«ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗ ΡΕΜΑΤΟΣ ΤΟΥΜΠΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ»

Transcript

1 ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΥΔΡΑΥΛΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗ ΡΕΜΑΤΟΣ ΤΟΥΜΠΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ» ΚΑΡΑΔΑΓΛΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΠΑΤΣΙΛΗ ΟΥΡΑΝΙΑ Επιβλέπων καθηγητής: ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΜΑΡΤΙΟΣ 2015

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Ιστορικό Αντικείμενο Εισαγωγή Στοιχεία που ελήφθησαν υπόψην Γενικά για τα ρέματα Ορισμοί Γεωγραφία Κατηγορίες υδατορευμάτων Ρόλος Χρησιμότητα των ρεμάτων Προβλήματα από τα ρέματα Πλημμυρικά φαινόμενα Ρέματα σε αστικό περιβάλλον...1. Νομοθετικό πλαίσιο για τα ρέματα Νομοθεσία ρέματος Τούμπας Θεσσαλονίκης Διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις για τα υδατορέματα Φάκελος Οριοθέτησης- Πρόταση Οριοθέτησης Διαδικασία Οριοθέτησης Εξαιρέσεις από την Οριοθέτηση Έργα αντιπλημμυρικής προστασίας Ρέματα της Θεσσαλονίκης Το ρέμα «Τούμπας» Θεσσαλονίκης Στόχος της πτυχιακής εργασίας Γεωγραφική θέση της περιοχής της μελέτης...3

3 6.3 Σύντομη περιγραφή του τιθέμενου προβλήματος Περιγραφή των υφισταμενων εργων-αιτιολογηση τυχον διατηρησης τους Σύντομη περιγραφή ειδικών μελετών Τεχνικό-οικονομική διερεύνηση διαφόρων δυνατών λύσεων και επιλογή της προτεινόμενης Περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης Πολεοδομικά και χωροταξικά στοιχεία της περιοχής του ρέματος Περιγραφή και αιτιολόγηση των προτεινόμενων έργων από ανάντη προς κατάντη Υδρολογία- σχέση έντασης διάρκειας Βροχομετικά δεδομένα Ορθολογική μέθοδος Εκτίμηση της πλημμυρικής παροχής Υδραυλικοί υπολογισμοί Προτεινόμενα συμπληρωματικά έργα Συμπεράσματα Μηκοτομές του ρέματος Τούμπας Θεσσαλονίκης Διατομές του ρέματος Τούμπας Θεσσαλονίκης Υδρογραφικό δίκτυο Χλωρίδα-Πανιδα Φωτογραφίες του ρέματος Αναφορές... 93

4 1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Η πτυχιακή αυτή εργασία σηματοδοτεί την ολοκλήρωση των σπουδών μας από το τμήμα Πολιτικών Έργων Υποδομής και το Αλεξάνδρειο Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Θεσσαλονίκης από το οποίο αποκομίσαμε πολλές και σημαντικές γνώσεις οι οποίες αναμφισβήτητα θα μας βοηθήσουν στην μετέπειτα επαγγελματική μας πορεία. Η ανάθεση της παρούσας πτυχιακής εργασίας έγινε από τον Καθηγητή του τμήματος Πολιτικών Έργων Υποδομής του Α.Τ.Ε.