Δπηβιέπσλ: Σπξηόπνπινο Κσλζηαληίλνο, Καζεγεηήο Σκήκαηνο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ Παλ/κίνπ Παηξψλ

Transcript

1 ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟ ΠΑΣΡΧΝ ΣΜΖΜΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ Πξφγξακκα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ: «Νέεο αξρέο ζηε δηνίθεζε επηρεηξήζεσλ», ΜΒΑ Γηπισκαηηθή εξγαζία κε ζέκα: ΡΤΘΜΙΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ ΥΡΗΜΑΣΑΓΟΡΧΝ Οηθνλνκνπνύινπ Χξπζή Α.Μ. 118 Δπηβιέπσλ: Σπξηόπνπινο Κσλζηαληίλνο, Καζεγεηήο Σκήκαηνο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ Παλ/κίνπ Παηξψλ Πάηξα, Ννέκβξηνο 2009

2 Δστταριισττίίεεςς Με ηελ νινθιήξσζε ηεο παξνχζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θ. Κψζηα πξηφπνπιν, θαζεγεηή ηνπ ηκήκαηνο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Παλ/κίνπ Παηξψλ, γηα ηηο γλψζεηο θαη ηηο νπζηαζηηθέο ζπκβνπιέο ηνπ θαζ φιε ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ. Δηδηθφηεξα ζα ήζεια λα ηνπ εθθξάζσ ηηο εηιηθξηλείο κνπ επραξηζηίεο γηα ηελ βνήζεηα θαη ηηο θξηηηθέο ηνπ παξαηεξήζεηο θαηά ηελ ζπγγξαθή ηεο παξνχζαο κειέηεο. Θα ήζεια επίζεο λα επραξηζηήζσ ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζε πνπ κνπ πξνζέθεξε θαη κνπ πξνζθέξεη ζε φιε ηελ κέρξη ηψξα πνξεία κνπ, κνηξαδφκελε καδί κνπ φιεο ηηο αγσλίεο θαη ηηο πξνζπάζεηεο, ζηεξίδνληαο πάληα ηηο επηινγέο κνπ. Τουσ ευχαριςτϊ και πάλι κερμά, Οικονομοποφλου Χρυςι 2

3 ΠΔΡΙΙΛΗΦΗ Σν ζεζκηθφ ξπζκηζηηθφ πιαίζην θαη ν ξφινο ηνπ έρνπλ ζεκαληηθή ζέζε ζηελ νξζνινγηθή θαη απνηειεζκαηηθή εμέιημε ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο, κε ηελ έλλνηα φηη κπνξνχλ λα επηηαρχλνπλ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμή ηνπ. Ζ ρξεζηκφηεηα ηεο παξνχζεο κειέηεο έγθεηηαη ζηελ αλάδεημε ηελ ζεκαζίαο ησλ ξπζκηζηηθψλ παξεκβάζεσλ ζε θνηλνηηθφ επίπεδν γηα ηελ δηαζθάιηζε ηεο νκαιήο θαη αμηφπηζηεο ιεηηνπξγίαο ησλ αγνξψλ ρξήκαηνο θαη θεθαιαίνπ. ην πξψην θεθάιαην γίλεηαη παξνπζίαζε ηεο δηαρξνληθήο πξνζπάζεηαο ησλ νηθνλνκνιφγσλ λα αλαδείμνπλ ηελ αλάγθε χπαξμεο μεθάζαξνπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ. Δπίζεο παξνπζηάδεηαη ε ρξεζηκφηεηα ησλ νξγαλσκέλσλ Κεθαιαηαγνξψλ γηα ηελ πνξεία ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο. Ζ χπαξμε δε απηψλ, θάλεη επηηαθηηθή ηελ αλάγθε γηα αλεμάξηεηεο επνπηηθέο αξρέο κε αλψηεξν ζε εζληθφ επίπεδν ηελ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο. ην δεχηεξν θεθάιαην γίλεηαη αλαιπηηθή παξνπζίαζε ηεο Δπηηξνπήο Βαζηιείαο θαζψο θαη ησλ πκθσληψλ Βαζηιείαο Η θαη ΗΗ. ηα πιαίζηα απηήο ηεο παξνπζίαζεο ζα γίλεη θαηαθαλήο ν ξφινο πνπ δηαδξακάηηζαλ θαη δηαδξακαηίδνπλ απηέο νη πκθσλίεο παξέρνληαο εθηεηακέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ νη επνπηηθέο αξρέο θάζε ρψξαο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ψζηε λα θαζνξίζνπλ ηηο ξπζκηζηηθέο πνιηηηθέο πνπ εθαξκφδνπλ. θνπφο είλαη ε πξνζηαζία ησλ ραξηνθπιαθίσλ ηνπο ζηηο κεηαβιεηφηεηεο ησλ αγνξψλ, ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ πξνηφλησλ θαη ησλ ιεηηνπξγηψλ ηνπο, κε απψηεξν ζηφρν ηελ ζπζηεκηθή πξνζηαζία. ην ηξίην θεθάιαην παξνπζηάδεηαη ην Γίθαην ησλ Κεθαιαηαγνξψλ έηζη φπσο απηφ δηακνξθψλεηαη βάζεη ηνπ αληίζηνηρνπ Δπξσπατθνχ, ην νπνίν θη απηφ δέρεηαη επηξξνέο απφ ην Γηεζλέο. Έηζη θη αιιηψο φινη γλσξίδνπκε φηη πιένλ ην νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ είλαη εληαίν θαη δέρεηαη ζπλερείο αιιειεπηδξάζεηο. Γη απηφ ην ιφγν ζηελ παξνχζα κειέηε ζα εμεηαζηεί ην θαηλφκελν ηεο ηξέρνπζαο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζε ζρέζε κε ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε ηνπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ. θνπφο είλαη λα θαηαδεηρζνχλ νη αδπλακίεο ηνπ ζην πιαίζην ησλ παγθνζκηνπνηεκέλσλ αγνξψλ ρξήκαηνο θαη θεθαιαίνπ θαη ηεο αλάπηπμεο ησλ δηαζπλνξηαθψλ ζπλαιιαγψλ. 3

4 Γίλνληαο έκθαζε ζηελ νδεγία MiFID, πξνζπαζνχκε λα αλαδείμνπκε ηηο ζπνπδαίεο αλαθαηαηάμεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη ζηηο Κεθαιαηαγνξέο θαη πνπ επεξεάδνπλ φια ηα εκπιεθφκελα ζε απηέο κέξε. Κη απηφ δηφηη βαζηθφο ζηφρνο είλαη ε πξνζηαζία ηνπ επελδπηή πνπ επελδχεη ζηα πιαίζηα ελφο νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο κε φξνπο απφιπηεο δηαθάλεηαο. Παξφι απηά φκσο, αλ θαη νη θαλφλεο-εξγαιεία ππάξρνπλ ζηα ρέξηα ηνπ ζπζηήκαηνο πνιιέο θνξέο είηε δελ ηεξνχληαη είηε παξεξκελεχνληαη. Γηα ην ιφγν απηφ ζη πέκπην θεθάιαην ζα αλαθεξζνχκε ζε πηζαλέο ξπζκηζηηθέο αζηνρίεο αιιά θαη πξνβιήκαηα ηα νπνία επεξέαζαλ θαη επεξεάζηεθαλ απφ ηελ ηξέρνπζα νηθνλνκηθή αζηάζεηα ησλ Αγνξψλ. ηα πιαίζηα απηήο ηεο αλάιπζεο ζα εμεηάζνπκε ηηο επζχλεο θαη ηελ αζπλέπεηα ησλ Οξγαληζκψλ αιιά θαη ησλ θαλνληζκψλ. Σέινο, ζην έθην θεθάιαην ζα θάλνπκε αλαθνξά ζηηο ηειεπηαίεο πξνηάζεηο ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηελ επαλεμέηαζε ηνπ ππάξρνληνο ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ έηζη φπσο απηέο έρνπλ δηαηππσζεί κέζσ ησλ επίζεκσλ αξκφδησλ Δπηηξνπψλ θαη Οξγάλσλ κε ζηφρν ηελ εμπγίαλζε ηνπ ξπζκηζηηθνχ θαη επνπηηθνχ πιαηζίνπ. Κνηλφο ηφπνο ηεο δεκφζηαο ζπδήηεζεο, πιένλ, είλαη ε αλαδηάξζξσζε ηνπ πθηζηάκελνπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ πξνο ηελ νινθιήξσζε ηνπ ζε δηεζλέο επίπεδν. 4

5 ΠΔΡΙΙΔΥΟΜΔΝΑ σεελλ.. ΚΔΦΑΛΑΙΙΟ 1 :: ΡΤΘΜΙΙΣΙΙΚΟ ΘΔΜΙΙΚΟ ΠΛΑΙΙΙΙΟ Η ηζηνξηθή εμέιημε ηνπ α Οηθνλνκηθέο ρνιέο β Ο ξφινο ηνπ γ Οη θχξηνη ζηφρνη ηνπ Δπίπεδα επνπηείαο α 1.2.β Υξεζηκφηεηα Οξγαλσκέλσλ Αγνξψλ 12 Δπίπεδα ξχζκηζεο ησλ Αγνξψλ γ Φνξείο Αγνξάο ( ΥΑΑΑ & ΥΑΑΔ θαη Αγνξά Παξαγψγσλ ) δ Η Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο σο εζληθή επνπηηθή αξρή.. 12 ΚΔΦΑΛΑΙΙΟ 2:: Η ΔΠΙΙΣΡΟΠΗ ΒΑΙΙΛΔΙΙΑ Γεληθά Τν έξγν ηεο Η Σπκθσλία ηεο Βαζηιείαο I ( Basel I ) Αλάγθε γηα αλαζεώξεζε (ζύληνκε ζπγθξηηηθή αλαθνξά) Η Σπκθσλία ηεο Βαζηιείαο II ( Basel II ) Παξνπζίαζε ηνπ πκθψλνπ Τπνινγηζκφο θαη κέηξεζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ ΚΔΦΑΛΑΙΙΟ 3:: ΓΙΙΚΑΙΙΟ ΚΔΦΑΛΑΙΙΑΓΟΡΧΝ Γεληθά

6 3.2 Έλλνηα θαη πεξηερόκελν ηνπ Δπξσπαηθνύ Γηθαίνπ Κεθαιαηαγνξάο Πεγέο- πιηθφ πεδίν εθαξκνγήο ( ηθαλνπνίεζε πξψηνπ δεχηεξνπ ηξίηνπ αηηήκαηνο ) Δπίδξαζε ηνπ Γηεζλνύο Γηθαίνπ ηεο Κεθαιαηαγνξάο ζηε δηακόξθσζε ηνπ Δπξσπατθνύ. 43 ΚΔΦΑΛΑΙΙΟ 4:: Η ΟΓΗΓΙΙΑ MiFIID ((MARKET IIN FIINANCIIAL IINSTRUMENTS DIIRECTIIVE)) Οη θύξηνη άμνλεο ηεο MiFID θαη νη επηπηώζεηο ηεο α Ση δεκηνχξγεζε ηελ αλάγθε γηα ηε λέα νδεγία β 4.1.β. 1 Καηάηαμε πειαηψλ βάζεη ηεο νδεγία Πνηνη είλαη νη ζηφρνη θαη ηα νθέιε ησλ πειαηψλ/επελδπηψλ Αιιαγέο πνπ επέθεξε ε νδεγία ζην ξπζκηζηηθό πιαίζην α Δμνπζίεο ησλ αξκφδησλ αξρψλ επνπηείαο ησλ ρσξψλ-κειψλ πνπ απνξξένπλ απφ ηελ νδεγία...51 ΚΔΦΑΛΑΙΙΟ 5:: ΡΤΘΜΙΙΣΙΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ Πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη επνπηηθέο αξρέο α Ρπζκηζηηθή απνηπρία Αλάγθε γηα λέν ξπζκηζηηθό πιαίζην Η Γηεζλήο νηθνλνκηθή θξίζε θαη ε Διιεληθή νηθνλνκία Δπξσπατθό Σύζηεκα νηθνλνκηθνύ ξπζκηζηηθνύ πιαηζίνπ α Η Δ.Δ. θαη νη θαλφλεο Βαζηιεία..77 6

