγηλε κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα Prometheus (E3MLab ηνπ ΔΚΞ). Ζ παξνχζα κειέηε ζπλνςίδεη ηηο ππνζέζεηο, ηε κεζνδνινγία θαη ηα απνηειέζκαηα θαηαζθεπήο ζελαξίσλ γηα ηε κειινληηθή εμέιημε ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο ηεο Διιάδαο. Ρα ζελάξηα απνηεινχλ πξνβνιέο ζην κέιινλ ησλ ελεξγεηαθψλ ηζνδπγίσλ ηεο Διιάδαο, ηεο δηακφξθσζεο ηεο δήηεζεο ελέξγεηαο θαηά ηνκέα, ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο, ηεο πξνζθνξάο πξσηνγελνχο ελέξγεηαο, ησλ επελδχζεσλ, ηνπ θφζηνπο, ησλ ηηκψλ θαη ησλ εθπνκπψλ ξχπσλ θαη αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ. Νη πξνβνιέο αθνξνχλ ζηε ρξνληθή πεξίνδν Ρα ζελάξηα δελ ζπληζηνχλ πξφβιεςε ηνπ κέιινληνο αιιά πξνζνκνηψζεηο ησλ κεηαζρεκαηηζκψλ ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο θαη ησλ νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ θαηαλαισηψλ θαη παξαγσγψλ σο απνηέιεζκα ππνζέζεσλ ζην πιαίζην θάζε ζελαξίνπ. Νη ππνζέζεηο ησλ ελεξγεηαθψλ ζελαξίσλ αλαθέξνληαη ζηε κειινληηθή εμέιημε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ζηηο δηεζλείο ηηκέο θαπζίκσλ, ζηελ πξφνδν ησλ ηερλνινγηψλ πνπ θαηαλαιψλνπλ θαη παξάγνπλ ελέξγεηα ζε δηάθνξεο κνξθέο, ζηνπο ελεξγεηαθνχο πφξνπο ηεο ρψξαο θαη ζηηο πνιηηηθέο πνπ ζα εθαξκνζζνχλ. Ν ζρεδηαζκφο ησλ ζελαξίσλ επηθεληξψζεθε ζηηο λέεο απηέο ζπλζήθεο πνπ ζέηνπλ ηνλ καθξνρξφλην ελεξγεηαθφ ζρεδηαζκφ ζε λέν πιαίζην. Ρα ζελάξηα ππέζεζαλ φηη ε δξαζηηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα πξέπεη λα ζεσξεζεί κνλφδξνκνο γηα ηε κειινληηθή εμέιημε ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο ηεο Διιάδαο κέρξη ην Δπεηδή πθίζηαληαη δηαθνξεηηθέο δηαδξνκέο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο δξαζηηθήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ, κειεηήζεθαλ ελαιιαθηηθά ζελάξηα ηα νπνία εκπεξηέρνπλ δηαθνξεηηθέο ζηξαηεγηθέο επηινγέο, κε ζθνπφ ηε ζπγθξηηηθή απνηίκεζή ηνπο. Ζ αλάιπζε θαηέδεημε επίζεο φηη νξηζκέλεο βαζηθέο επηινγέο πξνο ηελ πνξεία κείσζεο ησλ εθπνκπψλ πξέπεη λα παξακείλνπλ α- 3

32 λαιινίσηεο ζε φια ηα ελαιιαθηηθά ζελάξηα. Δθηφο ησλ ζελαξίσλ ηα νπνία επηηπγράλνπλ ηνπο ηεζέληεο ζηφρνπο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ, ε κειέηε ζπκπεξηέιαβε δχν ζελάξηα απμεκέλσλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, κε ζθνπφ ηε ρξεζηκνπνίεζή ηνπο σο βάζε ζπγθξίζεσλ γηα ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ πνιηηηθήο. Ρν έλα απφ απηά ηα ζελάξηα ππνζέηεη ηελ απνπζία θάζε πνιηηηθήο γηα ην πεξηβάιινλ θαη ην άιιν πεξηιακβάλεη ηηο πνιηηηθέο πνπ έρνπλ κέρξη ζήκεξα πηνζεηεζεί απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηελ Διιεληθή Θπβέξλεζε θαη ηε κε πηνζέηεζε λέσλ αληίζηνηρσλ πνιηηηθψλ ζην κέιινλ. Ζ αλάιπζε βαζίδεηαη ζηε ζχγθξηζε ζελαξίσλ κεηαμχ ηνπο. Ζ ζχγθξηζε αθνξά ζην θφζηνο, ζηηο ηηκέο, ζηελ επελδπηηθή έληαζε, ζηε κειινληηθή δηάξζξσζε ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο θαη ζηελ ελεξγεηαθή ε- μάξηεζε. Θάζε ζελάξην απνηππψλεηαη ζε ζεηξά αξηζκεηηθψλ πηλάθσλ πνπ πξνθχπηνπλ σο απνηέιεζκα ησλ καζεκαηηθψλ ππνδεηγκάησλ θαη αθνξνχλ ζηε ρξνληθή πεξίνδν θαηά πεληαεηία. Ππγθεθξηκέλα αλαπηχρζεθαλ ηξία ζελάξηα γηα ηελ Διιάδα ζην πιαίζην ηεο ππφζεζεο πεξί δξαζηηθήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα κέρξη ην Ρα ζελάξηα απηά ππνζέηνπλ φηη ε Διιάδα δξα ζην πιαίζην εληαίαο Δπξσπατθήο πνιηηηθήο ζρεηηθά κε ηε δξαζηηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ θαη φηη ε δξάζε απηή εθηπιίζζεηαη ζε παγθφζκην επίπεδν. Ρα ζελάξηα δηαθνξνπνηνχληαη ζρεηηθά κε ηε κειινληηθή δηάξζξσζε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο ε νπνία θαη ζηα ηξία ζελάξηα ζα πξέπεη λα εμειηρζεί ψζηε κέρξη ην 2050 λα έρεη ζρεδφλ κεδεληθέο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Ρα ζελάξηα κείσζεο ησλ εθπνκπψλ νξίδνληαη σο εμήο: I. Έλα ζελάξην κείσζεο ησλ εθπνκπψλ κε πςειή δηείζδπζε ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή θαη αλάπηπμε ηερληθψλ απνζήθεπζεο, ζην νπνίν δελ ρξεζηκνπνηνχληαη ηερλνινγίεο ππξεληθήο ελέξγεηαο θαη ηερλνινγίεο δέζκεπζεο θαη απνζήθεπζεο άλζξαθα (CCS). Πηε ζπλέρεηα, ην ζελάξην απηφ ζα αλαθέξεηαη σο ζελάξην «ΑΠΔ». II. Έλα ζελάξην κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζην νπνίν αλαπηχζζνληαη ηερλνινγίεο CCS κε απνζήθεπζε δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζε γεσινγηθνχο ζρεκαηηζκνχο ζηελ Διιάδα. Ζ ππξεληθή ελέξγεηα δελ εθαξκφδεηαη. Πηελ ζπλέρεηα, ην ζελάξην απηφ ζα αλαθέξεηαη σο ζελάξην «ΑΠΔ θαη CCS». Νη ηερλνινγίεο CCS θαζψο θαη ην ζχζηεκα κεηαθνξάο θαη απνζήθεπζεο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζεσξείηαη φηη ζα είλαη δηαζέζηκα ζηελ αγνξά απφ ην

33 III. Έλα ζελάξην κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζην νπνίν γίλεηαη ε ππφζεζε φηη ππξεληθή ελέξγεηα κπνξεί λα αλαπηπρζεί ζηελ Διιάδα κεηά ην 2030 ρσξίο φκσο λα είλαη δηαζέζηκνη ρψξνη απνζήθεπζεο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα απφ CCS. Πηελ ζπλέρεηα, ην ζελάξην απηφ ζα αλαθέξεηαη σο ζελάξην «ΑΠΔ θαη ππξεληθά». Ξαξάιιεια, αλαπηχρζεθε έλα ζελάξην «αλαθνξάο». Πην ελ ιφγσ ζελάξην αλαθνξάο εθαξκφδεηαη πιήξσο ε πνιηηηθή ηνπ « » έσο ην 2020, φπσο έρεη εμεηδηθεπζεί απφ ηελ Διιεληθή Θπβέξλεζε, ελψ ζεσξείηαη φηη δελ ζα ιεθζνχλ πεξαηηέξσ απνθάζεηο ζην κέιινλ, εθηφο ηεο εθαξκνγήο ηνπ κεραληζκνχ αγνξάο δηθαησκάησλ εθπνκπήο πνπ αθνξά ηδίσο ηελ ειεθηξνπαξαγσγή, ηηο κεγάιεο εγθαηαζηάζεηο θαχζεο θαη ηηο αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο, γηα ην νπνίν γίλεηαη ππφζεζε επέθηαζεο κέρξη ην Γηα ιφγνπο ζχγθξηζεο θαη αμηνιφγεζεο ηεο πνιηηηθήο πνπ πεξηιακβάλεηαη ζηα ζελάξηα κείσζεο ησλ εθπνκπψλ, αλαπηχζζεηαη θαη έλα ζελάξην ζην νπνίν ζεσξείηαη φηη δελ εθαξκφδνληαη πνιηηηθέο γηα κείσζε εθπνκπψλ, πεξηιακβαλνκέλσλ απηψλ πνπ αθνξνχλ ζηελ έληαμε ησλ ΑΞΔ θαη ζηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο. Ρν ζελάξην απηφ αληηζηνηρεί ζε εμέιημε κφλν κε βάζε ηνπο κεραληζκνχο ηεο αγνξάο ρσξίο θξαηηθή παξέκβαζε θαη ρσξίο ζηφρνπο πνιηηηθήο. Ρν ζελάξην απηφ αλαθέξεηαη ζηε Πιαίζην 1: ελάξηα πνπ αλαπηύρζεθαλ κε βάζε ην πξόηππν PRIMES γηα ηελ πεξίνδν ελάξην θακίαο πνιηηηθήο: θακία πνιηηηθή γηα ην πεξηβάιινλ, ΑΞΔ θαη ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα, φκσο εμέιημε ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηερλνινγηψλ κε βάζε ηνπο κεραληζκνχο ηεο αγνξάο. ελάξην αλαθνξάο: ε ηζρχνπζα πνιηηηθή ηεο Διιάδαο θαη ηεο ΔΔ γηα ηηο ΑΞΔ, ην ETS θαη ηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα παξακέλεη κέρξη ην 2020 θαη επεθηείλεηαη κέρξη ην 2050 ρσξίο πεξαηηέξσ θηιφδνμνπο ζηφρνπο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ. Πε ηζρχ παξακέλεη θαη ν κεραληζκφο ETS κέρξη ην ελάξηα κείσζεο εθπνκπώλ: 80% κείσζε ησλ εθπνκπψλ CO 2 ζε επξσπατθφ επίπεδν ην 2050 (40% κείσζε ην 2030 ζηελ ΔΔ) θαη 75% ζηελ Διιάδα ην Δλαιιαθηηθά ζελάξηα ζρεηηθά κε ηε κειινληηθή δηάξζξσζε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο: Πελάξην κείσζεο εθπνκπψλ κε «ΑΠΔ» Πελάξην κείσζεο εθπνκπψλ κε «ΑΠΔ θαη CCS» Πελάξην κείσζεο εθπνκπψλ κε «ΑΠΔ θαη ππξεληθά» Αλάιπζε επαηζζεζίαο ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Διιάδαο σο παξαιιαγέο ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο: ελάξην αλαθνξάο κε πςειόηεξε αλάπηπμε ελάξην αλαθνξάο κε ρακειόηεξε αλάπηπμε ζπλέρεηα σο ζελάξην «θακίαο πνιηηηθήο». Δπηπιένλ πξαγκαηνπνηήζεθε αλάιπζε επαηζζεζίαο ζρεηηθά κε ην ξπζκφ αλάπηπμεο 5

34 ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο. Δμεηάζζεθαλ δχν ζελάξηα νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, κε ρακειφηεξνπο θαη κε πςειφηεξνπο ξπζκνχο αλάπηπμεο αληίζηνηρα, σο παξαιιαγέο ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο. Ζ αλάιπζε απηή δελ έγηλε γηα ηα ζελάξηα κείσζεο ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Ρα απνηειέζκαηα ηνπ PRIMES θαηά ζελάξην πεξηιακβάλνπλ πξνβνιή ζην κέιινλ ησλ εμήο πηλάθσλ: Δλεξγεηαθά ηζνδχγηα (αλαιπηηθή κνξθή Eurostat) Ξίλαθεο γηα ηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο θαηά ηνκέα Αλαιπηηθνί πίλαθεο γηα ηελ ειεθηξνπαξαγσγή θαηά είδνο ζηαζκνχ Ξίλαθεο γηα ηελ παξαγσγή αηκνχ θαη ηε δηαλνκή ζεξκφηεηαο Ξίλαθεο γηα ηνπο ινηπνχο ελεξγεηαθνχο θιάδνπο θαη γηα ηελ πξσηνγελή ελέξγεηα Δπελδχζεηο θαη εθηίκεζε θφζηνπο θαηά ηνκέα θαηαλάισζεο θαη παξαγσγήο ελέξγεηαο Ρηκέο θαηαλαισηή θαηά κνξθή ελέξγεηαο θαη ηνκέα Δθπνκπέο ξχπσλ θαη αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ. 1.3 Σν δηεζλέο θαη ην επξσπατθό πιαίζην ζρεηηθά κε ηελ θιηκαηηθή αιιαγή Θαηά ηε δηάζθεςε ηεο Θνπεγράγεο ην Γεθέκβξην ηνπ 2009, ηα θξάηε-κέιε ηνπ Νξγαληζκνχ Ζλσκέλσλ Δζλψλ, γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, έζεζαλ ζηφρν ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο θαηά 2 C ζε ζρέζε κε ηελ πξνβηνκεραληθή επνρή. Ν ζηφρνο απηφο είλαη δπλαηφλ λα επηηεπρζεί κφλνλ εθφζνλ ε ζπγθέληξσζε αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζηελ αηκφζθαηξα ζηαζεξνπνηεζεί ζηα 450 ppm. Απηφ ζεκαίλεη φηη, παγθνζκίσο, ην επίπεδν ησλ εθπνκπψλ πξέπεη λα κεησζεί δξαζηηθά, ψζηε κέρξη ην 2050 λα πεξηνξηζηεί ζην 50% πεξίπνπ ηνπ αληίζηνηρνπ επηπέδνπ ηνπ Θαζψο ε επίδξαζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζηελ θιηκαηηθή αιιαγή δελ επεξεάδεηαη απφ ηελ ηνπνζεζία ηεο πεγήο πξνέιεπζήο ηνπο, ε επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ απαηηεί ηελ εμαζθάιηζε παγθφζκηαο ζπκθσλίαο γηα ηνλ επηκεξηζκφ ηνπ ζηφρνπ. Ν ηζνκεξήο επηκεξηζκφο ηνπ παγθφζκηνπ απηνχ ζηφρνπ θαηά πεξηνρή δελ είλαη εθηθηφο σο βάζε κίαο ζπκθσλίαο, θαζψο ζα ζπλεπαγφηαλ δηαηήξεζε ησλ αληζνηήησλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κεηαμχ ησλ ρσξψλ. Ιακβαλνκέλεο ππφςε ηεο ηάζεο γηα ζεκαληηθή αχμεζε ησλ εθπνκπψλ απφ ηηο α- λαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο (Θίλα, Ηλδία, θ.ιπ.), ε αλάιπζε κε παγθφζκηα ελεξγεηαθά πξφηππα (Prometheus ηνπ ΔΚΞ-E3MLab, POLES ηνπ IPTS θαη WEO ηνπ IEA) δείρλεη φηη ε ππνρξέσζε κείσζεο ησλ εθπνκπψλ απφ ηηο ρψξεο ηνπ ΝΝΠΑ πξέπεη λα δηακνξθσζεί ζην 80% ην 2050 ζπγθξηηηθά κε ην Ζ αλάιπζε δείρλεη επίζεο φηη γηα 6

35 ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ νη αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο πξέπεη λα κεηψζνπλ ηηο εθπνκπέο θαηά 25% ην 2050 απφ ην επίπεδν εθπνκπψλ ηνπ 1990, ζηφρνο πνπ αληηζηνηρεί ζε κείσζε θαηά πεξίπνπ 80% απφ ηηο εθπνκπέο ηνπο ην 2050 ζην πιαίζην ησλ ηξερνπζψλ ηάζεσλ αλάπηπμεο. Δπνκέλσο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε ηίζεηαη σο ζηφρνο ε κείσζε θαηά 80% ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ην 2050 ζε ζχγθξηζε κε ην επίπεδν ηνπ Απφ ηελ αλάιπζε πξνθχπηεη επίζεο σο ελδηάκεζνο ζηφρνο ε κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαηά 40% ην 2030 έλαληη ηνπ Ζ κείσζε απηή πξέπεη λα επηηεπρζεί εληφο ηεο Δπξψπεο ζε φιν ην ρξνληθφ δηάζηεκα κεηά ην 2025, δεδνκέλνπ φηη ζην πιαίζην ηεο παγθφζκηαο πξνζπάζεηαο δξαζηηθήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζα ππάξρεη ζηελφηεηα πηζησηηθψλ εθπνκπψλ κέζσ ηνπ Κεραληζκνχ Θαζαξήο Αλάπηπμεο (Clean Development Mechanism). Κε ηε ρξήζε ηνπ ελεξγεηαθνχ ππνδείγκαηνο PRIMES (ΔΚΞ-E3MLab), ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξνζδηφξηζε θαηά ην 2010 κηα νηθνλνκηθά βέιηηζηε θαηαλνκή ηεο πξνζπάζεηαο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ θαηά ρψξα-κέινο. 1 Έηζη πξνέθπςε γηα ηελ Διιάδα ζηφρνο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ θαηά 70-75% ην 2050 έλαληη ηνπ n.htm Γεδνκέλνπ φηη ν ελεξγεηαθφο ηνκέαο επζχλεηαη πεξίπνπ γηα ην 80% ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ, θαζψο θαη φηη ε δξαζηηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ (κεζαλίνπ) ζε νξηζκέλνπο ηνκείο φπσο ν αγξνηηθφο είλαη ηδηαίηεξα δχζθνιε, ν ζηφρνο πνπ ηίζεηαη γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ απφ ηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο είλαη ηνπιάρηζηνλ ίζνο κε ην γεληθφ ζηφρν, δειαδή -80% κέρξη ην 2050 θαη -40% κέρξη ην Δπνκέλσο, ε κεγάιε πξφθιεζε γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ απεπζχλεηαη ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα θαη επηβάιιεη κεγάιεο αιιαγέο ηφζν ζηελ θαηαλάισζε φζν θαη ζηελ παξαγσγή ελέξγεηαο. 1.4 Ζ δέζκε κέηξσλ ηεο ΔΔ «Θιίκα θαη Δλέξγεηα» θαη άιιεο πλαθείο Πνιηηηθέο Ρνλ Ηαλνπάξην ηνπ 2008 ε Δπξσπατθή Δ- πηηξνπή πξφηεηλε δεζκεπηηθή λνκνζεζία γηα ηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηνπ « » ε νπνία ζηε ζπλέρεηα ζπκθσλήζεθε απφ ην Δπξσπατθφ Θνηλνβνχιην ην Γεθέκβξην ηνπ 2008 θαη πηνζεηήζεθε απφ ην Ππκβνχιην κε ηε κνξθή Νδεγηψλ θαη Θαλνληζκψλ ηνλ Ηνχλην ηνπ Ζ δέζκε θαηά βάζε απνηειείηαη απφ πέληε λνκνζεηηθά πιαίζηα, ζπκπιεξσκαηηθά κεηαμχ ηνπο: 1. Αλαζεψξεζε ηνπ κεραληζκνχ εκπνξίαο αδεηψλ εθπνκπήο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξα- 7

36 θα (ETS), ζηηο νπνίεο είλαη ππφρξεεο νη κεγάιεο εγθαηαζηάζεηο θαχζεο (ειεθηξνπαξαγσγή, ελεξγνβφξνο βηνκεραλία θ.ά.), ε νπνία πεξηιακβάλεη (Νδεγία 2009/29/ΔΘ): α) εθαξκνγή αλψηαηνπ νξίνπ γηα ηα δηθαηψκαηα εθπνκπψλ απφ ην 2013 θαη ζηαδηαθή κείσζή ηνπ κέρξη θαη 21% έσο ην 2020 ζε ζχγθξηζε κε ην 2005, β) αληηθαηάζηαζε απφ ην 2013 ηεο δσξεάλ δηαλνκήο δηθαησκάησλ απφ ηελ πιήξε δεκνπξάηεζή ηνπο γηα ηελ ε- ιεθηξνπαξαγσγή θαη ζηαδηαθά θαη γηα ηνπο άιινπο ππφρξενπο αιιά κε εμαηξέζεηο (δειαδή δσξεάλ δηαλνκή α- δεηψλ) γηα ηελ ελεξγνβφξν βηνκεραλία, γ) επέθηαζε ηνπ κεραληζκνχ ζηηο αεξνπνξηθέο κεηαθνξέο απφ ην 2012, δ) κείσζε θαηά 1.71% ην ρξφλν ησλ δηθαησκάησλ πξνο δεκνπξάηεζε θαη πέξαλ ηνπ Γεζκεπηηθφ φξην εθπνκπψλ γηα ην 2020, γηα θάζε ρψξα-κέινο γηα ηνπο ηνκείο πνπ δελ είλαη ππφρξενη αγνξάο δηθαησκάησλ εθπνκπήο (Απφθαζε ΔΔ No 406/2009/ΔΘ) 3. Γεζκεπηηθνί εζληθνί ζηφρνη γηα πξνψζεζε ησλ ΑΞΔ (Νδεγία 2009/28/ΔΘ), νη νπνίνη ζα νδεγήζνπλ ζε κεξίδην ησλ ΑΞΔ ζηελ παξαγσγή ελέξγεηαο ζηελ Δπξψπε 20% κέρξη ην Λνκνζεηηθφ πιαίζην (Νδεγία 2009/31/ΔΘ θαη Θαλνληζκνί 1233/2010 θαη 663/2009) γηα ηελ πξνψζεζε ηεο αλάπηπμεο θαη αζθαινχο ρξήζεο ηερλνινγηψλ δέζκεπζεο θαη απνζήθεπζεο άλζξαθα (CCS). Ξξνβιέπεηαη ε ιεηηνπξγία 12 κνλάδσλ ζε δνθηκαζηηθή βάζε κε ηερλνινγίεο CCS ην 2015, κε απψηεξν ζηφρν νη ελ ιφγσ ηερλνινγίεο λα είλαη δηαζέζηκεο ζηελ αγνξά ην Κέηξα (Νδεγίεο θαη Θαλνληζκνί) γηα ηελ βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, ρσξίο φκσο δεζκεπηηθφ ζηφρν ζρεηηθά κε ηε κείσζε ηεο ε- λεξγεηαθήο θαηαλάισζεο ην Πηηο Νδεγίεο θαη Θαλνληζκνχο γηα ηελ βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο πεξηιακβάλνληαη ηα εμήο: Ζ Νδεγία 2002/91/ΔΘ γηα ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε ησλ θηηξίσλ, ε νπνία εθαξκφδεη ειάρηζηεο απαηηήζεηο ελεξγεηαθήο απφδνζεο γηα λέα θαη πθηζηάκελα θηίξηα, κεξηκλά γηα ηελ πηζηνπνίεζε ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο ησλ θηηξίσλ θαη επηβάιιεη ηελ ηαθηηθή επηζεψξεζε ιεβήησλ θαη εγθαηαζηάζεσλ θιηκαηηζκνχ ζηα θηίξηα. Ζ Νδεγία απηή ηξνπνπνηήζεθε θαη εληζρχζεθε κε ηελ 2010/31/ΔΔ ζχκθσλα κε ηελ νπνία, ηα λέα θηίξηα κεηά ην 2020 ζα πξέπεη ζηαδηαθά λα 8

37 είλαη «κεδεληθψλ εθπνκπψλ», δειαδή λα ηδην-παξάγνπλ ελέξγεηα ηνπιάρηζηνλ ίζε κε απηή πνπ θαηαλαιψλνπλ. Ζ Νδεγία 2006/32/ΔΘ, γηα ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε θαηά ηελ ηειηθή ρξήζε θαη ηηο ελεξγεηαθέο ππεξεζίεο, ε νπνία ζέηεη ην πιαίζην γηα εθαξκνγή κέηξσλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο κε ζθνπφ ηελ επίηεπμε ηνπ ελδεηθηηθνχ εζληθνχ ζηφρνπ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο, ζην πιαίζην ηνπ νπνίνπ ν Γεκφζηνο Ρνκέαο ζα πξέπεη λα δηαδξακαηίζεη παξαδεηγκαηηθφ ξφιν φζνλ αθνξά ηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη γηα βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο ζηα δηάθνξα Ρκήκαηα θαη πεξεζίεο ηνπ. Νη Νδεγίεο 2008/28/ΔΘ θαη 2009/125/ΔΘ νη νπνίεο ζέηνπλ ηηο βάζεηο γηα έθδνζε θαλνληζκψλ γηα ηηο ελεξγεηαθέο πξνδηαγξαθέο ζπζθεπψλ θαη εμνπιηζκψλ θαζψο θαη γηα ηελ ελεξγεηαθή ζήκαλζε ησλ πξντφλησλ. Πην πιαίζην απηφ εθδφζεθαλ θαλνληζκνί γηα ηα πιπληήξηα ξνχρσλ (1015/2010), πιπληήξηα πηάησλ (1016/2010), θπθινθνξεηέο (641/2009), ειεθηξηθά κνηέξ (640/2009), ςπγεία (643/2009), ηειενξάζεηο (642/2009), αλακνλή ειεθηξηθψλ ζπζθεπψλ (278/2009), ιακπηήξεο θσηηζκνχ (347/2010, 859/2009, 244/2009, 245/2009) θαη ινηπέο ειεθηξηθέο θαη ειεθηξνληθέο ζπζθεπέο νηθηαθήο ρξήζεο (107/2009 θαη 1275/2008). Αλακέλνληαη λα εγθξηζνχλ επηπιένλ θαλνληζκνί γηα ηηο ινηπέο ζπζθεπέο νηθηψλ θαη επηρεηξήζεσλ. Ζ Νδεγία 2004/8/ΔΘ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ζπκπαξαγσγήο ζεξκφηεηαο θαη ε- ιεθηξηζκνχ ε νπνία ζπκπιεξψζεθε απφ Απνθάζεηο ηεο ΔΔ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο (C , C ). Ζ Νδεγία 2010/30/ΔΔ γηα ηε ζήκαλζε ησλ ζπζθεπψλ θαη νη Θαλνληζκνί γηα ηηο ζπζθεπέο γξαθείνπ (2422/2001), ειαζηηθψλ (1222/2009), πιπληεξίσλ πηάησλ (1059/2010), πιπληεξίσλ ξνχρσλ (1061/2010), ηειενξάζεσλ (1062/2010) θαη ςπγείσλ (1060/2010). Δπηπιένλ έρνπλ ζεκαληηθή επίδξαζε ζηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα Δπξσπατθέο λνκνζεζίεο γηα ην πεξηβάιινλ, φπσο: Ζ Νδεγία 2008/50/ΔΘ γηα ηελ πνηφηεηα ηνπ αέξα, ε νπνία ζέηεη αλψηαηα φξηα γηα ηνπο ξχπνπο φμηλεο βξνρήο (SO 2, NO x ), ηα ζσκαηίδηα (PM), ην ππνμείδην ηνπ αδψηνπ, ην κνλνμείδην ηνπ άλζξαθα θαη ηνπο αέξηνπο πδξνγνλάλζξαθεο. Ζ Νδεγία 2008/1/ΔΘ γηα ηελ νινθιεξσκέλε πξνζηαζία θαη έιεγρν ηεο ξχπαλζεο, ε νπνία ζεζπίδεη θαη ηελ ππνρξέσζε εθαξκνγήο ησλ βέιηηζησλ δηαζέζηκσλ ηερλνινγηψλ. Νη Νδεγίεο 2001/80/ΔΘ θαη 94/66/ΔΘ γηα ηα φξηα εθπνκπψλ απφ κεγάιεο εγθαηαζηάζεηο θαχζεο. Ζ Νδεγία 2000/76/ΔΘ γηα ηελ θαχζε απνβιήησλ. Νη Νδεγίεο 94/63/ΔΘ θαη 1999/13/ΔΘ γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ αέξησλ πδξν- 9

38 γνλαλζξάθσλ απφ ηε ρεκηθή θαη πεηξειατθή βηνκεραλία. Ζ Νδεγία 1999/32/ΔΘ γηα ηελ πεξηεθηηθφηεηα ζε ζείν ησλ πγξψλ θαπζίκσλ. Ζ Νδεγία 2001/81/ΔΘ γηα ηα αλψηαηα φξηα εθπνκπψλ ζε εζληθφ επίπεδν. Ζ λνκνζεζία γηα ηελ πνηφηεηα ησλ θαπζίκσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα νρήκαηα ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ, ησλ πινίσλ θαη αεξνπιάλσλ. Πρεηηθά κε ηηο πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ απφ ηηο κεηαθνξέο, ην 2007 πξνηάζεθε θαη πηνζεηήζεθε θαλνληζκφο απφ ηελ ΔΔ (πξφηαζε COM (2007)/856) γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ απφ ηα ειαθξά νρήκαηα (απηνθίλεηα θαη κηθξά θνξηεγά ηχπνπ βαλ), ε ν- πνία πξνβιέπεη γηα ην 2012 κέζεο εθπνκπέο CO 2 απφ ηα λέα νρήκαηα 120γξ. αλά ρικ., δειαδή κείσζε ησλ εθπνκπψλ θαηά 25% ζε ζρέζε κε ην Ζ ζηξαηεγηθή ζηνρεχεη λα κεηψζεη ηηο εθπνκπέο ηφζν απφ ηελ πιεπξά ηεο παξαγσγήο φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ηεο θαηαλάισζεο. Δπηπιένλ, πξνο ηελ πιεπξά ηεο παξαγσγήο νρεκάησλ, ε Δπξσπατθή Έλσζε πξνβιέπεη ζέζπηζε λνκνζεζίαο ε νπνία ζα δίλεη θίλεηξα ζηνπο θαηαζθεπαζηέο ηφζν γηα ηελ κείσζε ησλ εθπνκπψλ απφ λέα νρήκαηα φζν θαη γηα ηε βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηαο εμαξηεκάησλ ησλ νρεκάησλ ηα νπνία ζπκβάιινπλ ζεκαληηθά ζηελ απμεκέλε θαηαλάισζε θαπζίκσλ, φπσο ηα ζπζηήκαηα θιηκαηηζκνχ, ηα εηδηθά ιάζηηρα θ.ά. Ξαξάιιεια, κέζσ ηεο επηβνιήο εηδηθψλ θφξσλ ή απαιιαγψλ, δίδνληαη θίλεηξα ζηνπο θαηαλαισηέο γηα αγνξά απνδνηηθψλ νρεκάησλ ψζηε λα επηηεπρζεί εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη κείσζε εθπνκπψλ. Ρνλ Απξίιην ηνπ 2009 (θαλνληζκφο αξ. 443/2009) νξίζηεθε ε κέζε ηηκή ησλ εθπνκπψλ απφ θαηλνχξγηα επηβαηηθά απηνθίλεηα ζηα 130γξ. CO 2 αλά ρικ., ηηκή ε νπνία επηηπγράλεηαη κέζσ βειηίσζεο ηεο ηερλνινγίαο ησλ θηλεηήξσλ ησλ νρεκάησλ. Κεηά ην 2020, ν θαλνληζκφο πξνβιέπεη λα κεησζεί ε ηηκή απηή ζηα 95γξ. CO 2 αλά ρικ. Απφ ην 2020, ν ζηφρνο γηα ηνλ λέν ζηφιν νρεκάησλ είλαη κέζνο φξνο εθπνκπψλ 95g CO 2 αλά ρικ. Πρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα θαπζίκσλ, ε Νδεγία 2009/30/ΔΘ ζεζπίδεη πξνδηαγξαθέο γηα ηα θαχζηκα βελδίλε, ληήδει θαη καδνχη ζηηο νδηθέο κεηαθνξέο, θαζψο θαη ζηφρνπο κείσζεο ηεο αλζξαθηθήο ηνπο έληαζεο (δειαδή ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ αλά κνλάδα ελέξγεηαο) θαηά 10% κέρξη ην 2020 (κε ελδηάκεζνπο ζηφρνπο γηα ην 2014 θαη ην 2017). Γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ απηψλ είλαη δπλαηφλ λα ζπλδπαζζνχλ δηάθνξεο δξάζεηο, θαη θπξίσο ε κείσζε ηεο αλζξαθηθήο έληαζεο ησλ θαπζίκσλ ηνπιάρηζηνλ θαηά 6% ην 2020 κέζσ ηεο ρξήζεο βηνθαπζίκσλ ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ε παξαγσγή βηνθαπζίκσλ είλαη πεξηβαιινληηθά βηψζηκε. Ζ βησζηκφηεηα θαζνξίδεηαη απφ ηελ απαίηεζε 10

39 ε εθπνκπή αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζε φιν ηνλ θχθιν παξαγσγήο ηνπο λα είλαη κηθξφηεξε θαηά 35% απφ ηηο εθπνκπέο ησλ ππνθαζηζηάκελσλ θαπζίκσλ (ην φξην απηφ αλέξρεηαη ζε 60% κεηά ην 2018). Ζ πνιηηηθή απηή εληζρχεη ηελ πξνεγνχκελε Νδεγία 2003/30/ΔΘ γηα ηα βηνθαχζηκα, ε ρξήζε ησλ νπνίσλ εληζρχεηαη θαη πξνδηαγξάθεηαη θαη κέζσ ηεο Νδεγίαο γηα ηηο ΑΞΔ (2009/28/ΔΘ). Ζ παξαπάλσ λνκνζεζία απνηππψζεθε ηφζν ζηα ζελάξηα αλαθνξάο φζν θαη ζηα ζελάξηα δξαζηηθήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ, αλ θαη γηα ηα ηειεπηαία ηα κέηξα απηά δελ ε- παξθνχλ γηα ηελ επίηεπμε ηεο επηζπκεηήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ κεηά ην 2020 θαη επνκέλσο ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο ππνδεηθλχνληαη επηπιένλ κέηξα. Δηδηθά γηα ην ζελάξην αλαθνξάο γίλεηαη ε ππφζεζε φηη εθαξκφδνληαη φια ηα παξαπάλσ κέηξα πνιηηηθήο ρσξίο ηε ζέζπηζε πξφζζεησλ κέηξσλ. Πρεηηθά κε ηηο νδεγίεο γηα ηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα γίλεηαη ππφζεζε ζηαδηαθήο εθαξκνγήο ηνπο. Ρέινο, γηα ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο γίλεηαη ππφζεζε φηη ε παξαπάλσ λνκνζεζία δελ εθαξκφδεηαη. 1.5 Σάζεηο ζηελ παγθόζκηα ελεξγεηαθή αγνξά πδξνγνλαλζξάθσλ Ξξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξηζζνχλ νη ππνζέζεηο ζρεηηθά κε ηηο κειινληηθέο ηηκέο ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ ζηε δηεζλή αγνξά ελέξγεηαο, αλαιχζεθε, κε ην ππφδεηγκα Prometheus (ΔΚΞ-E3MLab), ε δπλακηθή εμέιημε ηεο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο ελέξγεηαο ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Ζ αλάιπζε απηή πξνζδηφξηζε πξνβνιή ζην κέιινλ ησλ δηεζλψλ ηηκψλ ελέξγεηαο ζην πιαίζην ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο. Ρν ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο ππνζέηεη επίζεο ηελ ίδηα εμέιημε ησλ δηεζλψλ ηηκψλ. Ζ πξνβνιή ησλ ηηκψλ ζην κέιινλ έγηλε επίζεο θαη γηα ην ζελάξην ζην νπνίν ιακβάλεη ρψξα παγθφζκηα πξνζπάζεηα δξαζηηθήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Πην πιαίζην ηνπ ζελαξίνπ απηνχ κεηψλεηαη ε παγθφζκηα δήηεζε πεηξειαίνπ θαη κεηξηάδεηαη ε παγθφζκηα αχμεζε ηεο δήηεζεο θπζηθνχ αεξίνπ κε απνηέιεζκα ηελ απνζπκθφξεζε ησλ δηεζλψλ αγνξψλ ελέξγεηαο. Δπνκέλσο ην παγθφζκην ζελάξην γηα ην θιίκα ζα έρεη επηπηψζεηο ζηηο δηεζλείο ηηκέο πδξνγνλαλζξάθσλ, νη νπνίεο επίζεο αλαιχζεθαλ κε ην ππφδεηγκα Prometheus. Πην πιαίζην ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο, ε πξνβνιή ζην κέιινλ πεξηιακβάλεη αλάθακςε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο θαη αχμεζε ηεο δήηεζεο ελέξγεηαο. Ζ αλάιπζε ζρεηηθά κε ηα απνζέκαηα πεηξειαίνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εμέιημε ηεο δήηεζεο ζε παγθφζκην επίπεδν νδεγνχλ ζην ζπκπέξαζκα φηη ζα πξέπεη κεζνπξφζεζκα λα α- λακέλνληαη πηέζεηο ζηελ αγνξά πεηξειαίνπ 11