Ι Θεσσαλονίκης κ. Σαμαρά Γρηγόριο τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά για την καθοδήγηση, την υποστήριξη και την εμπιστοσύνη που μας παρείχε σε όλα τα στάδια της εκπόνησης της παρούσας πτυχιακής. Επίσης τον ευχαριστούμε για τις εύστοχες υποδείξεις και παρατηρήσεις του κατά την διάρκεια της πτυχιακής μας εργασίας. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Αντικείμενο της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η διευθέτηση των ρεμάτων με έμφαση στην προστασία των ρεμάτων στην Ελλάδα και κυρίως στο ρέμα της Τούμπας Θεσσαλονίκης. Επιπλέον, γίνεται καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και των έργων που ήδη υπάρχουν, αλλά και προτάσεις για την όσο το δυνατό καλύτερη αντιμετώπιση της πλημμυρικής παροχής και την αναβάθμιση της περιοχής. ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Όπως είναι γνωστό, το πρόβλημα της αντιπλημμυρικής προστασίας της χώρας εμφανίζεται ιδιαίτερα έντονο τα τελευταία χρόνια λόγο ακραίων υδρολογικών φαινομένων που προκαλούν πλημμύρες στις πεδινές περιοχές, διαβρώσεις στις ορεινές κοίτες και μεταφορά φερτών προς τα κατάντη. Τα μεγαλύτερα προβλήματα όμως και οι ζημιές που παρατηρούνται από τις πλημμύρες οφείλονται κυρίως στον ανθρώπινο παράγοντα, και αφορούν στις επεμβάσεις που έχουν γίνει κατά καιρούς στις φυσικές κοίτες των ρεμάτων. Οι επεμβάσεις αυτές αφορούν κατά κύριο λόγο, τα μπαζώματα, την εναπόθεση σκουπιδιών, τις παράνομες ή και ενίοτε νόμιμες καταλήψεις τμήματος ή και ολόκληρης της κοίτης, που έχουν σαν αποτέλεσμα τη μείωση ή και την κατάργηση της κοίτης των ρεμάτων, οι επικαλύψεις με κλειστούς αγωγούς ανεπαρκούς διατομής, οι τοπικές στενώσεις κ.λπ. Εκτός από τις παραπάνω αυθαίρετες και ανεξέλεγκτες επεμβάσεις, που έχουν γίνει κατά καιρούς μέσα στις κοίτες των ρεμάτων και οι εντάξεις νέων περιοχών στο

5 Σχέδιο Πόλεως προ της εφαρμογής του Ν.1337/1983 γινόταν χωρίς από τον προβλεπόμενο Νόμο καθορισμό των οριογραμμών των ρεμάτων, με αποτέλεσμα πολλές φόρες ρέματα να έχουν καταργηθεί. Έχει δηλαδή παρατηρηθεί ότι πολλές περιοχές που ενταθήκαν στο Σχέδιο Πόλεως, κατά τη φάση της αποτύπωσης της προς ένταξη περιοχής, αγνοήθηκε η ύπαρξη ερμάτων με αποτέλεσμα κατά τη σύνταξη και έγκριση της μελέτης να δημιουργηθούν οικοδομικά τετράγωνα εκεί όπου υπάρχουν ρέματα. 2. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΕΛΗΦΘΗΣΑΝ ΥΠΟΨΗΝ Χρησιμοποιήθηκαν δευτερογενείς πηγές (νομοθετικό, θεσμικό, και εθνικό πλαίσιο, βιβλία σχετικά με το θέμα, πρακτικά συνεδριών,περιοδικά και ιστοσελίδες). Εξετάστηκε μια μελέτη διευθέτησης ρέματος, με σκοπό την προστασία του, και τέλος, διατυπωθήκαν τα αποτελέσματα. ΦΟΡΕΙΣ Θεωρούμε υποχρέωση μας να ευχαριστήσουμε την Ε.