7 5.4.β Δπζχλεηαη ε πκθσλία Βαζηιείαο ΙΙ γηα ηελ κε έγθαηξε αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο; γ Απνηπρίεο ζηελ λνκνζεηηθή δηαδηθαζία δ Ρπζκηζηηθέο αζπλέπεηεο κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο Δ.Δ ε Απνηπρίεο ζηελ αλίρλεπζε αζπλεπεηψλ. 83 ΚΔΦΑΛΑΙΙΟ 6:: ΠΡΟΣΑΔΙΙ ΓΙΙΑ ΝΔΟ ΡΤΘΜΙΙΣΙΙΚΟ ΠΛΑΙΙΙΙΟ Η κεηάβαζε ζε λέν ξπζκηζηηθό πιαίζην είλαη αλαπόθεπθηε «Αξρηηεθηνληθή» πξνηεηλόκελνπ επνπηηθνύ ζπζηήκαηνο.. 84 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΙΙΒΛΙΙΟΓΡΑΦΙΙΑ

8 ΚΔΦΑΛΑΙΙΟ 1 :: ΡΤΘΜΙΙΣΙΙΚΟ ΘΔΜΙΙΚΟ ΠΛΑΙΙΙΙΟ 1.1 Η ηζηνξηθή εμέιημε ηνπ 1.1.α Οικονομικέρ σολέρ Σν δήηεκα ηνπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ πξσηνεκθαλίζηεθε σο αληηθείκελν ζπδήηεζεο ην 1876 φηαλ ν Samuel Plimsoll απαίηεζε λα νξηζζεί ζε θάζε θνξηεγφ πινίν ην αλψηαην επηηξεπφκελν φξην βχζηζεο γηα ηε κέγηζηε θφξησζή ηνπ σο πίεζε απέλαληη ζηελ θεξδνζθνπηθή καλία ησλ ηδηνθηεηψλ. Ζ απαίηεζε ηνπ απηή, δέρζεθε αληηδξάζεηο παξφια απηά γξήγνξα αλαγλσξίζηεθε ε ζεκαζία ηεο γλσζηή θαη σο Plimsoll Line. ηελ πεξίπησζε φκσο ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ πνιιά ήηαλ ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνέθππηαλ θπξίσο ιφγσ: Αηεινχο πιεξνθφξεζεο Αζχκκεηξεο εκπεηξίαο Μνλαδηθφηεηαο ηνπ ραξαθηήξα θαη ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ησλ ππεξεζηψλ απηψλ ρεηηθήο γλψζεο Σεο αλάγθεο γηα κεγαιχηεξε πξνζηαζία ησλ επελδπηψλ Σνλ θφβν θαηάξξεπζεο ησλ αγνξψλ. ηα πιαίζηα ηεο ζχγρξνλεο νηθνλνκηθή ζεσξίαο ν πξψηνο πνπ πεξηέγξαςε ηε ζεκαληηθφηεηα ηνπ ξφινπ ηνπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ είλαη ν Stingler 1, ν νπνίνο ην 1971 ζην άξζξν ηνπ The theory of Economic Regulation (Bell Journal of Economics and Management Science, ηνκ. 2, ζει. 2-19, 1971) δηαηχπσζε έλαλ ελαιιαθηηθφ νξηζκφ ηεο θαλνληζηηθνπνίεζεο ζέινληαο λα νξίζεη «θάζε απφθαζε πνιηηηθήο, ε νπνία αιιάδεη ηα απνηειέζκαηα ηεο αγνξάο κέζσ ηεο άζθεζεο θπβεξλεηηθψλ πηέζεσλ» ελψ ηαπηφρξνλα πξνζπάζεζε λα νξίζεη ην πνηνο θαη θάησ απφ πνηνπο θαλφλεο σθειείηαη απφ έλα θαζαξά νξηζκέλν ξπζκηζηηθφ πιαίζην. 1 Nobel Prize in Economics 1982 γηα ην έξγν ηνπ «γηα ηηο δεκηνπξγηθέο κειέηεο βηνκεραληθψλ δνκψλ, ηε ιεηηνπξγία ησλ αγνξψλ, ησλ αηηηψλ θαη ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ δεκφζηνπ θαλνληζκνχ-ξχζκηζεο» 8

9 Βέβαηα ηελ ηδέα ηνπ απζηεξνχ πξνζδηνξηζκνχ ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ πξνζπάζεζε λα πξνσζήζεη θαη ν Downs ην 1961 ζην άξζξν ηνπ In defence of majority voting, (Journal of Political Economy, 69, pp , April 1961). Ο Downs πίζηεπε φηη νη κέρξη ηφηε πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο ηείλνπλ λα ππεξ-πξνζθέξνληαη ζην ηδησηηθφ ζπκθέξνλ, ελψ λα ππφ-πξνζθέξνληαη ζην δεκφζην ζπκθέξνλ. Γηαρξνληθά παξνπζηάζηεθε έλα πιήζνο ρνιψλ κε έληνλα δηαθνξνπνηεκέλε ζέζε κεηαμχ ελφο ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ πνπ σζείηαη απφ ην δεκφζην ζπκθέξνλ κε ζηφρν λα βειηηψζεη ηελ καθξννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα, ηελ ρξεκαηννηθνλνκηθή ζηαζεξφηεηα, ηελ θνηλσληθν-νηθνλνκηθή απνηειεζκαηηθφηεηα θη ελφο πνπ «ππεξεηεί» ην ηδησηηθφ ζπκθέξνλ, αθφκα θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ ξπζκηζηή. Ο Keeler ην 1984 ζην άξζξν ηνπ Theories of regulation and deregulation movement, (Public Choice, 44, pp ,1984) δηαηχπσζε κηα κέζε ζέζε ε νπνία βαζίδεηαη ζηελ θνηλή ζπλαίλεζε, ηέινο νλφκαζε ηε ζεσξία απηή «political support maximizing model». Ο Goodhart, C.A.E. Some regulatory concerns, Working Paper, Financial Market Group, London School of Economics, 1996, πξφηεηλε ε επνπηεία λα αλαηεζεί ζε δχν μερσξηζηνχο θνξείο αλάινγα κε ην είδνο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο (σο πξνο ην ζχζηεκα θαη σο πξνο ηνπο ζπκκεηέρνληεο). Γηα πνιινχο θάηη ηέηνην ίζσο λα νδεγνχζε ζε αιιεινεπηθάιπςε δξαζηεξηνηήησλ κε απνηέιεζκα ηελ ππεξξχζκηζε ησλ αγνξψλ κε ηδηαίηεξν θφζηνο ρσξίο λα κπνξεί λα βειηησζεί ην αλακελφκελν απνηέιεζκα. ήκεξα ηα ρξεκαηννηθνλνκηθά ζπζηήκαηα αλαπηχζζνληαη κε έληνλνπο ξπζκνχο εμαηηίαο ηεο ηερλνινγηθήο εμέιημεο, ησλ ζεζκηθψλ αιιαγψλ, ηεο αχμεζεο ησλ δηαζπλνξηαθψλ ζπλαιιαγψλ, θαζψο θαη ηεο αλάπηπμεο ησλ εξγαιείσλ ησλ καζεκαηηθψλ, ηεο νηθνλνκεηξίαο θαη ηεο πιεξνθνξηθήο. Κάηη ηέηνην θάλεη αθφκα πην επηηαθηηθή ηελ αλάγθε χπαξμεο ελφο πιαηζίνπ επέιηθηνπ θαη φρη ζηαηηθνχ, ην νπνίν ζα επηδέρεηαη πξνζαξκνγέο αλάινγα κε ηηο αιιαγέο πνπ επηηεινχληαη ζην δηεζλέο νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ. Δλψ ζα πξέπεη λα επηζεκάλνπκε φηη είλαη απαξαίηεην λα δηαηεξείηαη ε ηζνξξνπία κεηαμχ ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ θαη ηεο ζπλνιηθήο ρξεκαηηζηεξηαθήο αγνξάο ρσξίο λα θαηαπαηείηαη ην δεκφζην ζπκθέξνλ. Οη ξαγδαίεο απηέο εμειίμεηο επηδξνχλ ζεκαληηθά, γεληθά, ζηε θχζε θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο ην νπνίν απαηηεί έλα δίθαην, πξνβιέςηκν 9

10 θαη απνηειεζκαηηθφ ζεζκηθφ πιαίζην έηζη ψζηε λα απνθεπρζνχλ επηθίλδπλεο θαη αξλεηηθέο επηπηψζεηο φπσο ε κε νξζνινγηθή αλάιεςε θηλδχλνπ. 1.1.β Ο πόλορ ηος Πην ζπγθεθξηκέλα ν ξφινο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ 2 αλαθέξεηαη: ηελ επίβιεςε ηεο ξεπζηφηεηαο θαη θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ νξγαληζκψλ ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο δνκήο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ νξγαληζκψλ ηελ πξνζηαζία ησλ επελδπηψλ Βέβαηα ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη έλα απνηειεζκαηηθφ ζεζκηθφ πεξηβάιινλ, δειαδή έλα πιαίζην πνπ εθπιεξψλεη ην ξφιν ηνπ, ζα πξέπεη λα είλαη θαηάιιεια πξνζαξκνζκέλν ζην εθάζηνηε νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ αιιά θαη ζηηο ηδηνζπγθξαζίεο ηεο θάζε θεθαιαηαγνξάο. Ζ χπαξμε ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ δελ απνζθνπεί απιά θαη κφλν ζηελ επηβνιή πεξηνξηζκψλ ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ νξγαληζκψλ θαη ηξνρνπέδε ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα δηαρεηξίδνληαη ηνλ ρξεκαηννηθνλνκηθφ θίλδπλν, δελ ζεκαίλεη, φκσο φηη απνδέρεηαη θαη θάζε θίλδπλν, πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζπζηεκηθή θξίζε. Άξα, αλαγθαίν είλαη λα πξνζδηνξίδεηαη ην είδνο ηνπ θηλδχλνπ. ε ζρεηηθή έθζεζή γηα ηηο θεθαιαηαγνξέο ν δηεζλήο νξγαληζκφο IMF 2 ζέηεη, φηη ην ζεκειηψδεο θαζήθνλ ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ είλαη ν πξνζδηνξηζκφο θαη ε πνζνηηθνπνίεζε ηνπ θηλδχλνπ. Πξνθχπηεη ινηπφλ, φηη ν ξφινο ηνπ ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ ζπλδέεηαη κε ηελ έλλνηα ηεο απνξξχζκηζεο (deregulation) θαη ηεο αλαξξχζκηζεο (re-regulation). 1.1.γ Οι κύπιοι ζηόσοι ηος Οη ζηφρνη ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ είλαη: Ζ δηαηήξεζε ηνπ αληαγσληζκνχ ζηελ αγνξά Ζ δηαξθήο απνηίκεζε θαη παξαθνινχζεζε ηνπ θηλδχλνπ ηεο αγνξάο Οη αλσηέξσ ζηφρνη νη νπνίνη πξέπεη λα επηηεινχληαη απνηειεζκαηηθά. 2 Αλαιπηηθφηεξα βι. πξηφπνπινο «Γηεζλείο Κεθαιαηαγνξέο, Σφκνο I- Θεσξία & Αλάιπζε»,[Δθδ. Αληθνχια, Θεζ/θε 1999], θεθ.3 10