40 αλ ζπλερηζζνχλ νη ζεκεξηλέο ηάζεηο (ζελάξην αλαθνξάο). Ζ κείσζε ησλ απνζεκάησλ θαη ε πξννπηηθή εμάληιεζεο ηνπ πεηξειαίνπ είλαη νξαηά ελδερφκελα ζε έλα ρξνληθφ νξίδνληα εηψλ. Σσξίο εληαηηθή εθκεηάιιεπζε κε ζπκβαηηθψλ πεηξειατθψλ απνζεκάησλ, δελ ζα κπνξέζεη λα ηζνξξνπήζεη καθξνρξφληα ε δηεζλήο αγνξά πεηξειαίνπ παξά κφλν αλ απμεζεί ζεκαληηθά ε δηεζλήο ηηκή πεηξειαίνπ. Ξαξάιιεια, αλακέλεηαη έληνλε ε- μάξηεζε απφ πεξηνρέο γεσπνιηηηθά επαίζζεηεο. Δληζρχεηαη επνκέλσο ε πξφβιεςε γηα αχμεζε ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ ζε κεζνρξφλην νξίδνληα. Πε καθξνρξφλην νξίδνληα φκσο ε εθκεηάιιεπζε κε ζπκβαηηθψλ απνζεκάησλ πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ ζε ζπλδπαζκφ κε πνιηηηθέο ρακειψλ εθπνκπψλ πνπ νδεγνχλ ζε πεξηνξηζκφ ηεο αχμεζεο ηεο δήηεζεο πδξνγνλαλζξάθσλ, κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε ζηαζεξνπνίεζε ή / θαη ππνρψξεζε ησλ ηηκψλ. Νη δηαπηζηψζεηο απηέο γηα ηελ αγνξά πεηξειαίνπ αλαδεηθλχνπλ ην ζηφρν απεμάξηεζεο απφ ην πεηξέιαην σο ζεκαληηθή πξνηεξαηφηεηα ηεο ελεξγεηαθήο ζηξαηεγηθήο. Ξξφθεηηαη γηα ζηφρν πνπ ζπλνδεχεη ηελ επηδίσμε ηεο δξαζηηθήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα απφ ηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο. Κε ηε ζπζηεκαηηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ επηηπγράλεηαη ηαπηφρξνλα κείσζε ηεο δήηεζεο πεηξειαίνπ ζε παγθφζκηα θιίκαθα θαη εθηνλψλνληαη νη πηέζεηο ζηελ αγνξά κε απνηέιεζκα ηελ πηψζε ησλ δηεζλψλ ηηκψλ πεηξειαίνπ. Απφ ηελ αλάιπζε ζρεηηθά κε ηα απνζέκαηα θπζηθνχ αεξίνπ ζπκπεξαίλεηαη φηη ην ρξνληθφ δηάζηεκα κέρξη ηελ πηζαλή κείσζε ησλ δπλαηνηήησλ παξαγσγήο είλαη ζαθψο κεγαιχηεξν απφ φηη απηφ γηα ην πεηξέιαην. Ζ δπλαηφηεηα εθκεηάιιεπζεο κε ζπκβαηηθψλ πεγψλ θπζηθνχ αεξίνπ, ηφζν ζηηο ΖΞΑ φζν θαη ζε άιιεο πεξηνρέο, βειηηψλεη νπζησδψο ηηο πξννπηηθέο επάξθεηαο θπζηθνχ αεξίνπ θαη εμεγεί ηε καθξνρξφληα ζηαζεξνπνίεζε ησλ ηηκψλ θπζηθνχ αεξίνπ. Ωζηφζν, παξά ηηο πηέζεηο απφ ηελ αγνξά πγξνπνηεκέλνπ θπζηθνχ αεξίνπ (LNG), νη ηηκέο ηνπ νπνίνπ γίλνληαη ηδηαίηεξα αληαγσληζηηθέο βξαρπρξφληα αιιά φρη καθξνρξφληα, νη ηηκέο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ εμαθνινπζνχλ ζχκθσλα κε ηελ αλάιπζε λα είλαη ζπλδεδεκέλεο κε απηέο ηνπ πεηξειαίνπ. Απηφ είλαη απνηέιεζκα ησλ κεραληζκψλ ηεο αγνξάο φπσο πξνζνκνηψλνληαη απφ ην ππφδεηγκα θαη φρη απνηέιεζκα ππνζέζεσλ ζρεηηθά κε ηηο πξνβιέςεηο ησλ ζπκβνιαίσλ πξνκήζεηαο (ηα νπνία ζήκεξα πεξηιακβάλνπλ ζρεηηθή ξήηξα). Δπνκέλσο, νη αλακελφκελεο απμήζεηο ησλ ηηκψλ ηνπ πεηξειαίνπ ζε κέζν θαη καθξφ ρξνληθφ νξίδνληα ζην πιαίζην ησλ ηξερνπζψλ ηάζεσλ αλάπηπμεο ζα νδεγήζνπλ ζε παξφκνηα αχμεζε ησλ ηηκψλ ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ. Ζ Δπξψπε είλαη γεσπνιηηηθά επάισηε ζρεηηθά κε ηελ πξνκήζεηα θπζηθνχ αεξίνπ, 12

41 ιφγσ αλεπαξθνχο δηαθνξνπνίεζεο ησλ πεγψλ πξνέιεπζεο ησλ εηζαγσγψλ θαη ησλ δηαδξνκψλ κεηαθνξάο ηνπ αεξίνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δξαζηηθή κείσζε ησλ απνζεκάησλ ηεο. Ζ αζθάιεηα ηνπ εθνδηαζκνχ ζε θπζηθφ Γηάγξακκα 1: Πξνβνιή ζην κέιινλ ησλ δηεζλώλ ηηκώλ πδξνγνλαλζξάθσλ Διεκνείσ Σιμζσ Τδρογονανκράκων (Ευρϊτου 2008 ανά βαρζλι ιςοδυνάμου πετρελαίου) 67 Πετρζλαιο ςενάριο αναφοράσ Πετρζλαιο ςενάριο μετριαςμοφ Φυςικό αζριο ςενάριο αναφοράσ Φυςικό αζριο ςενάριο μετριαςμοφ Λικάνκρακασ ςενάριο αναφοράσ Λικάνκρακασ ςενάριο μετριαςμοφ Πίλαθαο 1: Πξνβνιή ησλ ηηκώλ πδξνγνλαλζξάθσλ (τρέχοντα $) Πετρζλαιο ($/βαρζλι) Φυςικό Αζριο ($/MMBTU) Λικάνκρακασ ($/μετρικό τόνο) (ςταθερά $ του 2010) Πετρζλαιο ($/βαρζλι) Φυςικό Αζριο ($/MMBTU) Λικάνκρακασ ($/μετρικό τόνο) Σχετικέσ τιμέσ ςε κοινή ενεργειακή βάςη Φυςικό αζριο / Πετρζλαιο Φυςικό αζριο / Λικάνκρακασ % μεταβολέσ των τιμϊν ςτα ςενάρια μείωςησ εκπομπϊν ςυγκριτικά με ςενάριο αναφοράσ Πετρζλαιο Φυςικό Αζριο Λικάνκρακασ Ξεγή: PROMETHEUS 13

42 αέξην ζα παξακείλεη ζεκαληηθή πξνηεξαηφηεηα ηεο ελεξγεηαθήο ζηξαηεγηθήο, ηδίσο ζην πιαίζην εμέιημεο πξνο έλα ελεξγεηαθφ ζχζηεκα ρακειψλ εθπνκπψλ, δεδνκέλνπ φηη ην θπζηθφ αέξην σο θαχζηκν κε ζρεηηθά κηθξφ ζπληειεζηή εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα αλακέλεηαη λα δηαδξακαηίζεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πνξεία απηή. Απφ ηελ αλάιπζε ηεο δηεζλνχο αγνξάο ιηζάλζξαθα πξνθχπηεη πξννπηηθή επάξθεηαο ζηε δηεζλή πξνζθνξά θαη ζρεηηθά κηθξφο θίλδπλνο αχμεζεο ησλ ηηκψλ. Όκσο, ζην πιαίζην ησλ ζηφρσλ γηα δξαζηηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ, ν ιηζάλζξαθαο δελ κπνξεί λα απνηειέζεη ιχζε γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ εθνδηαζκνχ θαη ην αληαγσληζηηθφ θφζηνο ηεο ελέξγεηαο θαη επνκέλσο ζην πιαίζην ηνπ ζελαξίνπ γηα ην θιίκα ζα πξέπεη λα αλακέλεηαη απνθιηκάθσζε ησλ ηηκψλ ιηζάλζξαθα ζην κέιινλ. Ρν Γηάγξακκα 1 θαη ν Ξίλαθαο 1 παξνπζηάδνπλ ηηο πξνβνιέο ζην κέιινλ ησλ δηεζλψλ ηηκψλ ησλ πδξνγνλαλζξάθσλ ζην ζελάξην αλαθνξάο θαη ζην ζελάξην δξαζηηθήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζε παγθφζκην επίπεδν, νη νπνίεο ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηα ζελάξηα γηα ηελ Διιάδα. 2 Ξαξαηεξείηαη ζεκαληηθή αλάδξαζε ηεο παγθφζκηαο πξνζπάζεηαο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο πδξνγνλαλ- 2 Γελ έρνπλ επηθαηξνπνηεζεί νη ηηκέο εηζαγσγήο γηα ην έηνο 2010 ζχκθσλα κε απνινγηζηηθά ζηνηρεία. Νη ηηκέο ηνπ Ξίλαθα γηα ην 2010 απνηεινχλ πξνβιέςεηο πνπ έγηλαλ ην ζξάθσλ κε απνηέιεζκα ηε ζεκαληηθή πηψζε ησλ ηηκψλ ζε καθξφ ρξνληθφ νξίδνληα ζε ζχγθξηζε κε ην ζελάξην αλαθνξάο. Πρεηηθά κε ηελ εηζαγσγή θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Διιάδα, ηα ζελάξηα ππνζέηνπλ φηη ζε κεζνρξφλην νξίδνληα πξαγκαηνπνηνχληαη θάπνηνη απφ ηνπο αγσγνχο ηεο λφηηαο δηαδξνκήο απφ ηελ Θαζπία πξνο ηελ Δπξψπε θαη θαηά ζπλέπεηα δηαζθαιίδεηαη επαξθψο ε δηαθνξνπνίεζε πεγψλ πξνκήζεηαο θαη επηηπγράλεηαη εμνκνίσζε ησλ ηηκψλ εηζαγσγήο θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ Διιάδα κε ηηο κέζεο ηηκέο εηζαγσγήο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Νη ηηκέο θαηαλαισηή ζηελ Διιάδα γηα ηα ελεξγεηαθά πξντφληα ππνινγίδνληαη απφ ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα PRIMES θαη παξνπζηάδνληαη ζε επφκελν ηκήκα ηεο κειέηεο. 1.6 Ζ κειινληηθή εμέιημε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο Πην πιαίζην ηεο παξνχζαο αλάιπζεο εθπνλήζεθε πνζνηηθή πξνβνιή γηα ηελ εμέιημε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ηφζν ζην ζχλνιν (ΑΔΞ) φζν θαη θαηά θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Γηα ην ζθνπφ απηφ ρξεζηκνπνηήζεθε ην ππφδεηγκα γεληθήο ηζνξξνπίαο GEM-E3 (ΔΚΞ-E3MLab). Ρα θπξηφηεξα ζεκεία απφ ηελ πξνβνιή απηή (Γηάγξακκα 2 θαη Ξίλαθαο 2) ζπλνςίδνληαη ζηα αθφινπζα: Ζ πξνβνιή έρεη ελζσκαηψζεη ηελ νηθν- 14

43 Διςεκ. '05 Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα λνκηθή χθεζε ησλ εηψλ Ζ πεξίνδνο κεησκέλεο αλάπηπμεο δηαξθεί κέρξη πξηλ ην 2014 νπφηε θαη μεθηλά ε αλάθακςε ηεο νηθνλνκίαο πνπ ζπλερίδεηαη ζε φιν ην ρξνληθφ νξίδνληα ηεο πξνβνιήο. Καθξνπξφζεζκα ε αλάπηπμε ζηαζεξνπνηείηαη ζην 2% θαη έηνο, κεηά απφ κηθξή επηβξάδπλζε ηελ πεξίνδν Ν πιεζπζκφο αθνινπζεί απμεηηθή πνξεία, ε νπνία αλαθφπηεηαη ην 2030 θαη ζηε ζπλέρεηα ν πιεζπζκφο κεηψλεηαη ζηαδηαθά. Νη βηνκεραλίεο πςειήο ελεξγεηαθήο έληαζεο παξακέλνπλ ζηελ Διιάδα. Ζ αλάπηπμε θαζνδεγείηαη θπξίσο απφ ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ θαη ηεο κεηαπνίεζεο ρακειήο ελεξγεηαθήο έληαζεο. Γηάγξακκα 2: Πξνβνιή ηεο εμέιημεο θαη ηεο θιαδηθήο δνκήο ηνπ ΑΔΠ Προβολή του ΑΕΠ Ετήςια % μεταβολή του ΑΕΠ (μζςοσ όροσ 5-ετίασ) Ξεγή: GEM-E Δείκτησ όγκου παραγωγήσ (2005=100) ΑΕΠ Τπθρεςίεσ Γεωργία, αλιεία, δάςθ 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% Μθ ενεργειοβόροσ μεταποίθςθ Ενεργειοβόρεσ βιομθχανίεσ 0% Ποςοςτά ςτην Προςτιθζμενη Αξία (ςταθερζσ τιμζσ) Καταςκευζσ Τπθρεςίεσ Γεωργία, αλιεία, δάςθ Ενεργειακόσ τομζασ Μθ ενεργειοβόροσ μεταποίθςθ Ξεγή: GEM-E3 15

44 Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα Νη πξνβνιέο γηα ηε δξαζηεξηφηεηα ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ (Γηάγξακκα 3), πνπ έγηλαλ κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα PRIMES, βαζίδνληαη ζηελ ππφζεζε ηεο ζηαδηαθήο απνζχλδεζεο ησλ ξπζκψλ κεηαβνιήο ηεο ελ ιφγσ δξαζηεξηφηεηαο απφ ηε κεηαβνιή ηνπ ΑΔΞ θαη ηεο ηδησηηθήο θαηαλάισζεο. Γίλεηαη δειαδή ε ππφζεζε φηη ζα ππάξμεη ζηαδηαθφο θνξεζκφο ηεο κεηαθνξηθήο ζπγθξηηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα, ηάζε πνπ έρεη ήδε παξαηεξεζεί ζηε ινηπή ΔΔ. Γηα ηηο επηβαηηθέο κεηαθνξέο ην ζελάξην πξνβιέπεη ζεκαληηθή επέθηαζε ησλ αεξνπνξηθψλ κεηαθνξψλ θαη ζπλέρηζε ηεο θπξηαξρίαο ησλ απηνθηλήησλ. Γηα ηηο εκπνξεπκαηηθέο κεηαθνξέο ην ζελάξην πξνβιέπεη κηθξή ζπκκεηνρή ησλ ζηδεξνδξφκσλ. Ν Ξίλαθαο 2 παξνπζηάδεη ηηο ππνζέζεηο ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο νη νπνίεο εθαξκφζζεθαλ ζε φια ηα ζελάξηα. Δηδηθά γηα ην ζελάξην αλαθνξάο έγηλε αλάιπζε επαηζζεζίαο γηα ηελ πεξίνδν Νη ζρεηηθέο ππνζέζεηο απνηππψζεθαλ ζηα ζελάξηα αλαθνξάο κε πςειφηεξε θαη κε ρακειφηεξε νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Γηάγξακκα 3: Πξνβνιή ηεο κεηαθνξηθήο δξαζηεξηόηεηαο Μεταφορικό ζργο επιβατϊν (διςεκ. επιβάτεσ-χμ) Δείκτεσ δραςτηριότητασ (1990=100) Ακτοπλοῒα Αεροπορικζσ μεταφορζσ ιδθρόδρομοσ και μετρό ΙΧ και μοτοςυκλζτεσ Δθμόςιεσ οδικζσ μεταφορζσ Μεταφορικό ζργο εμπορευμάτων(διςεκ. τονο-χμ) Ναυτιλία ιδθρόδρομοσ Φορτθγά ΑΕΠ Μεταφορικό ζργο επιβατϊν Μεταφορικό ζργο εμπορευμάτων Ξεγή: PRIMES 16

45 Πίλαθαο 2: Πξνβνιή ηνπ ΑΔΠ θαη ηεο θιαδηθήο δξαζηεξηόηεηαο Μζςη ετήςια ποςοςτιαία μεταβολή 2005 ςε Εκατ. Ευρϊ Χαμηλή ανάπτυξη Σενάριο Αναφοράσ Υψηλή ανάπτυξη Χαμηλή ανάπτυξη Σενάριο Αναφοράσ Υψηλή ανάπτυξη Ακακάριςτο Εγχϊριο Προϊόν Προςτικζμενθ Αξία κατά κλάδο Μεταποίθςθ ιδθροφχα μζταλλα Μθ ςιδθροφχα μζταλλα Χθμικι βιομθχανία Μθ μεταλλικά υλικά καταςκευϊν Χαρτί, χαρτοπολτόσ, εκτυπϊςεισ Σρόφιμα, ποτά, καπνόσ υςκευζσ και μθχανολ. Καταςκευζσ Ζνδυςθ, υπόδθςθ Λοιπι βιομθχανία Καταςκευζσ Κλάδοι εκτόσ μεταποίθςθσ και ενζργειασ Αγοραίεσ Τπθρεςίεσ Μθ αγοραίεσ Τπθρεςίεσ Εμπόριο και μεταφορζσ Γεωργία, Κτθνοτροφία, Δάςθ Ενεργειακόσ Σομζασ Μζςη ετήςια ποςοςτιαία μεταβολή Όλα τα ςενάρια Ακακάριςτο Εγχϊριο Προϊόν Προςτικζμενθ Αξία κατά κλάδο Μεταποίθςθ ιδθροφχα μζταλλα Μθ ςιδθροφχα μζταλλα Χθμικι βιομθχανία Μθ μεταλλικά υλικά καταςκευϊν Χαρτί, χαρτοπολτόσ, εκτυπϊςεισ Σρόφιμα, ποτά, καπνόσ υςκευζσ και μθχανολ. Καταςκευζσ Ζνδυςθ, υπόδθςθ Λοιπι βιομθχανία Καταςκευζσ Κλάδοι εκτόσ μεταποίθςθσ και ενζργειασ Αγοραίεσ Τπθρεςίεσ Μθ αγοραίεσ Τπθρεςίεσ Εμπόριο και μεταφορζσ Γεωργία, Κτθνοτροφία, Δάςθ Ενεργειακόσ Σομζασ Πηγή: GEM-E3 17

46 18

47 2 ΣΡΔΥΟΤΑ ΘΑΣΑΣΑΖ ΘΑΗ ΠΡΟΘΙΖΔΗ ΓΗΑ ΣΖΛ ΔΛΔΡΓΔΗΑΘΖ ΠΟΙΗΣΗΘΖ ΣΖΛ ΔΙΙΑΓΑ Ν ελεξγεηαθφο ηνκέαο ζηελ Διιάδα είλαη ιηγφηεξν απνδνηηθφο ζε ζχγθξηζε κε άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ. Ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθφο είλαη ν ηνκέαο κεηαθνξψλ, φπνπ παξαηεξείηαη κεηαμχ άιισλ αλεπάξθεηα κέζσλ ζηαζεξήο ηξνρηάο θαη κεησκέλε ρξήζε δεκφζησλ κεηαθνξψλ. Πεκαληηθά εκπφδηα πθίζηαληαη θαη ζηνλ ηνκέα ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, φπσο δπζθνιία νινθιήξσζεο α- λαγθαίσλ έξγσλ ζηα δίθηπα κεηαθνξάο, αξγνί ξπζκνί αλάπηπμεο ησλ ΑΞΔ, ειιηπήο αληαγσληζκφο, θ.ά. Ζ άξζε ησλ πθηζηάκελσλ εκπνδίσλ απνηειεί αλαγθαία πξνυπφζεζε γηα ηελ επίηεπμε ησλ θηιφδνμσλ ζηφρσλ πνπ έρνπλ ηεζεί. Ξξνηείλνληαη ζπγθεθξηκέλα κέηξα κείσζεο ησλ εθπνκπψλ αλά ηνκέα. Ζ επίηεπμε ηεο κεηάβαζεο πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ απαηηεί ζεκαληηθέο αιιαγέο ζην ξπζκηζηηθφ πιαίζην ηεο ελεξγεηαθήο αγνξάο, ζηε ιεηηνπξγία ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ θαη ζηελ λννηξνπία καο σο θαηαλαισηέο θαη πνιίηεο. 19

48 2.1 Απνηίκεζε ηξέρνπζαο θαηάζηαζεο Γεζκεπκέλε ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο Δλεξγεηαθήο Πηξαηεγηθήο, ε ελεξγεηαθή πνιηηηθή ζηελ Διιάδα θαιείηαη λα ζπκβηβάζεη ηνπο παξαδνζηαθνχο ηεο ζηφρνπο, κε ηελ αιιαγή ηνπ «παξαδείγκαηνο» πνιηηηθήο. Ζ έκθαζε έρεη κεηαηνπηζηεί: (α) ζηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο θαη (β) ζηελ νξγάλσζε ηεο παξαγσγήο θαη πξνκήζεηαο ελέξγεηαο ζε αληαγσληζηηθέο αγνξέο, ηδίσο ζηνπο ηνκείο ειεθηξηζκνχ θαη θπζηθνχ αεξίνπ, κε απψηεξν ζηφρν ηελ ελνπνίεζε ησλ αγνξψλ, πνπ εθηφο απφ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ζα ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ηεο αζθάιεηαο ηνπ εθνδηαζκνχ θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ παξέρνληαη ζηνπο θαηαλαισηέο. Πηελ παξνχζα θάζε θαηαβάιινληαη πξνζπάζεηεο ψζηε ε εζληθή ελεξγεηαθή πνιηηηθή λα κπεη ζε κηα ηξνρηά ζπκβαηή κε ηηο δεζκεχζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηε ζπκκεηνρή ηεο ρψξαο ζηελ ΔΔ θαη λα απαγθηζηξσζεί απφ ελεξγεηαθέο επηινγέο, φπσο ε επηινγή ηνπ ιηγλίηε σο βαζηθνχ θαπζίκνπ ζηελ ε- ιεθηξνπαξαγσγή, ην ζπγθεληξσηηθφ πξφηππν παξαγσγήο ελέξγεηαο, ε ζπγθξάηεζε ησλ ηηκψλ ελέξγεηαο ζε επίπεδα πνπ δελ αληαλαθινχλ ην θφζηνο, ε θπξηαξρία ηνπ πεηξειαίνπ ζηηο κεηαθνξέο θαη ζε άιιεο ρξήζεηο, ε έιιεηςε θηλήηξσλ γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, νη νπνίεο δελ εμαζθαιίδνπλ ηελ πνξεία πξνο έλαλ ελεξγεηαθφ ηνκέα πνπ ζα ππνζηεξίδεη ηε βηψζηκε α- λάπηπμε θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Ρν πεξηζψξην γηα αιιαγέο είλαη αξθεηά επξχ, κε δεδνκέλν φηη ν ελεξγεηαθφο ηνκέαο ζηελ Διιάδα είλαη ιηγφηεξν απνδνηηθφο ζε ζχγθξηζε κε άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ. Ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθφο είλαη ν ηνκέαο κεηαθνξψλ, φπνπ παξαηεξείηαη αλεπάξθεηα κέζσλ ζηαζεξήο ηξνρηάο, άλαξρε θαη ζπάηαιε επέθηαζε ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ εκπνξεπκάησλ, εθηεηακέλε ρξήζε αεξνπνξηθψλ κεηαθνξψλ, ελψ ε ρξήζε δεκφζησλ κεηαθνξψλ ζηα αζηηθά θέληξα είλαη πεξηνξηζκέλε ζε ζχγθξηζε κε άιιεο επξσπατθέο ρψξεο. Πεκαληηθέο εθθξεκφηεηεο ζπλερίδνπλ λα πθίζηαληαη θαη ζηνλ ηνκέα ειεθηξηθήο ε- λέξγεηαο. Ζ αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ, πνπ καδί κε ηελ ελεξγεηαθή εμνηθνλφκεζε θαη απνηειεζκαηηθφηεηα απνηεινχλ ηνπο βαζηθφηεξνπο κνρινχο ηεο κεηάβαζεο ζε έλα ε- λεξγεηαθφ ζχζηεκα ρακειψλ εθπνκπψλ CO 2, κέρξη ζηηγκήο επηηειείηαη κε αξγνχο ξπζκνχο, παξά ην αμηνζεκείσην επηρεηξεκαηηθφ ελδηαθέξνλ. Ξνιιά απφ ηα έξγα ΑΞΔ θσιπζηεξγνχλ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, αληηκεησπίδνληαο γξαθεηνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο αδεηνδφηεζεο θαη δηθαζηηθέο εκπινθέο ιφγσ αλεπάξθεηαο ηνπ ρσξνηαμηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη άιισλ παξαγφλησλ. Ζ δηαδηθαζία αδεηνδφηεζεο απινπνηήζεθε κε ην Λφκν 3851/2010, αιιά ππάξρεη ζνβαξφ ελδερφκελν κεζνπξφζεζκα λα πξνθχςεη αλάγθε επηπιένλ παξεκβάζεσλ, ζε πεξίπησζε απφθιηζεο απφ ηνπο ζηφρνπο. Ζ α- 20

49 λάπηπμε ησλ ΑΞΔ παξεκπνδίδεηαη θαη απφ ηελ αλεπάξθεηα ηνπ ζπζηήκαηνο κεηαθνξάο θαη ηε δπζθνιία νινθιήξσζεο ησλ α- λαγθαίσλ έξγσλ ζην ζχζηεκα, ιφγσ ρσξνηαμηθψλ πξνβιεκάησλ θαη θνηλσληθψλ αληηδξάζεσλ, ελψ θξίζηκν ζηνηρείν απνηειεί θαη ε εμαζθάιηζε ηεο πξφζβαζεο ζε πφξνπο γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε ησλ αλαγθαίσλ επελδχζεσλ επέθηαζεο ησλ δηθηχσλ. Ν πθηζηάκελνο ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ ηνκέα ειεθηξηθήο ελέξγεηαο δελ είλαη ζε ζέζε λα εμαζθαιίζεη ηελ απξφζθνπηε κεηάβαζε πξνο κηα αληαγσληζηηθή νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ, πνπ ζα ζπλνδεχεηαη απφ θαηάιιεινπο κεραληζκνχο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. - Νη ζηαπξνεηδείο επηδνηήζεηο ζηηο ξπζκηδφκελεο ηηκέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηξεβιψλνπλ ηελ πξνζπάζεηα επίηεπμεο ελεξγεηαθήο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη, κέρξη λα αξζνχλ πιήξσο, πεξηνξίδνπλ ηε δπλαηφηεηα εηζφδνπ λέσλ πξνκεζεπηψλ. - Ζ έιιεηςε ζχλδεζεο ησλ ξπζκηδφκελσλ ηηκψλ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε ηηο ζπλζήθεο θφζηνπο δεκηνπξγνχλ ππέξκεηξν ξίζθν γηα ηε δξαζηεξηνπνίεζε ζηελ αγνξά ιηαληθήο. - Ν ρακειφο βαζκφο αληαγσληζκνχ ζηελ αγνξά θαη ε πεξηνξηζκέλε ζπλεξγαζία ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν πεξηνξίδνπλ ηηο αληαγσληζηηθέο πηέζεηο πνπ νδεγνχλ ζε ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θφζηνπο θαη ζε θαηλνηνκηθέο δξάζεηο. - Ξαξακέλνπλ ζε ιεηηνπξγία πνιχ παιαηέο, ξππνγφλεο θαη κε απνδνηηθέο κνλάδεο ειεθηξνπαξαγσγήο. - Ζ ππνρξεσηηθή ζπκκεηνρή ζηελ ρνλδξεκπνξηθή αγνξά πεξηνξίδεη ηε δπλαηφηεηα ζχλαςεο καθξνπξφζεζκσλ ζπκβνιαίσλ παξνρήο ελέξγεηαο ζε κεγάινπο θαηαλαισηέο. Ωο πξνο ηηο δνκηθέο αιιαγέο πνπ επηβάιινληαη κέζα απφ ην επξσπατθφ πιαίζην ε- λεξγεηαθήο πνιηηηθήο θαη πνιηηηθήο αληαγσληζκνχ, αιιά θαη ηελ εκπεηξία απφ ηελ κέρξη ζήκεξα ιεηηνπξγία ηεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, κπνξεί λα επηζεκαλζνχλ ηα εμήο: - πάξρνπλ πεξηζψξηα πεξαηηέξσ βειηίσζεο ζηε ιεηηνπξγία ηεο ρνλδξεκπνξηθήο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, κέζσ ηεο άξζεο ησλ ζηξεβιψζεσλ πνπ παξαηεξνχληαη, ελψ ζεκαληηθή πξννπηηθή γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ αληαγσληζκνχ ζα πξνζδψζεη ε πξφζβαζε ηξίησλ ζε ιηγληηηθή ειεθηξνπαξαγσγή, εθφζνλ νδεγήζεη ζηε δεκηνπξγία θαζεηνπνηεκέλσλ επηρεηξήζεσλ ειεθηξηζκνχ ζηελ παξαγσγή θαη πξνκήζεηα ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηελ αγνξά ιηαληθήο, νη νπνίεο ζα δηαζέηνπλ έλα ηζνξξνπεκέλν ραξηνθπιάθην κνλάδσλ ειεθηξνπαξαγσγήο. - Ζ ελίζρπζε ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ε 21

50 δεκηνπξγία θαζεηνπνηεκέλσλ ζρεκάησλ κε δηαθνξνπνηεκέλν ραξηνθπιάθην κνλάδσλ ζα επηηξέςεη ηε κεηάβαζε ζην λέν κνληέιν νξγάλσζεο ηεο αγνξάο πνπ ζρεδηάδεη ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή (target model), κε ηελ αλάπηπμε πεξηθεξεηαθψλ εζεινληηθψλ αγνξψλ ειεθηξηζκνχ πνπ ζα ζηεξίδνληαη ζε θνηλνχο θαλφλεο θαη ζα εκθαλίδνπλ επαξθή ξεπζηφηεηα, ζε ζπλδπαζκφ κε δηκεξείο ζπκβάζεηο κεηαμχ παξαγσγψλ θαηαλαισηψλ. Ρν λέν απηφ κνληέιν ζα πξνβιέπεη εληαία εμηζνξξφπεζε θνξηίνπ ζηελ πεξηθεξεηαθή αγνξά θαη έκκεζεο δεκνπξαζίεο γηα ηηο δηαζπλδέζεηο, θάηη πνπ ζα δηεπθνιχλεη θαη ηελ αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή. - Ζ έληαμε ησλ ηερλνινγηψλ ειεθηξνπαξαγσγήο κε κεδεληθέο εθπνκπέο, φπσο νη ΑΞΔ, ζε αληαγσληζηηθέο αγνξέο απνηειεί πξφθιεζε παγθνζκίσο, θαη πξέπεη λα επηηεπρζεί κε ηξφπν πνπ ζα πεξηνξίδεη ηηο επηπηψζεηο ηνπ εγρεηξήκαηνο ζηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο θαη ζηελ ελεξγεηαθή θηψρεηα. - Ζ ελζσκάησζε ηεο 3 εο Γέζκεο Κέηξσλ γηα ηνλ Δλεξγεηαθφ Ρνκέα ζα πξέπεη λα δηαζθαιίδεη ηελ αλεμαξηεζία ηνπ δηαρεηξηζηή ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηελ ηζρπξνπνίεζε ηεο ξπζκηζηηθήο αξρήο κε ζαθή πξνζδηνξηζκφ ησλ αξκνδηνηήησλ ηεο θαη ηνπ ξφινπ ηεο ζηηο ζηξαηεγηθέο α- πνθάζεηο γηα ηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα. - Κεηά ην 2013, ε πιήξεο δεκνπξάηεζε ησλ δηθαησκάησλ εθπνκπήο CO 2 ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζα δεκηνπξγήζεη έλα ηηκνινγηαθφ «ζνθ» ζηελ αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, ην νπνίν ζα πξέπεη λα δηαρεηξηζηεί ε ειιεληθή νηθνλνκία θαη νη θαηαλαισηέο, αμηνπνηψληαο ηε δπλαηφηεηα ρξήζεο ησλ πφξσλ πνπ ζπγθεληξψλνληαη απφ ηελ αγνξά δηθαησκάησλ γηα ζθνπνχο πνπ ζα εμνκαιχλνπλ απηή ηελ επηπξφζζεηε επηβάξπλζε. Πηελ απειεπζέξσζε ηεο ρνλδξηθήο αγνξάο θπζηθνχ αεξίνπ ζεκεηψζεθε πξφνδνο ηνλ ηειεπηαίν ρξφλν κε ηηο πξψηεο παξαιαβέο θνξηίσλ πγξνπνηεκέλνπ αεξίνπ απφ κεγάινπο θαηαλαισηέο ρσξίο ηε κεζνιάβεζε ηεο θξαηηθήο επηρείξεζεο (ΓΔΞΑ). Ωζηφζν, ε εηζαγσγή ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηηο άκεζεο ρξήζεηο εθηφο ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο γίλεηαη κε αξγνχο ξπζκνχο θαη σο εθ ηνχηνπ εμαθνινπζεί λα είλαη πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο. Δάλ ζπλερηζηνχλ νη ζεκεξηλέο ηάζεηο, νη απνθιίζεηο απφ ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο ππνρξεψζεηο ηεο ρψξαο ζα δηεπξχλνληαη ζπλερψο ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζα είλαη κεγάιεο, φπσο ζεκαληηθή αχμεζε ησλ ηηκψλ ηεο ειεθηξηθήο ε- λέξγεηαο πξνθεηκέλνπ λα θαιπθζεί ην θφζηνο εθπνκπψλ πνπ πξνβιέπεηαη απφ ην κεραληζκφ ETS. Ζ απφθιηζε απφ ηνπο ζηφρνπο ιφγσ αληθαλφηεηαο ππέξβαζεο ησλ π- θηζηάκελσλ αγθπιψζεσλ θαη λννηξνπηψλ απεηιεί λα ηνξπηιίζεη ηηο ζπζίεο πνπ αλα- 22

51 πφθεπθηα ζα απαηηεζνχλ θαηά ηε κεηάβαζε πξνο κηα νηθνλνκία κε ρακειή έληαζε εθπνκπψλ. 2.2 Πξνθιήζεηο γηα ηελ ελεξγεηαθή πνιηηηθή ηεο Διιάδαο ζην κέιινλ Νη πξνθιήζεηο πνπ θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ε εζληθή ελεξγεηαθή πνιηηηθή ηφζν ζην πιαίζην ησλ ζηφρσλ πνπ έρεη απνθαζίζεη ε ΔΔ φζν θαη ζην πιαίζην ηεο εμπγίαλζεο θαη απνδνηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ελεξγεηαθνχ ηνκέα, ζπλνςίδνληαη ζηηο εμήο: Ππλερήο θαη δξαζηηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα απφ ηνλ ηνκέα ηεο ελέξγεηαο, πξνο κηα νηθνλνκία ηδηαίηεξα ρακειψλ εθπνκπψλ ην Πηαδηαθή απεμάξηεζε απφ ην πεηξέιαην. Δλίζρπζε ηεο αζθάιεηαο εθνδηαζκνχ θπζηθνχ αεξίνπ. Δλίζρπζε ησλ δηθηπαθψλ ππνδνκψλ θαη δηαζχλδεζε ησλ λεζηψλ. Θεακαηηθή αλάπηπμε ησλ αλαλεψζηκσλ πεγψλ ελέξγεηαο σο θαζαξήο θαη εγρψξηαο πεγήο. Αμηφπηζηε θαη επαξθήο παξνρή ελέξγεηαο θαη ελεξγεηαθψλ ππεξεζηψλ ζε θάζε θαηαλαισηή. Δπίηεπμε ησλ θαηά ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν αληαγσληζηηθψλ ηηκψλ θαη θφζηνπο ηεο ελέξγεηαο. Δμνκάιπλζε ησλ αληζνηήησλ ζρεηηθά κε ηνπο φξνπο πξφζβαζεο ζηηο ελεξγεηαθέο ππεξεζίεο. 2.3 Πνιηηηθέο κείσζεο ησλ εθπνκπώλ θαηά ηνκέα Ζ Διιάδα, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζεί ζηηο ππνρξεψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ θχξσζε ηνπ Ξξσηνθφιινπ ηνπ Θηφην θαη απφ ηηο αληίζηνηρεο δεζκεχζεηο ηεο απέλαληη ζηελ ΔΔ, δηαζέηεη «Δζληθφ Ξξφγξακκα Γξάζεο» 3 γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ γηα ηελ πεξίνδν Ρν πξφγξακκα απηφ πεξηιακβάλεη κέηξα κείσζεο ησλ εθπνκπψλ απφ ηνλ νηθηαθφ θαη ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, ηελ ειεθηξνπαξαγσγή, ηηο κεηαθνξέο, ηε γεσξγία, ηε βηνκεραλία θαη ηηο βηνκεραληθέο δηεξγαζίεο. Νη πεξαηηέξσ απαηηήζεηο γηα δξαζηηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ κέρξη ην 2050 ζην πιαίζην ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο επηβάιινπλ ηελ ελίζρπζε θαη ε- πέθηαζε απηψλ ησλ κέηξσλ Οηθηαθόο θαη ηξηηνγελήο ηνκέαο Πηνπο ηνκείο απηνχο ππάξρνπλ πνιιέο δπλαηφηεηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο, αλ ιεθζεί ππφςε ε κεγάιε ειηθία ησλ θηεξίσλ, ν κέρξη ζήκεξα ρακειφο βαζκφο δηείζδπζεο ησλ ΑΞΔ, ν ρακειφο βαζκφο απφδνζεο ησλ ελεξγνβφξσλ ζπζθεπψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαζψο θαη ε παξαηεξνχκελε 3 uage=el-gr 23