Υ.Δ.Ε Θεσσαλονίκης καθώς επίσης και την Ε.Υ.Α.Θ για την συνεργασία, την παροχή οδηγιών και την πρόσβαση σε απαραίτητα στοιχεία και πληροφορίες για την ολοκλήρωση της πτυχιακής αυτής εργασίας. 3. ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΑ ΡΕΜΑΤΑ 3.1 ΟΡΙΣΜΟΙ Τα τρεχούμενα νερά παίζουν σημαντικό ρόλο στην επιφάνεια της γης, είναι ταυτόχρονα οι συλλέκτες των φυσικών νερών που κατευθύνονται σε μία λίμνη ή στη θάλασσα καθώς και τα μέσα εκκένωσης της υπερπλήρωσης των λιμνών. Η ταχύτητα ροής τους και η μάζα του νερού που κατέρχεται είναι παράγοντες που επιτρέπουν τον διαχωρισμό των διαφόρων τύπων τρεχούμενων νερών. Επίσης θεωρούνται πηγή ανόργανων και οργανικών (ζωντανών ή νεκρών) στοιχείων που έρχονται να παγιδευτούν πολλές φορές στα στάσιμα νερά όπως επίσης είναι η υποχρεωτική διέξοδος κάθε στοιχείου που εγκαταλείπει τις παραλίμνιες λεκάνες (νερά, ουσίες σε διάλυση και αιώρηση, πλαγκτόν, νηκτόν, υπολείμματα που επιπλέουν κ.λ.π.). Ένα σύνολο επιφανειακών ρευμάτων νερού (ποταμών, χειμάρρων κλπ), που συνδέονται μεταξύ τους με καθορισμένο τρόπο και δημιουργούν συγκεκριμένους τύπους απορροής, λέγεται υδρογραφικό δίκτυο. Ο τρόπος σύνδεσης των υδάτινων ρευμάτων και ο τύπος απορροής, είναι αποτέλεσμα του συνδυασμού των νόμων της κίνησης των ρευστών και των γεωλογικών χαρακτηριστικών της συγκεκριμένης περιοχής πάνω στην οποία κυλούν.

6 Στο σχήμα δίνεται σχηματικά η εικόνα ενός υδρογραφικού δικτύου. Υδρογραφικό δίκτυο (Μαμαής Δ.2007) Κάθε υδρογραφικό δίκτυο διαθέτει μια λεκάνη συλλογής και απομάκρυνσης του νερού, η οποία συνήθως είναι μια επιφάνεια εδάφους που περιβάλλεται από υψώματα. Η λεκάνη αυτή λέγεται λεκάνη απορροής ή αποστράγγισης. Μέσα στη λεκάνη απορροής, η γραμμή συνάντησης των κατηφορικών επιφανειών του τοπογραφικού ανάγλυφου, στην οποία συγκεντρώνονται τα απορρέοντα νερά, λέγεται γραμμή συγκέντρωσης των νερών ή μισγάγγεια. Στα όρια δυο γειτονικών λεκανών απορροής η γραμμή συνάντησης των ανηφορικών επιφανειών, στην οποία διαχωρίζονται τα νερά που θα καταλήξουν στην μια ή στην άλλη λεκάνη, λέγεται γραμμή διαχωρισμού των νερών ή υδροκρίτης. Τα ρέοντα ύδατα, στη διάρκεια της γεωλογικής ιστορίας τους βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση με τη λιθόσφαιρα, διαβρώνοντας ή αποθέτοντας υλικά. Τα στάδια της επιφανειακής διάβρωσης μπορούν να διακριθούν σε στάδιο νεότητας, ωριμότητας και γήρατος.