11 Τπάξρεη αιιεινζχλδεζε κεηαμχ ησλ ηξηψλ ξφισλ ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ. εκαληηθφηαηε ζέζε ζηνπο ζηφρνπο ησλ επνπηηθψλ αξρψλ θαηέρεη ε επίβιεςε ηεο ξεπζηφηεηαο θαη θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ νξγαληζκψλ ιφγσ ηεο ηάζεο απειεπζέξσζεο ησλ αγνξψλ. Ο δεχηεξνο ξφινο, ν πξνζδηνξηζκφο ηεο δνκήο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ νξγαληζκψλ, ππφ ην πξίζκα ηεο ζχγρξνλεο νηθνλνκηθήο πξαγκαηηθφηεηαο θαη ηνπ απμαλφκελνπ αληαγσληζκνχ ησλ αγνξψλ, θαηέιεμε λα έρεη πςειφ θφζηνο ζε φξνπο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη, πηζαλά, αδπλαηεί λα ζπκβάιιεη ζηε δηαηήξεζε ηεο ζπζηεκηθήο ζηαζεξφηεηαο ( πξνθαιψληαο ζπζηεκηθφ θίλδπλν) φηαλ δελ θαηαθέξλεη λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο ζεκειηψδεο κεηαβνιέο ηεο αγνξάο. Με ηηο αζπκκεηξίεο πιεξνθφξεζεο πνπ ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ δηακεζνιαβεηψλ θαη ησλ επελδπηψλ, ε πξνζηαζία ησλ επελδπηψλ απνηειεί έλαλ απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο ξφινπο ηνπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ. ηε ζχγρξνλε επνρή είλαη δχζθνιν λα ζεκεησζνχλ πεξηπηψζεηο εμαπάηεζεο ησλ επελδπηψλ ιφγσλ ηεο κεγαιχηεξεο εμνηθείσζεο ηνπο κε ηνπο κεραληζκνχο θαη ηνπο θαλφλεο ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο θαζψο θαη ιφγσ ησλ απζηεξψλ θαλφλσλ θαη θπξψζεσλ πνπ ε επνπηηθή αξρή έρεη επηβάιιεη ζε ηέηνηεο πεξηπηψζεηο. Γηα ηελ απνηξνπή ηεο εμαπάηεζεο ζε βάξνο ησλ επελδπηψλ θαη γηα ηελ απνθπγή ηνπ ζπζηεκηθνχ θηλδχλνπ ζεκαληηθή ζέζε θαηέρεη ε ζπρλφηεηα, εγθπξφηεηα θαη εγθαηξφηεηα ηεο ξνήο ησλ πιεξνθνξηψλ ζηελ αγνξά, ε απαίηεζε γηα δηαθάλεηα θαη γλσζηνπνίεζε ησλ ζπλαιιαγψλ, θαζψο θαη ε ζπζηεκαηηθή ξνή πιεξνθνξηψλ. Σν ζεζκηθφ πιαίζην, επίζεο, πξέπεη λα: Πξνζδηνξίδεη θαη λα πνζνηηθνπνηεί ηνλ θίλδπλν Τπνζηεξίδεη ηελ νξζνινγηθή ιήςε θαη δηαρείξηζε θηλδχλνπ Διέγρεη εάλ ε θεθαιαηαθή απαίηεζε θαη θάζε άιιε κνξθή επνπηείαο είλαη αξθεηή λα νδεγήζεη ζε απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε θηλδχλνπ. 1.2 Δπίπεδα επνπηείαο 1.2.α Υπηζιμόηηηα Οπγανωμένων Αγοπών 11

12 Ζ ρξεζηκφηεηα ησλ νξγαλσκέλσλ ρξεκαηαγνξψλ είλαη ζπνπδαία θαη γηα ηηο εηαηξείεο θαη γηα ηνπο επελδπηέο αιιά θαη γηα ηελ Δζληθή Οηθνλνκία 3 θαζψο θαζηζηνχλ ειθπζηηθή ηελ αγνξά λέσλ ηίηισλ ζηελ πξσηνγελή αγνξά ρξενγξάθσλ, δηεπθνιχλνληαο έηζη λέεο εηαηξείεο λα εηζαρζνχλ ζην Υξεκαηηζηήξην γηα πξψηε θνξά. Σαπηφρξνλα επηηξέπνπλ ηε ρξεκαηνδφηεζε λέσλ επελδχζεσλ κε λέα θεθάιαηα θαη γηα ηηο ήδε εηζεγκέλεο αιιά θαη γηα ηηο λενεηζεγκέλεο εηαηξείεο θαη παξέρνπλ ηα κέζα γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ επελδχζεσλ ζε πάγηα ζηνηρεία. Δπίζεο δηεπθνιχλνπλ ηελ απνηακίεπζε αθνχ δελ εμαλαγθάδεη ηνπο ζπκκεηέρνληεο λα απνθαζίζνπλ, ζε κηα δεδνκέλε ζηηγκή, γηα ηελ αλαβνιή ηεο θαηαλάισζεο θη απηφ δηφηη ζε θαιά νξγαλσκέλεο θαη επίζεκεο αγνξέο αμηνγξάθσλ, νη έρνληεο αγνξάζεη αμηφγξαθα κπνξνχλ λα ηα ξεπζηνπνηήζνπλ άκεζα. Ζ δηακφξθσζε αληηθεηκεληθψλ ηηκψλ επηηξέπεη ηε κέηξεζε αληηθεηκεληθψλ αγνξαίσλ απνδφζεσλ κε ζθνπφ ηελ αμηνιφγεζε επηδφζεσλ δίλνληαο έηζη αληηθεηκεληθά κέηξα γηα ηελ αμηνιφγεζε ζεκαληηθψλ ηνκέσλ ηεο Δζληθήο Οηθνλνκίαο. 1.2.β Επίπεδα πύθμιζηρ ηων Αγοπών Σν πξψην επίπεδν ηεο ξχζκηζεο κηαο αγνξάο είλαη ηα ρξεκαηηζηήξηα. Σν δεχηεξν επίπεδν ηεο ξχζκηζεο είλαη ε Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο. Σν ηξίην θαη ηειεπηαίν επίπεδν ξχζκηζεο είλαη ηα δηθαζηήξηα. Σα ρξεκαηηζηήξηα εθδίδνπλ θαλνληζκνχο θαη απνθάζεηο πνπ ζθνπφ έρνπλ λα επηβεβαηψζνπλ φηη ηα κέιε ηεο αγνξάο κπνξνχλ λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο ππνρξεψζεηο ηνπο θαζψο θαη λα ζπκβάιινπλ ζηε ξεπζηφηεηα ηεο αγνξάο. Σα κέιε ησλ ρξεκαηηζηεξίσλ φκσο, κε ηνπο θαλνληζκνχο απηνχο ελδέρεηαη λα δίλνπλ ηε κεγαιχηεξε βαξχηεηα ζηα ζηελά ηνπηθηζηηθά ηνπο ελδηαθέξνληα παξά ζην επξχ επελδπηηθφ θνηλφ. Γη απηφλ αθξηβψο ηνλ ιφγν νη θαλνληζκνί ησλ ρξεκαηηζηεξίσλ ζα πξέπεη λα εγθξίλνληαη απφ ηελ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο. Σν δεχηεξν επίπεδν ξχζκηζεο, ε Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο ( επνπηεχνπζα αξρή ) ζέηεη ηηο γεληθέο θαηεπζχλζεηο ηεο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο θεθαιαηαγνξάο, εθδίδεη θαλνληζκνχο, νδεγίεο θαη απνθάζεηο πνπ δεκνζηεχεη, επνπηεχεη ηελ ηήξεζε ηνπο, ειέγρεη ηνπο ζπλαιιαζζφκελνπο θαη κπνξεί λα επεκβαίλεη ζηηο δηαθνξέο κεηαμχ 3 Βι. Καξαζαλάζεο «Υξεκαηννηθνλνκηθή Γηνίθεζε θαη Υξεκαηηζηεξηαθέο Αγνξέο», Γ Έθδνζε, [Δθδ. Δπγ.Μπέλνπ], Αζήλα 1999, θεθ 9, ζει

13 ησλ κειψλ ησλ ρξεκαηηζηεξίσλ, κεηαμχ απηψλ θαη ησλ ρξεκαηηζηεξίσλ θαη κεηαμχ ησλ κειψλ θαη ησλ πειαηψλ ηνπο. Σν ηξίην θαη ηειεπηαίν επίπεδν ξχζκηζεο είλαη ηα δηθαζηήξηα, ην θφζηνο ησλ νπνίσλ είλαη πςειφ ζε ρξήκαηα θαη ζε ρξφλν. Οη ξπζκίζεηο είλαη απαξαίηεηεο ζηελ χπαξμε απμεκέλεο ξεπζηφηεηαο ζηελ αγνξά, αθνχ εμαζθαιίδνπλ φηη ηα κέιε κπνξνχλ λα ζπλαιιάζζνληαη γξήγνξα ρσξίο λα αλεζπρνχλ γηα ηελ πηζηνιεπηηθή ηθαλφηεηα ησλ αληηζπκβαιινκέλσλ. Δπηπιένλ, πξνζθέξνπλ κηα εμαζθάιηζε ζηνπο επελδπηέο φηη, νη ελδηάκεζνη ζηνπο νπνίνπο εκπηζηεχνληαη ηα ρξήκαηα θαη ηνπο ηίηινπο ηνπο δε ζα εθκεηαιιεπηνχλ ηεο εκπηζηνζχλε ηνπο απηή. Αθφκα νη ξπζκίζεηο θαη νη θαλφλεο ζηνρεχνπλ ζηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο αγνξάο, ζηελ χπαξμε ξεπζηφηεηαο κε ηνπο εηδηθνχο δηαπξαγκαηεπηέο (market-makers) θαη ζηελ εμαζθάιηζε ηεο θαιήο εθηέιεζεο ησλ εληνιψλ ιήςεο θαη δηαβίβαζεο απφ ηελ πιεπξά ησλ επελδπηψλ. 1.2.γ Φοπείρ Αγοπάρ ( ΥΑΑΑ & ΥΑΑΕ και Αγοπά Παπαγώγων ) Σν Υξεκαηηζηήξην Αζελψλ - Αγνξά Αμηψλ ηδξχζεθε ην 1876 θαη κεηεηξάπε ζε Αλψλπκε Δηαηξεία ην Σνλ Μάξηην ηνπ 2000 ηδξχζεθε ε εηαηξία «Διιεληθά Υξεκαηηζηήξηα Α.Δ.». απφ ηνπο κεηφρνπο ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ, νη νπνίνη ζπλεηζέθεξαλ ηηο κεηνρέο ηνπο θαη κεηξεηά θαζηζηάκελνη κέηνρνη ηεο εηαηξίαο «Διιεληθά Υξεκαηηζηήξηα Α.Δ.». Σν επηέκβξην ηνπ 2002 ην Υξεκαηηζηήξην Αμηψλ ζπγρσλεχηεθε κε ην Υξεκαηηζηήξην Παξαγψγσλ κε ηε δεκηνπξγία ηνπ «Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ Α.Δ.». θνπφο ηεο εηαηξείαο, ζχκθσλα κε ην θαηαζηαηηθφ ηεο, είλαη ε νξγάλσζε ησλ ρξεκαηηζηεξηαθψλ ζπλαιιαγψλ νη νπνίεο θαηαξηίδνληαη θαηά απνθιεηζηηθφηεηα ζε ρξεκαηηζηήξηα αμηψλ θαη παξαγψγσλ. Οη Γηεπζχλζεηο ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ είλαη νη εμήο: Πξφεδξνο Γεληθή Γηεχζπλζε Υξεκαηηζηεξηαθψλ Αγνξψλ Γηεχζπλζε Λεηηνπξγίαο Αγνξάο Γηεχζπλζε Δμππεξέηεζεο Δθδνηξηψλ Δηζεγκέλσλ Σίηισλ Γηεχζπλζε Γηαρείξηζεο Έξγσλ 13

14 ηελ Αγνξά Αμηψλ ιεηηνπξγνχλ δχν επηηξνπέο αμηνιφγεζεο 4. 1 Δπηηξνπή Λεηηνπξγίαο Αγνξψλ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ Ζ Δπηηξνπή ιεηηνπξγεί, θαη εμνπζηνδφηεζε ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ θαη έρεη απνθαζηζηηθή ή/θαη γλσκνδνηηθή αξκνδηφηεηα επί ζεκάησλ ιεηηνπξγίαο ησλ αγνξψλ ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ. Ζ Δπηηξνπή είλαη πεληακειήο θαη κέιε ηεο Δπηηξνπήο νξίδνληαη ν Γεληθφο Γηεπζπληήο Υξεκαηηζηεξηαθψλ Αγνξψλ ηνπ ΥΑ, σο Πξφεδξνο, ν Γηεπζπληήο Λεηηνπξγίαο Αγνξψλ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ, σο Αληηπξφεδξνο, δχν απφ ηα Μέιε ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ, έλαο δηθεγφξνο ηεο Γηεχζπλζεο Ννκηθψλ Τπεξεζηψλ ηεο εηαηξίαο «Διιεληθά Υξεκαηηζηήξηα Α.Δ.» κε εκπεηξία ζηα ζέκαηα ιεηηνπξγίαο ησλ αγνξψλ ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ, σο Γξακκαηέαο. 2 Δπηηξνπή Δηζαγσγψλ θαη Δηαηξηθψλ Πξάμεσλ Ζ Δπηηξνπή ιεηηνπξγεί, θαη εμνπζηνδφηεζε ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ θαη έρεη απνθαζηζηηθή ή/θαη γλσκνδνηηθή αξκνδηφηεηα επί ησλ ζεκάησλ εηζαγσγήο θηλεηψλ αμηψλ θαη δηελέξγεηαο εηαηξηθψλ πξάμεσλ. Ζ Δπηηξνπή είλαη πεληακειήο θαη κέιε ηεο νξίδνληαη ν Γεληθφο Γηεπζπληήο Υξεκαηηζηεξηαθψλ Αγνξψλ ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ, σο Πξφεδξνο, ν Γηεπζπληήο Δμππεξέηεζεο Δθδνηξηψλ Δηζεγκέλσλ Σίηισλ ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ, σο Αληηπξφεδξνο, έλαο δηθεγφξνο ηεο Γηεχζπλζεο Ννκηθψλ Τπεξεζηψλ ηεο εηαηξίαο «Διιεληθά Υξεκαηηζηήξηα Α.Δ.» κε εκπεηξία ζηα ζέκαηα εηζαγσγήο θηλεηψλ αμηψλ θαη εηαηξηθψλ πξάμεσλ, σο Γξακκαηέαο θαη δχν κέιε ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ, σο κέιε. Σν Υξεκαηηζηήξην Αζελψλ Α.Δ. - Αγνξά Παξαγψγσλ ηδξχζεθε ην θνπφο ηνπ ΥΠΑ είλαη ε νξγάλσζε θαη ππνζηήξημε ησλ ζπλαιιαγψλ ζηε ρξεκαηηζηεξηαθή αγνξά παξαγψγσλ, ε νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηνπ ζπζηήκαηνο ζπλαιιαγψλ απηψλ θαζψο θαη θάζε άιιε δξαζηεξηφηεηα πνπ είλαη ζπλαθήο κε ην ζθνπφ απηφ. Οη Γηεπζχλζεηο ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ είλαη νη εμήο: Πξφεδξνο Γεληθή Γηεχζπλζε Υξεκαηηζηεξηαθψλ Αγνξψλ Γηεχζπλζε Λεηηνπξγίαο Αγνξάο 4 ζχκθσλα κε ηηο ππ αξηζκ. 41/ θαη 42/ απνθάζεηο ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Υξεκαηηζηεξίνπ Αζελψλ 14