52 κε νξζνινγηθή ελεξγεηαθή ζπκπεξηθνξά. Νη πνιηηηθέο κείσζεο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ εζηηάδνληαη θπξίσο ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο κέζσ ηεο βειηίσζεο ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο ησλ θαηαλαιψζεσλ ηνπ ηνκέα. Κε ηνλ ηξφπν απηφ, κεηψλνληαη έκκεζα νη εθπνκπέο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο. Βαζηθνί άμνλεο παξέκβαζεο γχξσ απφ ηνπο νπνίνπο θηλνχληαη νη πνιηηηθέο κείσζεο ησλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ είλαη: Βειηησηηθά κέηξα γηα ην θέιπθνο ησλ πθηζηάκελσλ θηεξίσλ, πξνο απνθπγή κεγάισλ ζεξκηθψλ απσιεηψλ, φπσο κφλσζε ηεο νξνθήο ή πξνζζήθε δηπιψλ παινζηαζίσλ. Βειηησηηθά κέηξα πνπ αθνξνχλ ηνλ ελεξγεηαθφ εμνπιηζκφ ζέξκαλζεο θαη δξνζηζκνχ, φπσο ζπληήξεζε ιεβήησλ θεληξηθήο ζέξκαλζεο ή αληηθαηάζηαζή ηνπο (φπνπ θξίλεηαη φηη ηπρφλ βειηησηηθέο παξεκβάζεηο δελ ζα έρνπλ απνηέιεζκα) κε ζθνπφ λα απμεζεί ε απφδνζε ηεο ζέξκαλζεο, ρξήζε θαηάιιεισλ ηερληθψλ ειηνπξνζηαζίαο (ζθηαζκφο, αλεκηζηήξεο νξνθήο, λπθηεξηλφο αεξηζκφο) ψζηε λα κεησζεί ην ςπθηηθφ θνξηίν ηνπ θηεξίνπ, ρξήζε απνδνηηθφηεξσλ ζπζθεπψλ θιηκαηηζκνχ θ.ά. Βειηησηηθά κέηξα πνπ αθνξνχλ ηηο ε- ιεθηξηθέο ζπζθεπέο θαη ην θσηηζκφ φπσο ρξήζε απνδνηηθφηεξσλ ζπζθεπψλ, ηδίσο νηθηαθψλ (πιπληήξηα, ζπζηήκαηα εηθφλαο-ήρνπ θ.ιπ.), ρξήζε ιακπηήξσλ πςειήο απφδνζεο (νη νπνίνη θαηαλαιψλνπλ κέρξη θαη 25% ηεο ε- λέξγεηαο ελφο ζπκβαηηθνχ ιακπηήξα), εγθαηάζηαζε ζπζηεκάησλ απηνκαηηζκνχ ζην θσηηζκφ (ζπζηήκαηα αλίρλεπζεο παξνπζίαο, κέηξεζεο θσηεηλήο έληαζεο, ψζηε, ζε ζπλδπαζκφ κε ην θπζηθφ θσηηζκφ, λα παξέρνπλ ηηο βέιηηζηεο θσηεηλέο ζπλζήθεο θ.α.). Πηα κέηξα απηά ζπκπεξηιακβάλεηαη ε αμηνπνίεζε ηεο (δσξεάλ παξερφκελεο) ειηαθήο ελέξγεηαο γηα θσηηζκφ, ψζηε λα απνθεχγεηαη ε ρξήζε ηερλεηνχ θσηηζκνχ. Γηείζδπζε ησλ ΑΞΔ, ηφζν ζηε ζέξκαλζε φζν θαη ζηηο ειεθηξηθέο εγθαηαζηάζεηο. Κε εμαίξεζε ηε ρξήζε ειηαθψλ ζπιιεθηψλ, ν βαζκφο αμηνπνίεζεο ησλ ΑΞΔ κέρξη ζήκεξα είλαη ρακειφο, παξά ην πςειφ δπλακηθφ ΑΞΔ πνπ δηαζέηεη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ηεο ρψξαο καο. Πην πιαίζην ηεο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ, πξέπεη λα απμεζεί ε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ζέξκαλζεο λεξνχ απφ ειηαθνχο ζπιιέθηεο, ν ξφινο ησλ ειηαθψλ ζπιιεθηψλ λα επεθηαζεί θαη ζηε ζέξκαλζε ρψξσλ σο βνεζεηηθψλ ζπζηεκάησλ ζην ζπκβαηηθφ ζχζηεκα ζέξκαλζεο, λα ρξεζηκνπνηεζεί ηειεζέξκαλζε κε βηνκάδα (ρξήζε θεληξηθνχ ιέβεηα αληί αηνκηθψλ), θ.ά. Αθφκε, ζεκαληηθή είλαη ε πξνψζεζε ηεο δηαδηθαζίαο γηα ηελ εγθαηάζηαζε θσηνβνιηατθψλ ζπζηεκάησλ ζε ζχλδεζε κε ην ειεθηξηθφ δίθηπν, φπνπ ην πςειφ θφζηνο δελ είλαη εκπφδην (π.ρ., 24

53 αλ ελαιιαθηηθέο κέζνδνη παξνρήο ελέξγεηαο εκθαλίδνπλ ζπγθξίζηκα πςειφ θφζηνο). Δπέθηαζε ηεο ρξήζεο αληιηψλ ζεξκφηεηαο νη νπνίεο έρνπλ κεγάιε απνδνηηθφηεηα θαη επηπιένλ αμηνπνηνχλ αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο φπσο ε αλάθηεζε ζεξκφηεηαο, ε γεσζεξκία ρακειήο ελζαιπίαο, θιπ. Δλίζρπζε ηνπ ξφινπ ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ (ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη ζα νινθιεξσζεί ην δίθηπν δηαλνκήο) κε ηελ πξνψζεζε ηαρχηεξνπ ξπζκνχ δηείζδπζεο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηε ζέξκαλζε ρψξσλ, αιιά θαη κε ηελ πηνζέηεζε εηδηθψλ ζπζηεκάησλ δξνζηζκνχ ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχλ θπζηθφ αέξην Κεηαθνξέο Ν ηνκέαο ησλ κεηαθνξψλ επζχλεηαη γηα κεγάιν κέξνο ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα (27% ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ ην 2010). Δίλαη έλαο ηνκέαο θαη εμνρήλ εμαξηψκελνο απφ ηα πγξά θαχζηκα, θαηά θχξην ιφγν πξντφληα δηχιηζεο ηνπ πεηξειαίνπ, ν νπνίνο κέρξη ζήκεξα δελ έρεη επηδείμεη επξχηεηα ηερλνινγηψλ ελαιιαθηηθψλ ησλ κεραλψλ εζσηεξηθήο θαχζεο, κε εμαίξεζε κεηαθνξηθά κέζα πνπ θηλνχληαη κε ειεθηξηθή ηξνθνδνζία απφ γξακκέο (ηξφιετ, κεηξφ, ηξακ, ηξέλα). Πην πιαίζην ηεο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ, ζπληζηάηαη ε ρξήζε ελαιιαθηηθψλ ηερλνινγηψλ ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ, θπξίσο ζηηο ρεξζαίεο κεηαθνξέο, θαζψο ζηηο ζαιάζζηεο θαη ελαέξηεο κεηαθνξέο ππάξρνπλ κεησκέλεο δπλαηφηεηεο ρξήζεο ελαιιαθηηθψλ ηερλνινγηψλ. Ξξνζπάζεηεο γηα λα κεησζνχλ νη εθπνκπέο απφ ηηο αεξνκεηαθνξέο πινπνηνχληαη κε ηελ έληαμε ηνπ ηνκέα ζην κεραληζκφ ETS. Ρα ζελάξηα πνπ αλαπηχρζεθαλ ζην παξφλ πξνβιέπνπλ ππνθαηάζηαζε ηνπ πεηξειαίνπ ζηηο νδηθέο κεηαθνξέο απφ ειεθηξηθή ελέξγεηα, ε νπνία καθξνρξφληα ζα παξάγεηαη ρσξίο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Ζ ειεθηξηθή ελέξγεηα ζα επεθηείλεηαη κε ηε δηάδνζε ειεθηξηθψλ θαη επαλαθνξηηδφκελσλ πβξηδηθψλ νρεκάησλ. Νη αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο κπνξνχλ λα παίμνπλ ζεκαληηθφ ξφιν, κέζσ ησλ βηνθαπζίκσλ (θπξίσο βην-ληήδει θαη βηναηζαλφιεο) ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη σο πξνζκίμεηο κε ηα ζπκβαηηθά θαχζηκα, πεξηνξίδνληαο ζεκαληηθά ηηο εθπνκπέο εθφζνλ παξάγνληαη απφ ηερλνινγίεο δεχηεξεο θαη ηξίηεο γεληάο πνπ πεξηνξίδνπλ ηηο εθπνκπέο ζε φιε ηελ αιπζίδα παξαγσγήο βηνθαπζίκσλ. Πε πην καθξνρξφληα πξννπηηθή πξνβιέπεηαη επίζεο ε ρξήζε βηνθαπζίκσλ ζηηο αεξνπνξηθέο θαη ζαιάζζηεο κεηαθνξέο. Ξιεζψξα άιισλ ηερλνινγηψλ, νη νπνίεο βξίζθνληαη αθφκα ζε δνθηκαζηηθφ ζηάδην, φπνπ ε έξεπλα εζηηάδεηαη ζηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηάο ηνπο, κπνξεί λα είλαη δηαζέζηκεο ζην κέιινλ, φπσο νη θπςέ- 25

54 ιεο θαπζίκνπ κε ρξήζε πδξνγφλνπ. Ππλνιηθά, ηα κέηξα πνπ εθαξκφδνληαη γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ δηαθξίλνληαη ζηηο εμήο θαηεγνξίεο: Δπεκβάζεηο ζηα νρήκαηα, κέζσ ηεο ζπληήξεζεο απηνθηλήησλ θαη θνξηεγψλ (ζπληήξεζε ηνπ ζπζηήκαηνο α- λάθιεμεο ηνπ θηλεηήξα θαη ηνπ ζπζηήκαηνο κεηάδνζεο θαη πέδεζεο θίλεζεο). Κέηξα πνπ αθνξνχλ ηε δηαρείξηζε ηνπ ζπζηήκαηνο κεηαθνξψλ, φπσο π.ρ. πξνψζεζε ηεο ρξήζεο ησλ αζηηθψλ ζπγθνηλσληψλ, ρξήζε ιεσθνξείσλ θπζηθνχ αεξίνπ, βειηηψζεηο ζηε θσηεηλή ζεκαηνδφηεζε, αιιά θαη ήπηεο παξεκβάζεηο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ. Σξήζε λέσλ θαπζίκσλ, εηδηθφηεξα ε- πέθηαζε ηεο ρξήζεο βηνθαπζίκσλ, θαη πξνψζεζε ελαιιαθηηθψλ, θαζαξψλ ηερλνινγηψλ κε έκθαζε ζηελ ειεθηξηθή ελέξγεηα θαη πην καθξνρξφληα ζην πδξνγφλν. Δθαξκνγή απζηεξψλ πξνδηαγξαθψλ γηα ηηο κνλαδηαίεο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα θαηά φρεκα θαζψο θαη γηα ηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηά ηνπο (ην κέηξν απηφ αλακέλεηαη λα έρεη θαίξηα ζεκαζία γηα ηε κειινληηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ) Βηνκεραλία Πηα κέηξα πνπ ιακβάλνληαη γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ηνπ ηνκέα ηεο βηνκεραλίαο πεξηιακβάλνληαη ηα εμήο: Ξξνψζεζε ηεο ρξήζεο θπζηθνχ αεξίνπ, ην νπνίν ππνθαζηζηά θαηά θχξην ιφγν ην καδνχη, αιιά θαη ην ληήδει. Ζ ππνθαηάζηαζε δελ πξέπεη λα επηθεληξψλεηαη κφλν ζηηο ελεξγνβφξεο κνλάδεο κε πςειέο ζεξκηθέο αλάγθεο, αιιά λα π- πνζηεξηρζεί ε δηείζδπζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ θαη ζηηο ινηπέο κεηαπνηεηηθέο κνλάδεο θαη ζηηο ρξήζεηο ληήδει, παξάιιεια κε ηελ αλάπηπμε λέσλ δηθηχσλ δηαλνκήο. Ξξνψζεζε ηεο ρξήζεο ΑΞΔ θαη αληιηψλ ζεξκφηεηαο κε αλαθηήζεηο ζεξκηθήο ε- λέξγεηαο ζε ρξήζεηο ρακειήο θαη κέζεο ελζαιπίαο. Δπέθηαζε ηεο ζπκπαξαγσγήο ειεθηξηζκνχ θαη ζεξκφηεηαο ζε εθαξκνγέο κέζεο θαη πςειήο ελζαιπίαο. Αμηνπνίεζε ηεο βηνκάδαο ζε ζεξκηθέο ρξήζεηο θαη ζε ζχγθαπζε ζε θιηβάλνπο. Γηάθνξα κέηξα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο (παξεκβάζεηο κε ηε κνξθή βειηηζηνπνίεζεο ηεο δηαρείξηζεο ελέξγεηαο θαη εθζπγρξνληζκνχ γηα ηε κείσζε ησλ απσιεηψλ θαη ηελ αμηνπνίεζε ηεο α- πνξξηπηφκελεο ζεξκφηεηαο απφ θιηβάλνπο) Ζιεθηξνπαξαγσγή Πηελ πξνζπάζεηα γηα δξαζηηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν έρεη ε πιήξεο αλαδηάξζξσζε ηνπ ζπζηήκαηνο παξαγσγήο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. 26

55 Ν ηνκέαο απηφο θαηαξρήλ επζχλεηαη γηα ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα (45% ην 2010), ελψ παξάιιεια είλαη ν ηνκέαο κε ηα κεγαιχηεξα πεξηζψξηα κείσζεο ησλ εθπνκπψλ, θαζψο ππάξρεη πιεζψξα ελαιιαθηηθψλ, θαζαξψλ, βηψζηκσλ ηερλνινγηψλ πξνο αληηθαηάζηαζε ησλ ζπκβαηηθψλ ζηαζκψλ ζηεξεψλ θαπζίκσλ πνπ θπξηαξρνχλ κέρξη ζήκεξα ζηελ ειιεληθή ειεθηξνπαξαγσγή. Ν ζηφρνο ζην πιαίζην ηεο αληηκεηψπηζεο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο, είλαη λα επηηεπρζνχλ ζρεδφλ κεδεληθέο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα απφ ηελ ειεθηξνπαξαγσγή. Απηφ ζα θαηαζηήζεη ηελ ειεθηξηθή ελέξγεηα θαηάιιειε γηα ππνθαηάζηαζε νξπθηψλ θαπζίκσλ ζηηο ηειηθέο ελεξγεηαθέο ρξήζεηο κέζσ ησλ αληιηψλ ζεξκφηεηαο ζηηο ζηαζεξέο ελεξγεηαθέο εγθαηαζηάζεηο θαη κέζσ ηεο ειεθηξνθίλεζεο ζηηο νδηθέο κεηαθνξέο. Ζ πνιηηηθή πνπ πξνσζείηαη ζήκεξα είλαη εζηηαζκέλε πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, επηρεηξψληαο λα εγθαζηδξχζεη ην θαηάιιειν ζεζκηθφ πιαίζην ην νπνίν λα παξέρεη ζηαζεξή βάζε θαη πξννπηηθή γηα ηελ πξνζέιθπζε επελδχζεσλ ψζηε λα εμειηρζεί ην ζχζηεκα παξαγσγήο ειεθηξηζκνχ πξνο ηελ πιήξε απεμάξηεζε απφ ηηο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Νη άμνλεο ηεο πνιηηηθήο απηήο είλαη: Ξξνψζεζε ηεο εγθαηάζηαζεο αηνιηθψλ πάξθσλ επίγεησλ θαη ζαιάζζησλ. Ξξνψζεζε ηεο εγθαηάζηαζεο κηθξψλ πδξνειεθηξηθψλ έξγσλ. Δγθαηάζηαζε θεληξηθψλ θαη απνθεληξσκέλσλ θσηνβνιηατθψλ κνλάδσλ. Αλάπηπμε γεσζεξκηθνχ δπλακηθνχ π- ςειήο ελζαιπίαο. Ξξνψζεζε ηεο ρξήζεο βηνκάδαο θαη απνβιήησλ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή θαη ζπκπαξαγσγή. Δλίζρπζε θαη επέθηαζε ζπζηεκάησλ απνζήθεπζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο (αληιεζην-ηακηεπηήξεο, καθξνρξφληα πδξνγφλν) Δπέθηαζε ιεηηνπξγίαο ζηαζκψλ θπζηθνχ αεξίνπ Γηαρείξηζε απνξξηκκάησλ Πηνλ ηνκέα ηεο δηαρείξηζεο απνξξηκκάησλ ππάξρνπλ πεξηζψξηα κείσζεο ησλ εθπνκπψλ κεζαλίνπ (CH 4 ). Λα ζεκεησζεί φηη ε δπλαηφηεηα ηνπ κεζαλίνπ γηα ζέξκαλζε ηεο αηκφζθαηξαο είλαη 21 θνξέο κεγαιχηεξε απφ απηήλ ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα γηα κηα πεξίνδν 100 εηψλ, επνκέλσο νη ε- λέξγεηεο νη νπνίεο ζηνρεχνπλ ζηε κείσζή ηνπ, αλ θαη είλαη πεξηνξηζκέλσλ δπλαηνηήησλ ζε ζρέζε κε ηηο ελέξγεηεο γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ CO 2, θξίλνληαη ηδηαίηεξα ζθφπηκεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο Γεσξγία Ζ γεσξγηθή δξαζηεξηφηεηα ραξαθηεξίδεηαη θπξίσο απφ εθπνκπέο ππνμεηδίνπ ηνπ αδψηνπ (N 2 O), ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο σο ιίπαζκα. Ζ ζεξκαληηθή ηθαλφηεηα 27

56 ηνπ Λ 2 Ν είλαη κέρξη θαη 300 θνξέο κεγαιχηεξε απφ απηή ηνπ CΝ 2, ελψ ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ εθπνκπψλ N 2 O είλαη απνηέιεζκα θπζηθψλ δηεξγαζηψλ ηνπ εδάθνπο. Κε ζηφρν ηνλ φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξν πεξηνξηζκφ ησλ εθπνκπψλ N 2 O, πξνσζνχληαη νη βηνινγηθέο θαιιηέξγεηεο, ψζηε λα κεησζεί ε ρξήζε ησλ αδσηνχρσλ ιηπαζκάησλ. ιεηηνπξγίαο ρεκηθψλ βηνκεραληψλ (ησλ κνλάδσλ εθείλσλ κε πςειέο εθπνκπέο f- gases), β) αλάθηεζε ησλ HFCs απφ ζπζθεπέο ςχμεο θαη θιηκαηηζκνχ. Άιιεο πνιηηηθέο πνπ πεξηιακβάλνληαη αθνξνχλ ζηε ρξήζε ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο ησλ δσηθψλ απνβιήησλ, κε ζηφρν ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ εθπνκπψλ CH 4 απφ ηελ θηελνηξνθία Βηνκεραληθέο δηεξγαζίεο Ρηο βηνκεραληθέο δηεξγαζίεο (φπσο π.ρ. επεμεξγαζία ρεκηθψλ, ζχλζεζε ςπθηηθψλ ζπξέη, ειεθηξφιπζε ηνπ αινπκηλίνπ, θ.ά.) ραξαθηεξίδνπλ νη εθπνκπέο ησλ αεξίσλ πνπ πεξηέρνπλ θζφξην, δειαδή ησλ ιεγφκελσλ f-gases (πδξνθζνξάλζξαθεο HFCs, ππεξθζνξάλζξαθεο PFCs θαη εμαθζνξηνχρν ζείν SF 6 ). Πηελ Διιάδα, ε εθπνκπή ησλ αεξίσλ απηψλ έθζαζε ηνπο 3744 Θη ηζνδχλακνπ CO 2 ην 2000, ελψ αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ν ηνκέαο παξαγσγήο, ρξήζεο, ζπληήξεζεο θαη ηειηθήο δηάζεζεο ζπζθεπψλ εμνπιηζκνχ ςχμεο, θιηκαηηζκνχ θ.ιπ. απνηειεί ηελ πιένλ δπλακηθή πεγή εθπνκπψλ, κε κέζν εηήζην ξπζκφ αχμεζεο 20% ηελ πεξίνδν Γηα ηε κείσζε ησλ αεξίσλ απηψλ επηρεηξείηαη: α) ε αλαδηνξγάλσζε ηεο 28

57 3 ΔΛΑΡΗΟ ΑΛΑΦΟΡΑ Ρν ζελάξην αλαθνξάο ππνζέηεη ηελ εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ ζην πιαίζην επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ γηα ην 2020 ( ). Ζ ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο αλέξρεηαη ην 2020 ζε 21.9 εθ. ηηπ, κεησκέλε θαηά 10% ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην «θακίαο πνιηηηθήο». Ρν 2050 ε ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο είλαη ρακειφηεξε ζε ζρέζε κε ην ζελάξην «θακίαο πνιηηηθήο» θαηά 22%. Ζ θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πεξηνξίδεηαη ζε 76 TWh ην 2020 θαη 114 TWh ην 2050, έλαληη 93 TWh ην 2020 θαη 157 TWh ην 2050 ζην ζελάξην «θακίαο πνιηηηθήο». Κηθξφηεξε ζε ζχγθξηζε κε ην ζελάξην «θακίαο πνιηηηθήο» είλαη θαη ε αηρκή θνξηίνπ (θαηά 3.1 GW ην 2020 θαη 7.8 GW ην 2050), θηάλνληαο ηα 14.1 GW ην 2020 θαη ηα 22.2 GW ην Ρν κεξίδην ηνπ ιηγλίηε ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζπλερψο πεξηνξίδεηαη, πέθηνληαο ζην 1/3 ηεο ζπλνιηθήο παξαγσγήο ην 2020 θαη θάησ απφ ην 10% κεηά ην 2040, έλαληη 60% ην Νη ζηφρνη δηείζδπζεο ΑΞΔ γηα ην 2020 επηηπγράλνληαη, κε ην κεξίδην ησλ ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή λα αλέξρεηαη ζε 40% ην 2020 θαη ζηε ζπλέρεηα λα ζηαζεξνπνηείηαη ζε 50%, έλαληη 11,6% ην Ρν πεηξέιαην παξακέλεη κε κεξίδην κεγαιχηεξν ηνπ 50% κέρξη ην Νη ελεξγεηαθέο ππεξεζίεο πνπ παξέρνληαη ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο θνζηίδνπλ, ζσξεπηηθά γηα ηελ πεξίνδν , 236 δηζεθ. 08 πεξηζζφηεξα απφ φηη ζην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο, πνπ αληηζηνηρεί ζε 1.8% ηνπ ζσξεπηηθνχ ΑΔΞ ζε ζηαζεξέο ηηκέο. Πε πεξίπησζε ρακειφηεξεο αλάπηπμεο ηνπ ΑΞΔ θαηά 0.8% θαηά κέζν φξν ηελ πεξίνδν , ε εηήζηα επηβάξπλζε ησλ θαηαλαισηψλ ελέξγεηαο είλαη απμεκέλε θαηά 1 κε 2% ην Νη εθπνκπέο αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζηαζεξνπνηνχληαη ζε επίπεδα θαηά 25-30% ρακειφηεξα απφ ην 2005 κεηά ην 2020, απέρνληαο ζεκαληηθά απφ ηε κείσζε πνπ απαηηείηαη ζηα πιαίζηα πεξηνξηζκνχ ηεο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο Γεο ζε 2 βαζκνχο Θειζίνπ (65-75% κείσζε εθπνκπψλ ην 2050 ζε ζρέζε κε ην 2005). 29

58 3.1 Τπνζέζεηο Πνιηηηθήο Ρν Πελάξην Αλαθνξάο 4 ππνζέηεη ηελ εθαξκνγή ζεκαληηθψλ πνιηηηθψλ θαη δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί ζελάξην ηξερνπζψλ ηάζεσλ. Όπσο αλαθέξζεθε νη πνιηηηθέο πεξηιακβάλνπλ: Δθαξκνγή πξνγξάκκαηνο ππνζηήξημεο ησλ ΑΞΔ γηα επίηεπμε ζπλεηζθνξάο ηνπο ηνπιάρηζηνλ 20% ηεο αθαζάξηζηεο ηειηθήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο ην 2020 θαη ζπλέρηζε ηεο ππνζηήξημεο απηήο κεηά ην 2020 ρσξίο φκσο επηπιένλ ζηφρν. Δθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο αγνξάο ησλ δηθαησκάησλ εθπνκπήο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα απφ ηηο κεγάιεο εγθαηαζηάζεηο θαχζεο (κεηαμχ απηψλ θαη ε ειεθηξνπαξαγσγή) απφ δεκνπξαζίεο νη ν- πνίεο γίλνληαη ζε φιε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε κε ηξφπν ψζηε ε αγνξά ησλ δηθαησκάησλ λα ηζνξξνπεί ζε κία εληαία ηηκή αλά ηφλν CO 2. πελζπκίδεηαη φηη ην ζπλνιηθφ κέγεζνο ησλ δηθαησκάησλ εθπνκπήο πνπ ζα ηίζεληαη ζε δεκνπξαζία ζα κεηψλεηαη ζηαζεξά θάζε έηνο κεηά ην 2020 θαη ε κείσζε απηή ζα ζπλερηζζεί κέρξη ην Δθαξκνγή ησλ Νδεγηψλ γηα ηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα, φπσο γηα ηα θηήξηα, νηθίεο, ζπζθεπέο θιπ., ε νπνία ζα νδεγήζεη ζηαδηαθά ζε ζεκαληηθή 4 Όια ηα απνηειέζκαηα βαζίδνληαη ζην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα PRIMES (E3MLab ΔΚΞ) εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο Δθαξκνγή κέηξσλ κείσζεο εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα θαη άιισλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζηνπο ηνκείο εθηφο ETS νη νπνίεο αλαπαξίζηαληαη ζην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα κέζσ ηεο εθαξκνγήο εηθνληθνχ θφξνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζηνπο ηνκείο απηνχο, επηπιένλ άιισλ ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ πνπ α- λαπαξίζηαληαη ζην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα, φπσο ν θαλνληζκφο γηα ηηο εθπνκπέο CO 2 απφ ηα νρήκαηα. Ν θαλνληζκφο απηφο ζα έρεη ζεκαληηθή επίπησζε γηα ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ λέσλ απηνθηλήησλ θαη ζα έρεη κεησηηθή επίδξαζε ζηελ θαηαλάισζε ελέξγεηαο θαη ηηο εθπνκπέο ζηνλ ηνκέα ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ. Δθαξκνγή ησλ Νδεγηψλ γηα ηε ζηαδηαθή ελαξκφληζε ησλ εηδηθψλ θφξσλ θαηαλάισζεο ζηελ ΔΔ πνπ ζεκαίλεη γηα ηελ Διιάδα ζηαδηαθή αχμεζε ηνπ χςνπο ηνπο. Δθαξκνγή ησλ Νδεγηψλ γηα ηελ πνηφηεηα αέξα, ηδίσο ζρεηηθά κε ηα αλψηαηα επίπεδα εθπνκπήο ξχπσλ φμηλεο βξνρήο, ξππαληψλ αέξα ζηηο πφιεηο θαη κηθξν-ζσκαηηδίσλ. Κεηαμχ ησλ Νδεγηψλ απηψλ, κεγάιε ζεκαζία έρεη ε Νδεγία γηα ηηο κεγάιεο εγθαηαζηάζεηο θαχζεο ε εθαξκνγή ηεο νπνίαο ζα νδεγήζεη ζηε ζηαδηαθή απφζπξζε ηνπ κεγαιχηεξνπ κέξνπο ησλ πθηζηακέλσλ ιηγληηηθψλ κνλάδσλ ειεθηξνπαξαγσγήο. Πεκαζία έρεη επίζεο ε αχμεζε ηνπ θφζηνπο απφ ηε ρξήζε θαπζίκσλ ρακειήο 30

59 πεξηεθηηθφηεηαο ζε ζείν. Ζ πνιηηηθή γηα ηηο ΑΞΔ αλαπηχζζεηαη ζε ηξεηο πηπρέο: α) ΑΞΔ γηα ειεθηξνπαξαγσγή, β) ΑΞΔ ζε ηειηθέο ρξήζεηο ελέξγεηαο ζηα θηήξηα, γ) βηνθαχζηκα ζηηο κεηαθνξέο. Πρεηηθά κε ηηο ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή γίλεηαη ε ππφζεζε φηη ζην ζελάξην αλαθνξάο εθαξκφδεηαη ε αλαθνηλσκέλε πνιηηηθή γηα ην χςνο ησλ ηηκψλ αγνξάο ηεο παξαγσγήο απφ ΑΞΔ απφ ηνπο Γηαρεηξηζηέο Ππζηήκαηνο θαη Γηθηχνπ (γηα ηα λεζηά) κέρξη ην 2020 θαη φηη νη ηηκέο απηέο κεηψλνληαη ζηαδηαθά κεηά ην Γίλεηαη αθφκα ε ππφζεζε φηη αλαπηχζζνληαη νξηδφληηεο πνιηηηθέο δηεπθφιπλζεο ησλ ΑΞΔ ζρεηηθά κε ηηο άδεηεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηα έξγα παξαγσγήο θαη θαηαζθεπάδνληαη απξφζθνπηα έξγα ελίζρπζεο θαη επέθηαζεο ηνπ ζπζηήκαηνο πςειήο, κέζεο θαη ρακειήο ηάζεο, θαζψο επίζεο θαη ε δηαζχλδεζε ησλ λεζηψλ κε ην επεηξσηηθφ ζχζηεκα. Γίλεηαη ε ππφζεζε φηη κέρξη ην 2020 ζα έρεη πξαγκαηνπνηεζεί ε πξψηε θαη ε δεχηεξε θάζε ηνπ πξνγξάκκαηνο δηαζχλδεζεο ησλ Θπθιάδσλ θαη φηη κεηά ην 2020 ζα νινθιεξσζεί δηαζχλδεζε ησλ πεξηζζνηέξσλ λεζηψλ, πεξηιακβαλνκέλεο ηεο Θξήηεο θαη Οφδνπ. Ζ έληαζε ησλ πνιηηηθψλ γηα ηε δηεπθφιπλζε ησλ ΑΞΔ, επηπιένλ ησλ ηηκψλ αγνξάο ηεο παξαγσγήο ηνπο απφ ηνπο Γηαρεηξηζηέο, πξνζνκνηψλεηαη ζην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα κέζσ κεηαβιεηήο πνπ νλνκάδεηαη νξηαθφ φθεινο απφ ηηο ΑΞΔ, κεηξάηαη ζε Δπξψ αλά MWh απφ ΑΞΔ, θαη αληηζηνηρεί ζηε δπηθή αμία πεξηνξηζκνχ πνπ εθθξάδεη ππνρξέσζε ησλ πξνκεζεπηψλ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο λα πεξηιακβάλνπλ ΑΞΔ θαηά έλα πνζνζηφ ζην κείγκα κνξθψλ ελέξγεηαο απφ ηηο νπνίεο πξνέξρεηαη ε ειεθηξηθή ελέξγεηα πνπ πξνκεζεχνπλ. Γηα ηα βηνθαχζηκα γίλεηαη ε ππφζεζε φηη ε αζθνχκελε πνιηηηθή ζπλίζηαηαη ζηνλ θαζνξηζκφ ππνρξεσηηθήο πνζφζησζεο γηα ηε κείμε βηνθαπζίκσλ ζηα πξντφληα βελδίλε θαη ληήδει ηα νπνία δηαλέκνληαη απφ ηα δηπιηζηήξηα. Ζ πνζφζησζε απηή ππνινγίδεηαη απφ ην ππφδεηγκα κε ηξφπν ψζηε λα επηηπγράλεηαη ην επηζπκεηφ πνζνζηφ ΑΞΔ ζηελ ηειηθή ελέξγεηα γηα κεηαθνξέο. Γηεπθξηλίδεηαη φηη γηα ην Πελάξην Αλαθνξάο δελ γίλεηαη ππφζεζε εμειεθηξηζκνχ ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ. Ζ πξνψζεζε ησλ ΑΞΔ ζηηο ηειηθέο ελεξγεηαθέο ρξήζεηο ζηα θηήξηα θαη ηηο νηθίεο αθνξά ζηνπο ειηαθνχο ζπιιέθηεο, ζηηο εθαξκνγέο αληιηψλ ζεξκφηεηαο πςειήο απνδνηηθφηεηαο θαη ζηηο εθαξκνγέο γεσζεξκίαο ρακειήο ελζαιπίαο. Ρα κέηξα πνιηηηθήο κπνξεί λα είλαη πνηθίια, φπσο νη θνξνινγηθέο απαιιαγέο, νη ξπζκίζεηο ζηνπο νηθνδνκηθνχο θαλνληζκνχο θιπ. Ξξνζνκνηψλνληαη ζην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα σο εηθνληθέο επηδνηήζεηο (Δπξψ αλά MWh ΑΞΔ ζε ηειηθέο ελεξγεηαθέο ρξήζεηο) νη νπνίεο δξνπλ σο θίλεηξν ζηνπο θαηαλαισηέο γηα ηελ πηνζέηεζε εθαξκνγψλ κε ΑΞΔ. 31

60 % ετήςιασ μεταβολήσ Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα Θεσξείηαη φηη νη πνιηηηθέο απηέο εθαξκφδνληαη ζην ζχλνιν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θαζψο θαη ζηελ πεξηθεξεηαθή αγνξά ηεο Λνηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο κέζσ ηνπ κεραληζκνχ ηεο Δλεξγεηαθήο Θνηλφηεηαο. Δπνκέλσο δελ δεκηνπξγνχληαη αζπκκεηξίεο κεηαμχ ρσξψλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα δηθαηνινγήζνπλ νηθνλνκηθφηεηα απφ ηπρφλ κεηαβνιή ησλ εηζαγσγψλ-εμαγσγψλ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Γηα ην ιφγν απηφ αιιά θαη γηα ιφγνπο ζπγθξηζηκφηεηαο ησλ απνηειεζκάησλ, νη θαζαξέο εηζαγσγέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ηεο Διιάδαο δηαηεξνχληαη θνληά ζηα ζεκεξηλά επίπεδα. 3.2 Ζ δήηεζε ελέξγεηαο Βξαρπρξφληα ε δήηεζε ελέξγεηαο επεξεάδεηαη απφ ηελ νηθνλνκηθή χθεζε θαη κεηψλεηαη ην γηα πξψηε θνξά κεηά απφ καθξά αλνδηθή πνξεία. Αθνινπζψληαο ηελ αλάθακςε ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, φπσο πξνβάιιεηαη ζε κεζνρξφληα θαη καθξνρξφληα πξννπηηθή, ε δήηεζε ελέξγεηαο αθνινπζεί απμεηηθή πνξεία ζην κέιινλ. Όκσο νη ξπζκνί αχμεζεο ηεο δήηεζεο ε- λέξγεηαο ζα είλαη κηθξφηεξνη ησλ ξπζκψλ αχμεζεο ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ιφγσ ησλ κέηξσλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο, ησλ πςειψλ ηηκψλ ελέξγεηαο πνπ νθείινληαη ηφζν ζηηο δηεζλείο ηηκέο φζν θαη ζηα κέηξα ηεο δέζκεο πνιηηηθήο θαη ιφγσ ηνπ ζηαδηαθνχ θνξεζκνχ ζηνλ νπνίν καθξνρξφληα εηζέξρεηαη ε δνκή ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Όπσο θαίλεηαη ζην Γηάγξακκα 4, ην Πελάξην Αλαθνξάο πξνβάιιεη ζην κέιινλ ζεκαληηθά ρακειφηεξνπο ξπζκνχο αχμεζεο ηεο δήηεζεο ελέξγεηαο απφ ηνπο ηειηθνχο θαηαλαισηέο ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θα- Γηάγξακκα 4: Δμέιημε ηεο Σειηθήο Εήηεζεο Δλέξγεηαο Δείκτεσ 1990=100 Μζςα ποςοςτά μεταβολήσ κατά περίοδο Ακακάριςτο Εγχϊριο Προϊόν ςε ςτακερζσ τιμζσ Σελικι Κατανάλωςθ Ενζργειασ ενάριο Καμίασ Πολιτικισ Σελικι Κατανάλωςθ Ενζργειασ ενάριο Αναφοράσ Ακακάριςτο Εγχϊριο Προϊόν ςε ςτακερζσ τιμζσ Σελικι Κατανάλωςθ Ενζργειασ ενάριο Αναφοράσ Σελικι Κατανάλωςθ Ενζργειασ ενάριο Καμίασ Πολιτικισ