7 Ρέματα σε στάδιο νεότητας, ωριμότητας και γήρατος.(μαμαής Δ., 2007) Υδατορεύματα ή υδατορέματα ή υδατικά ρέματα: Οι φυσικοί ή διευθετημένοι με τεχνικά έργα αποδέκτες όμβριων, επιφανειακών η πηγαίων υδάτων που διασφαλίζουν την απορροή τους προς τους τελικούς αποδέκτες (θάλασσες, λίμνες κ.λπ). Στην έννοια του υδατορεύματος περιλαμβάνεται κάθε αποδέκτης υδάτων επιφανειακής ροής, που από την κείμενη νομοθεσία αναφέρεται ποταμός, ξεροπόταμος, ρέμα, χείμαρρος, ρυάκι και γενικά κάθε ταφική πτυχή μέσω της οποίας συντελείται η απορροή προς τους τελικούς αποδέκτες των πλεοναζόντων υδάτων της ξηράς. Ο ποταμός είναι μία μεγάλη φυσική υδάτινη οδός με μόνιμη ροή. Το σημείο στο οποίο γεννιέται ένας ποταμός ονομάζεται πηγή. Ένας ποταμός μπορεί επίσης να προέρχεται από κάποια λίμνη, από ένα υπόγειο πηγάδι ή από την ένωση κάποιων χειμάρρων. Αν τα νερά του ποταμού χύνονται σε μία λίμνη ή στη θάλασσα, το μέρος εκείνο στο οποίο τα νερά του ενώνονται με αυτά της λίμνης ή της θάλασσας ονομάζονται εκβολή. Αρκετές φορές συμβαίνει τα νερά ενός ποταμού, ιδιαίτερα αν είναι αρκετά μεγάλος, να διακλαδίζονται πριν την εκβολή και να καταλήγουν στην θάλασσα σε σχήμα δέλτα (Δ).

8 Αν τα νερά του ποταμού ενώνονται με αυτά ενός άλλου ποταμού, το σημείο στο οποίο ενώνονται το ονομάζουμε συμβολή των δύο ποταμών και τον μικρότερο από τους δύο ποταμούς, παραπόταμο. Τα επιφανειακά νερά που συγκεντρώνονται σε περιοχές με μεγάλη κλίση δημιουργούν τους χείμαρρους. Χείμαρρος είναι ένα ρεύμα παροδικής ροής δηλαδή ένα ποτάμι που είναι στεγνό κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Οι χείμαρροι κατά γενικό κανόνα σχηματίζονται σε περιοχές όπου υπάρχει ασβεστολιθικό υλικό (ή άλλο πορώδες υπόστρωμα). Το νερό των χειμάρρων προέρχεται απευθείας κυρίως από τα ατμοσφαιρικά κατακρημνίσματα και από την επιφανειακή απορροή. Κατά τη διάρκεια της ξηρής περιόδου το επίπεδο του νερού μπορεί να πέσει κάτω από το επίπεδο της κοίτης του ποταμού, και να επιφέρει την ξήρανση του. Οι χείμαρροι σχηματίζονται κυρίως σε ορεινές περιοχές κινούνται πάνω σε χοντρή άμμο και χαλίκια σε πέτρες τις οποίες διαβρώνουν. Στις ζώνες των ψηλών βουνών τα νερά των χειμάρρων δεν εμπλουτίζονται με διαλυμένα άλατα, αλλά με κρυσταλλική άργιλο που είναι προϊόν διάλυσης ορυκτών με τη δράση του χιονιού και του πάγου. (Σίννης, 2005). Κοίτη είναι η φυσική ή διευθετημένη κοιλότητα του εδάφους, όπου συγκεντρώνονται και ρέουν τα νερά του υδατορεύματος κατά μια χρονική περίοδο. (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999). Όχθες είναι οι γραμμές εκατέρωθεν του υδατορεύματος, που συνδέουν τα άνω άκρα (φρύδια) των πρανών της κοίτης και που την διακρίνουν μορφολογικά από τον περιβάλλοντα χώρο. (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999). Βαθειά γραμμή άξονας του ρέματος είναι η γραμμή που ενώνει στο χάρτη τα βαθύτερα σημεία της κοίτης του υδατορεύματος. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει διαμορφωμένη κοιλότητα βαθεία γραμμή νοείται η γραμμή που ενώνει στο χάρτη τα βαθύτερα σημεία εδαφικής περιοχής κατά μήκος της οποίας γίνεται συγκέντρωση και απορροή υδάτων. Αν 13 η κοίτη έχει αντικατασταθεί με τεχνικό έργο στο χάρτη απεικονίζεται ο άξονας του τεχνικού έργου. (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999). Γραμμές πλημμύρας (ορισμένης περιόδου επαναφοράς) είναι οι γραμμές, εκατέρωθεν του υδατορέματος που προκύπτουν κατόπιν υδρολογικής μελέτης και περικλείουν την περιοχή, που είναι δυνατόν να κατακλυστεί από τα νερά πλημμύρας, με περίοδο επαναφοράς ορισμένου χρόνου (100ετία, 50ετία, 25ετία κ.λπ.) (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999). Περίοδος επαναφοράς δοθέντος ετήσιου μεγέθους ενός υδρολογικού φαινομένου (πλημμύρας, στάθμης κ.λπ.) είναι το μέσο χρονικό διάστημα Τ (έτη) μέσα στο οποίο το θεωρούμενο υδρολογικό φαινόμενο θα εμφανιστεί μια μόνον φορά με τιμή ίση ή μεγαλύτερη της δοθείσης. Λεκάνη απορροής ή υδρολογική λεκάνη υδατορεύματος είναι η εδαφική περιοχή της οποίας τα ύδατα συμβάλουν στην διαμόρφωση της παροχής του υδατορεύματος. Η επιφάνεια της λεκάνης απορροής καθορίζεται από τους υδροκρίτες εκτός αν αλλιώς τεκμηριωμένα προκύπτει. (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999). Διευθέτηση υδατορεύματος είναι η αλλαγή της θέσης ή η παρέμβαση στα φυσικά ή γεωμετρικά χαρακτηριστικά της κοίτης υδατορεύματος για την διασφάλιση της ροής των υδάτων ή την συγκράτηση πρανών. (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999).

9 Υποκατάσταση υδατορεύματος είναι η αντικατάσταση της φυσικής μορφής του με τεχνικό έργο ( αγωγός κλειστός ή ανοικτός). (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999). Οριογραμμές υδατορεύματος είναι οι γραμμές εκατέρωθεν αυτού που περιβάλλουν, τις όχθες, τη γραμμή πλημμύρας για περίοδο επαναφοράς τουλάχιστον 50ετίας εκεί όπου αυτή υπερβαίνει την όχθη και οποιοδήποτε εδαφικό ή τεχνητό στοιχείο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτού και είναι απαιτητό για την ομαλή λειτουργία του. (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999). Ζώνη υδατορεύματος είναι η περιοχή που περιλαμβάνεται μεταξύ των οριογραμμών του υδατικού ρεύματος προορίζεται κυρίως για την ελεύθερη απορροή των υδάτων και την αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής. Η έκταση αυτή είναι ακατάλληλη για δόμηση, παραμένει αδόμητη και είναι εκτός σχεδίου πόλεως. (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999). Ζώνες προστασίας υδατορεύματος είναι οι περιοχές εκατέρωθεν του υδατορεύματος που ορίζονται για την προστασία αυτού. (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999). 