15 Γηεχζπλζε Δμππεξέηεζεο Δθδνηξηψλ Δηζεγκέλσλ Σίηισλ Γηεχζπλζε Γηαρείξηζεο Έξγσλ Δηαηξίεο Μέιε ηεο ΔΥΑΔ, σο θνξέα εθθαζάξηζεο θαη δηαθαλνληζκνχ ζπλαιιαγψλ επί παξαγψγσλ, πνπ έρνπλ επηιέμεη λα κελ είλαη κέιε ηεο Αγνξάο Παξαγψγσλ ηνπ Υ.Α. θαη ζπλεπψο δελ έρνπλ δηθαίσκα δηεμαγσγήο ζπλαιιαγψλ νχηε γηα ίδην ινγαξηαζκφ, νχηε γηα πειάηεο, είλαη κε Μέιε ηεο Αγνξάο Παξαγψγσλ ηνπ Υ.Α. 1.2.δ Η Επιηποπή Κεθαλαιαγοπάρ ωρ εθνική εποπηική απσή Ζ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο 5 είλαη αξκφδηα γηα ηελ επνπηεία ηεο εθαξκνγήο ησλ δηαηάμεσλ ηεο λνκνζεζίαο γηα ηελ θεθαιαηαγνξά. Ζ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο απνηειεί λνκηθφ πξφζσπν δεκνζίνπ δηθαίνπ κε ίδηνπο πφξνπο, ιεηηνπξγεί απνθιεηζηηθά ράξηλ ηνπ δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο θαη απνιαχεη ιεηηνπξγηθήο αλεμαξηεζίαο θαη δηνηθεηηθήο απηνηέιεηαο. Ζ ιεηηνπξγία ηεο Δπηηξνπήο Κεθαιαηαγνξάο δελ βαξχλεη ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ, νη δε πφξνη ηεο πξνέξρνληαη απφ ηέιε θαη εηζθνξέο πνπ βαξχλνπλ ηνπο επνπηεπφκελνπο θνξείο. Ο πξνυπνινγηζκφο ηεο Δπηηξνπήο ζπληάζζεηαη απφ ην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην θαη εγθξίλεηαη απφ ηνλ Τπνπξγφ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ. Σα κέιε ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ ηεο Δπηηξνπήο Κεθαιαηαγνξάο απνιαχνπλ θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο πξνζσπηθήο θαη ιεηηνπξγηθήο αλεμαξηεζίαο, δεζκεπφκελα κφλνλ απφ ην λφκν θαη ηε ζπλείδεζή ηνπο θαη δελ εθπξνζσπνχλ ηνπο θνξείο πνπ ηνπο πξφηεηλαλ. Ζ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο ππνβάιιεη έθζεζε πεπξαγκέλσλ ζηνλ Πξφεδξν ηεο Βνπιήο θαη ζηνλ Τπνπξγφ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ. Ο Πξφεδξνο ηεο Δπηηξνπήο Κεθαιαηαγνξάο θαιείηαη ηνπιάρηζηνλ δχν θνξέο ην ρξφλν απφ ηελ αξκφδηα Δπηηξνπή ηεο Βνπιήο, πξνθεηκέλνπ λα ηελ ελεκεξψλεη γηα ζέκαηα ηεο θεθαιαηαγνξάο. ηφρνο ηεο Δπηηξνπήο Κεθαιαηαγνξάο απνηειεί ε δηαζθάιηζε ηεο αθεξαηφηεηαο ηεο αγνξάο, ν πεξηνξηζκφο ηνπ ζπζηεκηθνχ θηλδχλνπ, θαη ε πξνζηαζία ηνπ επελδπηηθνχ θνηλνχ κε ηελ πξνψζεζε ηεο δηαθάλεηαο. ηνπο επνπηεπφκελνπο θνξείο απφ ηελ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο πεξηιακβάλνληαη: νη Αλψλπκεο Υξεκαηηζηεξηαθέο Δηαηξίεο, 5 Βι. επίζεκν ηζηφηνπν Δπηηξνπήο Κεθαιαηαγνξάο Ν.Π.Γ.Γ., 15

16 νη Αλψλπκεο Δηαηξίεο Παξνρήο Δπελδπηηθψλ Τπεξεζηψλ, νη Αλψλπκεο Δηαηξίεο Γηαρείξηζεο Ακνηβαίσλ Κεθαιαίσλ, νη Αλψλπκεο Δηαηξίεο Δπελδχζεσλ Υαξηνθπιαθίνπ, νη Αλψλπκεο Δηαηξίεο Δπελδχζεσλ Αθίλεηεο Πεξηνπζίαο θαη νη Αλψλπκεο Δηαηξίεο Δπελδπηηθήο Γηακεζνιάβεζεο. Οη εηζεγκέλεο εηαηξίεο ζην Υξεκαηηζηήξην Αζελψλ επνπηεχνληαη επίζεο απφ ηελ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο σο πξνο ηε ηήξεζε ηεο ρξεκαηηζηεξηαθήο λνκνζεζίαο αλαθνξηθά κε ηα ζέκαηα λνκηκφηεηαο ησλ πξάμεσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ πξνζηαζία ησλ επελδπηψλ. Σα κέιε δηνηθεηηθψλ ζπκβνπιίσλ θαη ηα δηεπζπληηθά ζηειέρε φισλ ησλ πξναλαθεξφκελσλ θνξέσλ ππφθεηληαη ζε επνπηηθέο ππνρξεψζεηο πξνο ηελ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο. ηνπο επνπηεπφκελνπο απφ ηελ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο θνξείο πεξηιακβάλνληαη επίζεο νη νξγαλσκέλεο αγνξέο θαη νη θνξείο εθθαζάξηζεο, φπσο ε Αγνξά Αμηψλ Υ.Α., ε Αγνξά Παξαγψγσλ Υ.Α., θαη ε ΔΥΑΔ σο θνξέαο εθθαζάξηζεο θαη δηαθαλνληζκνχ ζπλαιιαγψλ επί θηλεηψλ αμηψλ θαη επί παξαγψγσλ αιιά θαη ηα ζπζηήκαηα απνδεκίσζεο επελδπηψλ θαη δηαζθάιηζεο ζπλαιιαγψλ, φπσο ην πλεγγπεηηθφ Κεθάιαην θαη ην Δπηθνπξηθφ Κεθάιαην. Ζ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο είλαη αξκφδηα γηα ηελ έγθξηζε ελεκεξσηηθψλ δειηίσλ φζνλ αθνξά ηηο αλάγθεο πιεξνθφξεζεο ηνπ επελδπηηθνχ θνηλνχ θαηά ηε δηελέξγεηα δεκνζίσλ πξνζθνξψλ θαη ηελ εηζαγσγή θηλεηψλ αμηψλ ζε νξγαλσκέλε αγνξά. Ζ Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο έρεη ηελ αξκνδηφηεηα λα επηβάιιεη δηνηθεηηθέο θπξψζεηο (επίπιεμε, ρξεκαηηθφ πξφζηηκν, αλαζηνιή ιεηηνπξγίαο, αθαίξεζε άδεηαο) ζε επνπηεπφκελα λνκηθά θαη θπζηθά πξφζσπα πνπ παξαβαίλνπλ ηε λνκνζεζία γηα ηελ θεθαιαηαγνξά. Χο εζληθή επνπηηθή αξρή, ε Δπηηξνπή Κεθαιαηαγνξάο ζπλάπηεη δηκεξείο θαη πνιπκεξείο ζπκθσλίεο κε άιιεο επνπηηθέο αξρέο γηα ηελ αληαιιαγή εκπηζηεπηηθψλ πιεξνθνξηψλ θαη ηε ζπλεξγαζία ζε ζέκαηα ηεο αξκνδηφηεηάο ηεο. Δίλαη ελεξγφ κέινο ηεο Δπηηξνπήο ησλ Δπξσπατθψλ Ρπζκηζηηθψλ Αξρψλ ηεο Κεθαιαηαγνξάο (Committee of European Securities Regulators - C.E.S.R.) θαη ηνπ Γηεζλνχο Οξγαληζκνχ Δπηηξνπψλ Κεθαιαηαγνξάο - IOSCO). 16

17 ΚΔΦΑΛΑΙΙΟ 2:: Η ΔΠΙΙΣΡΟΠΗ ΒΑΙΙΛΔΙΙΑ 2.1 Γεληθά Τν έξγν ηεο 17

18 Ζ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Σξαπεδηθή Δπνπηεία (Basel Committee on Banking Supervision) 6, ε νπνία νλνκάδεηαη θαη «Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο», ηδξχζεθε ην 1974 κε ηε ζπκκεηνρή 13 ρσξψλ (Βέιγην, Καλαδάο, Γαιιία, Γεξκαλία, Ηηαιία, Ηαπσλία, Λνπμεκβνχξγν, Οιιαλδία, Ηζπαλία, νπεδία, Διβεηία, Ζλσκέλν Βαζίιεην θαη Ζ.Π.Α.) θαη απνηειείηαη απφ εθπξνζψπνπο θεληξηθψλ ηξαπεδψλ θαη άιισλ επνπηηθψλ αξρψλ. Ζ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο εδξεχεη θαη ζπλεδξηάδεη θάζε ηξεηο κήλεο ζηελ Σξάπεδα Γηεζλψλ Γηαθαλνληζκψλ (Bank of International Settlements), ε νπνία ηεο παξέρεη θαη γξακκαηεηαθή ππνζηήξημε. Ζ Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο δελ απνηειεί θάπνην είδνο δηαθπβεξλεηηθνχ νξγαληζκνχ, αιιά κηα νξγάλσζε-forum ρσξίο λνκηθή πξνζσπηθφηεηα θαη εμνπζία. Σν έξγν ηεο Δπηηξνπήο απνβιέπεη θπξίσο ζηε δηαζθάιηζε ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ δηεζλνχο ρξεκαηνπηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο αιιά θαη ζηε δηακφξθσζε ηζνδχλακσλ φξσλ αληαγσληζκνχ. Ζ Δπηηξνπή (The Committee) δηαηππψλεη επξέα επνπηηθά πξφηππα θαη θαηεπζχλζεηο θαη πξνηείλεη βέιηηζηεο πξαθηηθέο, κε ηελ πξνζδνθία φηη νη επηκέξνπο επνπηηθέο αξρέο ζα ιάβνπλ κέηξα γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο κέζσ ζεζκηθψλ ή άιισλ πξνζαξκνγψλ, νη νπνίεο ελδείθλπληαη γηα ηα ζεζκηθά ηνπο ζπζηήκαηα. Δπηπιένλ, δελ έρεη ηε κνξθή ππεξεζληθήο επνπηηθήο αξρήο θαη ηα ζπκπεξάζκαηά ηεο δελ έρνπλ δεζκεπηηθή λνκηθή ηζρχ. Παξέρεη εθηεηακέλεο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο πνπ νη επνπηηθέο αξρέο θάζε ρψξαο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ψζηε λα θαζνξίζνπλ ηηο ξπζκηζηηθέο πνιηηηθέο πνπ εθαξκφδνπλ. Μνινλφηη νη θαλφλεο πνπ ζεζπίδεη ε Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο δελ έρνπλ λνκηθά εμαλαγθαζηηθφ ραξαθηήξα, ε επηξξνή ηνπ έξγνπ ηεο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή θαη εθηφο ηνπ θχθινπ ησλ λνκηζκαηηθψλ θαη επνπηηθψλ αξρψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε ζχλζεζε ηνπο. Δηδηθφηεξα : Μεγάιν ηκήκα ηνπ έξγνπ ηεο έρεη πηνζεηεζεί απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο πνιιψλ θξαηψλ πνπ δελ ζπκκεηέρνπλ ζηε ζχλζεζή ηεο. Σν έξγν ηεο έρεη θαζνξηζηηθή επίδξαζε ζηε δηακφξθσζε ηνπ θαλνληζηηθνχ πιαηζίνπ πνπ αθνξά ηελ πξνιεπηηθή επνπηεία ησλ ηξαπεδψλ ζηελ εληαία επξσπατθή αγνξά θαη θαηεμνρήλ ζηε ζεκαηηθή ηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ ηξαπεδψλ. 6 Γηα πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ ηζηνξηθή εμέιημε ηεο Δπηηξνπήο Βαζηιείαο σο ππεξεζληθή επνπηηθή αξρή, βι. 18