61 κίαο πνιηηηθήο. Νη ξπζκνί αχμεζεο ζην Πελάξην Αλαθνξάο ππνιείπνληαη ζεκαληηθά ησλ ξπζκψλ αχμεζεο ηνπ ΑΔΞ, εμέιημε ε νπνία δελ έρεη παξαηεξεζεί ζην παξειζφλ. Ζ πνιηηηθή εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο πνπ πεξηιακβάλεηαη ζην ζελάξην απηφ θαη αληηζηνηρεί ζηελ εθαξκνγή ησλ Δπξσπατθψλ Νδεγηψλ θαη Θαλνληζκψλ είλαη επνκέλσο θηιφδνμε θαη απαηηεί ζεκαληηθή πξνζπάζεηα θαη πφξνπο γηα ηελ πινπνίεζή ηεο. Πχκθσλα κε ηελ πξνβνιή κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα, ε πνιηηηθή απηή ζα έρεη ζεκαληηθή επίπησζε ζηε δήηεζε ελέξγεηαο, ε- θφζνλ πινπνηεζεί. Ζ πνιηηηθή απηή επηηπγράλεη κείσζε πεξίπνπ ζην κηζφ ησλ αλακελφκελσλ ξπζκψλ αχμεζεο ηεο δήηεζεο ε- λέξγεηαο ζην κέιινλ. Ζ επίπησζε ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα γίλεηαη θαλεξή θαη εμεηάδνληαο δείθηεο ελεξγεηαθήο έληαζεο, νη νπνίνη ππνινγίδνληαη σο ιφγνη ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο πξνο φγθν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ηφζν ζπλνιηθά σο πξνο ην ΑΔΞ, φζν θαη θαηά ηνκέα. Ν Ξίλαθαο 3 παξνπζηάδεη ηελ πξνβνιή ζην κέιινλ ησλ δεηθηψλ ελεξγεηαθήο έληαζεο φπσο ππνινγίζζεθαλ κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα. Ζ εηήζηα κεηαβνιή ηνπ δείθηε εξκελεχεηαη σο βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο εθφζνλ είλαη αξλεηηθή. Πηελ πεξίπησζε νηθνλνκηθήο χθεζεο, φπσο ζηελ ηξέρνπζα ρξνληθή πεξίνδν, είλαη δπλαηφλ λα παξνπζηάδεηαη θαηλνκεληθή ρεηξνηέξεπζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο (ζεηηθή αχμεζε ηνπ δείθηε ελεξγεηαθήο έληαζεο) επεηδή ζπρλά ε ελεξγεηαθή θαηαλάισζε είλαη αλειαζηηθή σο πξνο ηελ πηψζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ή ηνπ εηζνδήκαηνο. Νη ξπζκνί βειηίσζεο ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο ζην κέιινλ ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο θξίλνληαη ηδηαίηεξα η- θαλνπνηεηηθνί ζπγθξηηηθά κε ην παξειζφλ, νπφηε ήηαλ απνηέιεζκα ζρεδφλ κφλν ηεο ηερλνινγηθήο πξνφδνπ. Απηφ ηζρχεη θπξίσο γηα ηηο νηθίεο θαη ηα θηήξηα ππεξεζηψλ, θαζψο θαη γηα ηε βηνκεραλία. Ζ βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο είλαη ζρεηηθά πεξηνξηζκέλε ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ, ηδίσο ζε καθξνρξφλην νξίδνληα, φκσο είλαη ζεκαληηθή βξαρπρξφληα, επεηδή πέξαλ ησλ Δπξσπατθψλ θαλνληζκψλ γηα ηα νρήκαηα (πνπ αθνξά ζηελ πεξίνδν κέρξη ην 2020), δελ πεξηιακβάλνληαη επηπιένλ κέηξα βειηίσζεο ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη ε- ληαηηθφηεξεο ρξήζεο απνδνηηθψλ κέζσλ κεηαθνξάο. Ρα κέηξα εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο γηα ηηο νηθίεο θαη ηα θηήξηα νδεγνχλ ζην Πελάξην Αλαθνξάο ζε βειηίσζε ηεο κέζεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο αλά ηεηξαγσληθφ κέηξν θαηά 1.5% εηεζίσο κεζνρξφληα θαη θαηά 1% καθξνρξφληα. Ζ πξνβνιή ηεο βειηίσζεο απηήο ζην κέιινλ νδεγεί ζε κέζε θαηαλάισζε 100 kwh/η.κ. έλαληη 131 kwh/η.κ. ην 2010 θαη 78 kwh/η.κ. ην Ζ βειηίσζε απηή είλαη απνηέιεζκα ηφζν ηεο εθαξκνγήο απζηεξψλ θαλνληζ- 33

62 κψλ γηα ηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα λέσλ θαηαζθεπψλ, φζν θαη ηεο επηηάρπλζεο ησλ ξπζκψλ ελεξγεηαθήο αλαβάζκηζεο παιαηψλ θηεξίσλ θαη νηθηψλ. Πρεηηθά κε ηελ θαηαλνκή ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο θαηά ηνκέα (Ξίλαθαο 5) παξαηεξείηαη ε ζρεηηθά κεγάιε ζπκκεηνρή ηνπ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ, ε νπνία δηαηεξείηαη ζε φιν ηνλ ρξνληθφ νξίδνληα ηεο πξνβνιήο θαη ζηα δχν ζελάξηα. Όπσο αλαθέξζεθε, νη πνιηηηθέο βειηίσζεο ηεο απνδνηηθφηεηαο ελέξγεηαο ζηηο κεηαθνξέο είλαη αλεπαξθείο ζηα ζελάξηα απηά. Ρν κεξίδην ηεο βηνκεραλίαο είλαη θζίλνλ θαη ζηα δχν ζελάξηα, ελψ ην κεξίδην ησλ νηθηψλ θαη θηεξίσλ δηαηεξείηαη ζηαζεξφ ζην Πελάξην Αλαθνξάο, αιιά ζην Πελάξην Θακίαο Ξνιηηηθήο θηλείηαη αλνδηθά. Απηφ νθείιεηαη ζηε ζεκαληηθή βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο πνπ πεξηιακβάλεηαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο. Πίλαθαο 3: Δμέιημε δεηθηώλ ελεξγεηαθήο έληαζεο Μζςη % ετήςια μεταβολή δεικτών με βάςη το Ηιτθςθ Πρωτογενοφσ Ενζργειασ ωσ προσ το ΑΕΠ ενάριο Καμίασ Πολιτικισ ενάριο Αναφοράσ Ηιτθςθ Ενζργειασ ςτθ Βιομθχανία ωσ προσ τθν Βιομθχανικι παραγωγι ενάριο Καμίασ Πολιτικισ ενάριο Αναφοράσ Ηιτθςθ Ενζργειασ ςτον Οικιακό Σομζα ωσ προσ το Ειςόδθμα ενάριο Καμίασ Πολιτικισ ενάριο Αναφοράσ Ηιτθςθ Ενζργειασ ςτον τομζα Τπθρεςιϊν ωσ προσ τθ Δραςτθριότθτα ενάριο Καμίασ Πολιτικισ ενάριο Αναφοράσ Ηιτθςθ Ενζργειασ ςτισ Επιβατικζσ Μεταφορζσ ωσ προσ τθ Δραςτθριότθτα ενάριο Καμίασ Πολιτικισ ενάριο Αναφοράσ Ηιτθςθ Ενζργειασ ςτισ Εμπορευματικζσ Μεταφορζσ ωσ προσ τθ Δραςτθριότθτα ενάριο Καμίασ Πολιτικισ ενάριο Αναφοράσ

63 Πίλαθαο 4: Σειηθή Θαηαλάισζε Δλέξγεηαο ζηα ελάξηα Αλαθνξάο θαη Θακίαο Πνιηηηθήο Ενεργειακι Κατανάλωςθ ςε Κτιπ Μζςα ποςοςτά ετιςιασ μεταβολισ '90-'00 '00-'10 '10-'20 '20-'30 '30-'40 '40-'50 Σενάριο Αναφοράσ Τελική Κατανάλωςη Ενζργειασ κατά τομέα Βιομθχανία ενεργοβόρεσ βιομθχανίεσ λοιπι μεταποίθςθ Οικιακόσ Σομζασ Σομζασ Τπθρεςιϊν και Γεωργίασ Μεταφορζσ κατά μορφή ενέργειασ τερεά καφςιμα Πετρζλαιο Αζριο Θλεκτρικι ενζργεια ΑΠΕ και λοιπζσ μορφζσ Σενάριο Καμίασ Πολιτικήσ Τελική Κατανάλωςη Ενζργειασ κατά τομέα Βιομθχανία ενεργοβόρεσ βιομθχανίεσ λοιπι μεταποίθςθ Οικιακόσ Σομζασ Σομζασ Τπθρεςιϊν και Γεωργίασ Μεταφορζσ κατά μορφή ενέργειασ τερεά καφςιμα Πετρζλαιο Αζριο Θλεκτρικι ενζργεια ΑΠΕ και λοιπζσ μορφζσ Πεκ.: σο ηηπ λνείηαη ν ηφλνο ηζνδπλάκνπ πεηξειαίνπ (ton of oil equivalent) 35

64 Πίλαθαο 5: Γνκή ηεο Θαηαλάισζεο Δλέξγεηαο ενάριο Αναφοράσ Πρεηηθά κε ηε δηάξζξσζε ηεο θαηαλάισζεο θαηά κνξθή ελέξγεηαο παξαηεξείηαη φηη θαη ζηα δχν ζελάξηα ην πεηξέιαην δηαηεξείηαη σο ε θχξηα κνξθή ελέξγεηαο κε κεξίδην, πνπ αλ θαη θζίλεη, παξακέλεη κεγαιχηεξν ηνπ 50% κέρξη ην Ρν πνζνζηφ απηφ είλαη ζρεηηθά κεγάιν ζπγθξηηηθά κε ηε ινηπή Δπξσπατθή Έλσζε πξάγκα πνπ θαηαδεηθλχεη φηη ην δήηεκα ηεο απεμάξηεζεο απφ ην πεηξέιαην παξακέλεη σο πξφβιεκα παξά ηα κέηξα πνπ πεξηιακβάλνληαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο Βιομθχανία Οικιακόσ Σομζασ Τπθρεςίεσ και Γεωργία Μεταφορζσ ενάριο Αναφοράσ τερεά καφςιμα Πετρζλαιο Αζριο Θλεκτρικι ενζργεια ΑΠΕ και λοιπζσ μορφζσ ενάριο Καμίασ Πολιτικισ Βιομθχανία Οικιακόσ Σομζασ Τπθρεςίεσ και Γεωργία Μεταφορζσ ενάριο Καμίασ Πολιτικισ Ποςοςτιαία Διάρκρωςθ κατά τομζα Ποςοςτιαία Διάρκρωςθ κατά μορφι ενζργειασ Ποςοςτιαία Διάρκρωςθ κατά τομζα Ποςοςτιαία Διάρκρωςθ κατά μορφι ενζργειασ τερεά καφςιμα Πετρζλαιο Αζριο Θλεκτρικι ενζργεια ΑΠΕ και λοιπζσ μορφζσ Ζ ρξήζε ηνπ πεηξειαίνπ πεξηνξίδεηαη ζηαδηαθά πεξηζζφηεξν ζηηο κεηαθνξέο θαη εηδηθέο ρξήζεηο, αιιά ε έιιεηςε κέηξσλ ππνθαηάζηαζήο ηνπ ζηηο κεηαθνξέο εμεγεί ηε ζπλέρηζε ηεο εμάξηεζεο. Ζ δηείζδπζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζε ηειηθέο ελεξγεηαθέο ρξήζεηο δηαηεξείηαη καθξνρξφληα πεξίπνπ ζην 10% θαη ζηα δχν ζελάξηα, επεηδή γίλεηαη ε ππφζεζε ζπλέρηζεο ζρεηηθά αδχλακσλ πνιηηηθψλ αλάπηπμεο ππνδνκψλ ζηε δηαλνκή θπζηθνχ αεξίνπ ζηηο πφιεηο (θαη ιφγσ κε αλάπηπμήο ηνπο ζε φιε ηελ επηθξάηεηα) θαη ζηηο βηνκεραληθέο θαη βηνηερληθέο πεξηνρέο. Θα απαηηνχληαλ ζεκαληηθέο επελδχζεηο ζηε δηαλνκή αεξίνπ, πνιιέο απφ ηηο νπνίεο ζα ήηαλ αζχκθνξεο ζε ηδησηηθννηθνλνκηθή βάζε ψζηε ε ρξήζε ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ ηειηθή θαηαλάισζε λα θζάζεη ηα επίπεδα ψξηκσλ αγνξψλ, φπσο ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ πξνβνιή ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο δείρλεη ζεκαληηθή πξφνδν ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ΑΞΔ ζε ηειηθέο ελεξγεηαθέο ρξήζεηο, αληίζεηα κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Ζ επέθηαζε ησλ ΑΞΔ γίλεηαη ζηα θηήξηα θαη νηθίεο θαζψο θαη ζηηο κεηαθνξέο κέζσ ησλ βηνθαπζίκσλ. Θαη ηα δχν ζελάξηα θαηαδεηθλχνπλ ηε ζπλερή αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηελ ηειηθή θαηαλάισζε, ηάζε ε νπνία επηβεβαηψλεηαη ηφζν απφ ηα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ην παξειζφλ, φζν θαη απφ 36

65 Πίλαθαο 6: Γνκή ηεο Θαηαλάισζεο Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο ενάριο Αναφοράσ φνολο Βιομθχανία Οικιακόσ Σομζασ Τπθρεςίεσ και Γεωργία Μεταφορζσ Ενεργειακόσ τομζασ Ιδιοκαταναλϊςεισ Απϊλειεσ μεταφοράσ και διανομισ Μζςοσ υντελεςτισ φορτίου (%) Αιχμι Φορτίου (MW) ενάριο Καμίασ Πολιτικισ GWh GWh φνολο Βιομθχανία Οικιακόσ Σομζασ Τπθρεςίεσ και Γεωργία Μεταφορζσ Ενεργειακόσ τομζασ Ιδιοκαταναλϊςεισ Απϊλειεσ μεταφοράσ και διανομισ Μζςοσ υντελεςτισ φορτίου (%) Αιχμι Φορτίου (MW) ηελ εκπεηξία πνιιψλ ρσξψλ. Ζ θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο αλαπηχζζεηαη ηφζν ιφγσ ηεο επέθηαζεο ησλ εηδηθψλ ειεθηξηθψλ ρξήζεσλ (ζπζθεπέο, λέεο ηερλνινγίεο), φζν θαη κέζσ ηεο ππνθαηάζηαζεο νξπθηψλ θαπζίκσλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο (εθηφο ησλ κεηαθνξψλ ζηα ζελάξηα απηά), ιφγσ ηεο επθνιίαο, θαζαξφηεηαο θαη ζε εηδηθέο πεξηπηψζεηο ιφγσ ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο έλαληη ηεο θαχζεο νξπθηψλ θαπζίκσλ. Θαη ηα δχν ζελάξηα δείρλνπλ αληηζηξνθή ησλ ηάζεσλ κείσζεο ηεο θαηαλάισζεο ε- λέξγεηαο πνπ παξαηεξείηαη θαηά ηελ ηξέρνπζα πεξίνδν ηεο χθεζεο, φκσο ην Πελάξην Αλαθνξάο πνπ πεξηιακβάλεη ζεκαληηθά κέηξα βειηίσζεο ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο ζπζθεπψλ πξνβάιιεη ζην κέιινλ ξπζκνχο αχμεζεο ηεο θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πνπ ζαθψο ππνιείπνληαη ησλ ξπζκψλ ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο αιιά θαη ηεο πξνβνιήο ζην πιαίζην ηνπ ζελαξίνπ θακίαο πνιηηηθήο. Πην Πελάξην Αλαθνξάο ε αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο είλαη πεξίπνπ 2% κεζνρξφληα θαη κεηαμχ 1.5 θαη 1% καθξνρξφληα, έλαληη ξπζκψλ κεηαμχ 3 θαη 4% θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. Ππγθξίλνληαο ηελ πξνβνιή απηή κε απηήλ ηνπ Πελαξίνπ θακίαο πνιηηηθήο πξνθχπηεη φηη ε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο (ιφγσ ησλ Δπξσπατθψλ Νδεγηψλ θαη Θαλνληζκψλ) αθαηξεί πεξίπνπ δχν πνζνζηηαίεο κνλάδεο ζηνπο ξπζκνχο αχμεζεο ηεο θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Ζ εμνηθνλφκεζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πνπ επηηπγράλεηαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο νδεγεί ζε κείσζε ηεο αηρκήο θνξηίνπ πεξίπνπ θαηά 3000 MW ην 2020 θαη 4000 MW ην Νη πξνβνιέο ζην κέιινλ δείρλνπλ φηη ε αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο είλαη ηαρχηεξε ζηνπο ηνκείο ησλ νηθηψλ θαη θηεξίσλ, παξά ζηε βηνκεραλία, κε απνηέιεζκα ν κέζνο ζπληειεζηήο θνξηίνπ λα κεηψλεηαη ειαθξά ζην κέιινλ. Θαηά ζπλέπεηα, ε αηρκή θνξηίνπ απμάλεηαη ηαρχηεξα απφ ηε ζπλνιηθή θαηαλάισζε ειεθηξηθήο 37

66 ελέξγεηαο. Ιφγσ ηεο ππφζεζεο γηα δηαζχλδεζε ησλ λεζηψλ κε ην επεηξσηηθφ ζχζηεκα, ε δήηεζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ απηφλνκα ζπζηήκαηα ζα κεησζεί πεξίπνπ ζηηο 2000 GWh ην 2030 θαη ζα ηείλεη πξνο ην κεδέλ πξν ηνπ 2050, κε απνηέιεζκα ηελ αληίζηνηρε αχμεζε ηεο ηζρχνο ηνπ δηαζπλδεδεκέλνπ ζπζηήκαηνο. 3.3 Ζ Ζιεθηξνπαξαγσγή Πην Πελάξην Αλαθνξάο, εθηφο απφ ηε κεησκέλε δήηεζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο, αλαπηχζζεηαη θηιφδνμε πνιηηηθή γηα ηηο ΑΞΔ ζην πιαίζην ηεο ζρεηηθήο Νδεγίαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ωο απνηέιεζκα ηεο κεγάιεο δηείζδπζεο ησλ ΑΞΔ θαη ηεο επίδξαζεο ησλ ηηκψλ αγνξάο δηθαησκάησλ εθπνκπήο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζην πιαίζην ηνπ κεραληζκνχ ETS, ε δνκή ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο κεηαβάιιεηαη ζηαδηαθά θαη ήδε ην 2020 ιακβάλεη ραξαθηεξηζηηθά πνιχ δηαθνξεηηθά απφ ην παξειζφλ αιιά θαη ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Ζ δνκή ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο πξνβάιιεηαη ζην κέιινλ σο απνηέιεζκα ηεο βέιηηζηεο αλάπηπμεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο δεδνκέλνπ ηνπ ζηφρνπ δηείζδπζεο ησλ ΑΞΔ θαη ησλ ηηκψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα πνπ δηακνξθψλνληαη ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν. Ρν καζεκαηηθφ ππφδεηγκα δελ αλαπαξάγεη απαξαίηεηα ην κείγκα α- λάπηπμεο ησλ ΑΞΔ φπσο έρεη εμαγγειζεί απφ ην ΞΔΘΑ γηαηί ην κείγκα είλαη απνηέιεζκα ηεο βειηηζηνπνίεζεο. Νη ηηκέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζην κέιινλ ππνινγίζζεθαλ απφ ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα PRIMES ζην πιαίζην ζρεηηθήο κειέηεο 5 γηα ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή. Πχκθσλα κε ηελ αλάιπζε απηή, ν ζπλδπαζκφο ησλ επηδξάζεσλ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ησλ εηψλ θαη ηεο εθαξκνγήο θηιφδνμσλ πνιηηηθψλ γηα ηηο ΑΞΔ θαη ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο απφ ηηο ρψξεοκέιε ηεο ΔΔ ζα νδεγήζεη ηελ αγνξά ETS ζε ζρεηηθά ρακειέο ηηκέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα κέρξη ην 2020 (17 /ηφλν CO 2 ). Κεηά ην 2020 ιφγσ ηεο κείσζεο ησλ αδεηψλ εθπνκπήο πνπ ζα δεκνπξαηνχληαη, ζα πξέπεη λα αλακέλεηαη ζπλερήο αχμεζε ησλ ηηκψλ: 37 /ηφλν CO 2 ην 2030 θαη /ηφλν CO 2 κεηά ην 2035 κέρξη ην Ξαξά ηηο ρακειέο ηηκέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα κέρξη ην 2020, νη επηδξάζεηο ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ηεο Διιάδαο ζα είλαη ζεκαληηθέο ιφγσ ηεο κεγάιεο ζπκκεηνρήο ηεο παξαγσγήο απφ ιηγλίηε. Νη ηηκέο απηέο δελ αιιάδνπλ κελ ηε ζεηξά θφξηηζεο ησλ κνλάδσλ ζηελ Ζκεξήζηα Αγνξά, φκσο κεηψλνπλ ηελ θεξδνθνξία ησλ ιηγληηηθψλ ζηαζκψλ θαη επεξεάδνπλ ηδηαίηεξα αξλεηηθά ηηο πξννπηηθέο επελδχζεσλ ζε λέεο ιηγληηηθέο κνλάδεο ρσξίο ηερλνινγία δέζκεπζεο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Νη ηηκέο κεηά ην 2020 επεξεάδνπλ επίζεο ηε ζεηξά θφξ- 5 Energy Trends to 2030 Update 2009, 0/index_en.htm 38

67 ηηζεο ησλ κνλάδσλ θαη βέβαηα απνζαξξχλνπλ λέεο επελδχζεηο ζε ζπκβαηηθήο ηερλνινγίαο ιηγληηηθέο κνλάδεο. Ραπηφρξνλα, ε κεγάιε ζπκκεηνρή ησλ ΑΞΔ πνπ πξέπεη λα αλακέλεηαη ιφγσ ησλ ζρεηηθά πςειψλ ηηκψλ αγνξάο ηεο παξαγσγήο ηνπο θαη ησλ ινηπψλ ππνζηεξηθηψλ κέηξσλ (άδεηεο, αλάπηπμε κεγάισλ έξγσλ Γηάγξακκα 5: Κέζε θόξηηζε ζεξκηθώλ κνλάδσλ ζην ελάξην Αλαθνξάο Λιγνιτικοί Ετήςιεσ ιςοδφναμεσ ϊρεσ λειτουργίασ Φυςικοφ αερίου Πετρελαίου ΑΞΔ, λέα δίθηπα, δηαζχλδεζε λεζηψλ) δελ ζα επηηξέπεη αλάπηπμε κνλάδσλ βάζεο κε ζπλερή ιεηηνπξγία αιιά ζα επλνεί επέθηαζε ηνπ ζπζηήκαηνο κε πην επέιηθηεο κνλάδεο, φπσο είλαη νη κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ. Ιφγσ ηεο Νδεγίαο γηα ηηο κεγάιεο εγθαηαζηάζεηο θαχζεο νη πθηζηάκελεο ιηγληηηθέο κνλάδεο ζα πξέπεη λα παχζνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο ζηαδηαθά κεηά ην 2016 θαη κέρξη ην 2027, κε κηθξέο κφλν εμαηξέζεηο. Νη λέεο απηέο ζπλζήθεο νδεγνχλ ηε δνκή ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο ζε ξηδηθή αλαδηάξζξσζε ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο. Ζ λέα δνκή ζα πεξηιακβάλεη θπξίσο ΑΞΔ θαη θπζηθφ αέξην. Κε ηηο αθνινπζνχκελεο πνιηηηθέο πνπ απνηππψλνληαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο εγθαηαιείπεηαη ε βαζηθή ελεξγεηαθή επηινγή ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ησλ ηειεπηαίσλ ζαξάληα εηψλ πνπ βαζίζζεθε ζηνπο εγρψξηνπο ιηγλίηεο. Πχκθσλα κε ηνπο ππνινγηζκνχο ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο ε παχζε ιεηηνπξγίαο ησλ ιηγληηηθψλ ζηαζκψλ ζα αθνινπζήζεη ην εμήο πξφγξακκα: 2015: 900 MW πξν ηνπ 2020: 900 MW πξν ηνπ 2025: 2100 MW πξν ηνπ 2030: 1000 MW Απφ ηηο πθηζηάκελεο κνλάδεο κφλν ε κνλάδα Κειίηεο ζα παξακείλεη ζε ιεηηνπξγία ην 2030 θαη κεηά. Απφ ηελ αλάιπζε ζην πιαίζην ησλ ππνζέζεσλ ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο, πξνθχπηεη σο νηθνλνκηθά ζθφπηκε ε αληηθαηάζηαζε κέξνπο ιηγληηηθήο ηζρχνο απφ λέεο ζπκβαηηθέο κνλάδεο ππεξθξίζηκεο ηερλνινγίαο (ρσξίο CCS) κε πιήξεηο εγθαηαζηάζεηο α- πνθπγήο αεξίσλ ξχπσλ, ζχκθσλα κε ην εμήο πξφγξακκα: 39

68 έληαμε πξν ηνπ 2020: 650 MW έληαμε : 1750 MW Απφ ηελ αλάιπζε πξνθχπηεη επίζεο ε ζθνπηκφηεηα παχζεο ιεηηνπξγίαο φισλ ησλ παιαηψλ κνλάδσλ πεηξειαίνπ θαη θπζηθνχ αεξίνπ ηνπ δηαζπλδεδεκέλνπ ζπζηήκαηνο πξν ηνπ 2020, κε εμαίξεζε ηηο κνλάδεο ζπλδπαζκέλνπ θχθινπ θαη ηνπο αεξηνζηξφβηινπο. Γηα ηε βέιηηζηε αλάπηπμε ηνπ ζπζηήκαηνο, ε αλάιπζε ππνδεηθλχεη ηελ αλάπηπμε λέαο ηζρχνο κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ ζχκθσλα κε ην εμήο πξφγξακκα: πξν ηνπ 2020: 3100 MW πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ κνλάδσλ πνπ εληάρζεθαλ ην : 4800 MW : 4500 MW : 3200 MW Πχκθσλα κε ηελ αλάιπζε ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ λέσλ κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ ζα πξέπεη λα δηαζέηεη δπλαηφηεηα επέιηθηεο ιεηηνπξγίαο γηα ηελ παξαθνινχζεζε θπκαηλφκελνπ θνξηίνπ κε ραξαθηεξηζηηθά ηαρείαο αλφδνπ θαη θαζφδνπ θνξηίνπ. Ζ δηαζχλδεζε ησλ λεζηψλ ζα επηηξέςεη ηε ζηαδηαθή κείσζε ηεο ρξήζεο πεηξειαίνπ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή. Ρν βέιηηζην πξφγξακκα πεξηιακβάλεη δηαζχλδεζε ηεο Θξήηεο κε ην επεηξσηηθφ ζχζηεκα θαη ηε δηαηήξεζε ζπκπιεξσκαηηθψλ θαη εθεδξηθψλ κνλάδσλ ζηε λήζν, θαζψο θαη παξφκνην πξφγξακκα γηα ηα Γσδεθάλεζα αιιά ζε πην καθξνρξφληα πξννπηηθή. Πην ξην δελ πεξηιακβάλεηαη δηαζχλδεζε ησλ λεζηψλ ηνπ βνξείνπ θαη αλαηνιηθνχ Αηγαίνπ φπνπ ζα παξακείλεη παξαγσγή κε πεηξέιαην. Ν Ξίλαθαο 7 παξνπζηάδεη ηα απνηειέζκαηα ηεο βέιηηζηεο αλάπηπμεο ηνπ ζπζηήκαηνο ειεθηξνπαξαγσγήο κέρξη ην 2050 ζην πιαίζην ηεο αθνινπζνχκελεο ζήκεξα πνιηηηθήο. Ζ θηλεηήξηνο δχλακε ησλ αιιαγψλ πνπ πξνζνκνηψλνληαη είλαη νη ζηαζεξέο ηηκέο αγνξάο ηεο παξαγσγήο ησλ ΑΞΔ απφ ηνπο Γηαρεηξηζηέο Ππζηήκαηνο θαη Γηθηχνπ, ε αλακελφκελε ηερλνινγηθή πξφνδνο θαη ε πηψζε ηνπ κνλαδηαίνπ θφζηνπο επέλδπζεο, ηδίσο ησλ ειηαθψλ ζπζηεκάησλ, θαζψο θαη νη ζρεηηθά πςειέο ηηκέο αγνξάο δηθαησκάησλ εθπνκπήο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα πέξαλ ηνπ Πην Πελάξην Αλαθνξάο γίλεηαη ε ππφζεζε φηη δελ ζα αλαπηπρζεί ειεθηξνπαξαγσγή απφ ππξεληθή ελέξγεηα θαη φηη δελ αλαπηχζζνληαη ρψξνη απνζήθεπζεο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζηελ Διιάδα. Σσξίο επνκέλσο ηηο επηινγέο απηέο, νη ηηκέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζε καθξνρξφληα πξννπηηθή απνηεινχλ ζρεηηθά επαξθέο θίλεηξν γηα ηελ αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ, ζε ζπλδπαζκφ κε ηα ππνζηεξηθηηθά κέηξα πνπ αλαθέξζεθαλ. 40

69 Ρν Πελάξην Αλαθνξάο πεξηγξάθεη έλα ε- ιεθηξνπαξαγσγηθφ ζχζηεκα ην νπνίν ζα παξάγεη θαηά 40% απφ ΑΞΔ ην 2020 θαη θαηά πεξίπνπ 50% απφ ΑΞΔ ζε φιε ηελ ρξνληθή πεξίνδν κεηά ην 2020, έλαληη 11.6% ην Ζ εγθαηεζηεκέλε ηζρχο ησλ ΑΞΔ ζα ππεξβαίλεη ην 50% ηεο ζπλνιηθήο εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο θαηά ην δηάζηεκα απφ ην 2020 έσο θαη ην Πην ζχζηεκα απηφ νη ιηγληηηθέο κνλάδεο ζα έρνπλ ζπλερψο κεηνχκελε ζπλεηζθνξά θαη ζα θαιχπηνπλ ην έλα ηξίην ηεο ζπλνιηθήο ειεθηξνπαξαγσγήο ην 2020, έλαληη 60% ην Ρν πνζνζηφ απηφ ζα κεησζεί θάησ απφ ην 10% απφ ην 2040 έσο θαη ην Νη κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ ζα δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν γηα ηελ αμηφπηζηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ιφγσ ηεο κεγάιεο ζπκκεηνρήο ησλ ζηνραζηηθψλ ΑΞΔ, νη νπνίεο ζα παξάγνπλ ην 28% ηνπ ζπλφινπ ην 2020 θαη ζα ππεξβνχλ ην 35% κεηά ην Ζ παξαγσγή απφ θπζηθφ αέξην ζα θαιχπηεη ην 22% ηνπ ζπλφινπ ην 2020, έλαληη 14% ζήκεξα. Ζ ζπκκεηνρή ηνπ ζα Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα θζάζεη ην 35% ην 2040 θαη ζα ππεξβεί ην 40% ην 2050 (Ξίλαθαο 8). Νη κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ ζα απνηειέζνπλ ζηαδηαθά ην κεγαιχηεξν ηκήκα ησλ ζεξκηθψλ κνλάδσλ ηνπ ζπζηήκαηνο: 76% ην 2050, έλαληη 28% ζήκεξα. Όκσο ν βαζκφο ρξεζηκνπνί- Πίλαθαο 7: Γνκή Ζιεθηξνπαξαγσγήο ζην ελάξην Αλαθνξάο ελάξην Αλαθνξάο Δγθαηεζηεκέλε Ηζρύο (απνδηδόκελε ζε MW) Ππξεληθά Αλαλεώζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο Τδξνειεθηξηθά ρσξίο άληιεζε Με ηακηεπηήξα Ρνή πνηακνύ Αηνιηθή ελέξγεηα Δπίγεηα αηνιηθά Θαιάζζηα αηνιηθά Ζιηαθή ελέξγεηα Γεσζεξκία Βηνκάδα-Απόβιεηα Λνηπέο ΑΠΔ Μνλάδεο νξπθηώλ θαπζίκσλ Ληγληηηθέο Πεηξειαίνπ Αεξίνπ ελάξην Αλαθνξάο Παξαγσγή Ζιεθηξηζκνύ (απνδηδόκελε ζε GWh) Ππξεληθά Αλαλεώζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο Τδξνειεθηξηθά ρσξίο άληιεζε Με ηακηεπηήξα Ρνή πνηακνύ Αηνιηθή ελέξγεηα Δπίγεηα αηνιηθά Θαιάζζηα αηνιηθά Ζιηαθή ελέξγεηα Γεσζεξκία Βηνκάδα-Απόβιεηα Λνηπέο ΑΠΔ Μνλάδεο νξπθηώλ θαπζίκσλ Ληγληηηθέο Πεηξειαίνπ Αεξίνπ

70 Πίλαθαο 8: Γείθηεο γηα ην ειεθηξηθό ζύζηεκα ζην ελάξην Αλαθνξάο ενάριο Αναφοράσ Μζςο ποςοςτό χριςθσ κερμικϊν ςτακμϊν Μζςθ απόδοςθ κερμικϊν ςτακμϊν Ποςοςτό Θ/Π από ςτοχαςτικά ΑΠΕ % διαφορά από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ 13% 15% 20% Ποςοςτό Θ/Π από ςυμπαραγωγι % διαφορά από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ 0% 1% 1% Ποςοςτό Θ/Π από CCS Ποςοςτό Θ/Π από μονάδεσ χωρίσ εκπομπζσ Μζςεσ εκπομπζσ CO2 (τόνοι ανά MWh) % μεταβολή από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ -20% -31% -50% εζεο ησλ κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ ζα είλαη πεξηνξηζκέλνο, φπσο θαίλεηαη ζην Γηάγξακκα 5. Ζ παξαγσγή απφ κνλάδεο πεηξειαίνπ ζα κεησζεί δξαζηηθά φκσο κέξνο ηεο εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο ζα πξέπεη λα παξακείλεη σο εθεδξεία ζε λεζηά. Σάξηο ζηηο πνιηηηθέο γηα ηε ΠΖΘΑ θαη ηελ επίδξαζε ησλ ηηκψλ γηα ην δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, ηα απνηειέζκαηα γηα ην ζελάξην αλαθνξάο δείρλνπλ δπλαηφηεηεο πεξαηηέξσ αλάπηπμεο ηεο ζπκπαξαγσγήο ζπγθξηηηθά κε ηα ζεκεξηλά επίπεδα. Ξαξά ηαχηα, ην κεξίδην ηεο ΠΖΘΑ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζα παξακείλεη ρακειφ (κέρξη 3% ην 2050, Ξίλαθαο 8) ζπγθξηηηθά κε άιιεο ρψξεο πνπ δηαζέηνπλ πςειφηεξε δήηεζε γηα δηαλεκφκελν αηκφ ή ζεξκφηεηα, ιφγσ ηεο κεγαιχηεξεο βηνκεραληθήο αλάπηπμεο θαη ησλ ππνδνκψλ ζε δίθηπα ζεξκφηεηαο. Ζ αλάιπζε θαηαδεηθλχεη σο βέιηηζηεο, πξφζζεηεο επελδχζεηο ζε πδξνειεθηξηθά ζπζηήκαηα κε άληιεζε 6 ηα νπνία εθηηκήζεθαλ ζε πεξίπνπ 1000 MW κέρξη ην 2020 θαη επηπιένλ 1000 MW κεηά ην Γηα ηνλ ηνκέα ησλ ΑΞΔ ε αλάιπζε ηεο βέιηηζηεο αλάπηπμεο ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο πξνθξίλεη ηελ αηνιηθή ελέξγεηα σο ηελ θχξηα κνξθή ειεθηξνπαξαγσγήο, ηδίσο ζε κεζνρξφληα πξννπηηθή, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ειηαθή ελέξγεηα ζε καθξνρξφληα πξννπηηθή. Ρν ζελάξην πξνβιέπεη πεξίπνπ 6500 MW αηνιηθψλ γηα ην 2020 θαη ηζρχ κεγαιχηεξε ησλ MW γηα ηε πεξίνδν κεηά ην Κηθξφ ηκήκα ηεο ηζρχνο απηήο κπνξεί λα αλαπηπρζεί ζηε ζάιαζζα. Γηα ηελ ειηαθή ελέξγεηα, θπξίσο θσηνβνιηατθά, ην ζελάξην πξνβιέπεη 2239 MW ην 2020 θαη επαχμεζε κέρξη ηα 6328 MW ην Ρν ζελάξην πεξηιακβάλεη ζεκαληηθή ζπλεηζθνξά ησλ κηθξψλ πδξνειεθηξηθψλ (κέρξη πεξίπνπ ηα 1100 MW) θαζψο θαη αλάπηπμε 6 Ν Ξίλαθαο 7 δελ πεξηιακβάλεη ηελ ηζρχ ηεο ά- ληιεζεο ζηελ πδξνειεθηξηθή ηζρχ. 42

71 Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα ηεο γεσζεξκίαο πςειήο ελζαιπίαο (πεξίπνπ 90 MW). Ρν Πελάξην Αλαθνξάο πξνβιέπεη επίζεο αλάπηπμε επελδχζεσλ ειεθηξνπαξαγσγήο (θπξίσο ζπκπαξαγσγήο ειεθηξηζκνχ θαη ζεξκφηεηαο) ζηνλ ηνκέα ηεο αμηνπνίεζεο ηεο βηνκάδαο θαη ησλ απνβιήησλ: 280 MW γηα ην 2020 θαη πεξίπνπ 750 MW κέρξη ην Ωο απνηέιεζκα ησλ σο άλσ κεηαβνιψλ Γηάγξακκα 6: Γνκή ηεο Ζιεθηξνπαξαγσγήο ζην ελάξην Αλαθνξάο Εγκατεςτημζνη Ιςχφσ (αποδιδόμενη ςε MW) Εγκατεςτημζνη Ιςχφσ ΑΠΕ (MW) Λοιπζσ ΑΠΕ Τδροθλεκτρικά Βιομάηα- Απόβλθτα Γεωκερμία Βιομάηα- Απόβλθτα Θλιακι ενζργεια Πετρελαίου Αερίου Λιγνιτικζσ Πυρθνικά Αιχμι Φορτίου Θαλάςςια αιολικά Επίγεια αιολικά Ροι ποταμοφ Τδροθλεκτρικά χωρίσ άντλθςθ Με ταμιευτιρα Παραγωγή Ηλεκτριςμοφ (αποδιδόμενη ςε GWh) Λοιπζσ ΑΠΕ Τδροθλεκτρικά Βιομάηα- Απόβλθτα Πετρελαίου Παραγωγή Ηλεκτριςμοφ από ΑΠΕ (GWh) Γεωκερμία Βιομάηα- Απόβλθτα Θλιακι ενζργεια Θαλάςςια αιολικά Αερίου Λιγνιτικζσ Επίγεια αιολικά Ροι ποταμοφ 0 Πυρθνικά Τδροθλεκτρικά χωρίσ άντλθςθ Με ταμιευτιρα 43