19 πγθεθξηκέλα, ηφζν ην αξρηθφ πιαίζην φζν θαη ην πιαίζην πνπ θαζηεξψζεθε κε ην λέν χκθσλν έρεη, κε ειάρηζηεο εμαηξέζεηο, ελζσκαησζεί πιήξσο ζηελ θνηλνηηθή λνκνζεζία. 2.2 Η Σπκθσλία ηεο Βαζηιείαο I ( Basel I ) Ζ πξαθηηθή ηεο Γηαρείξηζεο Κηλδχλσλ ζηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα εμειίρζεθε ηαρχηεηα απφ ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 σο ζήκεξα. Οη ζεκαληηθνί ιφγνη πνπ έγηλε θάηη ηέηνην ήηαλ θπξίσο ε απειεπζέξσζε ησλ αγνξψλ, ε αχμεζε ηεο ηαρχηεηαο θπθινθνξίαο ησλ θεθαιαίσλ, ε απμαλφκελε πνιππινθφηεηα ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ εξγαιείσλ κε ηελ εηζαγσγή ησλ παξαγψγσλ, θαζψο επίζεο θαη ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο ζε επίπεδν ζπλαιιαγψλ αιιά θαη ζε επίπεδν δηαρείξηζεο θεθαιαίσλ. Ο βαζηθφο παξάγνληαο γηα ηελ πξνψζεζε θαη ηελ αλάπηπμε ηεο πξαθηηθήο ηεο Γηαρείξηζεο Κηλδχλσλ ήηαλ νη αλάγθεο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ απφ ην ζπλερψο εμειηζζφκελν ρξεκαηννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ θαζψο επίζεο θαη απφ ηηο πηέζεηο πνπ αζθήζεθαλ ζε επνπηηθφ επίπεδν απφ ηηο εζληθέο αξρέο ιφγσ ησλ πξνβιεκάησλ θαη ηεο αζηάζεηαο εθείλεο ηεο επνρήο. Ζ Γηαρείξηζε Κηλδχλσλ ζηα ρξεκαηννηθνλνκηθά ηδξχκαηα αθνινχζεζε κε θαζπζηέξεζε απηέο ηηο εμειίμεηο παγθνζκίσο. Ζ αχμεζε ησλ πησρεχζεσλ ζηα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα θπξίσο ηελ δεθαεηία ηνπ 1970 νδήγεζε ηηο αξρέο λα εηζάγνπλ ζεζκνχο θαη θαλφλεο ζρεηηθά κε ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα. Οη θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο έλαληη ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ πξνήξζαλ θπξίσο απφ ηελ έιιεηςε ζσζηήο δηαρείξηζεο ηνπ δαλεηαθνχ ραξηνθπιαθίνπ ησλ ηδξπκάησλ. Ζ δεθαεηία ηνπ 1980 ραξαθηεξίζηεθε απφ κεγάιε κεηαβιεηφηεηα ζηηο παξακέηξνπο ηεο αγνξάο θαη ηνπ ζπλαιιάγκαηνο θαη ηδηαίηεξα ζηα επηηφθηα, κε απνηέιεζκα αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ θεξδνθνξία ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ. Με αθνξκή ηε λέα ρξεκαηννηθνλνκηθή θαηάζηαζε νη Δπνπηηθέο Αξρέο επέθηεηλαλ ηνπο ήδε ππάξρνληεο θαλφλεο θαη ζέζπηζαλ λένπο δίλνληαο πεξηζζφηεξν έκθαζε ζηελ εθαξκνγή ησλ Κεθαιαηαθψλ Απαηηήζεσλ θαη ζηνλ Κίλδπλν Αγνξάο κε ηελ επηβνιή ηνπ Γείθηε Κεθαιαηαθήο Δπάξθεηαο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα επηζεκάλνπκε φηη ε επνπηεία ηνπ Κηλδχλνπ Αγνξάο είλαη πην πεξίπινθε απφ απηή ηνπ Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ επεηδή ππάξρεη πηζαλφηεηα ζθάικαηνο κε ηε δηπιή κέηξεζε θηλδχλνπ, αθνχ δελ πξφθεηηαη γηα αζξνηζηηθή. Δίλαη 19

20 γλσζηφ φηη ν βαζηθφο ηξφπνο αληηκεηψπηζεο θηλδχλνπ ζε ραξηνθπιάθην είλαη ε δηαθνξνπνίεζε ηνπ. Γηα παξάδεηγκα, ν θίλδπλνο αγνξάο ζε έλα ραξηνθπιάθην πνπ απνηειείηαη απφ 2 κεηνρέο δελ ηζνχηαη κε ην αιγεβξηθφ άζξνηζκα ησλ θηλδχλσλ αγνξάο 2 ραξηνθπιαθίσλ πνπ ην θαζέλα απνηειείηαη απφ κία απφ ηηο δχν κεηνρέο. Οη επνπηηθέο αξρέο πξέπεη επνκέλσο λα επηηξέςνπλ ην ζπκςεθηζκφ ζέζεσλ ζε αμηφγξαθα κε πςειή αξλεηηθή ζπζρέηηζε ψζηε λα αλαγλσξίδνπλ ηε βαζηθή ηερληθή αληηζηάζκηζεο θηλδχλνπ. ε απηή ηελ θαηεχζπλζε θηλήζεθε ην χκθσλν ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο ην 1996 επηηξέπνληαο ζηα Πηζησηηθά ηδξχκαηα λα ρξεζηκνπνηνχλ εζσηεξηθά κνληέια βαζηζκέλα ζηε κεζνδνινγία ηεο Μέγηζηεο Γπλεηηθήο Εεκίαο. Ζ κέζνδνο απηή καο δίλεη απνηειέζκαηα πνπ αθνξνχλ ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ Κηλδχλνπ Αγνξάο ελφο ραξηνθπιαθίνπ θαη ησλ ζπλεπαγφκελσλ Κεθαιαηαθψλ Απαηηήζεσλ. Ζ ζπλζήθε απηή έγηλε λφκνο ζηηο πεξηζζφηεξεο Δπξσπατθέο ρψξεο ηνλ Ηνχλην ηνπ 1998, ελψ ζηελ Διιάδα ςεθίζζεθε αξγφηεξα. Σνλ Ηνχιην ηνπ κεηά απφ κηα καθξά πεξίνδν δηαβνπιεχζεσλ, ε Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο δεκνζίεπζε ην χκθσλν ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα κε ηίηιν «Γηεζλήο χγθιεζε ηεο Κεθαιαηαθήο Μέηξεζεο θαη ησλ Κεθαιαηαθψλ Πξνηχπσλ» ( International Convergence of Capital Measurement and Capital Standards) ή Basel I. Σν χκθσλν απηφ (The Accord) αθνξνχζε ηε δηεζλή ελαξκφληζε ησλ θαλφλσλ ηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ θαζψο θαη ηνλ πηζησηηθφ θίλδπλν. Καζηεξψζεθε σο «πκθσλία ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα» (Basel Capital Accord) ή «Αξρηθή πκθσλία», νη δηαηάμεηο ηεο νπνίαο αλαθέξνληαη : ζηνλ ηξφπν ππνινγηζκνχ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ γηα ηελ θάιπςε έλαληη ηεο έθζεζεο ηεο ζηνλ πηζησηηθφ θίλδπλν, απφ ηα εληφο θαη εθηφο ηζνινγηζκνχ ζηνηρεία ηνπ ελεξγεηηθνχ ηνπο ηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ ζηνηρείσλ πνπ κπνξνχλ λα πεξηιακβάλνληαη ζηελ έλλνηα ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ γηα ηηο αλάγθεο ππνινγηζκνχ ηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ. Ο ζεκαληηθφηεξνο παξάγνληαο γηα ηελ Γηαρείξηζε Κηλδχλσλ πνπ ηέζεθε απφ ηηο Δπνπηηθέο Αξρέο είλαη ε Κεθαιαηαθή Δπάξθεηα, πνπ ζηνρεχεη λα ζέζεη ειάρηζην επίπεδν ηδίσλ θεθαιαίσλ πνπ πξέπεη λα έρεη θάζε πηζησηηθφ ίδξπκα ζε ζρέζε κε ηνλ αλαιακβαλφκελν πηζησηηθφ θίλδπλν. Δίλαη πξψηε θνξά πνπ ζπλδέεηαη ην χςνο ησλ Ηδίσλ Κεθαιαίσλ κε ην Πηζησηηθφ Κίλδπλν θαη θαζηεξψλεηαη ν ζπληειεζηήο 20

21 θεξεγγπφηεηαο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ. Ο πληειεζηήο Φεξεγγπφηεηαο νξίδεηαη σο ν ιφγνο ησλ Ηδίσλ Κεθαιαίσλ ηνπ Πηζησηηθνχ Ηδξχκαηνο πξνο ηα ζηνηρεία ηνπ Δλεξγεηηθνχ θαη ηα εθηφο ηζνινγηζκνχ ζηνηρεία ζηαζκηζκέλα κε ηνλ θίλδπλν ηνπο. Ζ ειάρηζηε ηηκή ηνπ πληειεζηή θαζηεξψζεθε ζην 8% θαη είλαη ζρεδηαζκέλνο λα θαιχπηεη ηνλ θίλδπλν κε εθπιήξσζεο ηεο ππνρξέσζεο ηνπ αληηζπκβαιιφκελνπ ζε φιεο ηηο κνξθέο. Έηζη ην χκθσλν ηεο Βαζηιείαο επέβαιιε έλα ειάρηζην εληαίν δείθηε θεθαιαηαθήο επάξθεηαο, 8%, θαη ελαξκφληζε γηα πξψηε θνξά ην δηεζλέο επνπηηθφ ζχζηεκα. Ο ππνινγηζκφο ηνπ πξνθχπηεη κε ηνλ ίδην ηξφπν φπσο θαη ν ζπληειεζηήο θεξεγγπφηεηαο κφλν πνπ ζε απηή ηελ αλαζεψξεζε πξνζηέζεθαλ ζην ηαζκηζκέλν Δλεξγεηηθφ ζηνηρεία απφ ην ραξηνθπιάθην ζπλαιιαγψλ, ψζηε λα αληηπξνζσπεχεηαη θαη ν θίλδπλνο αγνξάο επηπιένλ ηνπ Πηζησηηθνχ Κηλδχλνπ. Σα ζηνηρεία απηά ζηαζκίδνληαη αλάινγα κε ηνλ θίλδπλν πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε κεηαβνιή ηηκψλ ζπλαιιάγκαηνο, κεηνρψλ, επηηνθίσλ αη άιισλ παξακέηξσλ ηεο αγνξάο. Οη αξρηθέο δηαηάμεηο ηεο πκθσλίαο ηεο Βαζηιείαο, νη νπνίεο αξγφηεξα ελζσκαηψζεθαλ, ζπλνιηθά ή ελ κέξεη, ηφζν ζην Κνηλνηηθφ Γίθαην, φζν θαη ζηελ Διιεληθή Ννκνζεζία, θαζψο θαη νη ηξνπνπνηήζεηο ηνπο, θαζνξίδνπλ ην πιαίζην ππνινγηζκνχ ηνπ πληειεζηή ή Γείθηε Φεξεγγπφηεηαο ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ. Οη δχν βαζηθνί ζθνπνί ηεο «Αξρηθήο πκθσλίαο» ήηαλ λα εμαζθαιίζεη έλα επαξθέο επίπεδν θεθαιαίνπ ζην δηεζλέο πηζησηηθφ ζχζηεκα θαη λα δεκηνπξγήζεη έλα πην αληαγσληζηηθφ θιάδν έηζη ψζηε ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα λα κελ κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ επηρεηξεκαηηθά ρσξίο επαξθή θεθαιαηαθή ππνζηήξημε. Οη δχν απηνί ζηφρνη επηηεχρζεθαλ. Ζ Βαζηιεία Η δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηηο ηξάπεδεο, κέζσ ησλ ηηηινπνηήζεσλ ζηνηρείσλ, φπνπ δελ ππάξρεη αληηζηνίρεζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη ηνπ επνπηηθνχ θηλδχλνπ, (π.ρ. ζηεγαζηηθά δάλεηα) λα πξνβαίλνπλ ζε κείσζε ησλ απαζρνινχκελσλ θεθαιαίσλ ρσξίο αληίζηνηρε κείσζε ηνπ νηθνλνκηθνχ θηλδχλνπ (regulatory arbitrage). ηε δεθαεηία ηνπ 1990 εκθαλίζηεθαλ πεξηπηψζεηο θαηαζηξνθηθψλ δεκηψλ ζε Πηζησηηθά Ηδξχκαηα εμαηηίαο θηλδχλσλ πνπ δελ πξνέξρνληαλ νχηε απφ αζέηεζε εθπιήξσζεο ππνρξέσζεο απφ αληηζπκβαιιφκελν νχηε απφ κεγάιε κεηαβιεηφηεηα παξαγφλησλ αγνξάο, αιιά απφ αηέιεηεο ηνπ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο. Με αθνξκή θάπνηεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο δπζιεηηνπξγίεο θαη πησρεχζεηο ζε Πηζησηηθά Ηδξχκαηα 21