72 ζηε δνκή ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο, νη πξνβνιέο ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο δείρλνπλ ζεκαληηθή κείσζε ηεο έληαζεο εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα (Ξίλαθαο 8) ε νπνία κεηψλεηαη θαηά 80% ην 2050 απφ ηα ζεκεξηλά επίπεδα θαη θαηά 50% απφ ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Ζ κείσζε ηεο έληαζεο εθπνκπψλ ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο είλαη αμηνζεκείσηε ήδε ην 2020 ν- πφηε κεηψλεηαη θαηά 40% απφ ηα ζεκεξηλά επίπεδα θαη θαηά 20% απφ ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Ρν Γηάγξακκα 6 παξνπζηάδεη ζρεκαηηθά ηε ζεκαληηθή κεηαβνιή ηεο δνκήο ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο ζην κέιινλ φπσο πξνζνκνηψλεηαη ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο. Ζ πξνζνκνίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο δηαζθαιίδεη ηνλ απαηηνχκελν βαζκφ αμηνπηζηίαο, κέζσ εθεδξηθψλ ζεξκηθψλ κνλάδσλ, ηεο ζπλεηζθνξάο ησλ πδξνειεθηξηθψλ κε ηακηεπηήξα θαη άληιεζε, θαζψο θαη ησλ εηζαγσγψλ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο νη νπνίεο δελ απμάλνπλ ζε κέγεζνο αιιά ζην πιαίζην αλάπηπμεο ηεο πεξηθεξεηαθήο αγνξάο ζπλεηζθέξνπλ ζε επειημία εμηζνξξφπεζεο θνξηίνπ. Δίλαη ακθίβνιν εάλ ππφ ηηο ζπλζήθεο απηέο ζα κπνξεί λα είλαη νηθνλνκηθά βηψζηκε κε ηδησηηθννηθνλνκηθά θξηηήξηα ε απαηηνχκελε ηζρχο ζεξκηθψλ κνλάδσλ, ηδίσο ησλ κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ αιιά θαη ησλ ινηπψλ εθεδξηθψλ κνλάδσλ. Θα είλαη απαξαίηεην λα εθαξκνζζνχλ ζε ζεζκηθφ επίπεδν κέζνδνη ηδηαίηεξεο ακνηβήο ηεο ηζρχνο ζεξκηθψλ κνλάδσλ, ψζηε λα δηαζθαιηζζεί ε ε- θεδξεία θαζψο θαη νη επηθνπξηθέο ππεξεζίεο πνπ ζα απαηηεζνχλ ζην κέιινλ. Ζ αγνξά ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζα πεξηιακβάλεη, θαηά ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο, παξαγσγή θαη ηζρχ πνπ ζα ακείβεηαη ζε πξνθαζνξηζκέλεο ηηκέο. Ν αληαγσληζκφο ζα πξέπεη θπξίσο λα αλαπηπρζεί ζηε ιηαληθή πψιεζε φπνπ ζα πξέπεη λα εθαξκφδνληαη κεγάιεο έθηαζεο πεξηνξηζκνί ζηνπο πξνκεζεπηέο ζρεηηθά κε ηηο ΑΞΔ θαη ηε ρξεκαηνδφηεζε εθεδξηθψλ θαη επηθνπξηθψλ ππεξεζηψλ. Θα απαηηεζεί κεγάιεο έθηαζεο κεηαξξχζκηζε ηεο ζεκεξηλήο νξγάλσζεο ηεο αγνξάο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πξηλ ην 2020, ψζηε λα ππνζηεξηρζεί απνηειεζκαηηθά ε αλαδηνξγάλσζε ηνπ ζπζηήκαηνο ε νπνία πεξηγξάθεηαη απφ ην Πελάξην Αλαθνξάο. Ν Ξίλαθαο 10 παξνπζηάδεη ηνπο ππνινγηζκνχο ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο ζρεηηθά κε ην θφζηνο θαη ηηο ηηκέο ηεο ειεθηξη- Πίλαθαο 9: Θαύζηκα ζηελ Ζιεθηξνπαξαγσγή ενάριο Αναφοράσ (Κτιπ) τερεά % μεταβολή από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ -35% -48% -81% Πετρζλαιο % μεταβολή από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ -18% -58% -70% Αζριο % μεταβολή από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ -40% -28% -6% 44

73 θήο ελέξγεηαο ζηα ζελάξηα Αλαθνξάο θαη Θακίαο Ξνιηηηθήο. Πην Πελάξην Αλαθνξάο ην ζηαζεξφ θφζηνο ειεθηξνπαξαγσγήο (εμππεξέηεζε απαζρνινπκέλσλ θεθαιαίσλ θαη θφζηνο ζπληήξεζεο) απμάλεη ζεκαληηθά ιφγσ ηεο αλάπηπμεο ησλ ΑΞΔ, αιιά θαη ην κεγάιν κέγεζνο ησλ ζηαζκψλ εθεδξείαο ηζρχνο ζε ζπλδπαζκφ κε ην κηθξφ πνζνζηφ ρξεζηκνπνίεζήο ηνπο. Ραπηφρξνλα κεηψλεηαη ην κεηαβιεηφ θφζηνο (θπξίσο θφζηνο θαπζίκνπ), φκσο ε κείσζε απηή είλαη κηθξφηεξε απφ ηελ αχμεζε ηνπ ζηαζεξνχ θφζηνπο. Νη ηηκέο αγνξάο δηθαησκάησλ εθπνκπήο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα επηβαξχλνπλ ην θφζηνο κε πεξίπνπ 6 Δπξψ αλά MWh ην 2020 θαη κε 10 Δπξψ αλά MWh κεηά ην Σσξίο ηελ αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ θαη ηε δξαζηηθή κείσζε ηεο ρξήζεο ησλ ιηγληηψλ, ε επηβάξπλζε απηή ζα ήηαλ ζεκαληηθά κεγαιχηεξε. Αμηνζεκείσηε είλαη επίζεο ε αχμεζε ηνπ θφζηνπο ησλ δηθηχσλ αλά πσινχκελε MWh ε νπνία ιακβάλεη ρψξα θαη ζηα δχν ζελάξηα, επεηδή θαη ζηα δχν γίλεηαη ε ππφζεζε ζηαδηαθήο δηαζχλδεζεο ησλ λεζηψλ κε ην επεηξσηηθφ ζχζηεκα. Ζ επηπιένλ επηβάξπλζε ηνπ θφζηνπο δηθηχσλ ιφγσ ησλ ΑΞΔ, πνπ ζπκβαίλεη ζην Πελάξην Αλαθνξάο, είλαη ζρεηηθά κηθξή. Ν κεηαζρεκαηηζκφο ηνπ ζπζηήκαηνο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πνπ πξνζνκνηψλεηαη ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο νδεγεί ζε αχμεζε ηνπ κέζνπ θφζηνπο πνπ θπκαίλεηαη κεηαμχ 17 θαη 24% ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Σσξίο ηελ επηβάξπλζε απφ ηελ αγνξά δηθαησκάησλ εθπνκπήο, ην θφζηνο ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο είλαη κεηαμχ 10 θαη 15% πςειφηεξν ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Ρν θφζηνο ηνπ ειεθηξηθνχ ζπζηήκαηνο αληαλαθιάηαη ζηα ηηκνιφγηα πψιεζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο Πίλαθαο 10: Θόζηνο θαη ηηκέο Ζιεθηξηθήο Δλέξγεηαο ενάριο Αναφοράσ: κόςτοσ ςε '2008/MWh Μζςο Κόςτοσ Παραγωγισ % μεταβολή από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ 16% 24% 27% τακερό κόςτοσ Μεταβλθτό Κόςτοσ Φόροι και ETS Κόςτοσ Δικτφων Κόςτοσ Προμικειασ % μεταβολή από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ 17% 22% 24% ενάριο Αναφοράσ: τελικζσ τιμζσ καταναλωτι '2008/MWh Ενεργοβόροσ βιομθχανία % μεταβολή από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ 10% 16% 16% Λοιπι βιομθχανία % μεταβολή από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ 13% 17% 22% Τπθρεςίεσ % μεταβολή από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ 20% 25% 26% Οικιακόσ τομζασ % μεταβολή από ςενάριο καμίασ πολιτικήσ 10% 16% 16% ενάριο Καμίασ Πολιτικισ: κόςτοσ ςε '2008/MWh Μζςο Κόςτοσ Παραγωγισ τακερό κόςτοσ Μεταβλθτό Κόςτοσ Φόροι και ETS Κόςτοσ Δικτφων Κόςτοσ Προμικειασ ενάριο Καμίασ Πολιτικισ: τελικζσ τιμζσ καταναλωτι '2008/MWh Ενεργοβόροσ βιομθχανία Λοιπι βιομθχανία Τπθρεςίεσ Οικιακόσ τομζασ

74 Μτιπ Μτιπ Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα ζηνπο θαηαλαισηέο, ηα νπνία ζχκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο ζα απμεζνχλ ζεκαληηθά ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο. Γελ πξνβιέπεηαη αλάινγε αχμεζε ζην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Ζ αχμεζε ησλ ηηκψλ ειεθηξηθήο ε- λέξγεηαο πξνβιέπεηαη λα είλαη κηθξφηεξε ζηα ηηκνιφγηα γηα ηελ ελεξγνβφξν βηνκεραλία (κεηαμχ 10 θαη 16% ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο) θαη κεγαιχηεξε ζηα ινηπά ηηκνιφγηα. Ν Ξίλαθαο 9 παξνπζηάδεη ηελ θαηαλάισζε νξπθηψλ θαπζίκσλ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή. Νη εμειίμεηο ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο δηαθνξνπνηνχλ δξαζηηθά ηελ θαηαλάισζε ιηγλίηε ζην κέιινλ, ε νπνία κεηψλεηαη ζπλερψο απφ ηα ζεκεξηλά επίπεδα. Ζ κείσζε είλαη 50% ην 2030, ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο θαη θζάλεη ην 80% ην Ζ απεμάξηεζε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο απφ ην πεηξέιαην είλαη επίζεο ζεακαηηθή ζην Πελάξην Αλαθνξάο γηα ην νπνίν ε πξνβνιή δείρλεη κείσζε θαηά πεξίπνπ 60% ην 2030 θαη 70% ην 2050 ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Ρν θπζηθφ αέξην είλαη ην κφλν νξπθηφ θαχζηκν κε απμαλφκελε θαηαλάισζε ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή. Ζ εθηίκεζε γηα ην 2020 αληηζηνηρεί ζε αχμεζε θαηά πεξίπνπ 40% απφ ηα ζεκεξηλά επίπεδα. Ζ θαηαλάισζε απηή ζα κπνξνχζε λα ήηαλ 40% πςειφηεξε αλ δελ ππήξρε ε πνιηηηθή γηα ηηο ΑΞΔ, φπσο θαίλεηαη ζπγθξίλνληαο κε ηα απνηειέζκαηα ηνπ ζελαξίνπ θακίαο πνιηηηθήο. Ζ θαηαλάισζε θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ηξηπιαζηάδεηαη ην 2050 ζπγθξηηηθά κε ηα ζεκεξηλά επίπεδα θαη ζηα δχν ζελάξηα. Ρν απνηέιεζκα απηφ ππνγξακκίδεη ηε κεγάιε ζηξαηεγηθή ζεκαζία ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ ζηνλ Γηάγξακκα 7: πλνιηθέο αλάγθεο πξσηνγελνύο ελέξγεηαο Σενάριο Αναφοράσ Ανανεϊςιμεσ Πθγζσ Κακαρζσ ειςαγωγζσ θλεκτριςμοφ Πυρθνικά Σενάριο Καμίασ Πολιτικήσ Φυςικό Αζριο Πετρζλαιο τερεά 0 46

75 ηνκέα ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. 3.4 Αλάγθεο Πξσηνγελνύο Δλέξγεηαο Νη πνιηηηθέο πνπ αλαπηχζζνληαη ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηε δήηεζε πξσηνγελνχο ελέξγεηαο. Νη ζπλνιηθέο αλάγθεο ηεο Διιάδαο ζε ελέξγεηα απμάλνληαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο ζπγθξηηηθά κε ηα ζεκεξηλά επίπεδα, φκσο νη ξπζκνί αχμεζεο είλαη ζαθψο θαηψηεξνη ησλ ξπζκψλ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαζψο θαη ησλ ξπζκψλ αχμεζεο ηεο ζπλνιηθήο δήηεζεο ελέξγεηαο θαηά ηελ ηειεπηαία δεθαεηία. Απηφ είλαη απνηέιεζκα ησλ πνιηηηθψλ γηα ηελ βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο α- πνδνηηθφηεηαο ζε φινπο ηνπο ηνκείο, αιιά θαη ηεο αλάπηπμεο ησλ ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή φπνπ ππνθαζηζηνχλ νξπθηά θαχζηκα. Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο: ην 2015 ζα γηλφηαλ ίζε κε απηή ηνπ 2005, αλαθάκπηνληαο κεηά ηελ πεξίνδν ηεο νηθνλνκηθήο χθεζεο, θαη ζηε ζπλέρεηα ζα απμαλφηαλ κε ξπζκφ 1.6% εηεζίσο κέρξη ην 2020 θαη κε ξπζκφ κεγαιχηεξν ηνπ 1% εηεζίσο κεηά ην Ρν Πελάξην Αλαθνξάο πξνβιέπεη 15% κηθξφηεξεο ζπλνιηθέο ελεξγεηαθέο αλάγθεο ην 2020 ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Ζ κείσζε απηή γίλεηαη 20% ην Γηάγξακκα 8: Πνζνζηηαία δηάξζξσζε πξσηνγελνύο ελέξγεηαο Σενάριο Αναφοράσ (%) Ανανεϊςιμεσ Πθγζσ Πυρθνικά Φυςικό Αζριο Πετρζλαιο τερεά Σάξηο ζηηο πνιηηηθέο απηέο ε Διιάδα ζα έρεη ην 2020 ζπλνιηθέο ελεξγεηαθέο αλάγθεο κηθξφηεξεο απφ απηέο πνπ είρε ην Θαηά ηε ρξνληθή πεξίνδν κεηά ην 2020 νη ζπλνιηθέο ελεξγεηαθέο αλάγθεο εθηηκάηαη φηη ζα απμάλνληαη κε ξπζκνχο ηεο ηάμεο ηνπ 0,4% εηεζίσο νη νπνίνη είλαη ζαθψο θαηψηεξνη ησλ ξπζκψλ ηεο πεξηφδνπ νη νπνίνη ήηαλ άλσ ηνπ 2% εηεζίσο. Σσξίο ηηο πνιηηηθέο πνπ ελζσκαηψλνληαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο ε ζπλνιηθή δήηεζε ελέξγεηαο ζα αχμαλε, φπσο εθηηκάηαη ζην Σενάριο Καμίασ Πολιτικήσ (%) Ανανεϊςιμεσ Πθγζσ Πυρθνικά Φυςικό Αζριο Πετρζλαιο τερεά 47

76 2030 θαη 30% ην Ρν Γηάγξακκα 8 δείρλεη ηε ζεακαηηθή δηείζδπζε ησλ ΑΞΔ ζην ελεξγεηαθφ ζχζηεκα ηεο Διιάδαο ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Α- λαθνξάο θαη ηε ζεκαληηθή πηψζε ησλ ιηγληηψλ. Ρν πεηξέιαην δηαηεξεί ζεκαληηθφ κεξίδην ζηε ζπλνιηθή θαηαλάισζε πξσηνγελνχο ελέξγεηαο ράξηο ζηε δηαηήξεζή ηνπ σο θχξην θαχζηκν ζηηο κεηαθνξέο. Ρν κεξίδην ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ απμάλεηαη ζεκαληηθά, ηδίσο ζε καθξνρξφληα πξννπηηθή. Ρν Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο δηαηεξεί ηελ παξαδνζηαθή δηάξζξσζε ηνπ ελεξγεηαθνχ ηζνδπγίνπ. Κέρξη ην 2005 ε βηνκάδα θαη ηα απφβιεηα ρξεζηκνπνηνχληαλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζε ηειηθέο ζεξκηθέο ρξήζεηο (ζηνπο ηνκείο ησλ νηθηψλ, ππεξεζηψλ θαη βηνκεραλίαο), κε εμαίξεζε κεξηθέο κηθξέο κνλάδεο ζηελ ε- ιεθηξνπαξαγσγή (ζχλνιν πεξίπνπ 40 MW). Ζ παξαδνζηαθή ρξήζε ηεο βηνκάδαο ζε ζεξκηθέο ρξήζεηο αλακέλεηαη λα παξακείλεη ζηαζεξή ή θαη λα κεησζεί καθξνρξφληα. Νη λένη ηνκείο αλάπηπμεο ηεο βηνκάδαο θαη ησλ απνβιήησλ γηα ελεξγεηαθνχο ζθνπνχο είλαη ε ειεθηξνπαξαγσγή (θαη ε ζπκπαξαγσγή) θαη ηα βηνθαχζηκα κεηαθνξψλ. Ρν Πελάξην Αλαθνξάο πξνβάιιεη πξννπηηθή ζεκαληηθήο αλάπηπμεο ζηνπο ηνκείο απηνχο, κε απνηέιεζκα ε ζπλνιηθή ρξήζε ηεο βηνκάδαο θαη ησλ απνβιήησλ λα δηπιαζηαζζεί κέρξη ην 2020, ζπγθξηηηθά κε ηα ζεκεξηλά επίπεδα θαη λα παξακείλεη ζηα επίπεδα ηνπ 2020 κέρξη ην Ρν Πελάξην Αλαθνξάο πξνβιέπεη ηε ρξήζε 530 ρηι. ηηπ βηνθαπζίκσλ ζηηο κεηαθνξέο ην 2020, πνζφηεηα ε νπνία απμάλεηαη κέρξη ηνπο 630 ρηι. ηηπ καθξνρξφληα. Ρα βηνθαχζηκα ζα θαιχπηνπλ ην 9% ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο ζηηο νδηθέο κεηαθνξέο ην 2020, πνζνζηφ πνπ ζα απμεζεί κέρξη ην 10% κεηά ην Ρν Πελάξην Αλαθνξάο πξνβιέπεη ηε ρξήζε 440 ρηι. ηηπ βηνκάδαο θαη απνβιήησλ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ην 2020, πνζφηεηα πνπ ζα μεπεξάζεη ηνπο 800 ρηι. ηηπ καθξνρξφληα. Ρν Πελάξην πξνβιέπεη φηη ζεκαληηθφ κέξνο ησλ λέσλ αλαπηπζζφκελσλ ρξήζεσλ ηεο βηνκάδαο (βηνθαχζηκα θαη ειεθηξνπαξαγσγή) ζα εηζάγεηαη κέρξη ην 2020 (πεξίπνπ ην 40%), φκσο γηα ηε ζπλέρεηα ην ζελάξην ζεσξεί ηελ αλάπηπμε εγρψξηαο παξαγσγήο, ψζηε ζηαδηαθά ην κεξίδην ησλ εηζαγσγψλ λα κεησζεί ζην 24% ην 2030 θαη πεξαηηέξσ ζην 12% ην Δπνκέλσο ην Πελάξην Αλαθνξάο πεξηιακβάλεη ηελ αλάπηπμε ζεκαληηθήο εγρψξηαο παξαγσγήο θαη βηνκεραλίαο επεμεξγαζίαο βηνκάδαο θαη απνβιήησλ γηα ελεξγεηαθνχο ζθνπνχο κε εηήζην θχθιν εξγαζηψλ ηεο ηάμεο ησλ 2 δηζεθ. (2008) ην Σάξηο ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, ηηο δηαζπλδέζεηο ησλ λεζηψλ κε ην επεηξσηηθφ ζχζηεκα θαη ηε δηαθνπή ιεηηνπξγίαο πεηξειατθψλ ζηαζκψλ ζηελ ειεθηξνπαξαγσ- 48

77 γή, ην Πελάξην Αλαθνξάο πξνβάιιεη ζην κέιινλ ζεκαληηθή κείσζε ησλ εηζαγσγψλ πεηξειαίνπ, ην χ- ςνο ησλ νπνίσλ ήδε πξηλ ην 2020 ζα κεησζεί ζην επίπεδν εηζαγσγψλ ηνπ 1995, παξακέλνληαο ζε απηά ηα επίπεδα κέρξη θαη ην Ρν πεηξέιαην ζα παξακείλεη νπζηαζηηθά κφλν σο θαχζηκν θίλεζεο ζην Πελάξην Αλαθνξάο. Ζ εμνηθνλφκεζε εηζαγσγψλ πεηξειαίνπ είλαη πεξίπνπ 12% γηα ην 2020 θαη 20% κεηά ην 2020 ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Πίλαθαο 11: Δηζαγσγέο θαπζίκσλ (Κτιπ) Πετρζλαιο % μεταβολι από ςενάριο καμίασ πολιτικισ -12% -18% -23% Φυςικό Αζριο % μεταβολι από ςενάριο καμίασ πολιτικισ -27% -21% -10% Γηάγξακκα 9: Γείθηεο εμάξηεζεο από εηζαγσγέο (%) Όπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο, ν ξφινο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ σο ζηξαηεγηθφ θαχζηκν παξακέλεη ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο θαη επνκέλσο νη εηζαγσγέο θπζηθνχ αεξίνπ απμάλνπλ ζην κέιινλ. Νη πξνβιεπφκελεο εηζαγσγέο ζην Πελάξην Αλαθνξάο είλαη πεξίπνπ 4.5 bcm ην 2020, 8 bcm ην 2030 θαη ιίγν θάησ απφ ηα 12 bcm ην Νη πνζφηεηεο απηέο είλαη ζεκαληηθά κεησκέλεο ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο, ηδίσο θαηά ηε κεζνρξφληα πεξίνδν. Ζ κείσζε νθείιεηαη ζηε δηείζδπζε ησλ ΑΞΔ θαη ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Ζ εμάξηεζε ηνπ ειιεληθνχ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο απφ εηζαγσγέο παξακέλεη ζε πςειά επίπεδα θαη ζηα δχν ζελάξηα, αλ θαη ε δηάξζξσζε ησλ εηζαγσγψλ θαηά είδνο ενάριο θαπζίκνπ Καμίασ δηαθέξεη. Πολιτικισ Ζ κείσζε ενάριο ησλ Αναφοράσ εηζαγσγψλ πεηξειαίνπ θαη αεξίνπ ζην Πελάξην Αλαθνξάο θαη ε αχμεζε ησλ ΑΞΔ ειαηηψλεη ηελ εμάξηεζε απφ εηζαγσγέο, αιιά ε κείσζε απηή αληηζηαζκίδεηαη απφ ηελ ηαπηφρξνλε κείσζε ηεο ρξήζεο ησλ εγρψξησλ ιηγληηψλ, ε νπνία παξακέλεη ζε πςειά επίπεδα ζην Πελάξην Θακίαο Ξνιηηηθήο. 3.5 Σν Θόζηνο ηνπ ελαξίνπ Αλαθνξάο Ρν καζεκαηηθφ ππφδεηγκα ππνινγίδεη πνιχ αλαιπηηθά ην θφζηνο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο ζην πιαίζην θάζε ζελαξίνπ. Πην θφζηνο ζπλππνινγίδνληαη ηφζν νη πιεξσκέο γηα ηελ αγνξά θαπζίκσλ, ειεθηξηζκνχ, αδεηψλ εθπνκπήο, θιπ., φζν θαη ην θφζηνο 49

78 γηα ηελ εηήζηα εμππεξέηεζε ησλ απαζρνινπκέλσλ θεθαιαίσλ ζε φινπο ηνπο θιάδνπο πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δαπαλψλ γηα αγνξά ζπζθεπψλ, επελδχζεσλ γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, θιπ. Ρν εθηηκψκελν ζπλνιηθφ θφζηνο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο έρεη ηελ έλλνηα ηεο εηήζηαο δαπάλεο ηελ νπνία θαιείηαη λα θαηαβάιεη ην ινηπφ ηκήκα ηεο νηθνλνκίαο πξνθεηκέλνπ λα ηνπ δηαηεζνχλ νη απαηηνχκελεο ελεξγεηαθέο ππεξεζίεο (π.ρ. γηα βηνκεραληθή παξαγσγή, γηα ειεθηξηθέο ρξήζεηο, γηα ζέξκαλζε, γηα θίλεζε θιπ.). Ρν θφζηνο απηφ επηκεξίδεηαη θαηά ηειηθφ θαηαλαισηή ελεξγεηαθψλ ππεξεζηψλ. Νη θαηαλαισηέο ελέξγεηαο θαηαβάινπλ πνζά γηα αγνξά δηθαησκάησλ εθπνκπήο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, φκσο νη πιεξσκέο απηέο απνηεινχλ έζνδα ηνπ Θξάηνπο. Κε ηελ έλλνηα απηή, νη πιεξσκέο δηθαησκάησλ α- πνηεινχλ κεηαβηβαζηηθέο πιεξσκέο θαη πξέπεη λα αθαηξεζνχλ απφ ην ζπλνιηθφ θφζηνο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο, ε- θφζνλ απηφ εμεηάδεηαη απφ ηελ νπηηθή ηεο καθξννηθνλνκίαο. Γελ πξέπεη φκσο λα γίλεηαη ε αθαίξεζε απηή φηαλ ην θφζηνο εμεηάδεηαη απφ ηελ νπηηθή ησλ ηειηθψλ θαηαλαισηψλ. Ν Ξίλαθαο 12 παξνπζηάδεη ηηο εθηηκήζεηο ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο ζχκθσλα κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα. Νη ελεξγεηαθέο ππεξεζίεο πνπ παξέρνληαη ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο θνζηίδνπλ, ζσξεπηηθά γηα ηελ πεξίνδν , 236 δηζεθ. ηνπ 2008 πε- Πίλαθαο 12: Γηακόξθσζε ηνπ θόζηνπο ησλ ελεξγεηαθώλ ππεξεζηώλ εκατ. Ευρϊ του 2008 ςωρευτικά ενάριο Αναφοράσ διαφορζσ από εκατ. ϋ08 ςενάριο καμίασ πολιτικισ Βιομθχανία 2,943 2,798 2,961 3,199 3,289 3, , Νοικοκυριά 7,601 9,853 15,267 18,404 19,141 20, ,900 39,733 Τπθρεςίεσ και Γεωργία 3,916 4,738 7,333 9,303 9,959 11, ,009-15,271 Μεταφορζσ 7,839 9,832 18,044 24,176 27,642 30, , ,896 φνολο κόςτουσ με πλθρωμι για δικαιϊματα ETS 22,299 27,220 43,610 55,087 60,033 65,112 2,066, ,159 Πλθρωμζσ για δικαιϊματα ETS ,483 1,913 2,097 52,053 52,053 φνολο κόςτουσ χωρίσ πλθρωμι για δικαιϊματα ETS 22,299 27,220 42,946 53,605 58,119 63,016 2,014, ,106 ωσ % του ΑΕΠ Αζρια κερμοκθπίου (εκ.τόνοι ιςοδ. CO2) ,809-1,466 ενάριο καμίασ πολιτικισ φνολο κόςτουσ 22,299 27,015 38,965 47,065 50,097 53,994 1,778,794 ωσ % του ΑΕΠ

79 Πίλαθαο 13: Θόζηνο επελδύζεσλ ζην ελάξην Αλαθνξάο (εθαη. '2008) Σνκείο δήηεζεο ελέξγεηαο 33,215 28,837 62, ,528 Βηνκεραλία 2,937 2,904 5,775 11,616 Οηθηαθόο 8,961 4,210 10,513 23,684 Τπεξεζίεο θαη Δλέξγεηα 3,882 2,691 4,691 11,264 Μεηαθνξέο 17,434 19,032 41,498 77,964 Σνκείο πξνζθνξάο ελέξγεηαο 26,423 24,293 43,551 94,266 Γίθηπα Ζιεθηξηζκνύ 9,801 10,845 20,700 41,346 Ζιεθηξνπαξαγσγή 16,194 13,048 22,434 51,675 Αηκόο/Θεξκόηεηα ,245 ύλνιν ελεξγεηαθνύ ζπζηήκαηνο 59,638 53, , ,794 ξηζζφηεξν απφ φηη ζην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο, πνπ αληηζηνηρεί ζε 1.8% ηνπ ζσξεπηηθνχ ΑΔΞ ζε ζηαζεξέο ηηκέο. Ρν επηπιένλ θφζηνο γηα ηνπο ηνκείο ηεο βηνκεραλίαο θαη ησλ θηεξίσλ είλαη ζρεηηθά κηθξφηεξν επεηδή κέξνο ηνπ επηπιένλ θφζηνπο εμππεξέηεζεο δαπαλψλ θεθαιαίνπ (πνπ ν- θείιεηαη ζε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, απνδνηηθέο ζπζθεπέο θαη ΑΞΔ) αληηζηαζκίδεηαη απφ ηηο κεησκέλεο δαπάλεο αγνξάο θαπζίκσλ, ιφγσ ηεο εμνηθνλφκεζεο θαη ηεο ππνθαηάζηαζήο ηνπο απφ ΑΞΔ. Ρν επηπιένλ θφζηνο γηα ηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ είλαη κεγαιχηεξν ιφγσ ησλ βηνθαπζίκσλ θαη ησλ κέηξσλ πνπ απνζθνπνχλ ζηε βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο. Νη πιεξσκέο γηα αγνξά δηθαησκάησλ εθπνκπήο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, κε πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δσξεάλ δηθαησκάησλ πνπ ρνξεγνχληαη ζε βηνκεραληθνχο θιάδνπο, αλέξρνληαη ζε 52 δηζεθ. ηνπ 2008, ζσξεπηηθά γηα ηε ρξνληθή πεξίνδν κέρξη ην Νη πιεξσκέο απηέο εθηηκάηαη φηη ζα αλέιζνπλ ζηα 663 εθαη. ηνπ 2008 ην 2020 θαη ζα απμεζνχλ ζηε ζπλέρεηα ιφγσ ηεο αλακελφκελεο αχμεζεο ησλ ηηκψλ ησλ δηθαησκάησλ ζηελ παλεπξσπατθή αγνξά. Όπσο δείρλεη ν Ξίλαθαο 13 νη επελδχζεηο πνπ ζα απαηηεζνχλ ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο γηα ελεξγεηαθνχο ζθνπνχο, πεξηιακβαλνκέλσλ ησλ επελδχζεσλ γηα βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο, είλαη κεγάιεο, θαη εθηηκάηαη φηη ζα αλέξρνληαη κεηαμχ 50 θαη 60 δηζεθ. ηνπ 2008 αλά δεθαεηία. Ρα πνζά απηά είλαη πεξίπνπ ηζνκνηξαζκέλα κεηαμχ ηνκέσλ δήηεζεο θαη ηνκέσλ πξνζθνξάο ελέξγεηαο. Κεηαμχ ησλ ηνκέσλ ηεο δήηεζεο ελέξγεηαο ζεκαληηθνχ χςνπο επελδχζεηο ζα απαηηεζνχλ ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ, γηα ηνλ νπνίν φκσο νη επελδχζεηο δελ εμππεξεηνχλ κφλν ηελ ελεξγεηαθή απνδνηηθφηεηα, αιιά δηεπθνιχλνπλ επίζεο ην κεηαθνξηθφ έξγν. Πηνλ ηνκέα πξνζθνξάο ελέξγεηαο ζεκαληηθνχ χςνπο επελδχζεηο ζα απαηηεζνχλ γηα ηα δίθηπα, φπνπ κεγάιε ζπκκεηνρή έρεη ην θφζηνο δηαζχλδεζεο ησλ λεζηψλ κε ηελ 51

80 επεηξσηηθή ρψξα. 3.6 Οη ηόρνη γηα ηηο ΑΠΔ Ζ ππνρξέσζε ηεο Διιάδαο ζην πιαίζην ηεο Νδεγίαο γηα ηηο ΑΞΔ κεηξάηαη κέζσ ηνπ πνζνζηνχ ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ΑΞΔ ζηελ αθαζάξηζηε ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο. Νη πνιηηηθέο πνπ ελζσκαηψλνληαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο νδεγνχλ ζε επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ γηα ην 2020 θαη κάιηζηα ηνλ ππεξβαίλνπλ, ζηφρν πνπ εμάιινπ έρεη ζέζεη θαη ε Θπβέξλεζε. Ρν πνζνζηφ ησλ ΑΞΔ δηαηεξείηαη άλσ ηνπ ζηφρνπ ζε φιε ηε ρξνληθή πεξίνδν κέρξη ην Πίλαθαο 14: Γείθηεο ΑΠΔ (σο πνζνζηό αθαζάξηζηεο ηειηθήο θαηαλάισζεο) γηα ην ελάξην Αλαθνξάο (%) ΑΠΔ Θέξκαλζε-Ψύμε ΑΠΔ Ζιεθηξνπαξαγσγή ΑΠΔ Μεηαθνξέο ΑΠΔ πλνιηθόο Γείθηεο Οη Δθπνκπέο ζην ελάξην Α- λαθνξάο Νη εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο είλαη ζεκαληηθά ρακειφηεξεο ησλ εθπνκπψλ ηνπ Πελαξίνπ θακίαο πνιηηηθήο, θαηά 1.5 δηζεθ. ηφλνπο ηζνδπλάκνπ CO 2 ζσξεπηηθά θαηά ηε ρξνληθή πεξίνδν (28% κείσζε ζσξεπηηθά). Νη εθπνκπέο ζην Πελάξην Α- λαθνξάο ζηαζεξνπνηνχληαη κεηαμχ 90 θαη 95 εθαη. ηφλσλ ηζνδπλάκνπ CO 2 ζε φιε ηε ρξνληθή πεξίνδν κεηά ην 2020, επίπεδν ην νπνίν είλαη 25-30% ρακειφηεξν ησλ εθπνκπψλ ηνπ Ν Ξίλαθαο 15 παξνπζηάδεη ηηο πξνβνιέο ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο ζρεηηθά κε ηηο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ. Ζ αλαδηάξζξσζε ηνπ ειεθηξηθνχ ηνκέα πνπ πεξηγξάθεηαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο επηηπγράλεη ζεκαληηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ ζπγθξηηηθά κε ην 2005 αιιά θαη ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Ζ κείσζε ησλ εθπνκπψλ νθείιεηαη ζηηο ΑΞΔ θαη ζηελ ππνθαηάζηαζε ηεο ιηγληηηθήο παξαγσγήο απφ ΑΞΔ θαη θπζηθφ αέξην. Ζ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, αιιά θαη νη ππνθαηαζηάζεηο κέζσ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ΑΞΔ, εμεγνχλ ηε ζεκαληηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ ζηνπο ηνκείο δήηεζεο Πίλαθαο 15: Δθπνκπέο Αεξίσλ ηνπ Θεξκνθεπίνπ εκατ. τόνοι Μεταβολι από ενάριο % Μερίδια εκατ. τόνοι ιςοδ. CO2 ιςοδ. CO2 καμίασ πολιτικισ Βιομθχανία % -30% -31% Οικίεσ και Κτιρια % -15% -29% Μεταφορζσ % -17% -21% Θλεκτροπαραγωγι % -45% -64% Άλλοι τομείσ % -12% -12% φνολο αερίων κερμ % -27% -39% 52

81 Κτιπ Κτιπ Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα ελέξγεηαο ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην θακίαο πνιηηηθήο. Νη εθπνκπέο απφ άιινπο ηνκείο θπξίσο αθνξνχλ εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ γηα κε ελεξγεηαθέο δξαζηεξηφηεηεο. Νη εθπνκπέο απηέο κεηψλνληαη ζρεηηθά ιίγν επεηδή ην Πελάξην Αλαθνξάο δελ πεξηιακβάλεη ζεκαληηθά κέηξα γηα ηνπο ηνκείο απηνχο. Ξαξά ηε κεγάιε κείσζε ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ηφζν ζηνπο ηνκείο ηεο δήηεζεο ελέξγεηαο φζν θαη ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή, νη πνιηηηθέο πνπ αλαπηχζζνληαη ζην πιαίζην ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο δελ επαξθνχλ ψζηε λα κεησζνχλ νη εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηα επίπεδα πνπ απαηηνχληαη ψζηε κε ηε ζπκκεηνρή θαη ηεο Διιάδαο λα επηηεπρζεί ζε παγθφζκην επίπεδν ην ζελάξην απνθπγήο ηεο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο Γεο πέξαλ ησλ 2 βαζκψλ Θειζίνπ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ζα απαηηείην ε Διιάδα λα κεηψζεη ηηο εθπνκπέο κεηαμχ 65 θαη 75% ην 2050 ζπγθξηηηθά κε ηα επίπεδα ηνπ Ρν Πελάξην Αλαθνξάο είλαη αλεπαξθέο παξά ηηο ηδηαίηεξα θηιφδνμεο πνιηηηθέο πνπ ελζσκαηψλεη ηδίσο γηα ηελ πεξίνδν κέρξη ην Θα ρξεηαζζνχλ πνιχ κεγαιχηεξεο πξνζπάζεηεο κεηά ην 2020 γηα ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ. 3.8 Αλάιπζε επαηζζεζίαο ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Διιάδαο Σξεζηκνπνηψληαο ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα PRIMES έγηλε πνζνηηθνπνίεζε ελαιιαθηηθψλ ζελαξίσλ κε βάζε ην Πελάξην Αλαθνξάο ζηα νπνία δηαθνξνπνηνχληαη νη π- πνζέζεηο ζρεηηθά κε ηε κειινληηθή νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο Διιάδαο. Νη ελαιιαθηηθέο ππνζέζεηο αλάπηπμεο αθνξνχλ ζηελ πεξίνδν θαη αθνξνχλ ζην ξπζκφ κεγέζπλζεο ηνπ ΑΔΞ θαη ησλ θιάδσλ νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Νη ξπζκνί Γηάγξακκα 10: Εήηεζε ελέξγεηαο ζηα ελαιιαθηηθά ζελάξηα Τελική Κατανάλωςη Ενζργειασ Διαφορζσ μεταξφ -6.1% και 4.6% από το Σενάριο Αναφοράσ Σφνολο Πρωτογενοφσ Ενζργειασ Διαφορζσ μεταξφ -7.4% και 4.8% από το Σενάριο Αναφοράσ ενάριο Αναφοράσ με Χαμθλότερθ Ανάπτυξθ ενάριο Αναφοράσ ενάριο Αναφοράσ με Τψθλότερθ Ανάπτυξθ ενάριο Αναφοράσ με Χαμθλότερθ Ανάπτυξθ ενάριο Αναφοράσ ενάριο Αναφοράσ με Τψθλότερθ Ανάπτυξθ 53

82 MW GWh Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα κεγέζπλζεο ζε πην καθξνρξφλην νξίδνληα δηαηεξήζεθαλ ίδηνη κε απηνχο ηνπ Πελαξίνπ Αλαθνξάο. Θαηά ζπλέπεηα, νη επηπηψζεηο ζηε δήηεζε ελέξγεηαο είλαη εληνλφηεξεο κεζνπξφζεζκα παξά καθξνρξφληα. Ζ κείσζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην Αλαθνξάο νδεγεί ζε κείσζε ηεο δήηεζεο ελέξγεηαο. Αληίζηνηρα, ε αχμεζε ηεο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο νδεγεί ζε αχμεζε ηεο δήηεζεο ελέξγεηαο. Απφ ηα απνηειέζκαηα ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο ζπλάγεηαη φηη ε κείσζε ηεο δήηεζεο ζηελ πεξίπησζε κεησκέλεο δξαζηεξηφηεηαο είλαη πνζνζηηαία κεγαιχηεξε απφ ηελ αχμεζε ηεο δήηεζεο ζηελ πεξίπησζε αχμεζεο ηεο δξαζηεξηφηεηαο. Νη κεηαβνιέο ηεο δήηεζεο ελέξγεηαο εθηηκψληαη κεηαμχ 4% θαη 7% κεζνρξφληα σο απνθιίζεηο απφ ην Πελάξην Αλαθνξάο θαη κεηαμχ 4% θαη 5% καθξνρξφληα. Νη κεηαβνιέο ηεο δήηεζεο αθνξνχλ ηφζν ηελ ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο φζν θαη ηελ πξσηνγελή ελέξγεηα (Γηάγξακκα 10). Αληίζηνηρα κεηαβάιιεηαη ε δήηεζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη ε αηρκή ηνπ ειεθηξηθνχ θνξηίνπ (Γηάγξακκα 11). Νη απνθιίζεηο ζηελ θαηαλάισζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ην 2020 είλαη 4900 GWh ζην ζελάξην πςειφηεξεο αλάπηπμεο θαη GWh ζην ζελάξην ρακειφηεξεο αλάπηπμεο, ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην Αλαθνξάο. Πρεηηθά κε ηελ αηρκή θνξηίνπ νη απνθιίζεηο είλαη 905 θαη -668 MW αληίζηνηρα. Ζ δηάξζξσζε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο επεξεάδεηαη ζρεηηθά ιίγν απφ ηε κεηαβνιή ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, ζην πιαίζην ησλ ελαιιαθηηθψλ ζελαξίσλ πνπ εμεηάζζεθαλ. Ζ παξαγσγή απφ ιηγλίηε πθίζηαηαη ηε κεγαιχηεξε κείσζε ζην ζελάξην ρακειφηεξεο αλάπηπμεο, ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο, αληίζεηα κε ηελ παξαγσγή απφ Γηάγξακκα 11: Εήηεζε ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζηα ελαιιαθηηθά ζελάξηα Ακαθ. Κατανάλωςη Ηλεκτριςμοφ Διαφορζσ μεταξφ -6.2% και 4.5% από το Σενάριο Αναφοράσ Αιχμή Φορτίου Διαφορζσ μεταξφ -6% και 4.6% από το Σενάριο Αναφοράσ ενάριο Αναφοράσ με Χαμθλότερθ Ανάπτυξθ ενάριο Αναφοράσ ενάριο Αναφοράσ με Τψθλότερθ Ανάπτυξθ ενάριο Αναφοράσ με Χαμθλότερθ Ανάπτυξθ ενάριο Αναφοράσ ενάριο Αναφοράσ με Τψθλότερθ Ανάπτυξθ 54

83 θπζηθφ αέξην θαη ΑΞΔ πνπ κέλνπλ ζρεδφλ ακεηάβιεηα. Πην ζελάξην πςειφηεξεο α- λάπηπμεο ε παξαγσγή απφ θπζηθφ αέξην απμάλεηαη αξθεηά ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην Αλαθνξάο, φπσο θαη ν βαζκφο ρξεζηκνπνίεζεο ησλ κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ. Ζ παξαγσγή απφ ιηγλίηε απμάλεηαη επίζεο αιιά ιηγφηεξν κεζνρξφληα θαη πεξηζζφηεξν καθξνρξφληα. Ζ παξαγσγή απφ ΑΞΔ απμάλεηαη ζην ζελάξην πςειφηεξεο αλάπηπμεο, αιιά ιηγφηεξν απφ ηελ αχμεζε ηεο ρξήζεο άιισλ κνξθψλ ελέξγεηαο ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή. Νη επηπηψζεηο ζηνλ ηνκέα ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο είλαη κηθξφηεξεο ην 2020 απφ φηη πην καθξνρξφληα. Ζ ζπλνιηθή εγθαηεζηεκέλε ηζρχο ην 2030 βξέζεθε ζχκθσλα κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα λα θπκαίλεηαη θαηά πεξίπνπ 1300 MW άλσ θαη θάησ ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο αλάινγα κε ην ζελάξην νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο. Ζ δηαθχκαλζε θζάλεη ηα 1600 MW ην Ζ νηθνλνκηθή ζθνπηκφηεηα ησλ κειινληηθψλ επελδχζεσλ ζε ιηγληηηθέο κνλάδεο (κεηά ην 2025) πνπ πξνβιέπνληαλ ζην ζελάξην αλαθνξάο απνδπλακψλεηαη ζην ζελάξην ρακειφηεξεο αλάπηπμεο θαη ζεκαληηθφ κέξνο ησλ επελδχζεσλ απηψλ αθπξψλεηαη ζην ζελάξην απηφ. Γελ πξνθχπηεη ελίζρπζε ησλ επελδχζεσλ ζε ιηγληηηθέο κνλάδεο ζην ζελάξην πςειφηεξεο αλάπηπμεο θαη επνκέλσο δελ πεξηιακβάλνληαη επηπιένλ επελδχζεηο ζην ζελάξην απηφ ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο. Πρεηηθά κε ηηο επελδχζεηο ζε κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ δελ πξνθχπηεη κεηαβνιή γηα ην 2020, ελψ καθξνρξφληα ε βέιηηζηε ηζρχο κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ θπκαίλεηαη κεηαμχ 700 θαη 1000 MW άλσ θαη θάησ (αλάινγα κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε) ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο, Ζ ηζρχο ησλ ΑΞΔ εκθαλίδεηαη αξθεηά αλειαζηηθή σο πξνο ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε Πίλαθαο 16: Κεηαβνιέο ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαηά κνξθή ελέξγεηαο Ποςοςτιαίεσ διαφορζσ από το ενάριο Αναφοράσ τερεά Χαμθλότερθ Ανάπτυξθ Τψθλότερθ Ανάπτυξθ Φυςικό Αζριο Χαμθλότερθ Ανάπτυξθ Τψθλότερθ Ανάπτυξθ ΑΠΕ Χαμθλότερθ Ανάπτυξθ Τψθλότερθ Ανάπτυξθ Πίλαθαο 17: Κεηαβνιέο ζηελ θαηαλάισζε θαπζίκσλ γηα ειεθηξνπαξαγσγή Σενάριο χαμηλότερησ ανάπτυξησ (Κτιπ) τερεά % μεταβολή από ςενάριο αναφοράσ -10% -25% -57% Πετρζλαιο % μεταβολή από ςενάριο αναφοράσ -6% -6% -6% Αζριο % μεταβολή από ςενάριο αναφοράσ 0% 0% -1% Σενάριο υψηλότερησ ανάπτυξησ (Κτιπ) τερεά % μεταβολή από ςενάριο αναφοράσ 17% 7% 19% Πετρζλαιο % μεταβολή από ςενάριο αναφοράσ 4% 5% 4% Αζριο % μεταβολή από ςενάριο αναφοράσ 14% 11% 6% 55

84 Πίλαθαο 18: Κεηαβνιέο ηεο Πξσηνγελνύο ελέξγεηαο Ποςοςτιαίεσ διαφορζσ από το Σενάριο Αναφοράσ ιφγσ ησλ ηζρπξψλ πνιηηηθψλ ζηήξημεο ησλ ΑΞΔ πνπ πεξηιακβάλνληαη ζε φιεο ηηο παξαιιαγέο ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο. Νη ελαιιαθηηθέο ππνζέζεηο ζρεηηθά κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε έρνπλ κηθξή επίδξαζε ζην θφζηνο θαη ηηο ηηκέο ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Πην ζελάξην ρακειφηεξεο αλάπηπμεο ην θφζηνο θαη νη ηηκέο απμάλνπλ κεηαμχ 1 θαη 2% ην 2020, ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο, ιφγσ αξλεηηθψλ νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. Καθξνρξφληα φκσο ην θφζηνο θαη νη ηηκέο κεηψλνληαη θαηά πεξίπνπ 1% ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο Συνολικζσ Ενεργειακζσ Ανάγκεσ -7.4% -6.9% -6.8% τερεά -18.8% -24.3% -51.9% Πετρζλαιο -6.4% -5.5% -4.7% Φυςικό Αζριο -1.4% -1.9% -2.4% Ανανεϊςιμεσ Πθγζσ -2.7% -2.3% -1.3% Ποςοςτιαίεσ διαφορζσ από το Σενάριο Αναφοράσ Σενάριο χαμηλότερησ ανάπτυξησ Σενάριο υψηλότερησ ανάπτυξησ Συνολικζσ Ενεργειακζσ Ανάγκεσ 4.8% 4.7% 4.5% τερεά 5.5% 6.7% 17.6% Πετρζλαιο 4.7% 4.2% 3.5% Φυςικό Αζριο 8.5% 7.2% 5.0% Ανανεϊςιμεσ Πθγζσ 2.1% 2.0% 1.3% Αληίζεηα, ζην ζελάξην πςειήο αλάπηπμεο ην θφζηνο θαη νη ηηκέο κεηψλνληαη θαηά 1% ην 2020 ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο θαη παξακέλνπλ καθξνρξφληα ακεηάβιεηεο, κε κηθξή κφλν άλνδν, απφ ηα επίπεδα ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο. Νη κέζεο εθπνκπέο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα αλά παξαγφκελε κνλάδα ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κεηψλνληαη ζην ζελάξην ρακειφηεξεο αλάπηπμεο, κεηαμχ 9% ην 2020 θαη 17% ην 2050 απφ ηα επίπεδα ηνπ ζελαξίνπ α- λαθνξάο, ιφγσ ηεο κείσζεο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ ιηγληηηθψλ κνλάδσλ. Αληίζεηα, νη κέζεο εθπνκπέο απμάλνληαη ζην ζελάξην πςειφηεξεο αλάπηπμεο, κεηαμχ 2% ην 2020 θαη 6% ην 2050 απφ ηα επίπεδα ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο, ιφγσ ηεο αχμεζεο ηεο ρξήζεο νξπθηψλ θαπζίκσλ. Νη κεηαβνιέο ζηε δηάξζξσζε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο, ζε ζπλδπαζκφ κε αληίζηνηρεο κεηαβνιέο ζηελ ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο εμεγνχλ ηηο αιιαγέο πνπ επξέζεζαλ ζηελ θαηαλάισζε πξσηνγελνχο ελέξγεηαο Γηάγξακκα 12: Κεηαβνιέο ησλ ζπλνιηθώλ εθπνκπώλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ (εκατ. τόνοι ιςοδ. CO2) ενάριο χαμθλότερθσ ανάπτυξθσ ενάριο αναφοράσ ενάριο υψθλότερθσ ανάπτυξθσ 56

85 Πίλαθαο 19: Κεηαβνιέο ηνπ θόζηνπο ηνπ ελεξγεηαθνύ ζπζηήκαηνο διαφορζσ από ενάριο ενάριο χαμθλότερθσ ενάριο υψθλότερθσ Αναφοράσ (εκατ. '2008) ανάπτυξθσ ανάπτυξθσ Βιομθχανία Νοικοκυριά Τπθρεςίεσ και Γεωργία Μεταφορζσ φνολο κόςτουσ με πλθρωμι για δικαιϊματα ETS -1,055-1,243-1,384 1,074 1,186 1,129 Πλθρωμζσ για δικαιϊματα ETS φνολο κόςτουσ χωρίσ πλθρωμι για δικαιϊματα ETS ,047-1,071 1,033 1, ωσ προσ το ΑΕΠ (% διαφορά) Αζρια κερμοκθπίου (εκ.τόνοι ιςοδ. CO2) αλάινγα κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Ζ ζπλνιηθή δήηεζε γηα ζηεξεά θαχζηκα παξνπζηάδεη κεγάιε δηαθχκαλζε αλάινγα κε ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, θαη κεηψλεηαη ηδηαίηεξα ζην ζελάξην ρακειφηεξεο αλάπηπμεο. Ζ ζπλνιηθή δήηεζε θπζηθνχ αεξίνπ έρεη κηθξφηεξε δηαθχκαλζε θαη ε αχμεζή ηεο επλνείηαη ζην ζελάξην πςειφηεξεο α- λάπηπμεο. Ζ ζπλνιηθή δήηεζε πεηξειαίνπ παξνπζηάδεη δηαθπκάλζεηο ηεο ηάμεο ηνπ 5%. Ρέινο, ε ελέξγεηα απφ ΑΞΔ είλαη ε πιένλ αλειαζηηθή ζηε κεηαβνιή ησλ ππνζέζεσλ γηα ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Πρεηηθά κε ην ζπλνιηθφ θφζηνο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο, ην ζελάξην ρακειφηεξεο αλάπηπμεο εκθαλίδεη ρακειφηεξν θφζηνο απφ ην ζελάξην αλαθνξάο (34.6 δηζεθ ζσξεπηηθά θαηά ηελ πεξίνδν ), ελψ ην ζελάξην πςειφηεξεο αλάπηπμεο εκθαλίδεη πςειφηεξν θφζηνο θαηά 34.7 δηζεθ ζσξεπηηθά θαηά ηελ πεξίνδν Νη κεηαβνιέο ζρεηηθά κε ην ζπλνιηθφ θφζηνο ησλ επελδχζεσλ ζηε ειεθηξνπαξαγσγή είλαη κηθξέο θαη παξνπζηάδνπλ δηαθχκαλζε πεξίπνπ 4 δηζεθ ζσξεπηηθά ( ). Νη κεηαβνιέο ζηελ πξσηνγελή ελέξγεηα επεξεάδνπλ ηηο εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ γηα ηηο νπνίεο ε εθηίκεζε είλαη φηη ζα είλαη 7.3% κηθξφηεξεο (ζσξεπηηθά γηα ηελ πεξίνδν ) ζην ζελάξην ρακειφηεξεο αλάπηπμεο ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο θαη 4.1% κεγαιχηεξεο ζην ζελάξην πςειφηεξεο αλάπηπμεο. 57

86 58

87 4 ΔΛΑΡΗΑ ΠΡΟ ΚΗΑ ΟΗΘΟΛΟΚΗΑ ΥΑΚΖΙΧΛ ΔΘΠΟΚΠΧΛ Ζ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ πεξηνξηζκνχ ηεο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο Γεο ζηνπο 2 βαζκνχο Θειζίνπ απαηηεί ηελ ιήςε επηπιένλ κέηξσλ πνιηηηθήο. Απαηηείηαη εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, ζε πνζνζηφ 20% κέρξη ην 2030 θαη 50% ην 2050 ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην «θακίαο πνιηηηθήο», ε νπνία ζπλεηζθέξεη ζηελ απαηηνχκελε κείσζε ησλ εθπνκπψλ θαηά πεξηζζφηεξν απφ 40%. Ζ δηείζδπζε ησλ ΑΞΔ ζηελ ηειηθή θαηαλάισζε ελέξγεηαο πξέπεη λα μεπεξάζεη ην 35% ην 2050 (απφ 13% ην 2010). Πηελ ειεθηξνπαξαγσγή, ην βέιηηζην κεξίδην ησλ ΑΞΔ ην 2050 αλέξρεηαη ζε 48% ζε πεξίπησζε πηνζέηεζεο ηεο ηερλνινγίαο CCS, ζε 51% ζε πεξίπησζε αλάπηπμεο ππξεληθψλ εξγνζηαζίσλ ειεθηξνπαξαγσγήο θαη ζε 83% εθφζνλ απηέο νη δπν επηινγέο απνθιεηζηνχλ. Ζ ζπλεηζθνξά ηεο δέζκεπζεο θαη απνζήθεπζεο CO 2 ζηε ζπλνιηθή κείσζε εθπνκπψλ θζάλεη ην 19% ζην ζελάξην «ΑΞΔ θαη CCS», ελψ ε ζπλεηζθνξά ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο ζην ζελάξην «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» πεξηνξίδεηαη ζε κφιηο 4%. Ρν 85% ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ ην 2050 (25% ην 2030) εθηειείηαη απφ ειεθηξηθά κέζα. Πε θάζε ζελάξην πθίζηαληαη ζεκαληηθά ηερλννηθνλνκηθά, ζεζκηθά θαη θνηλσληθά εκπφδηα, φπσο: o «ΑΞΔ»: ζηνραζηηθφηεηα θαη δηαζεζηκφηεηα πξσηνγελνχο ελέξγεηαο, ρσξνηαμηθά δεηήκαηα, α- λεπάξθεηα ησλ ππνδνκψλ o «ΑΞΔ θαη CCS»: επηινγή θαηάιιεισλ γεσινγηθψλ κνξθσκάησλ, έιιεηςε θνηλσληθήο απνδνρήο, αλάπηπμε θαηάιιεισλ ππνδνκψλ, ηερλνινγηθή αβεβαηφηεηα o «ΑΞΔ θαη ππξεληθά»: θίλδπλνο δπζηπρήκαηνο, έιιεηςε θνηλσληθήο απνδνρήο, ηήξεζε πνιχ π- ςειψλ πξνδηαγξαθψλ αζθάιεηαο, πςειφ θαη αβέβαην θφζηνο θαηαζθεπήο, έιιεηςε ηερλνγλσζίαο, δηαρείξηζε ξαδηελεξγψλ απνβιήησλ Ρα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ επηθέξνπλ θφζηνο ηεο ηάμεο ησλ 120 κε 145 δηζ γηα ηελ πεξίνδν επηπιένλ απφ ην θφζηνο ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο (πεξίπνπ 1% ηνπ ζσξεπηηθνχ ΑΔΞ). o Ρν ζελάξην «ΑΞΔ» έρεη ειαθξά πςειφηεξν θφζηνο (1.2% ή 27 δηζ γηα ηελ πεξίνδν ), αιιά ζεκαληηθά κηθξφηεξε αβεβαηφηεηα πξαγκαηνπνίεζεο ζε ζχγθξηζε κε ηα άιια δχν ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ. Νη ηηκέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο είλαη πςειφηεξεο θαηά 15%-25% ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο, φπνπ νη ηηκέο είλαη πςειφηεξεο θαηά 20% ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο. o Νη ηηκέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο είλαη πςειφηεξεο θαηά 5% ην 2030 θαη θαηά 10% ην 2050 ζην ζελάξην ΑΞΔ ζε ζχγθξηζε κε ηα άιια δχν ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ. Ζ πξνζπάζεηα κείσζεο εθπνκπψλ επηθέξεη θαη επηπιένλ νθέιε, φπσο λέεο επελδχζεηο, κείσζε ηεο εμάξηεζεο ηεο ρψξαο απφ εηζαγσγέο ελέξγεηαο θαη κεγαιχηεξε αζθάιεηα ζηελ παξνρή ελέξγεηαο. o Ζ κεηάβαζε πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ άλζξαθα πξνυπνζέηεη πξφζζεηεο επελδχζεηο ηεο ηάμεο ηνπ 1% ηνπ ΑΔΞ εηεζίσο. Πε θάζε πεξίπησζε, ην θφζηνο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο ππνινγίδεηαη πνιχ κεγαιχηεξν απφ ην θφζηνο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ. 59

88 4.1 Τπνζέζεηο ησλ ελαξίσλ Υακειώλ Δθπνκπώλ Ρα ζελάξηα πνπ αλαπηχρζεθαλ κε βάζε ην ππφδεηγκα PRIMES απνηππψλνπλ ηε βέιηηζηε πνξεία πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ, κέζσ ηεο ζρεδφλ εθκεδέληζεο ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή κέρξη ην Ρα ζελάξηα απηά είλαη ζπκβαηά κε ηνπο ζηφρνπο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζε επξσπατθφ επίπεδν θαηά 40% ην 2030 θαη 80% ην 2050, ζε ζχγθξηζε κε ην Γηα ηε δηακφξθσζε ησλ ζελαξίσλ απηψλ, πηνζεηήζεθαλ νη εμήο ππνζέζεηο θαη πεξηνξηζκνί γηα ηηο εμειίμεηο ζηελ ελεξγεηαθή πνιηηηθή: Ρν ελεξγεηαθφ ζχζηεκα αλαπηχζζεηαη κέρξη ην 2020 θαηά ηξφπν ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ηνπιάρηζηνλ ζηνπο ζηφρνπο θαη ηηο ππνρξεψζεηο πνπ πηνζεηήζεθαλ ην 2008 απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε 7 θαη φπσο έρνπλ εμεηδηθεπζεί απφ ην ΞΔΘΑ ζην ζρέδην δξάζεο γηα ηηο ΑΞΔ. Ρν καζεκαηηθφ ππφδεηγκα πξνζνκνηψλεη ζπκπεξηθνξέο ησλ παξαγσγψλ θαη θαηαλαισηψλ ελέξγεηαο, νη νπνίεο πξνεμνθινχλ ηελ πξφβιεςε φηη κεηά ην 2020 νη ζηφρνη κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζα γίλνπλ αθφκα κεγαιχηεξνη, φπσο ν ζηφρνο γηα κείσζε ησλ εθπνκπψλ θαηά 40% ην 2030 θαη επνκέλσο πξνρσξνχλ ζε επελδχζεηο θαη επηινγέο λσξίηεξα απφ ην Γηα ηελ πεξίνδν κεηά ην 2020 γίλεηαη ε π- πφζεζε φηη εθαξκφδεηαη ζε φιε ηελ νηθνλνκία ζχζηεκα ηηκνιφγεζεο ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα θαη κέζσ ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο πξνζδηνξίδεηαη ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν ην επίπεδν ηεο ηηκήο ηνπ CO 2 πνπ απαηηείηαη ψζηε λα επηηεπρζεί ε επηζπκεηή κείσζε ησλ εθπνκπψλ ζε ρξνληθφ νξίδνληα κέρξη ην 2050 (Ξίλαθαο 20). Γίλεηαη ε ππφζεζε φηη ην χςνο ηεο ηηκήο ηνπ CO 2 είλαη εληαίν γηα φιε ηελ νηθνλνκία θαη πξνζδηνξίδεηαη ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν κε εληαίν ηξφπν ψζηε ην ζχλνιν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο λα επηηχρεη ηηο επηζπκεηέο κεηψζεηο ησλ εθπνκπψλ. Νη ππφρξενη ηνπ ζπζηήκαηνο ETS ζα θαηαβάιινπλ ηελ πιεξσκή γηα ηα δηθαηψκαηα εθπνκπήο ζην Θξάηνο, ελψ γηα ηνπο ινηπνχο γίλεηαη ε π- πφζεζε φηη ιακβάλνπλ ππφςε ηελ ηηκή ησλ εθπνκπψλ ζηηο επηινγέο ηνπο φκσο ηειηθά δελ θαηαβάιινπλ πιεξσκέο κε βάζε ηελ ηηκή ηνπ CO 2. Ν πξνζδηνξηζκφο ησλ ηηκψλ γηα ηα δηθαηψκαηα εθπνκπήο CO 2 έγηλε κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα PRIMES φπσο εθαξκφζζεθε ην 2010 ζην πιαίζην κειεηψλ γηα ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή γηα ην ζχλνιν ησλ ρσξψλκειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. 8 Απηφ ή- ηαλ απαξαίηεην δεδνκέλνπ φηη ν κεραληζκφο ησλ πιεηνδνηηθψλ δεκνπξαζηψλ γηα 7 Γέζκε κέηξσλ «Θιίκα θαη Δλέξγεηα», 8 Νδηθφο Σάξηεο γηα ην 2050, DG CLIMA, ndex_en.htm 60

89 Πίλαθαο 20: Γηακόξθσζε ηεο ηηκήο ηνπ CO 2 ( '2008/ ηόλν CO 2 ) Σενάρια χαμθλών εκπομπών Σενάριο αναφοράσ Πηγή: PRIMES Τομείσ ETS Τομείσ εκτόσ ETS Τομείσ ETS Τομείσ εκτόσ ETS ηελ αγνξά δηθαησκάησλ εθπνκπήο ζα έρεη παλεπξσπατθφ ραξαθηήξα θαη, επνκέλσο, ε ηζνξξνπία ηνπ ζα νδεγεί ζε εληαίεο ηηκέο CO 2 γηα ην ζχλνιν ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ξξνσζείηαη ε αχμεζε ηεο απφδνζεο ηεο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο, κέζσ ηεο ε- θαξκνγήο παθέηνπ κέηξσλ πνιηηηθήο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο θαη πξνψζεζεο απνδνηηθφηεξσλ ζπζθεπψλ θαη εμνπιηζκνχ ζε φινπο ηνπο ηνκείο, επηπιένλ απηψλ πνπ ελζσκαηψλνληαη ζην Πελάξην Αλαθνξάο. Ηδηαίηεξε έκθαζε δίδεηαη ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζηα θηήξηα κε βάζε εηδηθφ πξφγξακκα ελεξγεηαθήο αλαβάζκηζεο θαηνηθηψλ θαη θηεξίσλ ζε κεγάιε θιίκαθα, ψζηε ζηαδηαθά ηα θηήξηα λα πιεζηάζνπλ ηελ ε- λεξγεηαθή απφδνζε ησλ παζεηηθψλ ελεξγεηαθά θηεξίσλ. Γίλεηαη ε ππφζεζε φηη ζην πιαίζην Νδεγηψλ ηεο ΔΔ εθαξκφδνληαη α- πζηεξέο πξνδηαγξαθέο γηα ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε θάζε είδνπο ζπζθεπήο θαη βηνκεραληθνχ εμνπιηζκνχ, θαζψο θαη γηα ηα κεηαθνξηθά κέζα. Γηα ηνλ ηνκέα ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ γίλεηαη ε ππφζεζε φηη δηεηζδχνπλ δπλακηθά νη ελαιιαθηηθέο ηερλνινγίεο ρακειψλ ή κεδεληθψλ εθπνκπψλ θαη ηα βηνθαχζηκα σο απνηέιεζκα εηδηθψλ πνιηηηθψλ, φπσο ζέζπηζε απζηεξψλ νξίσλ εθπνκπήο αλά φρεκα (πνιχ ρακειφηεξσλ απφ ηα επίπεδα πνπ έρνπλ ηεζεί απφ ηελ Νδεγία γηα ην 2020), επηβνιή ππνρξεσηηθψλ πνζνζηψλ κείμεο βηνθαπζίκσλ δεχηεξεο γεληάο ζηα πεηξειαηνεηδή θαη πηνζέηεζε κέηξσλ ελίζρπζεο ησλ κέζσλ καδηθήο κεηαθνξάο. Γίλεηαη ε ππφζεζε φηη ηα βηνθαχζηκα ρξεζηκνπνηνχληαη θαη ζηα θαχζηκα αεξνπιάλσλ θαη πινίσλ ζε κεζνρξφληα θαη καθξνρξφληα πξννπηηθή. Καθξνρξφληα, ν ειεθηξηζκφο γίλεηαη ζηαδηαθά ε θχξηα πεγή ελέξγεηαο ζηηο νδηθέο κεηαθνξέο ράξηο ζηα κέηξα απηά θαη ράξηο ζηελ ηερλνινγηθή πξφνδν ζηνλ ηνκέα ησλ κπαηαξηψλ. Γηα ην ζθνπφ απηφ ηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ ππνζέηνπλ αλάπηπμε ζε επξεία θιίκαθα ησλ ζπζηεκάησλ επαλαθφξηηζεο ησλ νρεκάησλ ζε κεζνρξφληα πξννπηηθή, θνληά ζην 2020, θαζψο επίζεο γίλεηαη ε ππφζεζε εθηεηακέλεο εθαξκνγήο έμππλσλ κεηξεηψλ κε θαηάιιεια θίλεηξα ψζηε ε 61

90 επαλαθφξηηζε λα γίλεηαη ζε ψξεο ρακεινχ θνξηίνπ ζπζηήκαηνο. Ζ αλάπηπμε ηνπ ζπζηήκαηνο γίλεηαη κε επζχλε ηνπ Γηαρεηξηζηή Γηθηχνπ θαη ην θφζηνο αλαθηάηαη κέζσ εηδηθνχ ηέινπο. Γίλεηαη ε ππφζεζε φηη γηα ηελ πεξίνδν κεηά ην 2020 δελ ηίζεληαη δεζκεπηηθνί ζηφρνη γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο απφ ΑΞΔ. Νη κεραληζκνί ππνζηήξημεο ησλ ΑΞΔ παξακέλνπλ σο έρνπλ κέρξη ην 2020 θαη ζηαδηαθά κεηψλνληαη ζε έληαζε κέζα ζηελ επφκελε δεθαεηία ( ). Όκσο ιφγσ ηνπ εχξνπο ησλ ζηφρσλ γηα κείσζε ησλ εθπνκπψλ θαη ηεο ηηκνιφγεζεο ησλ εθπνκπψλ, νη ΑΞΔ ζπλερίδνπλ λα αλαπηχζζνληαη δπλακηθά κεηά ην 2020 θαη θζάλνπλ ζε επίπεδα ζαθψο κεγαιχηεξα ηνπ ζηφρνπ γηα ην Πε καθξνρξφλην νξίδνληα αλαπηχζζνληαη έμππλα δίθηπα ζηε ρακειή θαη κέζε ηάζε, ψζηε λα δηεπθνιπλζεί ε αλάπηπμε ζπζηεκάησλ ειεθηξνπαξαγσγήο ΑΞΔ ζε πνιχ κηθξή θιίκαθα. Αλαπηχζζνληαη επίζεο ζπζηήκαηα απνζήθεπζεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο, θπξίσο κέζσ αληιεηηθψλ ζπζηεκάησλ κε ηακηεπηήξεο θαη καθξνρξφληα κέζσ πδξνγφλνπ. Γίλεηαη ε ππφζεζε φηη ζρεηηθά κηθξέο πνζφηεηεο πδξνγφλνπ ζα κπνξνχλ λα παξάγνληαη καθξνρξφληα απφ ειεθηξφιπζε. Ρν πδξνγφλν ζα αλακηγλχεηαη κε θπζηθφ αέξην θαη ζα κπνξεί λα ηξνθνδνηεί αεξηνζηξφβηινπο ειεθηξνπαξαγσγήο. Κε ηνλ ηξφπν απηφ ην ζχζηεκα ειεθηξνπαξαγσγήο δηεπθνιχλεηαη ζηελ αλάπηπμε ΑΞΔ ζε κεγάιε θιίκαθα θαη ην πδξνγφλν δηαδξακαηίδεη ξφιν απνζεθεπηηθνχ κέζνπ. Απφ ηελ αλάιπζε κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα PRIMES γηα ηελ ΔΔ, πξνέθπςε κε ζαθήλεηα φηη γηα ηελ επίηεπμε ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο ειαρίζησλ εθπνκπψλ CO 2, πξέπεη ν ειεθηξηθφο ηνκέαο λα αλαδηαξζξσζεί ζηαδηαθά ψζηε ζρεδφλ λα κεδεληζζνχλ νη εθπνκπέο CO 2 αλά παξαγφκελε κνλάδα ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. 4.2 ελάξηα Υακειώλ Δθπνκπώλ Δπεηδή πθίζηαληαη αβεβαηφηεηεο ζρεηηθά κε ηε κειινληηθή δηάξζξσζε ηνπ ζπζηήκαηνο ειεθηξνπαξαγσγήο, ην νπνίν ζε θάζε πεξίπησζε πξέπεη καθξνρξφληα λα κεδελίζεη ηηο εθπνκπέο, αλαπηχρζεθαλ παξαιιαγέο ηνπ ελεξγεηαθνχ ζελαξίνπ ρακειψλ εθπνκπψλ αεξίσλ. Νη αβεβαηφηεηεο αλαθέξνληαη ζρεηηθά κε: α) ηα αλψηαηα φξηα ζπλεηζθνξάο ησλ ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή, ππφ ηελ πξνυπφζεζε δηαηήξεζεο απνδεθηνχ επηπέδνπ αμηνπηζηίαο ηνπ ζπζηήκαηνο, δεδνκέλνπ φηη ε παξαγσγή ΑΞΔ εμαξηάηαη απφ ηε δηαζεζηκφηεηα ηεο πξσηνγελνχο ελέξγεηαο θαη επνκέλσο έρεη ζηνραζηηθφ ραξαθηήξα, 62

91 β) ηε δπλαηφηεηα απνζήθεπζεο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζε γεσινγηθνχο ζρεκαηηζκνχο κεηά απφ δέζκεπζή ηνπ ζε κεγάιεο εγθαηαζηάζεηο θαχζεο νξπθηψλ θαπζίκσλ (θπξίσο ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή), δεδνκέλνπ φηη πθίζηαληαη αβεβαηφηεηεο ζρεηηθά κε ηηο γεσινγηθέο δπλαηφηεηεο ζηελ Διιάδα αιιά θαη ηελ απνδνρή ησλ αληίζηνηρσλ έξγσλ απνζήθεπζεο γ) ηε δπλαηφηεηα αλάπηπμεο ππξεληθψλ ζηαζκψλ ζηελ Διιάδα πνπ εγείξεη ζχλζεηα νηθνλνκηθά θαη νξγαλσηηθά δεηήκαηα θαζψο θαη πξνβιήκαηα ζρεηηθά κε ηε δηαρείξηζε απνβιήησλ. Ζ παξνχζα κειέηε δελ επηρεηξεί λα επηιχζεη ηηο αβεβαηφηεηεο, ηερληθνχ θαη πνιηηηθνχ ραξαθηήξα, νη νπνίεο ππεηζέξρνληαη ζρεηηθά κε ηηο επηινγέο απηέο. Αληί πξφηαζεο γηα πηνζέηεζε ζπγθεθξηκέλσλ επηινγψλ ζρεηηθά κε ηα δεηήκαηα απηά, ε παξνχζα κειέηε δηεξεπλά ηηο επηπηψζεηο ζην θφζηνο θαη ζηε δηάξζξσζε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο κέζσ ελαιιαθηηθψλ ζελαξίσλ ηα νπνία θαηά πεξίπησζε ππνζέηνπλ άξζε ησλ ζρεηηθψλ αβεβαηνηήησλ. Όπσο αλαθέξζεθε ζε πξνεγνχκελε ελφηεηα, αλαπηχρζεθαλ ηξία ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ ηα νπνία δηαθνξνπνηνχληαη ζρεηηθά κε ηε κειινληηθή δηάξζξσζε ηεο ε- ιεθηξνπαξαγσγήο ζρεδφλ κεδεληθψλ εθπνκπψλ: 1. Έλα ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ κε Γξάζεηο ζην πιαίζην ησλ ελαξίσλ Υακειώλ Δθπνκπώλ Απφ ηα απνηειέζκαηα ησλ ζελαξίσλ ρακειψλ εθπνκπψλ πξνθχπηεη ν παξαθάησ θαηάινγνο δξάζεσλ νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηε επίηεπμε ησλ ρακειψλ εθπνκπψλ θαη εθηηκήζεθαλ σο βέιηηζηεο ζε φιεο ηηο παξαιιαγέο ησλ ζελαξίσλ: βειηίσζε ελεξγεηαθήο απφδνζεο θηεξίσλ, ειεθηξηθψλ ζπζθεπψλ, βηνκεραληθψλ δηεξγαζηψλ, θ.ιπ., εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, ζε πνζνζηφ 20% κέρξη ην 2030 θαη 50% ην 2050 ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην «θακίαο πνιηηηθήο», ζπκκεηνρή ησλ ΑΞΔ ζηελ ηειηθή θαηαλάισζεο ελέξγεηαο, ζε πνζνζηφ άλσ ηνπ 20% ην 2030 θαη 35% ην 2050, έλαληη 13% ην 2010 ζπκκεηνρή ησλ ΑΞΔ ζηελ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο (14.5% ην 2010), ζε πνζνζηφ: 66% ην 2030 θαη 83% ην 2050, γηα ην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ» 47% ην 2030 θαη 43% ην 2050, γηα ην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη CCS» 49% ην 2030 θαη 51% ην 2050, γηα ην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» εμειεθηξηζκφ ησλ νδηθψλ κεηαθνξψλ, ζε πνζνζηφ 25% ην 2030 θαη 85% κέρξη ην 2050, παξαγσγή βηνθαπζίκσλ 500 ρηι. ηφλσλ (ηζνδπλάκνπ πεηξειαίνπ) ην 2030 θαη 2650 ρηι. ηφλσλ ην 2050 γηα αλάκεημε κε πεηξειαηνεηδή θίλεζεο, έλαληη 135 ρηι. ηφλσλ ην 2010 αλαβάζκηζε θαη επέθηαζε ησλ ππνδνκψλ γηα ηε δηαζχλδεζε ησλ λεζηψλ, ηνλ εμειεθηξηζκφ ησλ κεηαθνξψλ θαη ηελ ππνδνρή ΑΞΔ πνιχ κηθξήο θιίκαθαο ζηα δίθηπα ρακειήο ηάζεο. 63