22 γελλήζεθε ε αλάγθε δηαρείξηζεο ελφο πξσηνεκθαληδφκελνπ ηχπνπ θηλδχλνπ, ηνπ ιεγφκελνπ Λεηηνπξγηθνχ Κηλδχλνπ. Σα απνηειέζκαηα απφ ηελ επηβνιή ησλ θαλφλσλ ηνπ πκθψλνπ ήηαλ ζεκαληηθά θαη δελ άξγεζαλ λα θαλνχλ ζην ηξαπεδηθφ ζχζηεκα κε ηελ αχμεζε ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ θαζψο επίζεο θαη κε ηε δεκηνπξγία επνπηηθψλ ζπλζεθψλ ηζφηηκνπ αληαγσληζκνχ. Παξ φια απηά φκσο, κε ηηο λέεο εμειίμεηο ήηαλ απαξαίηεηε ε αλαζεψξεζή ηνπ. εκαληηθέο ρξεκαηννηθνλνκηθέο εμειίμεηο πεξηφξηζαλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ, θαζψο νπζηαζηηθά βαζηδφηαλ ζε κηα φρη θαη ηφζν επέιηθηε κεζνδνινγία ζηαζκίζεσλ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ. Ζ απνπζία ζεκαληηθψλ δηαθνξνπνηήζεσλ ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ, αλάινγα κε ην χςνο ηνπ θηλδχλνπ, νδήγεζε πνιιέο ηξάπεδεο ζηε ρξήζε ηνπ «επνπηηθνχ arbitrage». ε απηή ηελ πεξίπησζε επηηπγράλεηαη ε αχμεζε ησλ πεξηζσξίσλ θέξδνπο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δαλείσλ ρακειήο δηαβάζκηζεο, ρσξίο ηελ ηαπηφρξνλε αχμεζε ησλ απαηηνχκελσλ θεθαιαίσλ. Έηζη, ε πνηφηεηα ηνπ ραξηνθπιαθίνπ δαλείσλ κηαο ηξάπεδαο ππνβαζκίδεηαη, ρσξίο ηελ παξάιιειε αχμεζε ησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ θαη ησλ πξνβιέςεσλ. Σν 1999 ε Δπηηξνπή ηεο Βαζηιείαο έδσζε ζηε δεκνζηφηεηα ην αλαζεσξεκέλν έγγξαθν ηνπ 1988 πξνο ζρνιηαζκφ ζε ζέκαηα πηζησηηθνχ θηλδχλνπ. Σν λέν θείκελν νδήγεζε ζε ζπλερείο δηαβνπιεχζεηο κεηαμχ ησλ θεληξηθψλ θνξέσλ. Ζ βαζηθή κεζνδνινγία ηνπ πξψηνπ αλαζεσξεκέλνπ πκθψλνπ ηεο Βαζηιείαο αθνξά άκεζα ηα επνπηηθά ηδία θεθάιαηα. Οη ζηαζκίζεηο πηζησηηθνχ θηλδχλνπ νξίδνληαη αλά θαηεγνξία νθεηιέηνπ, δειαδή κηθξφηεξνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ είλαη νη Κεληξηθέο Κπβεξλήζεηο θαη Κεληξηθέο Σξάπεδεο, θαη ζηε ζπλέρεηα αθνινπζνχλ ηα Πηζησηηθά Ηδξχκαηα θαη νη Δπηρεηξήζεηο. Δπίζεο, νη ζηαζκίζεηο πηζησηηθνχ θηλδχλνπ γηα έθζεζε έλαληη θεληξηθψλ θπβεξλήζεσλ θαη ηξαπεδψλ ζα βαζίδνληαη ζε δηαρσξηζκφ ησλ θξαηψλ αλάινγα κε ηα ζηνηρεία ηνπ ΟΟΑ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ηα θξάηε κέιε ηνπ ΟΟΑ ζα αλήθνπλ ζε Α Εψλε πηζησηηθνχ θηλδχλνπ, ελψ ηα ινηπά θξάηε ζα είλαη ζε Β Εψλε πςειφηεξνπ θηλδχλνπ. Δπίζεο, νη βξαρππξφζεζκεο δηαηξαπεδηθέο ηνπνζεηήζεηο νξίδνληαη ζε 12 κήλεο. Σα πιενλεθηήκαηα ηεο πκθσλίαο αλαγλσξίζηεθαλ επξχηαηα θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 1990 ε πκθσλία έγηλε παγθφζκηα απνδεθηή κε πεξηζζφηεξεο απφ 100 ρψξεο λα εθαξκφζνπλ ην πιαίζην ηεο Βαζηιείαο Η ζην πηζησηηθφ ηνπο ζχζηεκα. Μέρξη ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1993, ε λνκνζεζία απηή είρε εθαξκνζηεί απφ φιεο ηηο ρψξεο. Χζηφζν, ε «Αξρηθή πκθσλία» ηξνπνπνηήζεθε θαη ζπκπιεξψζεθε πνιιέο θνξέο κε 22

23 ζεκαληηθφηεξε ηξνπνπνίεζε εθείλε ηνπ 1996 πξνθεηκέλνπ λα ζπκπεξηιεθζνχλ θαη νη θίλδπλνη αγνξάο. Σν χκθσλν ηεο Βαζηιείαο γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα μεπεξάζηεθε κε ηνλ θαηξφ απφ ηηο εμειίμεηο ζηνλ ηξαπεδηθφ ηνκέα θαη έπαπζε λα αληαπνθξίλεηαη απνηειεζκαηηθά ζηνπο θηλδχλνπο ζηνπο θηλδχλνπο ζηνπο νπνίνπο εθηίζεληαη νη ηξάπεδεο. 2.3 Αλάγθε γηα αλαζεώξεζε (ζύληνκε ζπγθξηηηθή αλαθνξά) Πξνθχπηεη ινηπφλ, πσο αλ θαη ην πξψην ζχκθσλν ηεο Βαζηιείαο απεηέιεζε ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν ηεο πξνζπάζεηαο γηα ηελ επηβνιή δηεζλψλ θαλνληζκψλ ζηε ζπλέρεηα θάληαδε παξσρεκέλν. Δμ νπ θαη ην ζρέδην αληηθαηάζηαζήο ηνπ κε ην πην εμειηγκέλν κνληέιν, πνπ νλνκάδεηαη «Βαζηιεία II». Σα θελά ηνπ πξψηνπ ζπκθψλνπ γίλνληαλ νινέλα θαη πην εκθαλή. Ο δηαρσξηζκφο ηνπ ελεξγεηηθνχ ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο, βάζεη ηνπ θηλδχλνπ πηψρεπζεο πνπ παξνπζηάδεη, είλαη ρνλδξνεηδήο θαη δελ αληηθαηνπηξίδεη ηελ πνηθηιία ησλ θηλδχλσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη κεγάινη ρξεκαηνπηζησηηθνί νξγαληζκνί. Οη θαηεγνξίεο απηέο, άιισζηε, δελ αληηθαηνπηξίδνπλ νχηε ηνλ πξαγκαηηθφ βαζκφ θηλδχλνπ, ελψ δεκηνπξγνχλ δηαζηξεβισκέλα θίλεηξα δαλεηνδφηεζεο. Σν ζχκθσλν «Βαζηιεία II» θηινδνμεί λα μεπεξάζεη ηηο αδπλακίεο απηέο, απμάλνληαο ηνλ αξηζκφ ησλ θαηεγνξηψλ δαλεηνδφηεζεο θαη βαζηδφκελν ζηα εζσηεξηθά ζπζηήκαηα βαζκνιφγεζεο ηνπ θηλδχλνπ ησλ κεγαιχηεξσλ ηξαπεδψλ. Σν ζχκθσλν «Βαζηιεία II» απνθεχγεη, φκσο, λα αμηνπνηήζεη ηα πεξίπινθα κνληέια ησλ ηξαπεδψλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ επελδπηηθψλ θηλδχλσλ, ελψ ζεζκνζεηεί επίζεο κηα λέα θαηεγνξία ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ, ε νπνία θαιχπηεη ηνκείο φπσο ηα ζπζηήκαηα ινγηζκηθνχ θαη ηελ απεηιή λνκηθψλ πξνζθπγψλ. Σα κέηξα απηά ζα ζπκβαδίζνπλ κε πην εμειηγκέλνπο ειεγθηηθνχο θαλνληζκνχο. Οη θεθαιαηαγνξέο θαινχληαη θαη απηέο λα παίμνπλ ζεκαληηθφ ειεγθηηθφ ξφιν, κε ηηο ηξάπεδεο λα ζπλεξγάδνληαη ζηελά, παξέρνληαο θάζε απαξαίηεηε πιεξνθνξία. Πνιινί ππνζηεξίδνπλ, φκσο, φηη νη ηξάπεδεο νθείινπλ λα θξαηήζνπλ κέξνο ησλ θεθαιαίσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ δάλεηα ζπλδεδεκέλα κε ηελ πνξεία ηεο αγνξάο. 23