92 πςειή δηείζδπζε ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή θαη αλάπηπμε ηερληθψλ απνζήθεπζεο, ζην νπνίν δελ ρξεζηκνπνηνχληαη ηερλνινγίεο ππξεληθήο ελέξγεηαο θαη ηερλνινγίεο δέζκεπζεο θαη απνζήθεπζεο άλζξαθα (CCS). Πηε ζπλέρεηα, ην ζελάξην απηφ ζα αλαθέξεηαη σο ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ». 2. Έλα ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ ζην ν- πνίν αλαπηχζζνληαη ηερλνινγίεο CCS κε απνζήθεπζε δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζε γεσινγηθνχο ζρεκαηηζκνχο ζηελ Διιάδα. Ζ ππξεληθή ελέξγεηα εμαθνινπζεί λα κελ εθαξκφδεηαη. Πηελ ζπλέρεηα, ην ζελάξην απηφ ζα αλαθέξεηαη σο ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη CCS». Νη ηερλνινγίεο CCS θαζψο θαη ην ζχζηεκα κεηαθνξάο θαη απνζήθεπζεο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζεσξείηαη φηη είλαη δηαζέζηκα ζηελ αγνξά απφ ην Έλα ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ ζην νπνίν γίλεηαη ε ππφζεζε φηη ππξεληθή ελέξγεηα κπνξεί λα αλαπηπρζεί ζηελ Διιάδα κεηά ην 2030, ρσξίο φκσο λα είλαη δηαζέζηκνη ρψξνη απνζήθεπζεο CO 2 απφ CCS. Πηελ ζπλέρεηα, ην ζελάξην απηφ ζα αλαθέξεηαη σο ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη ππξεληθά». Ζ πνζνηηθνπνίεζε ησλ ζελαξίσλ ρακειψλ εθπνκπψλ έγηλε κε ην καζεκαηηθφ ππφδεηγκα PRIMES θαη αληηζηνηρεί ζηνλ νδηθφ ράξηε πξνο ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηεο κείσζεο θαηά 80% ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ έσο ην 2050 ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. 4.3 Κεζνδνινγία πξνζνκνίσζεο ηεο πξνζπάζεηαο κείσζεο ησλ εθπνκπώλ Βαζηθφ θίλεηξν γηα ηε κεηάβαζε πξνο κηα νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ είλαη ε ζπλερήο αχμεζε ηεο ηηκήο ηνπ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα. Νη παξαγσγνί ελέξγεηαο θαινχληαη λα πιεξψλνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν γηα λα απνθηήζνπλ άδεηεο εθπνκπψλ. Ρν θφζηνο απηφ πνπ αλαιακβάλνπλ αληαλαθιάηαη ζηελ αχμεζε ησλ ηηκψλ ηεο ελέξγεηαο θαη κεηαθπιίεηαη ζηνπο θαηαλαισηέο. Νη παξαγσγνί ελέξγεηαο αλαδηακνξθψλνπλ ην κείγκα ε- λεξγεηαθψλ κνξθψλ γηα λα κεηψζνπλ ην θφζηνο θαη επνκέλσο δαπαλνχλ πεξηζζφηεξν ζε κνξθέο κε απμεκέλε θεθαιαηνπρηθή έληαζε αιιά κε κηθξφηεξε αλζξαθηθή έληαζε. Ζ αλαδηάξζξσζε κεηξηάδεη ηελ επίπησζε ζηηο ηηκέο ησλ παξαγσγψλ ελέξγεηαο. Νη θαηαλαισηέο αληηκεησπίδνπλ απμεκέλεο ηηκέο γηα ηελ ελέξγεηα αιιά θαη απμεκέλν θφζηνο απφ ηηο δηθέο ηνπο απεπζείαο εθπνκπέο. Θαηά ζπλέπεηα, αλαδηαηάζζνπλ ην κείγκα ελεξγεηαθψλ κνξθψλ, επηιέγνληαο κνξθέο κηθξφηεξεο αλζξαθηθήο έληαζεο θαη ηαπηφρξνλα πξνρσξνχλ ζε επελδχζεηο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο αιιά θαη ζε αγνξέο ζπζθεπψλ, εμνπιηζκψλ θαη νρεκάησλ πνπ έρνπλ κεγαιχηεξν θφζηνο αγνξάο αιιά κηθξφηεξν θφζηνο ιεηηνπξγίαο ιφγσ κεγα- 64

93 ιχηεξεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο θαη ιηγφηεξσλ εθπνκπψλ. Ρν ζχλνιν ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ αγνξά ελέξγεηαο δαπαλά πεξηζζφηεξα ρξήκαηα γηα θεθάιαην θαη ιηγφηεξα γηα ιεηηνπξγηθά έμνδα, ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο. Ζ απμεηηθή πνξεία ηεο ηηκήο ηνπ CO 2 δεκηνπξγεί θίλεηξα γηα ππνθαηάζηαζε ησλ π- θηζηάκελσλ ηερλνινγηψλ κε ηερλνινγίεο ρακειφηεξσλ εθπνκπψλ. Ζ ππνθαηάζηαζε δελ κπνξεί λα είλαη ηέιεηα, γη απηφ θαη ην ζπλνιηθφ θφζηνο ηεο ελέξγεηαο βξίζθεηαη απμεκέλν ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο. 4.4 Δμέιημε ηεο ηειηθήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο Ζ αλάιπζε επηβεβαηψλεη φηη ππάξρνπλ επξέα πεξηζψξηα κείσζεο ηεο θαηαλαιηζθφκελεο ελέξγεηαο. Πε απηφ ζπκβάιινπλ ε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο ζηα θηήξηα θαη νηθίεο, ε πξνψζεζε ηεο επηινγήο απνδνηηθφηεξσλ ζπζθεπψλ θαη εμνπιηζκψλ απφ ηνπο θαηαλαισηέο, ε δπλακηθή δηείζδπζε λέσλ ηερλνινγηψλ ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ θαη ε ππνθαηάζηαζε νξπθηψλ θαπζίκσλ απφ ηνλ ελεξγεηαθά απνδνηηθφηεξν ειεθηξηζκφ ζε φινπο ηνπο ηνκείο θαηαλάισζεο θαη ηδίσο ζηηο κεηαθνξέο. Ππγθξίλνληαο κε ηελ αλάιπζε γηα ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο δηαπηζηψλεηαη φηη επηηπγράλεηαη ζεκαληηθή κείσζε ηεο ηειηθήο θαηαλάισζεο ηφζν ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ φζν θαη ελ κέξεη ζην Πελάξην Αλαθνξάο (Ξίλαθαο 21). Ζ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο πεξηιακβάλεη δξάζεηο γηα απνδνηηθφηεξε ζέξκαλζε θαη ςχμε ζηα θηήξηα γξαθείσλ θαη ζηηο θαηνηθίεο, αιιά θαη ρξήζε πην απνδνηηθψλ ειεθ- Πίλαθαο 21: Δμνηθνλόκεζε ελέξγεηαο αλά ηνκέα ζε ζρέζε κε ην ζελάξην θακίαο πνιηηηθήο % μεταβολέσ από ςενάριο "καμίασ πολιτικήσ " Σενάριο «AΠΕ» Σενάριο αναφοράσ Τελική Κατανάλωςη Ενέργειασ Ενεργειοβόροσ βιομθχανία -8% -15% -35% -8% -14% -19% Μθ ενεργειοβόροσ μεταποίθςθ -10% -13% -36% -10% -13% -12% Οικιακόσ Τομζασ -11% -17% -43% -8% -15% -26% Τριτογενισ τομζασ -16% -25% -62% -11% -17% -24% Μεταφορζσ -12% -18% -45% -11% -16% -20% Οικίεσ και Κτήρια Υπηρεςιϊν Θζρμανςθ-Ψφξθ -10% -19% -50% -7% -14% -26% Ηλεκτρικζσ Χριςεισ -21% -25% -55% -17% -20% -26% Δείκτεσ Ενεργειακήσ Ζνταςησ Ενζργεια ανά τετρ. μζτρο Κτθρίων -7% -16% -48% -4% -12% -27% Κατανάλωςθ αυτοκινιτων ανά 100 χλμ. -17% -20% -46% -13% -15% -20% Κατανάλωςθ αεροπλάνων ανά 100 χλμ. -10% -14% -38% -10% -14% -14% Δείκτθσ Ειδικισ Ενεργ. Κατανάλωςθσ ςτθ βιομθχανία -9% -14% -35% -8% -14% -16% 65

94 εκατ. Επιβατο-χιλιόμ. Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα Γηάγξακκα 13: Γηάξζξσζε κεηαθνξηθνύ έξγνπ ηνπ ζηόινπ απηνθηλήησλ θαηά ηερλνινγία Σενάριο χαμηλϊν εκπομπϊν Τγραερίου ι μεκανίου Σενάριο Αναφοράσ 80 Επαναφορτιηόμενα Θλεκτρικά υμβατικά Τβριδικά Αυτοκίνθτα Ντιηελ Αυτοκίνθτα Βενηίνθσ ηξηθψλ ζπζθεπψλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο θαζψο θαη ζηνλ θσηηζκφ. Πεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ νη αληιίεο ζεξκφηεηαο γηα ζέξκαλζε, ςχμε θαη θάιπςε ζεξκηθψλ α- λαγθψλ ρακειήο ελζαιπίαο ζηα θηήξηα, ηηο θαηνηθίεο θαη ηε βηνκεραλία. Νη αληιίεο ζεξκφηεηαο ρξεζηκνπνηνχλ αέξα ή θαη γεσζεξκία ρακειήο ελζαιπίαο σο κέζν άληιεζεο αλαλεψζηκεο ελέξγεηαο. Ξαξά ην φηη ζην ζελάξην αλαθνξάο θαη ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ έρνπλ πηνζεηεζεί πεξίπνπ νη ίδηεο ξπζκίζεηο γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, παξαηεξείηαη κεγαιχηεξε εμνηθνλφκεζε ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ, ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Ζ δηαθνξά γηα ηηο θαηαλαιψζεηο ελέξγεηαο ζηε βηνκεραλία, ηα λνηθνθπξηά θαη ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα είλαη θπξίσο απνηέιεζκα ησλ πςειψλ ηηκψλ CO 2 θαη ηεο επηβνιήο ηνπο ζε φινπο ηνπο νηθνλνκηθνχο ηνκείο. Γηα ηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ, ε δηαθνξά απνδίδεηαη ζηε δπλακηθφηεξε δηείζδπζε ηνπ ε- ιεθηξηζκνχ ζηνλ ελ ιφγσ ηνκέα, ν νπνίνο είλαη ζεκαληηθά πεξηζζφηεξν απνδνηηθφο ελεξγεηαθά ζε ζρέζε ηφζν κε ηηο ζπκβαηηθέο ηερλνινγίεο φζν θαη κε ηερλνινγίεο π- βξηδηθψλ νρεκάησλ. Κεγάιεο εθηάζεσο είλαη νη αιιαγέο πνπ πξνβιέπνληαη εηδηθά γηα ηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ. Βξαρπρξφληα, ηα λέα απηνθίλεηα ζπκβαηηθήο ηερλνινγίαο ππνρξενχληαη λα δηαζέηνπλ βειηησκέλνπο θηλεηήξεο ψζηε νη εθπνκπέο ηνπο λα ζπλάδνπλ κε ηηο απαηηήζεηο ησλ θαλνληζκψλ ηεο ΔΔ. Πε κεζνρξφλην νξίδνληα πξσηαγσληζηνχλ ηα νρήκαηα κε πβξηδηθφ θηλεηήξα, ηα νπνία ζηαδηαθά ζα δηαζέηνπλ κπαηαξίεο πνπ ζα θνξηίδνληαη απφ ην δίθηπν ρακειήο ηάζεο. Ρέινο, ζε πην καθξνρξφλην νξίδνληα, επηθξαηνχλ ηα ειεθηξηθά νρήκαηα (βι. Γηάγξακκα 13). 66

95 Πεκαληηθή βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο πεξηιακβάλεηαη επίζεο ζηα ινηπά κεηαθνξηθά κέζα θαη ηδίσο ζηα θνξηεγά, πινία θαη αεξνπιάλα θαζψο θαη ρξήζε βηνθαπζίκσλ ζε αλάκημε κε πεηξειαηνεηδή θαχζηκα (Ξίλαθαο 22). Ν ίδηνο πίλαθαο θαηαδεηθλχεη ην ζεκαληηθφ ξφιν πνπ ε βηνκάδα θαιείηαη λα δηαδξακαηίζεη ζην πιαίζην ηνπ ζελαξίνπ ρακειψλ εθπνκπψλ. Λέεο ηερλνινγίεο επεμεξγαζίαο βηνκάδαο θαη απνβιήησλ αλακέλεηαη λα θζάζνπλ ζε εκπνξηθή σξηκφηεηα πξν ηνπ 2020 (π.ρ. ηερλνινγία Fischer-Troops) θαη λα εθαξκνζζνχλ ζε βηνκεραληθή θιίκαθα ψζηε λα αμηνπνηήζνπλ ιηγλνθπηηαξηθέο θαιιηέξγεηεο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ ζε κεγάιε θιίκαθα ζηελ ειιεληθή γεσξγία, ρσξίο παξελέξγεηεο γηα ηελ παξαγσγή ηξνθίκσλ θαη ρσξίο ζεκαληηθέο εθπνκπέο θαηά ηε δηαδηθαζία ζπιινγήο θαη επεμεξγαζίαο ηεο βηνκάδαο. Ζ βηνκάδα ζα απνηειέζεη έλα λέν ζεκαληηθφ ηνκέα δξαζηεξηφηεηαο πνπ ζα βνεζήζεη ηε γεσξγία θαη ζα δεκηνπξγήζεη πνιιέο λέεο ζέζεηο εξγαζίαο. Ρν κίγκα θαπζίκσλ ηεο ηειηθήο ελεξγεηαθήο θαηαλάισζεο δηακνξθψλεηαη σο εμήο: H δπλακηθή δηείζδπζε ηεο ρξήζεο ηνπ ειεθηξηζκνχ ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ νδεγεί καθξνπξφζεζκα ζε νπζηψδε κεηαβνιή ηνπ κίγκαηνο ηεο ε- λεξγεηαθήο θαηαλάισζεο. Ν ειεθηξηζκφο ππνθαζηζηά θπξίσο ην πεηξέιαην, ιφγσ ηνπ εμειεθηξηζκνχ ηνπ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ. Ζ ρξήζε ΑΞΔ απμάλεηαη ζεκαληηθά ζε ζχγθξηζε κε ην Πελάξην Αλαθνξάο, θπξίσο ζηηο θαηαλαιψζεηο ελέξγεηαο ζηε βηνκεραλία, ηα λνηθνθπξηά θαη ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, π.ρ. κε ηε ρξήζε ειηα- Πίλαθαο 22: Θαηαλάισζε βηνκάδαο ζε δηάθνξεο κνξθέο θαη ηνκείο (χιλ. τ.ι.π.) ενάριο χαμθλϊν εκπομπϊν ενάριο Αναφοράσ Καφςιμα Μεταφορϊν Βιο-βενηίνθ Βιο-ντιηελ Βιο-κθροηίνθ Βιο-καφςιμα πλοίων Καφςιμα για Θλεκτριςμό και Ατμό τερει Βιομάηα Απόβλθτα Βιο-αζριο Βιομάηα ςε λοιποφσ τομείσ φνολο Βιομάηασ % βιοκαυςίμων ςτα υγρά καφςιμα μεταφορϊν 4.3% 4.5% 33.0% 4.7% 4.9% 4.7% 67

96 θψλ ζπζηεκάησλ ή θαχζε βηνκάδαο γηα ζέξκαλζε θαη άιιεο ρξήζεηο. Ζ θαηαλάισζε βηνθαπζίκσλ απμάλεηαη ζηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ, ηφζν ζην πιαίζην ηεο επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ γηα ην 2020 φζν θαη ζηε ζπλέρεηα, θζάλνληαο ην 33% ην Ρν κεξίδην ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ είλαη ζεκαληηθφ ζηηο ηειηθέο θαηαλαιψζεηο ελέξγεηαο, αλ θαη ε απμεηηθή ηνπ πνξεία αλαθφπηεηαη καθξνπξφζεζκα ιφγσ ηεο δπλακηθήο δηείζδπζεο ηνπ ειεθηξηζκνχ. Ν ειεθηξηζκφο γίλεηαη ε θπξίαξρε κνξθή ελέξγεηαο ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ. Θαζψο ε δηαδηθαζία ηεο ππνθαηάζηαζεο γίλεηαη παξάιιεια κε ηελ εληππσζηαθή βειηίσζε ηεο ελεξγεηαθήο απφδνζεο, επηηπγράλεηαη ζεκαληηθή εμνηθνλφκεζε ηφζν ελέξγεηαο φζν θαη ειεθηξηζκνχ, ηδίσο ζηηο θαηαλαιψζεηο ελέξγεηαο ζηε βηνκεραλία, ηα λνηθνθπξηά θαη ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα. Πηνλ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ ε δηείζδπζε ηνπ ειεθηξηζκνχ είλαη ξαγδαία, θζάλνληαο ηηο 5.4 ΡWh ην 2030 θαη ηηο 17 TWh ην Ζ δηείζδπζε απηή βειηηψλεη ζεκαληηθά θαη ηελ ελεξγεηαθή απφδνζε ηνπ ηνκέα ησλ κεηαθνξψλ θαη αληηζηαζκίδεη ηελ εμνηθνλφκεζε ειεθηξηζκνχ ζηνπο ινηπνχο ηνκείο, φπσο αλαιχζεθε θαη πξνεγνπκέλσο. 4.5 Δμέιημε ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο ζηα ζελάξηα ρακειώλ εθπνκπώλ ελάξην ρακειώλ εθπνκπώλ «ΑΠΔ» Πηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ ε ειεθηξνπαξαγσγή ζρεδφλ κεδελίδεη ηηο εθπνκπέο ηεο καθξνρξφληα. Θαζψο ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ» δελ ππάξρεη δπλαηφηεηα αμηνπνίεζεο ηερλνινγηψλ δέζκεπζεο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα νχηε ππξεληθψλ, ε απεμάξηεζε ηεο παξαγσγήο ειεθηξηζκνχ απφ ην CO 2 επηβάιιεη λα ζπξξηθλσζεί δξαζηηθά ε ζπκκεηνρή ησλ ζηαζκψλ νξπθηψλ θαπζίκσλ. Ωο απνηέιεζκα απηνχ (βι. Γηάγξακκα 14), νη ΑΞΔ αλαπηχζζνληαη σο ε θχξηα πεγή ειεθηξνπαξαγσγήο κε ζπκπιεξσκαηηθή ζπλεηζθνξά απφ κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ νη νπνίεο είλαη απαξαίηεηεο γηα ηε δηαζθάιηζε αμηφπηζηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ ζπζηήκαηνο θαη γηα ιφγνπο εθεδξείαο. Θαηά ηελ πεξίνδν κεηά ην 2035 θαη ζηαδηαθά, πδξνγφλν απφ ειεθηξφιπζε δηνρεηεχεηαη ζηελ παξνρή θπζηθνχ αεξίνπ (κέρξη 35%) πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή. Κε ηνλ ηξφπν απηφ εμαζθαιίδεηαη εκκέζσο απνζήθεπζε ηεο παξαγφκελεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΞΔ. Νη ΑΞΔ αλαπηχζζνληαη θαη ζε απνθεληξσκέλε βάζε κέζσ κηθξνχ κεγέζνπο θσηνβνιηατθψλ θαη αηνιηθψλ πνπ ζπλδένληαη ζηε ρακειή ηάζε. Έμππλα δίθηπα δηαζθαιίδνπλ ηελ αμηφπηζηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο δηαλνκήο. Νη ΑΞΔ γίλνληαη ε βαζηθή ζπληζηψζα παξαγσγήο ήδε απφ ην 2020, θζάλνληαο ην 2050 ηηο 85.6 TWh (83% ηεο ζπλνιηθήο ειεθηξνπαξαγσγήο). Κεγαιχηεξν κεξίδην ηεο παξαγσγήο απφ ΑΞΔ έρνπλ νη αηνιηθνί 68

97 Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα Γηάγξακκα 14: Γηάξζξσζε Ζιεθηξνπαξαγσγήο ζην ζελάξην ρακειώλ εθπνκπώλ "ΑΠΔ" Εγκατεςτημζνη Ιςχφσ (αποδιδόμενη ςε MW) Λοιπζσ ΑΠΕ Τδροθλεκτρικά Βιομάηα-Απόβλθτα Πετρελαίου Αερίου Λιγνιτικζσ Πυρθνικά Αιχμι Φορτίου Εγκατεςτημζνη Ιςχφσ ΑΠΕ ( MW) Γεωκερμία Βιομάηα-Απόβλθτα Θλιακι ενζργεια Θαλάςςια αιολικά Επίγεια αιολικά Ροι ποταμοφ Τδροθλεκτρικά χωρίσ άντλθςθ Με ταμιευτιρα Παραγωγή Ηλεκτριςμοφ (αποδιδόμενη ςε GWh) Λοιπζσ ΑΠΕ Τδροθλεκτρικά Βιομάηα-Απόβλθτα Πετρελαίου Αερίου Λιγνιτικζσ Πυρθνικά Παραγωγή Ηλεκτριςμοφ από ΑΠΕ (GWh) Γεωκερμία Βιομάηα-Απόβλθτα Θλιακι ενζργεια Θαλάςςια αιολικά Επίγεια αιολικά Ροι ποταμοφ Τδροθλεκτρικά χωρίσ άντλθςθ Με ταμιευτιρα ζηαζκνί πνπ παξάγνπλ ην 44.9% ηεο ζπλνιηθήο ειεθηξνπαξαγσγήο ην 2050 απφ εγθαηεζηεκέλε ηζρχ 17.5 GW (εθ ησλ ν- πνίσλ 4.6 GW ζαιάζζηα αηνιηθά), ελψ ζεκαληηθφ κεξίδην έρνπλ επίζεο ηα θσηνβνιηατθά (18.4% ηεο ζπλνιηθήο ειεθηξνπαξαγσγήο θαη ηζρχο 11 GW ην 2050). Ρα ζεξκηθά ειηαθά ζπζηήκαηα θζάλνπλ ηα 628 MW ην Ζ βηνκάδα θαη ηα απφβιεηα θζάλνπλ ην 9.7% κε ηζρχ 2.4 GW ην Δπίζεο, ν ξφινο ηεο βηνκάδαο είλαη ζεκαληηθφο ζηελ παξαγσγή αηκνχ απφ ιέβεηεο ηεο βηνκεραλίαο, καδί κε ην θπζηθφ αέξην. Ρέινο, ην γεσζεξκηθφ δπλακηθφ ηεο ρψξαο αμηνπνηείηαη ζε κεγάιν βαζκφ ήδε απφ ην 2015, ζπκκεηέρνληαο ζηελ παξαγσγή ε- 69

98 Τδροθλ. Αιολικά Θλιακά Γεωκερμία Βιομάηα Λιγνίτθσ Πετρζλαιο Φ. Αζριο Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα Γηάγξακκα 15: Κεηαβνιέο ζηελ Ηζρύ ησλ Κνλάδσλ ζην ζελάξην "ΑΠΔ" από ην ελάξην Αλαθνξάο (MW) ζφηεξν απφ 50% ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο, φκσο ην κέγεζνο ηεο εγθαηεζηεκέλεο ηζρχνο κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ κεηψλεηαη ιηγφηεξν ιφγσ ηνπ ξφινπ ησλ κνλάδσλ απηψλ γηα ηελ εθεδξεία ηνπ ζπζηήκαηνο. Ρν 2050, ην θπζηθφ αέξην ζπκκεηέρεη ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζε πνζνζηφ 17% ελψ ην 2030 ην πνζνζηφ απηφ είλαη 31%. Ζ παξαγσγή ειεθηξηζκνχ απφ ζηαζκνχο πεηξειαίνπ κεηψλεηαη ζηηο 100 GWh ην 2050 (1260 GWh ην 2030) δεδνκέλνπ φηη πξνβιέπεηαη ε πιήξεο δηαζχλδεζε ησλ λεζηψλ. Ζ ειεθηξνπαξαγσγή απφ ιηγλίηε κεδελίδεηαη κεηά ην Πην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ» κεγάιεο ζεκαζίαο είλαη ηα ζπζηήκαηα α- πνζήθεπζεο, ηα νπνία γηα κελ ηα πδξνειεθηξηθά κε άληιεζε ε ηζρχο ηνπο θζάλεη ηα 1900 MW, ελψ ηα ζπζηήκαηα πδξνγφλνπ αλαπηχζζνληαη κεηά ην 2035 θαη α- πνξξνθνχλ ην 2050 πεξίπνπ 16 GWh ε- ιεθηξηθήο ελέξγεηαο ην ρξφλν γηα παξαγσγή πδξνγφλνπ. Ρα πδξνειεθηξηθά, νη ζεξ- ιεθηξηζκνχ ζε πνζνζηφ 3.3% ην 2050, κε εγθαηεζηεκέλε ηζρχ 442 ΚW e. Ν ξφινο ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ είλαη πνιχ ζεκαληηθφο ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ», αθελφο επεηδή είλαη θαχζηκν ρακειήο εληάζεσο εθπνκπψλ ζε ζρέζε κε ηα ππφινηπα νξπθηά θαχζηκα, ελψ παξάιιεια κπνξεί λα ζηεξίμεη ηε δηείζδπζε ησλ ΑΞΔ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ιφγσ ηεο επειημίαο αλφδνπ ηζρχνο αιιά θαη ιφγσ ηεο ρακειήο έληαζεο θεθαιαίνπ, νπφηε πξνζθέξεηαη γηα επελδχζεηο ζε ζηαζκνχο εθεδξείαο. Ζ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ θπζηθφ αέξην ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ» κεηψλεηαη κεηά ην 2030 πεξηζ- Πίλαθαο 23: Γείθηεο ιεηηνπξγίαο ζπζηήκαηνο ζην ζελάξην "ΑΠΔ" % ΑΠΕ ςτο ςφνολο Ιςχφοσ % ΑΠΕ ςτο ςφνολο Ενζργειασ % ςτοχαςτικζσ ΑΠΕ % παραγωγισ από μονάδεσ βάςθσ % παραγωγισ από φυς. Αζριο % Ιςχφοσ με Φυς. Αζριο Περικϊριο Εφεδρείασ (%)

99 κηθέο κνλάδεο θαη ηα ζπζηήκαηα απνζήθεπζεο επαξθνχλ ην 2050 γηα λα θαιχςνπλ ηε κέγηζηε αηρκή θνξηίνπ ησλ πεξίπνπ 21 GW. Γηα ηελ αμηφπηζηε θάιπςε ησλ δηαθπκάλζεσλ θνξηίνπ γίλεηαη ε ππφζεζε φηη νη εηζαγσγέο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο πξνζθέξνπλ ζεκαληηθή επειημία ιφγσ ζπληνληζκέλεο εμηζνξξφπεζεο θνξηίνπ ζηελ πεξηθεξεηαθή αγνξά. Ζ πξνζνκνίσζε δηαζθαιίδεη ηελ αμηφπηζηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ζπλδπάδνληαο ηηο επέιηθηεο κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ κε ηα απνζεθεπηηθά ζπζηήκαηα (Ξίλαθαο 23). Πην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ» πεξηιακβάλεηαη ε αλάπηπμε ειεθηξνπαξαγσγηθψλ ΑΞΔ ζε πνιχ κηθξή θιίκαθα (κηθξά αηνιηθά, 400 MW ην 2050 θαη θσηνβνιηατθά ζηηο νηθίεο θαη ηα θηήξηα, MW ην 2050), ηα νπνία ζπλδένληαη ζηε ρακειή ηάζε. Ν ξφινο ησλ έμππλσλ δηθηχσλ θαη άιισλ εληζρχζεσλ θαη επελδχζεσλ ζην ζχζηεκα δηαλνκήο είλαη πξνυπφζεζε γηα ηελ αλάπηπμε απηήο ηεο ρξήζεο ΑΞΔ. Ρν ζελάξην ππνζέηεη εκπνξηθή θαη ηερλνινγηθή σξηκφηεηα ησλ ζπζηεκάησλ απηψλ ζε ρξνληθφ νξίδνληα πξν ηνπ O Ξίλαθαο 24 παξνπζηάδεη ηηο πξνβνιέο ηνπ ζελαξίνπ «ΑΞΔ» ζρεηηθά κε ηα θαχζηκα ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή. Αμηνζεκείσηε είλαη ε απεμάξηεζε απφ ιηγλίηεο θαη πεηξέιαην, θαζψο θαη ε ζπγθξάηεζε ησλ θαηαλαιψζεσλ θπζηθνχ αεξίνπ ζε ρακειά επίπεδα, ζπγθξηηηθά κε ην Πελάξην Αλαθνξάο, θαη ε ζεκαληηθή αλάπηπμε ηεο βηνκάδαο ζε δηάθνξεο κνξθέο, ε θαηαλάισζε ηεο ν- πνίαο ην 2050 θζάλεη ηα ζεκεξηλά επίπεδα θαηαλάισζεο πεηξειαίνπ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ελάξην ρακειώλ εθπνκπώλ «ΑΠΔ θαη CCS» Ρν ζελάξην απηφ ππνζέηεη δηαζεζηκφηεηα απνζήθεπζεο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζε γεσινγηθνχο ζρεκαηηζκνχο (ζηε Βφξεηα Διιάδα, ζηελ πεξηνρή Γπηηθήο Καθεδνλίαο θαη ζηελ πεξηνρή ηεο Θαβάιαο), θαζψο θαη εκπνξηθή σξίκαλζε ησλ ηερλνινγηψλ δέζκεπζεο CO 2 ζε κεγάινπο ζηαζκνχο θαχζεο νξπθηψλ θαπζίκσλ. Πίλαθαο 24: Θαύζηκα ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζην ζελάξην "ΑΠΔ" χιλ. τιπ Λιγνίτθσ Πετρζλαιο Φυςικό αζριο τερεά απόβλθτα Αζρια απόβλθτα Βιο-αζριο τερει βιομάηα Βιο-πετρζλαιο Γεδνκέλεο ηεο ππφζεζεο απηήο, ε νηθνλνκηθή βειηηζηνπνίεζε ηεο κειινληηθήο εμέιημεο ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο, κε πξννπηηθή βεβαίσο ηνλ ζρεδφλ κεδεληζκφ ησλ εθπνκπψλ CO 2 ζηελ αηκφζθαηξα, δίδεη δηαθνξεηηθά απνηειέζκαηα απφ απηά γηα ην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ». Ζ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο κε δέζκεπζε CO 2 71

100 αλαπηχζζεηαη ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη CCS» θαη αληίζηνηρα κεηψλεηαη ε αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ». Γίλεηαη ε ππφζεζε φηη κνλάδα ιηγλίηε κε CCS κπνξεί λα εληαρζεί ζην ζχζηεκα ιίγν πξηλ ην Σάξηο ζηελ ηερλνινγία CCS εληάζζνληαη ην 2025 ζην ζχζηεκα 2500 MW (απνδηδφκελε ηζρχο) ιηγληηηθψλ κνλάδσλ κε CCS, νη νπνίεο αληηθαζηζηνχλ παιαηέο κνλάδεο. Κε ηνλ ηξφπν απηφ επαλέξρεηαη ε ζπλνιηθή ηζρχο ιηγληηηθψλ κνλάδσλ ην 2025 πεξίπνπ ζηα επίπεδα ηνπ Πηε ζπλέρεηα ε ζπλνιηθή ηζρχο κεηψλεηαη ζηα 3500 MW (απνδηδφκελε ηζρχο) ιφγσ παχζεο ιεηηνπξγίαο παιαηψλ κνλάδσλ. Ξξηλ ην 2045 ην ζελάξην πξνβιέπεη έληαμε λέαο ιηγληηηθήο ηζρχνο κε CCS ηεο ηάμεο ησλ 1000 MW θαη θαηφπηλ πξηλ ην 2050 ηελ έληαμε λέαο κνλάδαο 1100 MW κε CCS. Γηα ην 2050, ην ζελάξην πξνβιέπεη ιεηηνπξγία ιηγληηηθήο ηζρχνο 5450 MW (απνδηδφκελε ηζρχο) εθ ησλ νπνίσλ 4500 MW κε CCS. Νη επελδπηηθέο απηέο απνθάζεηο νδεγνχληαη θπξίσο απφ ηελ ηηκή ησλ δηθαησκάησλ εθπνκπήο δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα ζηνλ κεραληζκφ ETS, ε νπνία δηακνξθψλεηαη ζηα 38 /ηφλν CO 2 γηα ην 2025 (ζην πιαίζην ηνπ Δπξσπατθνχ ζελαξίνπ πξνο ηελ νηθνλνκία ρακειψλ εθπνκπψλ). Ζ ηηκή απηή είλαη ν- ξηαθή ζρεηηθά κε ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηεο επηινγήο κνλάδσλ κε CCS, ε νπνία φκσο επλνείηαη απφ ην ρακειφ θφζηνο ηνπ ιηγλίηε ζηελ Διιάδα. Ζ ηηκή ησλ δηθαησκάησλ δηακνξθψλεηαη άλσ ησλ 60 /ηφλν CO 2 πξηλ ην 2030 θαη κεηά, νπφηε βεβαίσο ε ηερλνινγία CCS είλαη αλακθηζβήηεηα αληαγσληζηηθή. Δπνκέλσο αθφκα θαη αλ ε έληαμε ηεο λέαο ηζρχνο ιηγληηηθψλ κνλάδσλ κε CCS δελ γίλεη πξηλ ην 2025, ζα γίλεη ζίγνπξα ακέζσο κεηά ην 2025, ζην πιαίζην ησλ ππνζέζεσλ ηνπ ζελαξίνπ «ΑΞΔ θαη CCS». Πε αληίζεζε κε ην ζελάξην «ΑΞΔ» αιιά θαη κε ην Πελάξην Αλαθνξάο, ε παξαγσγή απφ ιηγλίηε δηαηεξεί ζεκαληηθφ κεξίδην ζηε ζπλνιηθή ειεθηξνπαξαγσγή ηνπ ζελαξίνπ «ΑΞΔ θαη CCS». Ρν κεξίδην απηφ δηαηεξείηαη πεξίπνπ κεηαμχ 22 θαη 25% ζην δηάζηεκα , έλαληη 51% ζήκεξα, θαη θζάλεη ην 32.6% ην Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζελαξίσλ πξνθχπηεη φηη ζην πιαίζην ηνπ ζηφρνπ κεδεληζκνχ ησλ εθπνκπψλ απφ ηελ ειεθηξνπαξαγσγή, ε ζηξαηεγηθή δηαηήξεζεο ησλ ιηγληηψλ ζην κέιινλ είλαη δπλαηή κφλν εθφζνλ γίλεη α- πνδεθηή ε απνζήθεπζε CO 2 θαη αλαπηπρζεί ε ηερλνινγία CCS. Βεβαίσο ζα απαηηεζεί ε απφζπξζε φισλ ησλ πθηζηακέλσλ ζήκεξα κνλάδσλ θαη ε θαηαζθεπή ζην κέιινλ κνλάδσλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά κε ηε ηερλνινγία CCS. Ρν κεξίδην ησλ κνλάδσλ CCS ζηε ζπλνιηθή αθαζάξηζηε ειεθηξνπαξαγσγή πξνβιέπεηαη λα θπκαλζεί κεηαμχ 28% έσο 38% θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα Πην ζελάξην «ΑΞΔ θαη CCS» πεξίπνπ 23 εθαη. 72