24 Σν ζχκθσλν «Βαζηιεία II» απνηειεί ζεκαληηθφ βήκα πξνο ηε ζσζηή θαηεχζπλζε. Αλαγλσξίδεη ηε δπζαλαινγία πιεξνθφξεζεο πνπ δηέπεη ηε ζρέζε κεηαμχ ειεγθηψλ θαη ειεγρφκελσλ ζε αζηαζείο θεθαιαηαγνξέο. Σν ζχκθσλν ζα κπνξνχζε λα ζπληειέζεη ζηελ νξζνινγηθφηεξε δηνρέηεπζε θεθαιαίσλ, δηαηεξψληαο παξάιιεια ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα ηελ πξνζθνξά θεθαιαίσλ ζην δηεζλέο νηθνλνκηθφ ζχζηεκα. Ζ εθαξκνγή ηνπ ζπκθψλνπ ζηελ πξάμε ελδέρεηαη, φκσο, λα αληηκεησπίζεη ζνβαξά πξνβιήκαηα. Υξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα, ηα νπνία έρνπλ παξαδνζηαθά ππνηηκήζεη ηνπο επελδπηηθνχο θηλδχλνπο, βαζηδφκελα ζηελ πεπνίζεζή ηνπο φηη ε κεγάιε ηνπο νηθνλνκηθή επηθάλεηα ηα πξνθπιάζζεη απφ ηελ πηψρεπζε, ζα πξέπεη λα ακθηβάιινπλ γηα ηελ αληνρή ησλ κεζφδσλ εθηίκεζεο θηλδχλσλ. ε αληίζεζε κε ην αξρηθφ, ην λέν πιαίζην παξέρεη έλα θάζκα πξνζεγγίζεσλ απφ απιέο κέρξη πξνρσξεκέλεο κεζνδνινγίεο γηα ηε κέηξεζε ηφζν ηνπ πηζησηηθνχ φζν θαη ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ γηα ηνλ θαζνξηζκφ ησλ επηπέδσλ θεθαιαίνπ. Παξέρεη επηπιένλ κηα επέιηθηε δνκή απφ ηελ νπνία ηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα, ηα νπνία επνπηεχνληαη, ζα πηνζεηήζνπλ ηηο πξνζεγγίζεηο πνπ ηαηξηάδνπλ ηέιεηα ζηε ζηξαηεγηθή ηνπο θαη ζην πξνθίι ηνπ θηλδχλνπ ηνπο. Ζ λέα ζπκθσλία πξνβιέπεη επίζεο πην δπλαηή θαη επαξθή κέηξεζε ηνπ θηλδχλνπ. Ζ Βαζηιεία ΗΗ παξέρεη πξνζεγγίζεηο πην αλαιπηηθέο θαη πην επαίζζεηεο ζηνλ θίλδπλν απφ ηε Βαζηιεία Η, ελψ δηαηεξεί νιφθιεξν ην επίπεδν ηνπ ξπζκηδφκελνπ θεθαιαίνπ. Ζ θεθαιαηαθή επάξθεηα ζχκθσλα κε ηε λέα ζπκθσλία επηηξέπεη ζηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα λα ιεηηνπξγνχλ κε κεγαιχηεξε απνδνηηθφηεηα. Δπίζεο, ε λέα ζπκθσλία είλαη ιηγφηεξν ξπζκηζηηθή απφ ηελ αξρηθή ζπκθσλία. Χζηφζν, ην πιαίζην είλαη θάπσο πην πεξίπινθν απφ ην παιηφ, αιιά πξνζθέξεη κηα γθάκα πξνζεγγίζεσλ γηα ηα ρξεκαηνπηζησηηθά ηδξχκαηα πνπ ηα ζέηεη ηθαλά λα ρξεζηκνπνηήζνπλ πην αλαιπηηθέο κεζνδνινγίεο θαη κε κεγαιχηεξε επαηζζεζία ζηνλ θίλδπλν. Οη κεζνδνινγίεο απηέο απαηηνχλ αλαπφθεπθηα πεξηζζφηεξε ιεπηνκέξεηα ζηελ εθαξκνγή ηνπο θαη ζπλεπψο έλα κεγαιχηεξν βηβιίν θαλφλσλ. 24

25 Οη δχν πκθσλίεο ηεο Δπηηξνπήο ηεο Βαζηιείαο : Η Αξρηθή Σπκθσλία Η λέα Σπκθσλία Πεξηζζφηεξε έκθαζε ζηηο εζσηεξηθέο κεζνδνινγίεο ησλ ρξεκαηνπηζησηηθψλ Δζηίαζε ζε κία κέηξεζε θηλδχλνπ ηδξπκάησλ, ζηελ επνπηηθή αμηνιφγεζε θαη ηελ πεηζαξρία ηεο αγνξάο Οη επνπηηθνί θαλφλεο είλαη ίδηνη γηα φινπο Δπειημία, πνηθηιία πξνζεγγίζεσλ, θίλεηξα γηα θαιχηεξε δηαρείξηζε θηλδχλνπ Γνκή Broad Brush Μεγαιχηεξε επαηζζεζία ζρεηηθά κε ηνλ θίλδπλν Οξηζκέλνη ηνκείο δελ επηιχνληαη απφ ηε ζπκθσλία, θαη εηδηθφηεξα ηα δεηήκαηα επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ. Οη ειεγθηέο ζα αληηκεησπίζνπλ πξνβιήκαηα ζηελ εθαξκνγή ησλ θαλνληζκψλ κεηαμχ ρσξψλ, ψζηε λα δηαηεξήζνπλ εληαίν κέηξν ζχγθξηζεο. Οηθνλνκνιφγνη εθηηκνχλ κάιηζηα φηη έλα θαλνληζηηθφ πιαίζην, ην νπνίν ζα επεξεάδεηαη απφ ηνπο θηλδχλνπο ηεο αγνξάο, ζα κπνξνχζε λα επλνήζεη ηελ αζηάζεηα ησλ αγνξψλ.παξφια απηά, ην ζχκθσλν «Βαζηιεία II» απνηειεί ζεκαληηθή πξφνδν επί ηνπ πξνθαηφρνπ ηνπ, εθφζνλ νη ειεγθηέο θαηαθέξνπλ λα θαηαλνήζνπλ ηα πεξίπινθα ζεκεία ηνπ ζπκθψλνπ, λα παξακείλνπλ πξνζεθηηθνί. Οη ζέζεηο ηνπ χκθσλνπ Βαζηιείαο II δηαηππψλεηαη αλαιπηηθφηεξα παξαθάησ. 2.4 Η Σπκθσλία ηεο Βαζηιείαο II ( Basel II ) Παποςζίαζη ηος ςμθώνος Tν πξψην χκθσλν ηεο Βαζηιείαο ην 1988, πνπ νδήγεζε ζε ζπλερείο δηαβνπιεχζεηο κεηαμχ ησλ θεληξηθψλ θνξέσλ, είρε σο απνηέιεζκα λέεο αλαζεσξήζεηο θαη επηβνιή λέσλ θαλφλσλ επνπηείαο. Σν 2001, ε Δπηηξνπή εμέδσζε θαη λέν έγγξαθν, ζην νπνίν παξνπζηάδνληαη κε ιεπηνκεξέζηεξν ηξφπν νη αλαζεσξεκέλεο πξνηάζεηο, κε πξνβιεπφκελν ρξφλν εθαξκνγήο ην Ζ Δπξσπατθή Έλσζε κε ηε ζεηξά ηεο εμέδσζε θείκελν πξνο ζρνιηαζκφ, ην νπνίν νπζηαζηηθά ζηήξηδε ην έγγξαθν ηεο Βαζηιείαο αιιά εζηίαδε πεξηζζφηεξν ζε ζέκαηα 25

26 πνπ αθνξνχζαλ απνθιεηζηηθά ηε Ννκηζκαηηθή Έλσζε θαη απνηέιεζε βάζε γηα ηελ ελαξκφληζε ηεο Βαζηιείαο ζηα πιαίζηα ηεο Δπξσδψλεο. Σν λέν πιαίζην επεθηείλεηαη φζν αθνξά ηελ θεθαιαηαθή επνπηεία, ζε ζέκαηα επνπηηθνχ ειέγρνπ, πεηζαξρίαο ηεο αγνξάο θαη ζηηο ειάρηζηεο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο. Ζ ηειεπηαία αλαζεψξεζε πεξηέρεη κεξηθέο ζεκαληηθέο θαη πξσηνπνξηαθέο ηδέεο, πνπ πξέπεη λα πηνζεηήζνπλ νη εζληθέο επνπηηθέο αξρέο. Ζ αλαζεψξεζε ηνπ Δπνπηηθνχ Πιαηζίνπ ην 2001 πεξηιακβάλεη θαη επηπιένλ Κεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο γηα ηελ θάιπςε δεκηψλ πνπ ελδέρεηαη λα πξνέιζνπλ απφ Λεηηνπξγηθφ Κίλδπλν, φπσο πξνβιήκαηα ζε ηερληθά ζπζηήκαηα ππνζηήξημεο, αλζξψπηλα ιάζε, θπζηθέο θαηαζηξνθέο ή παξάλνκεο πξάμεηο. Ο ιεηηνπξγηθφο θίλδπλνο 7 πθίζηαηαη ζε φιν ην εχξνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ απφ ίδξπζεο θαη είλαη δχζθνινο θαη δπζρεξήο ζηνλ εληνπηζκφ ηνπ. ε απηφ ην είδνο θηλδχλνπ αλήθνπλ θνηλσληθά γεγνλφηα θαη θαηαζηξνθέο φπσο ην ηξνκνθξαηηθφ πεξηζηαηηθφ ηεο 11 εο επηεκβξίνπ, ην νπνίν πξνθάιεζε κεγάιν χςνο νηθνλνκηθψλ δεκηψλ. Αλ θαη ε πξνζπάζεηα πνπ γίλεηαη γηα ηελ πνζνηηθή ηνπ κέηξεζε ζρεηηθά κε ηηο Κεθαιαηαθέο Απαηηήζεηο είλαη ζεκαληηθή, είλαη δχζθνιν λα είκαζηε βέβαηνη γηα ηελ πξαγκαηηθή έθζεζε ηεο ηξάπεδαο ζην ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν. Καη επηπιένλ, παξφιν πνπ παξνπζηάδνληαη πξνβιεκαηηζκνί θαη δπζθνιίεο ζηελ ηερληθή αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ, νη Δπνπηηθέο Αξρέο ζεσξνχλ σο δεδνκέλε ηε ζπκκφξθσζε ησλ Πηζησηηθψλ Ηδξπκάησλ ζηε ζπγθεθξηκέλε πξφηαζε. Οη πξνηάζεηο γηα επνπηηθφ έιεγρν (Ππιψλαο 1) απνβιέπνπλ ζηελ επζπγξάκκηζε ησλ επνπηηθψλ αξρψλ ησλ θξαηψλ ηεο Οκάδαο ησλ 10 κε ηηο επνπηηθέο πξαθηηθέο νη νπνίεο εθαξκφδνληαη απφ ηελ Κεληξηθή Οκνζπνλδηαθή Σξάπεδα ησλ Ζ.Π.Α. Έηζη, νη επνπηηθέο αξρέο νθείινπλ λα παξαθνινπζνχλ ηελ επάξθεηα ησλ ζπζηεκάησλ δηαρείξηζεο θηλδχλνπ, ηελ πνηφηεηα ηεο εηαηξηθήο δηαθπβέξλεζεο, ηελ έθζεζε θηλδχλσλ, ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα, ηε ξεπζηφηεηα, ηηο ινγηζηηθέο αξρέο θαη ηελ πνηφηεηα θεξδνθνξίαο κηαο ηξάπεδαο. Με απηφ ηνλ ηξφπν, ζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηβάιινπλ ζε θάζε ρξεκαηννηθνλνκηθφ ίδξπκα ηηο ειάρηζηεο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο, νη νπνίεο ζα κπνξνχλ λα είλαη θαη πςειφηεξεο απφ ην ειάρηζην φξην ησλ 8%, αλάινγα κε ηελ εθηηκψκελε έθζεζε θηλδχλνπ ηεο ηξάπεδαο. 7 Βι. Γηπισκαηηθή εξγαζία, Κσζηάξαο (2006), «Οη θίλδπλνη πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα ρξεκαηννηθνλνκηθά ηδξχκαηα θαη νη ηξφπνη αληηκεηψπηζή ηνπο», θεθ.6, ζει , 26

27 Ο πξψηνο Ππιψλαο (Ππιψλαο 1) αθνξά ζηηο ειάρηζηεο Κεθαιαηαθέο απαηηήζεηο (minimum capital requirements). Ο νξηζκφο ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ, νη ειάρηζηεο απαηηήζεηο ηνπ 8% ησλ ηδίσλ θεθαιαίσλ ζε ζρέζε κε ην ζηαζκηζκέλν ελεξγεηηθφ θαη νη δηαηάμεηο αλαθνξηθά κε ηελ επνπηηθή κεηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ αγνξάο παξακέλνπλ ακεηάβιεηεο. Ζ θχξηα δηαθνξνπνίεζε έγθεηηαη ζηελ κέηξεζε ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ πεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο επνπηηθήο αληηκεηψπηζεο ησλ κέζσλ θαη ηερληθψλ κείσζεο ηνπ ελ ιφγσ θηλδχλνπ, θαζψο θαη ζηελ θαζηέξσζε επηπξφζζεησλ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ γηα ηνλ ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν. Γηα ηελ κέηξεζε ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ παξέρνληαη δχν θχξηεο ελαιιαθηηθέο κέζνδνη: α) ε ηππνπνηεκέλε κέζνδνο (standardised), φπνπ νη ζπληειεζηέο ζηάζκηζεο πξνζδηνξίδνληαη κε βάζε ηηο δηαβαζκίζεηο νξγαληζκψλ αμηνιφγεζεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο θαη β) ε κέζνδνο ησλ εζσηεξηθψλ δηαβαζκίζεσλ (IRB), φπνπ ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα κπνξνχλ κε βάζε εζσηεξηθέο εθηηκήζεηο ηεο πηζηνιεπηηθήο ηθαλφηεηαο ησλ πηζηνχρσλ λα εθηηκήζνπλ ηνλ πηζησηηθφ θίλδπλν. Γηα θάπνηεο θαηεγνξίεο αλνηγκάησλ παξέρνληαη δχν ελαιιαθηηθέο, ε βαζηθή πξνζέγγηζε (Foundation) θαη ε εμειηγκέλε πξνζέγγηζε (Advanced). Ο δεχηεξνο ππιψλαο (Ππιψλαο 2) ηνπ πκθψλνπ ηεο Βαζηιείαο ζηνρεχεη ζην λα ελζαξξχλεη ηελ ηήξεζε πςειψλ πξνδηαγξαθψλ ζηε δηαθάλεηα θαη παξνπζίαζε ησλ αλαιακβαλφκελσλ θηλδχλσλ. Όζεο ηξάπεδεο εθηηκάηαη ζηελ αγνξά φηη αλήθνπλ ζε πςεινχ θηλδχλνπ ηδξχκαηα ή έρνπλ αλεπαξθέο ζχζηεκα δηαρείξηζεο θηλδχλσλ, ζα ηνπο επηβάιινληαη θπξψζεηο κέζσ πςειφηεξσλ πεξηζσξίσλ επηηνθίνπ ζην δηαηξαπεδηθφ δαλεηζκφ θαη ζην εθδηδφκελν ρξένο. Ζ δηαθάλεηα ησλ ζηνηρείσλ είλαη ππνρξεσηηθή, θαη επηθεληξψλεηαη ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο. Απηνί αθνξνχλ θπξίσο ζηνηρεία γηα ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα θαη ηε ζχλζεζε ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ, ηελ αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ εθζέζεσλ ζε θίλδπλν αλά πξντφλ θαη ηελ δηαθάλεηεο ησλ δηαδηθαζηψλ δηαρείξηζεο θηλδχλσλ. Ο δεχηεξνο ππιψλαο αθνξά θπξίσο ζηε δηαδηθαζία επνπηηθήο αμηνιφγεζεο (supervisory review process). Σν κέξνο απηφ ηνπ πιαηζίνπ εηζάγεη γεληθέο αξρέο ηέηνηεο ψζηε λα δηαζθαιίδεηαη ε θεθαιαηαθή επάξθεηα ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ πέξαλ ησλ κεραληζκψλ ηνπ πξψηνπ ππιψλα. Σα πηζησηηθά ηδξχκαηα ζα πξέπεη λα δηαζέηνπλ ζχζηεκα εθηίκεζεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο θαη λα θαζνξίδνπλ ηα θεθάιαηα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ θάιπςε ησλ θηλδχλσλ πνπ αλαιακβάλνπλ. Οη επνπηηθέο αξρέο αμηνινγνχλ ηνπο θηλδχλνπο θαζψο θαη ηηο δηαδηθαζίεο παξαθνινχζεζεο θαη κέηξεζεο απηψλ θαη δχλαληαη λα απαηηνχλ πξφζζεηεο 27

28 θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο ζηηο πεξηπηψζεηο φπνπ δελ ππάξρεη πιήξεο ζπκκφξθσζε κε ηηο δηαηάμεηο ηνπ πξψηνπ ππιψλα ή θάπνηνη θίλδπλνη πνπ δελ αληηκεησπίδνληαη απφ ηνλ πξψην ππιψλα, δελ έρνπλ θαιπθζεί επαξθψο κε θεθάιαηα απφ ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα. Οη γεληθέο αξρέο πνπ δηέπνπλ ην κέξνο απηφ ηνπ πιαηζίνπ είλαη: α) ηα πηζησηηθά ηδξχκαηα ζα πξέπεη λα έρνπλ δηαδηθαζία εθηίκεζεο ηεο ζπλνιηθήο θεθαιαηαθήο ηνπο επάξθεηαο ζε ζρέζε κε ηνπο θηλδχλνπο πνπ αλαιακβάλνπλ αλάινγα κε ηελ ζηξαηεγηθή ηνπο θαη β) νη επνπηηθέο αξρέο πξέπεη λα αμηνινγνχλ ηηο εζσηεξηθέο εθηηκήζεηο ησλ πηζησηηθψλ ηδξπκάησλ αλαθνξηθά κε ηελ θεθαιαηαθή επάξθεηα θαη ηελ ζηξαηεγηθή ηνπο θαζψο επίζεο θαη ηελ ηθαλφηεηα ηνπο λα παξαθνινπζνχλ θαη λα ζπκκνξθψλνληαη κε ηηο δηαηάμεηο πνπ αθνξνχλ ηνλ δείθηε θεθαιαηαθήο επάξθεηαο θαζψο θαη λα ιακβάλνπλ ηα απαξαίηεηα κέηξα εθφζνλ δελ είλαη ηθαλνπνηεκέλεο κε ην απνηέιεζκα ηεο ζρεηηθήο δηαδηθαζίαο. ηελ αλαζεσξεκέλε έθδνζε ηνπ πκθψλνπ Βαζηιείαο γίλεηαη ε αλαθνξά ησλ δχν ππιψλσλ γηαηί ε πξνζέγγηζε ηεο θεθαιαηαθήο επάξθεηαο κέζσ ησλ απιψλ ζηαζκίζεσλ θηλδχλσλ δελ ήηαλ αξθεηή γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ηεο Δπηηξνπήο, νη νπνίνη είλαη ε πξνψζεζε ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ ρξεκαηννηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο. Μία βαζηθή αδπλακία ηνπ πξψηνπ πκθψλνπ ηεο Βαζηιείαο ήηαλ φηη νη ζηαζκίζεηο πηζησηηθνχ θηλδχλνπ ήηαλ απιέο, κε ζπλέπεηα λα ππάξρεη επθαηξία γηα «arbitrage» επί ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ απφ κέξνπο ηξαπεδψλ. Οη ειάρηζηεο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο απνηεινχλ ηελ βαζηθή κεζνδνινγία φπσο θαηαγξάθεηαη ζην πξψην χκθσλν, κε επηπιένλ έλα ζχλνιν πξνζζεθψλ θαη λέσλ επηινγψλ. Οη ηξάπεδεο ζα είλαη ζε ζέζε λα εθαξκφζνπλ θαη λα αθνινπζήζνπλ ηνπο λένπο θαλφλεο δεκηνπξγψληαο έλα εζσηεξηθφ ζχζηεκα κεηξήζεσο ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ, ην νπνίν ζα αλαγλσξηζηεί απφ ηηο επνπηηθέο αξρέο. Ο νξηζκφο ησλ επνπηηθψλ ηδίσλ θεθαιαίσλ δελ πθίζηαηαη θακία αιιαγή, φπσο επίζεο θαη νη ζηαζκίζεηο ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ νξίδνληαη αλά θαηεγνξία νθεηιέηνπ. Όζνλ αθνξά ζηηο ζηαζκίζεηο έλαληη θεληξηθψλ θπβεξλήζεσλ θαη ηξαπεδψλ, πιένλ βαζίδνληαη ζηηο δηαβαζκίζεηο εμσηεξηθψλ εηαηξεηψλ πηζηνιεπηηθήο αμηνινγήζεσο. Δπίζεο, νη δηαβαζκίζεηο ησλ εμσηεξηθψλ εηαηξηψλ πηζηνιεπηηθήο αμηνιφγεζεο κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ κε αλάινγν ηξφπν θαη ζηε ζηάζκηζε πηζησηηθψλ θηλδχλσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνλ ηξαπεδηθφ θαη επηρεηξεκαηηθφ ρψξν. Δπηπιένλ, εηζάγνληαη 28

29 λένη θαλφλεο πνπ ζην πξνεγνχκελν έγγξαθν δελ ππήξραλ θαη αθνξνχλ ηελ θάιπςε ζηαζκίζεσλ επί ησλ ηηηινπνηήζεσλ ζηνηρείσλ ελεξγεηηθνχ θαζψο επίζεο θαη βξαρππξφζεζκεο ππνρξεψζεηο πνπ ππφθεηληαη ζε θεθαιαηαθή απαίηεζε. Ο νξηζκφο ησλ βξαρππξφζεζκσλ δηαηξαπεδηθψλ ηνπνζεηήζεσλ είλαη πιένλ 3 κήλεο. Πέξα απφ ηηο αιιαγέο ζηε βαζηθή κεζνδνινγία έγηλαλ θαη λέεο ξπζκίζεηο, πνπ αθνξνχλ θπξίσο ηελ πξφιεςε θαη ηε κέηξεζε ησλ πηζησηηθψλ θηλδχλσλ. Μέζα απφ ην αλαζεσξεκέλν χκθσλν δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηα ηξαπεδηθά ηδξχκαηα λα αλαπηχμνπλ εζσηεξηθά ζπζηήκαηα αμηνιφγεζεο ηνπ πηζησηηθνχ θηλδχλνπ ζε δηάθνξα επίπεδα πνιππινθφηεηαο, ψζηε λα επηηεπρζεί αθξηβέζηεξε ζηάζκηζε θηλδχλνπ κε ηελ έγθξηζε ησλ επνπηηθψλ αξρψλ. Ο ηξίηνο ππιψλαο (ππιψλαο 3) αθνξά ζηελ πεηζαξρία ηεο Αγνξάο (market discipline). Ο ηξίηνο ππιψλαο εηζάγεη δηαηάμεηο αλαθνξηθά κε ηελ παξερφκελε απφ ηα Π.Η. πξνο ην εμσηεξηθφ πιεξνθφξεζε γηα ην χςνο ησλ αλαιακβαλνκέλσλ θηλδχλσλ, ηηο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο έλαληη ησλ θηλδχλσλ απηψλ θαη ηελ αθνινπζνχκελε ζηξαηεγηθή πξνθεηκέλνπ κέζσ ηεο δηαθάλεηαο (disclosure) λα εληζρπζεί ε πεηζαξρία ηεο αγνξάο. Οη ηερληθέο κεηαβηβάζεσο θαη νη πξαθηηθέο κεηξήζεσο ησλ πηζησηηθψλ θηλδχλσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ζχλζεηα ρξεκαηννηθνλνκηθά εξγαιεία, φπσο είλαη ηα credit derivatives, swap options, θαζψο επίζεο θαη απφ ηηηινπνηήζεηο ελεξγεηηθνχ, απεηθνλίδνληαη πιεξέζηεξα κε κεγαιχηεξε πξνζνρή. Παξάιιεια απμάλεηαη ην θάζκα ησλ εμαζθαιίζεσλ έλαληη θηλδχλσλ θαη νη εγγπήζεηο έλαληη απαηηήζεσλ. Οη επνπηηθέο αξρέο κπνξεί πιένλ λα κελ επηβάιινπλ εηδηθή θεθαιαηαθή απαίηεζε γηα ηνλ επηηνθηαθφ θίλδπλν ηνπ επελδπηηθνχ ραξηνθπιαθίνπ γηα ηηο ηξάπεδεο πνπ παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθφ θίλδπλν ιφγσ αλνηγκάησλ ξεπζηφηεηαο κεηαμχ παζεηηθνχ/ελεξγεηηθνχ, αιιά παξαθνινπζνχλ κε πξνζνρή ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο θάζε ηξάπεδαο. Σν ζεκαληηθφηεξν γεγνλφο ζρεηηθά κε ην λέν πιαίζην ππνινγηζκνχ θεθαιαηαθψλ απαηηήζεσλ πνπ πξνηείλεη ε Δπηηξνπή έρεη λα θάλεη κε εηδηθή θεθαιαηαθή απαίηεζε έλαληη ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θηλδχλνπ, ην νπνίν ζέηεη ηνπο λένπο θαλφλεο ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο εζληθνχο θνξείο θαη ηηο θεληξηθέο ηξάπεδεο. Μέζα απφ ην λέν πιαίζην πξνβιέπνληαη μερσξηζηέο θεθαιαηαθέο απαηηήζεηο βάζεη αληίζηνηρσλ κεζνδνινγηψλ κέηξεζεο. Ζ δπζθνιία πνπ παξνπζηάδεηαη ζρεηηθά κε ηνλ ιεηηνπξγηθφ θίλδπλν είλαη φηη δελ είλαη εχθνια κεηξήζηκνο θαη αλαθέξεηαη ζε φια ηα είδε θηλδχλσλ πνπ δελ κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζζνχλ είηε σο θίλδπλνη αγνξάο, είηε σο πηζησηηθνί θίλδπλνη. 29