101 Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα ηφλνη CO 2 ζα απνζεθεχνληαη ην ρξφλν απφ ην 2025 θαη κεηά, κε κηθξή άλνδν καθξνρξφληα κέρξη ηνπο 36 εθαη. ηφλνπο ην Θαηά ηελ πεξίνδν εθηηκάηαη φηη ζα απνζεθεπζνχλ ζπλνιηθά πεξίπνπ 710 εθαη. ηφλνη CO 2. Νη ΑΞΔ εμαθνινπζνχλ λα έρνπλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζην ζελάξην απηφ (Γηάγξακκα 16), αιιά ε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή κφιηο μεπεξλά ην 51% (ην 2035), ελψ ην 2050 κεηψλεηαη ε- ιαθξά ζην 47.5% ιφγσ ηεο επέθηαζεο ησλ κνλάδσλ κε CCS. Ζ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΞΔ ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη CCS» είλαη πα- Γηάγξακκα 16: Γηάξζξσζε Ζιεθηξνπαξαγσγήο ζην ζελάξην ρακειώλ εθπνκπώλ "ΑΠΔ θαη CCS" Εγκατεςτημζνη Ιςχφσ (αποδιδόμενη ςε MW) Λοιπζσ ΑΠΕ Εγκατεςτημζνη Ιςχφσ ΑΠΕ (MW) Γεωκερμία Τδροθλεκτρικά Βιομάηα-Απόβλθτα Βιομάηα-Απόβλθτα Πετρελαίου Θλιακι ενζργεια Θαλάςςια αιολικά Αερίου Λιγνιτικζσ Πυρθνικά Αιχμι Φορτίου Επίγεια αιολικά Ροι ποταμοφ Τδροθλεκτρικά χωρίσ άντλθςθ Με ταμιευτιρα Παραγωγή Ηλεκτριςμοφ (αποδιδόμενη ςε GWh) Λοιπζσ ΑΠΕ Παραγωγή Ηλεκτριςμοφ από ΑΠΕ (GWh) Γεωκερμία Βιομάηα-Απόβλθτα Τδροθλεκτρικά Βιομάηα-Απόβλθτα Πετρελαίου Θλιακι ενζργεια Θαλάςςια αιολικά Αερίου Επίγεια αιολικά Λιγνιτικζσ Ροι ποταμοφ Πυρθνικά Τδροθλεκτρικά χωρίσ άντλθςθ Με ταμιευτιρα 73

102 Πίλαθαο 25: Γείθηεο ιεηηνπξγίαο ζπζηήκαηνο ζην ζελάξην "ΑΠΔ θαη CCS" % ΑΠΕ ςτο ςφνολο Ιςχφοσ % ΑΠΕ ςτο ςφνολο Ενζργειασ % ςτοχαςτικζσ ΑΠΕ % παραγωγισ από μονάδεσ βάςθσ % παραγωγισ από φυς. Αζριο % Ιςχφοσ με Φυς. Αζριο Περικϊριο Εφεδρείασ (%) Πίλαθαο 26: Θαύζηκα ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζην ζελάξην "ΑΠΔ θαη CCS" Όπσο θαη ζηα πξνεγνχκελα ζελάξηα, νη κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ επηηεινχλ ζεκαληηθφ ξφιν γηα ηελ επζηάζεηα ηνπ ζπζηήκαηνο θαη ηελ θάιπςε ησλ δηαθπκάλζεσλ θνξηίνπ. Νη απαηηήζεηο γηα κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ πεξηνξίδνληαη ζε ζχγθξηζε κε ην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «AΞΔ», θαζψο πιένλ κπνξνχλ θαη ζηαζκνί ζηεξεψλ θαπζίκσλ λα ζηεξίμνπλ ηελ ε- θεδξεία ηνπ ζπζηήκαηνο, ρσξίο λα επηβαξχλεηαη ην ελεξγεηαθφ ζχζηεκα κε εθπνκπέο. Ζ ειεθηξνπαξαγσγή απφ θπζηθφ αέξην δηαηεξεί κεξίδην γχξσ ζην 20% ζε νιφθιεξε ηε ρξνληθή πεξίνδν ηεο πξνβνιήο. Ζ θαηαλάισζε θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή παξακέλεη ζε ζρεηηθά ρακειά επίπεδα, ζπγθξηηηθά κε ην χιλ. τιπ Λιγνίτθσ Πετρζλαιο Φυςικό αζριο τερεά απόβλθτα Αζρια απόβλθτα Βιο-αζριο τερει βιομάηα Βιο-πετρζλαιο ξφκνηα ζε κέγεζνο θαη δνκή κε ην ζελάξην αλαθνξάο. Ρα αηνιηθά πξνβιέπεηαη λα θζάζνπλ ηα 7.4 GW ην 2020 θαη λα ππεξβνχλ ηα 10 GW καθξνρξφληα. Ρα ειηαθά ζπζηήκαηα πξνβιέπεηαη λα ππεξβνχλ ηα 5 GW καθξνρξφληα απφ 2.5 GW ην Θαη ζην ζελάξην απηφ πξνβιέπεηαη ε ζεκαληηθή αλάπηπμε κνλάδσλ βηνκάδαο θαη απνβιήησλ θαζψο θαη γεσζεξκίαο. ζελάξην αλαθνξάο, φκσο ζπγθξίζηκα κε απηά ηνπ ζελαξίνπ «ΑΞΔ» (Ξίλαθαο 26). Ζ ηζρχο κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ ζην πιαίζην ηνπ ζελαξίνπ «ΑΞΔ θαη CCS» είλαη ζεκαληηθά κηθξφηεξε απφ απηή ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο: 2300 MW κηθξφηεξε ην 2030 θαη 8500 MW κηθξφηεξε ην Ν ηζρχο απηή είλαη κηθξφηεξε κφλν θαηά 1000 MW (ην 2030 θαη ην 2050) ζην ζελάξην «ΑΞΔ θαη CCS» απφ ηελ ηζρχ κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ ζην ζελάξην «ΑΞΔ». Νη ιφγνη πνπ εμεγνχλ ηελ κεγάιε απφθιηζε ζηελ ηζρχ κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ θαη ησλ ηξηψλ παξαιιαγψλ ηνπ ζελαξίνπ ρακειψλ εθπνκπψλ απφ ην ζελάξην αλαθνξάο ζρεηίδνληαη κε ηε δήηεζε θαη ηε κνξθή ηεο θακπχιεο θνξηίνπ ειεθηξηθήο ελέξγεηαο. Πηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο είλαη ζεκαληηθά κεγαιχηεξε απφ φηη ζην ζελάξην αλαθνξάο, κε απνηέιεζκα ε αηρκή θνξηίνπ λα είλαη 1250 MW κηθξφηεξε ην 2030 θαη άλσ ησλ 5000 MW κηθξφηεξε ην Δπηπιέ- 74

103 Μονάδεσ Φ. Αερίου Λιγνιτικζσ μονάδεσ Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα θαη ζηε ρξήζε ησλ ενάριο "ΑΠΕ" κνλάδσλ κε ηερληθά απνδεθηφ ενάριο Αναφοράσ βαζ- νλ, ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ νη νδηθέο κεηαθνξέο εμειεθηξίδνληαη ζηαδηαθά θαη, ζχκθσλα κε ηελ ππφζεζε πνπ έρεη γίλεη, ε επαλαθφξηηζε ησλ ζπζζσξεπηψλ ιακβάλεη ρψξα ζε πεξηφδνπο θνξηίνπ βάζεο, ράξηο ζε έμππλνπο κεηξεηέο θαη θαηάιιεια θίλεηξα. Ωο απνηέιεζκα πξνθχπηεη κφ ρξεζηκνπνίεζεο θαη έηνο. Γελ ζπκβαίλεη ην ίδην ζηα άιια ζελάξηα, πεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο. Πρεηηθά κε ηηο κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ, ηφζν ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ φζν θαη ζην ζελάξην αλαθνξάο πξνβιέπεηαη κείσζε ηνπ βαζκνχ ρξεζηκνπνίεζήο ηνπο πνπ θζάλεη βειηίσζε ηνπ κέζνπ ζπληειεζηή ζε επίπεδα θάησ ηνπ ελφο ηξίηνπ ησλ σ- θνξηίνπ ηεο δήηεζεο ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ (π.ρ. 61.5% ην 2030 θαη 73.3% ην 2050) ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο (57.7% ην 2030 θαη 57% ην 2050). Δπεηδή νη κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ είλαη απηέο πνπ θπξίσο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα εθεδξεία, ιφγσ επειημίαο θαη ρακεινχ θφζηνπο ξψλ ηνπ έηνπο. Δπνκέλσο, ε απαξαίηεηε επηπιένλ ηζρχο ζε κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ πξέπεη λα αλαπηπρζεί κε ηερλνινγίεο πνπ βαζίδνληαη είηε ακηγψο ζε αεξηνζηξφβηινπο είηε ζε ζπλδπαζκέλνπο θχθινπο κε κεγάιε επειημία αλφδνπ-θαζφδνπ θαη ρακειά ηερληθά ειάρηζηα (βι. Γηάγξακκα 17). επέλδπζεο, ε εμνκάιπλζε ησλ δηα- θπκάλζεσλ ηεο θακπχιεο θνξηίνπ θαζψο θαη ε εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ επηηξέπνπλ ηελ αλάπηπμε κηθξφηεξεο ηζρχνο κνλάδσλ θπζηθνχ αεξίνπ ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην Νη ζσξεπηηθέο εθπνκπέο CO 2 απφ ηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη CCS» είλαη κεησκέλεο θαηά 14% ηελ πεξίνδν αιιά απμεκέλεο θαηά 20% ηελ πεξίνδν ζε ζχγθξηζε κε ην ζελάξην ρακειψλ αλαθνξάο. Γηάγξακκα 17: Κέζε ιεηηνπξγία ζεξκηθώλ κνλάδσλ ζηα ζελάξηα Όπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο ε ιςοδφναμεσ ϊρεσ λειτουργίασ κατ' ζτοσ ηερλνινγία CCS ζπκβάιιεη ζηε ενάριο "ΑΠΕ και CCS" δηαηήξεζε ηεο 2005 ενάριο "ΑΠΕ" 2020 ζηξαηεγηθήο πνπ ενάριο Αναφοράσ 2030 βαζίδεηαη ζηνπο 2050 ενάριο "ΑΠΕ και CCS" εγρψξηνπο ιηγλίηεο 75

104 Τδροθλ. Αιολικά Θλιακά Γεωκερμία Βιομάηα Λιγνίτθσ Πετρζλαιο Φ. Αζριο Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα εθπνκπψλ «ΑΞΔ» (ζπλνιηθά γηα ηελ πεξίνδν νη εθπνκπέο είλαη κηθξφηεξεο θαηά 6%). Γεδνκέλνπ φηη θαη ηα δχν ζελάξηα έρνπλ ηηο ίδηεο ηηκέο γηα ηα δηθαηψκαηα εθπνκπήο, πξνθχπηεη φηη ην ζελάξην «ΑΞΔ θαη CCS» είλαη νηθνλνκηθά πην απνηειεζκαηηθφ απφ ην ζελάξην «ΑΞΔ» ζρεηηθά κε ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή κεζνρξφληα, φρη φκσο καθξνρξφληα (κε θξηηήξην ην νξηαθφ θφζηνο απνθπγήο εθπνκπψλ CO 2 ). Γηάγξακκα 18: Κεηαβνιέο ζηελ Ηζρύ ησλ Κνλάδσλ ζην ζελάξην "ΑΠΔ θαη CCS" από ην ελάξην Αλαθνξάο (MW) ελάξην ρακειώλ εθπνκπώλ «ΑΠΔ θαη ππξεληθά» Ζ αμηνπνίεζε ηεο ππξεληθήο ηερλνινγίαο ζηελ Διιάδα δελ πξνβιέπεηαη νχηε ζε κεζνπξφζεζκε νχηε ζε καθξνπξφζεζκε πξννπηηθή. Ωζηφζν, γηα ιφγνπο πιεξφηεηαο ηεο αλάιπζεο ζην πιαίζην ηνπ καθξνρξφληνπ ελεξγεηαθνχ ζρεδηαζκνχ, αλαπηχρζεθε έλα ζελάξην κε βάζε ην ππφδεηγκα PRIMES, ζην νπνίν γίλεηαη ε παξαδνρή φηη ζηαζκνί ππξεληθήο ελέξγεηαο κπνξνχλ λα θαηαζθεπαζζνχλ ζηελ Διιάδα θαη λα εληαρζνχλ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή κεηά ην 2030 (σο κνλάδεο ππνςήθηεο γηα λέεο ε- πελδχζεηο). Πην ζελάξην απηφ γίλεηαη ε π- πφζεζε φηη ε απνζήθεπζε CO 2 ζε γεσινγηθνχο ζρεκαηηζκνχο δελ ζα είλαη δηαζέζηκε ζηελ Διιάδα. Γίλεηαη ε ππφζεζε φηη γηα ιφγνπο έιιεηςεο ηερλνγλσζίαο θαη απνπζίαο νηθνλνκηψλ θιίκαθαο ην θφζηνο επέλδπζεο ζε ππξεληθνχο ζηαζκνχο ζηελ Διιάδα ζα είλαη πςειφηεξν απφ άιιεο ρψξεο πνπ έρνπλ αλαπηχμεη ζην παξειζφλ ηελ ηερλνινγία απηή. Δπηπιένλ ζα είλαη πεξηνξηζκέλεο νη πηζαλέο ζέζεηο γηα ηνπο ζηαζκνχο απηνχο. Ρν θφζηνο θαη ε δπζθνιία αλάπηπμεο λέσλ ζέζεσλ γηα ππξεληθνχο ζηαζκνχο πξνζνκνηψλεηαη ζην ππφδεηγκα κέζσ κε γξακκηθήο θακπχιεο θφζηνπο. Ιακβάλεηαη ππφςε επίζεο ην απμεκέλν θφζηνο γηα ηελ Διιάδα αλαθνξηθά κε ην ππξεληθφ θαχζηκν θαη ηα ππξεληθά απφβιεηα γηα ηα νπνία γίλεηαη ππφζεζε κεηαθνξάο ηνπο ζε άιιεο ρψξεο πνπ δηαζέηνπλ ππνδνκή επεμεξγαζίαο απνβιήησλ. Αθφκα ην θφζηνο επέλδπζεο είλαη πξνζαπμεκέλν γηα ηελ πξνζηαζία ζε πεξίπησζε ζεηζκνχ. 76

105 Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα Ρα θφζηε απηά πεξηνξίδνπλ νηθνλνκηθά ηηο δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο ππξεληθήο ελέξγεηαο. Κε δεδνκέλεο ηηο ππνζέζεηο απηέο θαη ζχκθσλα κε ηε βειηηζηνπνίεζε ηεο αλάπηπμεο ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο κε ζθνπφ ηνλ ζρεδφλ κεδεληζκφ ησλ εθπνκπψλ, πξνθχπηεη σο νηθνλνκηθά ζθφπηκν έλα ζρεηηθά πεξηνξηζκέλν πξφγξακκα αλάπηπμεο ππξεληθψλ ζηαζκψλ: 450 MW ην 2030, επηπιένλ 500 MW ην 2035 θαη επηπιένλ 1000 έσο 1500 MW ην 2040, έηζη ψζηε ε ζπλνιηθή ηζρχο λα θζάζεη πεξίπνπ ηα 2500 MW ην Γειαδή ηκήκα κφλν ηνπ θνξηίνπ βάζεο κεηά ην 2030 ζα θαιχπηεηαη απφ ππξεληθή ελέξγεηα, ε νπνία ζα παξάγεη ην 2050 ην 19% ηεο ζπλνιηθήο ειεθ- Γηάγξακκα 19: Γηάξζξσζε Ζιεθηξνπαξαγσγήο ζην ζελάξην ρακειώλ εθπνκπώλ "ΑΠΔ θαη ππξεληθά" Εγκατεςτημζνη Ιςχφσ (αποδιδόμενη ςε MW) Εγκατεςτημζνη Ιςχφσ ΑΠΕ (MW) Λοιπζσ ΑΠΕ Γεωκερμία Τδροθλεκτρικά Βιομάηα-Απόβλθτα Βιομάηα-Απόβλθτα Θλιακι ενζργεια Πετρελαίου Αερίου Λιγνιτικζσ Πυρθνικά Αιχμι Φορτίου Θαλάςςια αιολικά Επίγεια αιολικά Ροι ποταμοφ Τδροθλεκτρικά χωρίσ άντλθςθ Με ταμιευτιρα Παραγωγή Ηλεκτριςμοφ (αποδιδόμενη ςε GWh) Λοιπζσ ΑΠΕ Παραγωγή Ηλεκτριςμοφ από ΑΠΕ (GWh) Γεωκερμία Βιομάηα-Απόβλθτα Τδροθλεκτρικά Βιομάηα-Απόβλθτα Πετρελαίου Θλιακι ενζργεια Θαλάςςια αιολικά Αερίου Επίγεια αιολικά Λιγνιτικζσ Ροι ποταμοφ Πυρθνικά Τδροθλεκτρικά χωρίσ άντλθςθ Με ταμιευτιρα 77

106 ηξνπαξαγσγήο (4,6% ην 2030). Δθφζνλ επηδηψθεηαη ν κεδεληζκφο ησλ εθπνκπψλ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή θαη δελ είλαη δηαζέζηκε ε δπλαηφηεηα δέζκεπζεο θαη απνζήθεπζεο CO 2, δελ ζπκθέξεη ε ζπλέρηζε ηεο παξαγσγήο απφ ιηγλίηεο, ε νπνία κεδελίδεηαη απφ ην 2035 θαη κεηά. Πην ζελάξην «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» δηαηεξείηαη ε κεγάιε αλάπηπμε ησλ ΑΞΔ (Γηάγξακκα 19), νη νπνίεο ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ζα θαιχπηνπλ πνζνζηφ κεηαμχ 50% θαη 53% ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο ζε φιν ην ρξνληθφ δηάζηεκα κεηά ην Ζ αλάπηπμε ησλ αηνιηθψλ ζα μεπεξάζεη ηα 10 GW ελψ ησλ ειηαθψλ ζα πιεζηάζεη ηα 6 GW. Ζ παξαγσγή ειεθηξηθήο ελέξγεηαο απφ ΑΞΔ ζην ζελάξην «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» είλαη παξφκνηα ζε έθηαζε θαη ζε κείγκα κνξθψλ ΑΞΔ κε απηή ηνπ ζελαξίνπ «ΑΞΔ θαη CCS». Ρν θπζηθφ αέξην δηαηεξεί ηνλ ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο ξφιν ηνπ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ιφγσ ηεο επειημίαο ησλ κνλάδσλ θαη ηεο νηθνλνκηθήο επρέξεηαο ζπγθξφηεζεο εθεδξεηψλ κε κνλάδεο θπζηθνχ αεξίνπ. Πην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» ε ειεθηξνπαξαγσγή απφ θπζηθφ αέξην πξνθχπηεη κεγαιχηεξε απφ ην ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ» αιιά θαη απφ ην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη CCS» επεηδή νη ππξεληθνί ζηαζκνί δελ δηαζέηνπλ επειημία έλαληη δηαθπκάλζεσλ θνξηίνπ θαη ζπκπιεξψλνπλ ηελ παξαγσγή ησλ ππξεληθψλ ζηηο πεξηπηψζεηο δηαθχκαλζεο θνξηίνπ. Πην ζελάξην ρακειψλ Πίλαθαο 28: Θαύζηκα ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζην ζελάξην "ΑΠΔ θαη ππξεληθά" χιλ. τιπ Λιγνίτθσ Πετρζλαιο Φυςικό αζριο τερεά απόβλθτα Αζρια απόβλθτα Βιο-αζριο τερει βιομάηα Βιο-πετρζλαιο Πίλαθαο 27: Γείθηεο ιεηηνπξγίαο ζπζηήκαηνο ζην ζελάξην "ΑΠΔ θαη ππξεληθά" % ΑΠΕ ςτο ςφνολο Ιςχφοσ % ΑΠΕ ςτο ςφνολο Ενζργειασ % ςτοχαςτικζσ ΑΠΕ % παραγωγισ από μονάδεσ βάςθσ % παραγωγισ από φυς. Αζριο % Ιςχφοσ με Φυς. Αζριο Περικϊριο Εφεδρείασ (%) εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» ηα θπζηθφ αέξην ζα παξάγεη ην έλα ηξίην ηεο ζπλνιηθήο ειεθηξνπαξαγσγήο απφ ην 2025 θαη κεηά, έ- λαληη 20% ην Θαηά ζπλέπεηα θαη ε θαηαλάισζε θπζηθνχ αεξίνπ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή ζα είλαη κεγαιχηεξε ζην ζελάξην «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» ζπγθξηηηθά κε ηηο άιιεο δχν παξαιιαγέο ηνπ ζελαξίνπ ρακειψλ εθπνκπψλ. Ρν ζελάξην «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» είλαη ιηγφηεξν απνηειεζκαηηθφ ζρεηηθά κε ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ γηαηί ε πξννπηηθή αλάπηπμεο 78

107 Τδροθλ. Αιολικά Θλιακά Γεωκερμία Βιομάηα Λιγνίτθσ Πετρζλαιο Φ. Αζριο Καθξνρξόληεο Δλεξγεηαθέο Πξννπηηθέο ζηελ Διιάδα ησλ ππξεληθψλ ζηαζκψλ καθξνρξφληα εκπνδίδεη ηελ αλάπηπμε άιισλ επηινγψλ κε ρακειέο εθπνκπέο. πελζπκίδεηαη φηη φιεο νη παξαιιαγέο ηνπ ζελαξίνπ ρακειψλ εθπνκπψλ νδεγνχληαη απφ ην ίδην επίπεδν ηηκψλ ησλ δηθαησκάησλ CO 2 γηαηί απηέο δηακνξθψλνληαη ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν. Νη ζσξεπηηθέο εθπνκπέο ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο θαηά ην δηάζηεκα ππνινγίζζεθαλ γηα ην ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» 23% πην απμεκέλεο απφ ην ζελάξην «ΑΞΔ» θαη 31% κεγαιχηεξεο απφ ην ζελάξην «ΑΞΔ θαη CCS». Γειαδή ην ζελάξην «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» είλαη ζαθψο ιηγφηεξν απνηειεζκαηηθφ νηθνλνκηθά απφ ηα άιια δχν ζελάξηα σο πξνο ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ζηελ ειεθηξνπαξαγσγή κε θξηηήξην ην νξηαθφ θφζηνο. Ρν Γηάγξακκα 21 δείρλεη δηαθνξεηηθή Γηάγξακκα 21: Έληαζε εθπνκπώλ CO 2 ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο τόνοι CO2 ανά παραγόμενη MWh ενάριο Αναφοράσ ενάριο "ΑΠΕ" ενάριο "ΑΠΕ και CCS" ενάριο "ΑΠΕ και πυρθνικά" Γηάγξακκα 20: Κεηαβνιέο ζηελ Ηζρύ ησλ Κνλάδσλ ζην ζελάξην "ΑΠΔ θαη ππξεληθά" από ην ελάξην Αλαθνξάο (MW) δπλακηθή κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζηελ ε- ιεθηξνπαξαγσγή γηα ηηο ηξεηο παξαιιαγέο ηνπ ζελαξίνπ ρακειψλ εθπνκπψλ. 4.6 Πξσηνγελήο ελέξγεηα, εηζαγσγέο Πηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ, ε δήηεζε πξσηνγελνχο ελέξγεηαο εκθαλίδεηαη ζεκαληηθά κεησκέλε ζε ζρέζε κε ην ζελάξην αλαθνξάο, ιφγσ ηεο εθηεηακέλεο πξνφδνπ ζρεηηθά κε ηελ απνδνηηθφηεηα ηεο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο. Δπίζεο, ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ ιακβάλεη ρψξα ππνθαηάζηαζε νξπθηψλ θαπζίκσλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ θαη επνκέλσο κεηψλεηαη εληππσζηαθά ε εμάξηεζε ηνπ ειιεληθνχ ελεξγεηαθνχ ζπζηήκαηνο απφ εηζαγσγέο ελέξγεηαο. 79

108 Ν Ξίλαθαο 29 θαηαδεηθλχεη ηα ζεκαληηθά νθέιε πνπ πξνζδίδνπλ ηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ ζρεηηθά κε ηελ ελεξγεηαθή εμάξηεζε ηεο Διιάδαο, ε νπνία θζάλεη πεξίπνπ ην 50% ην 2050 έλαληη 72% ζήκεξα θαη 75% ζην πιαίζην ηνπ ζελαξίνπ αλαθνξάο ην Νη εηζαγσγέο θπζηθνχ αεξίνπ κεηψλνληαη θξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο ράξηο ζηνλ εμειεθηξηζκφ ησλ κεηαθνξψλ, ηε ρξήζε βηνθαπζίκσλ θαη ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Ρα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ πξνδηαγξάθεη κία πνξεία απεμάξηεζεο ηεο Διιάδαο απφ εηζαγσγέο ελέξγεηαο θαη ηδίσο απεμάξηεζεο απφ ην πεηξέιαην. ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ ζπγθξηηηθά κε ην ζελάξην αλαθνξάο, εμέιημε πνπ παξέρεη επρέξεηα βειηίσζεο ηεο αζθάιεηαο ζηνλ εθνδηαζκφ κε θπζηθφ αέξην, ην νπνίν έρεη ζηξαηεγηθή ζεκαζία ζε φια ηα ζελάξηα, φπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο. Νη εηζαγσγέο πεηξειαίνπ ππνδηπιαζηάδνληαη ζηα ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ ζπγ- 4.7 Δπηπηώζεηο ησλ ζελαξίσλ ζηελ εθπνκπή αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ Απφ ηα απνηειέζκαηα (Ξίλαθαο 30) πξνθχπηεη φηη ρσξίο θακία πνιηηηθή νη εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ ζηελ Διιάδα ζα απμάλνληαλ ζπλερψο θαη ζα έθζαλαλ ην 2050 λα είλαη 55% πςειφηεξα ησλ εθπνκ- Πίλαθαο 29: Γηακόξθσζε ηεο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο πξσηνγελνύο ελέξγεηαο εκατ. τιπ Σενάριο αναφοράσ Σενάριο «AΠΕ» Σενάριο «ΑΠΕ και CCS» Σενάριο «ΑΠΕ και πυρηνικά» Εγχώρια παραγωγή Πετρζλαιο & αζριο Στερεά ΑΠΕ Ειςαγωγέσ μείον Εξαγωγέσ Στερεά Πετρζλαιο Φυς. Αζριο Ηλεκτριςμόσ Βιομάηα Εγχώρια κατανάλωςη Στερεά Πετρζλαιο Φυς. Αζριο Πυρθνικι Εν Ηλεκτριςμόσ ΑΠΕ % Ενεργειακήσ εξάρτηςησ 72% 67% 70% 75% 75% 50% 66% 45% 73% 54% 80

109 πψλ ηνπ Ζ εμέιημε απηή ζα ήηαλ πιήξσο αζχκβαηε κε ηελ παγθφζκηα πξνζπάζεηα απνθπγήο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Πηνλ ίδην Ξίλαθα παξνπζηάδεηαη ε πξνβνιή ζην κέιινλ ησλ ηξερνπζψλ πνιηηηθψλ νη νπνίεο απνηππψλνληαη ζην ζελάξην «Αλαθνξάο». Ξαξά ηηο θηιφδνμεο πνιηηηθέο πνπ Έλσζε. Απαηηνχληαη επνκέλσο πξφζζεηεο πνιηηηθέο γηα ην θιίκα, ζε κεγάιε έθηαζε θαη ηδίσο ζηε πεξίνδν κεηά ην 2020, ψζηε νη εθπνκπέο ηεο Διιάδαο λα εηζέιζνπλ ζε ηξνρηά ζπκβαηή κε ηνλ ζηφρν πεξηνξηζκνχ ηεο αχμεζεο ηεο ζεξκνθξαζίαο ηεο Γεο ζηνπο 2 βαζκνχο Θειζίνπ. Γηάγξακκα 22: ύλνιν εθπνκπώλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ (εθαη. ηόλνη ηζνδπλάκνπ CO 2 ) Νη πξφζζεηεο πνιηηηθέο απνηππψλνληαη ζηηο ηξεηο παξαιιαγέο ησλ ζελαξίσλ ρακειψλ εθπνκπψλ ηα νπνία επηηπγράλνπλ κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ζεξκνθεπίνπ ζηελ Διιάδα κεηαμχ 58 θαη 63% ην 2050 ζπγθξηηηθά κε ηα επίπεδα ηνπ Ζ κείσζε απηή είλαη πεξίπνπ 70% ζπγθξηηηθά κε ηα επίπεδα εθπνκπψλ ηνπ ελζσκαηψλνληαη ζην ζελάξην απηφ ηδίσο γηα ην ρξνληθφ νξίδνληα ηνπ 2020, ε κε απνηχπσζε πξφζζεησλ πνιηηηθψλ γηα ην θιίκα θαζηζηά ην ζελάξην απηφ αλεπαξθέο ζην πιαίζην ηεο πξνζπάζεηαο απνθπγήο ηεο θιηκαηηθήο αιιαγήο. Πην ζελάξην «Αλαθνξάο» νη εθπνκπέο αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ κεηψλνληαη ην 2050 κφλν θαηά 6% ζπγθξηηηθά κε ηα επίπεδα ηνπ 1990, έλαληη ζηφρνπ κείσζεο θαηά 70-80% ην 2050 φπσο έρεη πηνζεηεζεί απφ ηελ Δπξσπατθή Κε ηε ρξήζε ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο πξνζδηνξίδεηαη ε νηθνλνκηθά βέιηηζηε θαηαλνκή ηεο κείσζεο εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαηά ηνκέα νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο (Ξίλαθαο 31). Ιακβάλνληαη ππφςε νη δπλαηφηεηεο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ πνπ δηαζέηεη θάζε ηνκέαο κέζσ δηαθφξσλ δξάζεσλ. Πε θάζε δξάζε ην π- πφδεηγκα ζεσξεί φηη ην θφζηνο απμάλεηαη κε γξακκηθά αλάινγα κε ην εχξνο αλάπηπμεο θάζε δξάζεο ζπγθξηηηθά κε ηηο δπλαηφηεηεο. Κε ηνλ ηξφπν απηφ ε βέιηηζηε θαηαλνκή ηεο πξνζπάζεηαο κείσζεο θαηά ηνκέα πεξηιακβάλεη φιεο ηηο δξάζεηο θαη ζε φινπο ηνπο ηνκείο ρσξίο εμάληιεζε ησλ δπλαηνηήησλ. 81

110 Πίλαθαο 30: Δθπνκπέο Αεξίσλ Θεξκνθεπίνπ ζηα ζελάξηα κε ην πξόηππν PRIMES ζε εθαη. ηόλνπο ηζνδπλάκνπ CO 2 ενάριο "καμίασ πολιτικισ" φνολο εκπομπϊν αερίων κερμοκθπίου ενάριο "Αναφοράσ" Εκπομπζσ από καφςθ ορυκτϊν καυςίμων Βιομθχανία Οικιακόσ τομζασ Τπθρεςίεσ Γεωργία Μεταφορζσ Θλεκτροπαραγωγι Λοιπόσ ενεργειακόσ τομζασ Εκπομπζσ από μθ ενεργειακζσ δραςτθριότθτεσ Εκπομπζσ CO2 από βιομθχανικζσ διεργαςίεσ Λοιπζσ Εκπομπζσ CO Εκπομπζσ Λοιπϊν αερίων κερμοκθπίου φνολο εκπομπϊν αερίων κερμοκθπίου ενάριο "ΑΠΕ" Εκπομπζσ από καφςθ ορυκτϊν καυςίμων Βιομθχανία Οικιακόσ τομζασ Τπθρεςίεσ Γεωργία Μεταφορζσ Θλεκτροπαραγωγι Λοιπόσ ενεργειακόσ τομζασ Εκπομπζσ από μθ ενεργειακζσ δραςτθριότθτεσ Εκπομπζσ CO2 από βιομθχανικζσ διεργαςίεσ Λοιπζσ Εκπομπζσ CO Εκπομπζσ Λοιπϊν αερίων κερμοκθπίου φνολο εκπομπϊν αερίων κερμοκθπίου ενάριο "ΑΠΕ και CCS" Εκπομπζσ από καφςθ ορυκτϊν καυςίμων Βιομθχανία Οικιακόσ τομζασ Τπθρεςίεσ Γεωργία Μεταφορζσ Θλεκτροπαραγωγι Λοιπόσ ενεργειακόσ τομζασ Εκπομπζσ από μθ ενεργειακζσ δραςτθριότθτεσ Εκπομπζσ CO2 από βιομθχανικζσ διεργαςίεσ Λοιπζσ Εκπομπζσ CO Εκπομπζσ Λοιπϊν αερίων κερμοκθπίου φνολο εκπομπϊν αερίων κερμοκθπίου ενάριο "ΑΠΕ και πυρθνικά" Εκπομπζσ από καφςθ ορυκτϊν καυςίμων Βιομθχανία Οικιακόσ τομζασ Τπθρεςίεσ Γεωργία Μεταφορζσ Θλεκτροπαραγωγι Λοιπόσ ενεργειακόσ τομζασ Εκπομπζσ από μθ ενεργειακζσ δραςτθριότθτεσ Εκπομπζσ CO2 από βιομθχανικζσ διεργαςίεσ Λοιπζσ Εκπομπζσ CO Εκπομπζσ Λοιπϊν αερίων κερμοκθπίου φνολο εκπομπϊν αερίων κερμοκθπίου Γηα κέγηζηε επειημία πξνζαξκνγήο θαη κείσζε ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο είλαη ζεκαληηθφ λα κελ απνθιείνληαη δξάζεηο, ηδίσο ζηνλ ηνκέα ηεο ειεθηξνπαξαγσγήο. Γηα ην ζθν- 82

111 Πίλαθαο 31: Κείσζε ησλ Δθπνκπώλ Αεξίσλ Θεξκνθεπίνπ ζην ζελάξην ρακειώλ εθπνκπώλ ενάριο "ΑΠΕ" % Μεταβολισ από ςενάριο "Αναφοράσ" % Μεταβολισ από ςενάριο "καμίασ πολιτικισ" Εκπομπζσ από καφςθ ορυκτϊν καυςίμων Βιομθχανία Οικιακόσ τομζασ Τπθρεςίεσ Γεωργία Μεταφορζσ Θλεκτροπαραγωγι Λοιπόσ ενεργειακόσ τομζασ Εκπομπζσ από μθ ενεργειακζσ δραςτθριότθτεσ Εκπομπζσ CO2 από βιομθχανικζσ διεργαςίεσ Λοιπζσ Εκπομπζσ CO Εκπομπζσ Λοιπϊν αερίων κερμοκθπίου φνολο εκπομπϊν αερίων κερμοκθπίου πφ απηφ εμεηάζζεθαλ ελαιιαθηηθά ζελάξηα, φπσο αλαθέξζεθε αλσηέξσ. Ξαξφκνηα είλαη ε δξαζηηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ αεξίσλ ηνπ ζεξκνθεπίνπ θαη ζηηο ηξεηο παξαιιαγέο ηνπ ζελαξίνπ ρακειψλ εθπνκπψλ (Γηάγξακκα 22). Ρν Γηάγξακκα 23 δείρλεη ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα απφ ηνλ ελεξγεηαθφ ηνκέα ζπγθξηηηθά κε ηηο εθπνκπέο ηνπ έηνπο 2005 θαη θαηαλέκεη ηε κείσζε απηή κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ηξφπσλ κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηνπ καζεκαηηθνχ ππνδείγκαηνο γηα θάζε ζελάξην ρακειψλ εθπνκπψλ. Ρα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ έρνπλ σο εμήο: Ζ ζπλεηζθνξά ηεο εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο επζχλεηαη ζσξεπηηθά γηα ηελ πεξίνδν γηα πεξηζζφηεξν απφ ην 40% ηεο ζπλνιηθήο κείσζεο, ππεξβαίλνληαο ηνπο ππφινηπνπο ηξφπνπο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ ζε 2 απφ ηα 3 ζελάξηα. Νη ΑΞΔ ζπλεηζθέξνπλ θαηά 48% ζην ζελάξην «ΑΞΔ» θαη κεηαμχ 30 θαη 39% ζηα άιια δχν ζελάξηα ρακειψλ εθπνκπψλ. Ζ ζεκαζία ηνπο είλαη επνκέλσο θεθαιαηψδεο γηα ηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο. Ζ ζπλεηζθνξά ηεο δέζκεπζεο θαη απνζήθεπζεο CO 2 θζάλεη ην 19% ηεο ζπλνιηθήο κείσζεο ησλ εθπνκπψλ θαη α- λαπηχζζεηαη κφλν ζην ζελάξην «ΑΞΔ θαη CCS». Ζ ζπλεηζθνξά ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο πνπ αλαπηχζζεηαη κφλν ζην ζελάξην «ΑΞΔ θαη ππξεληθά» πεξηνξίδεηαη ζην 4%. Ρν θπζηθφ αέξην, ππνθαζηζηψληαο άιια νξπθηά θαχζηκα ζπλεηζθέξεη κεηαμχ 9 θαη 12% ζηε ζπλνιηθή κείσζε ησλ εθπνκπψλ. Απηφ ην απνηέιεζκα ππνγξακκίδεη γηα κηα αθφκα θνξά ηε ζηξαηεγηθή ζεκαζία ηνπ θπζηθνχ αεξίνπ θαη 83

112 ζην πιαίζην ηεο πνξείαο πξνο ρακειέο εθπνκπέο. Γηάγξακκα 23: Αλάιπζε ηεο ζπλεηζθνξάο δηαθόξσλ κέζσλ ζηε κείσζε ησλ εθπνκπώλ ηνπ ελεξγεηαθνύ ηνκέα από ην επίπεδν ηνπ 2005 ζε εθαη. ηόλνπο CO Σενάριο ΑΠΕ Φυςικό Αζριο % Σφνολο % ςωρευτικά CCS ΑΠΕ Πυρθνικά Εξοικονόμθςθ ενζργειασ λόγω πολιτικισ Εξοικονόμθςθ ενζργειασ λόγω αγοράσ ' ' 180 Σενάριο "ΑΠΕ και CCS" Φυςικό Αζριο CCS ΑΠΕ Πυρθνικά 58 Εξοικονόμθςθ ενζργειασ λόγω 0 πολιτικισ Εξοικονόμθςθ 27 ενζργειασ λόγω αγοράσ 3 % Σφνολο % ςωρευτικά ' ' Σενάριο "ΑΠΕ και πυρηνικά" Φυςικό Αζριο % Σφνολο % ςωρευτικά CCS ΑΠΕ Πυρθνικά Εξοικονόμθςθ ενζργειασ λόγω πολιτικισ Εξοικονόμθςθ ενζργειασ λόγω αγοράσ ' ' 84