3.2 ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ - ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΥΔΑΤΟΡΕΥΜΑΤΩΝ Τα υδατορέυματα ανά υδρολογική λεκάνη χαρακτηρίζονται σαν ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, κύρια και δευτερεύοντα με αποφάσεις του οικείου νομάρχη σε : Ιδιαίτερου ενδιαφέροντος χαρακτηρίζονται τα υδατορεύματα ή τμήματα αυτών που ανεξάρτητα από τα υδραυλικά χαρακτηριστικά τους έχουν σημαντική μορφολογική, οικολογική, περιβαλλοντική πολεοδομική, ιστορική, αντιπλημμυρική ή οποιαδήποτε άλλη ιδιαίτερη για την περιοχή σημασία (π.χ. ποταμοί συνεχούς ροής, υδατορεύματα που διασχίζουν παραδοσιακούς οικισμούς ή περιοχές που έχουν ανάγκη περιβαλλοντικής αναβάθμισης, υδατορεύματα που έχουν ανάγκη περιβαλλοντικής αναβάθμισης, υδατορέυματα που προσφέρονται για τη διαχείριση των υδάτινων τους πόρων κ.λπ.). Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται και τα υδατορέυματα που έχουν χαρακτηριστεί σαν αντικείμενα προστασίας με τις διατάξεις των άρθρων 18 & 19 του Ν. 1650/86(Φ.Ε.Κ. 160/Α/ ). Κύρια χαρακτηρίζονται τα υδατορέυματα ή τμήματα αυτών που για πλημμύρα με περίοδο επαναφοράς την 50ετία η παροχή τους είναι μεγαλύτερη των πέντε (5) κυβικών μέτρων ανά δευτερόλεπτο ή το εμβαδόν της υγρής διατομής για την ίδια παροχή είναι μεγαλύτερο των τριών (3) τετραγωνικών μέτρων. Δευτερεύοντα είναι τα υδατορέυματα ή τμήματα κυρίων υδατορευμάτων που δεν ανήκουν στις δύο πρώτες κατηγορίες. Ο χαρακτηρισμός ενός υδατορεύματος σύμφωνα με τα παραπάνω μπορεί να μεταβληθεί εφ όσον από νεότερα στοιχεία προκύψει διαφοροποίηση των φυσικών χαρακτηριστικών του ή ανάγκη περαιτέρω προστασίας του. (Σχέδιο Νόμου ΥΠΕΧΩΔΕ,1999).

10 3.3 ΡΟΛΟΣ ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΡΕΜΑΤΩΝ Τα ρέματα και οι χείμαρροι στη φυσική τους κατάσταση, χωρίς τις ανθρωπογενείς παρεμβάσεις και άλλα αίτια, αποτελούν ουσιώδη συστατικά του υδρογραφικού δικτύου κάθε περιοχής και αυτό γιατί συλλέγουν και διοχετεύουν τα νερά της βροχής και του χιονιού στα κατάντη μέχρι και τον παράκτιο χώρο, προστατεύουν την ευρύτερη περιοχή από τις πλημμύρες, αναπτύσσουν ιδιότυπους οικοτόπους στην περιοχή και δημιουργούν γραμμικά πάρκα στον αστικό ιστό και προσφέρουν ηχομόνωση όταν διέρχονται μέσα από τις πόλεις, καθαρίζουν τον ατμοσφαιρικό αέρα από αέριους ρύπους, ρυθμίζουν το μικροκλίμα της περιοχής από όπου διέρχονται, εμπλουτίζουν τα υπόγεια νερά και διατηρούν τη συνέχεια της ιστορικής και περιβαλλοντικής μνήμης της περιοχής.( Τα ρέματα αποτελούν διεξόδους του επιφανειακού νερού της βροχής προς τη θάλασσα. Από γεωλογικής άποψης διαμορφώνουν το τοπίο μέσω της αποσαθρωτικής και της αποθετικής δράσης τους. Όμως τα ρέματα δεν αποτελούν απλά ένα γεωλογικό μόνο φαινόμενο, αποτελούν βιότοπους στους οποίους η διατήρηση του πρασίνου στηρίζει και προσφέρει καταφύγιο σε αρκετά είδη μικροπανίδας, επηρεάζουν το κλίμα των περιοχών που διασχίζουν και παρουσιάζουν αντιρρυπαντική δράση στην ατμόσφαιρα. Επιπλέον από πολεοδομική σκοπιά, διαχωρίζουν τις χρήσεις γης, διασφαλίζοντας ελεύθερους χώρους πρασίνου, συμβάλλοντας έτσι στη βελτίωση της αισθητικής του ευρύτερου τοπίου. ( 3. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΡΕΜΑΤΑ Η χώρα μας είναι από τις περισσότερο χειμαρρόπληκτες. Κάθε χρόνο 86 περίπου εκατομμύρια κυβικά μέτρα εδάφους αποσπώνται από τις ορεινές και ημιορεινές περιοχές, μεταφέρονται και αποτίθενται στις πεδινές, προκαλώντας σοβαρές πλημμύρες και καταστροφές. Τα κύρια αίτια στα οποία οφείλεται η διάβρωση του εδάφους και ο σχηματισμός χειμάρρων είναι: Ο ορεινός χαρακτήρας της Χώρας μας. Εκτιμάται ότι το 70% περίπου της Ελληνικής Γης αποτελείται από λόφους και όρη και οι πραγματικές πεδινές περιοχές δεν ξεπερνούν το 30%. Τα σημαντικά ύψη κατακρημνισμάτων (βροχών, χιονών κλπ) που δέχεται η χώρα μας και μάλιστα βροχών με έντονη ραγδαιότητα. Το γεωλογικό υπόθεμα που συγκροτείται από πετρώματα που ευνοούν την διάβρωση, την αποσάθρωση, τις ολισθήσεις και γενικά την παραγωγή φερτών υλών. Η έλλειψη κατάλληλου προστατευτικού φυτομανδύα του εδάφους, ιδίως δάσους. Συνοπτικά οι χείμαρροι με τη δράση τους δημιουργούν τα παρακάτω προβλήματα: Πλημμύρες: Αυτές δημιουργούνται κατά κανόνα στην πεδινή περιοχή κατά τη διάρκεια ισχυρών βροχοπτώσεων. Τα νερά εξέρχονται της κοίτης, κινούνται

11 ανεξέλεγκτα και προκαλούν ζημιές σε αγροτικές εκμεταλλεύσεις, κτίρια, δρόμους, γέφυρες και άλλα έργα πολιτισμού του ανθρώπου και όχι σπάνια προκαλούν και ανθρώπινα θύματα. Υποβάθμιση των εδαφών: Στην ορεινή περιοχή, δηλαδή στο χώρο των λεκανών απορροής των ρευμάτων, η απορροή του νερού της βροχής προκαλεί απόπλυση και διάβρωση των εδαφών με αποτελέσματα τη μείωση της γονιμότητας, αρχικά και την πλήρη καταστροφή του εδάφους (αποκαλύπτεται το μητρικό πέτρωμα) στη συνέχεια. Εκτιμάται ότι μια έκταση στρεμμάτων, έχει τόσο πολύ υποβαθμιστεί (έντονα διαβρωμένες επιφάνειες, ολισθήσεις, σάρες κλπ) ώστε μόνο με σοβαρά τεχνικά έργα μπορεί να ανορθωθεί. Επιζήμιες προσχώσεις: Στην πεδινή περιοχή οι χείμαρροι με τις προσχώσεις τους αχρηστεύουν τις τεχνητές λίμνες των φραγμάτων ύδρευσης, άρδευσης και παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μπαζώνουν και καταστρέφουν τα αρδευτικά και υδραυλικά έργα, προκαλούν σημαντικές ζημιές στις κατοικημένες και καλλιεργούμενες περιοχές, καταστρέφουν συγκοινωνιακά έργα όπως οδούς, σιδηροδρομικές γραμμές, γέφυρες, κλπ., προκαλούν προβλήματα ρύπανσης σε παραθαλάσσιες λουτροπόλεις και καθιστούν το νερό σε μεγάλη έκταση λασπώδες και ακατάλληλο για κολύμβηση. Στόχος της διαχείρισης και διευθέτησης των ρεμάτων είναι: Η αποτροπή της διάβρωσης και ο περιορισμός της υποβάθμισης και αγονοποίησης των ορεινών και ημιορεινών εδαφών. Ο έλεγχος των πλημμυρών και των φερτών υλικών (χώμα, άμμος, κροκάλες κλπ) που μεταφέρουν οι χείμαρροι. Η αύξηση των υπόγειων νερών και των νερών των πηγών που χρησιμοποιούμε για την κάλυψη αναγκών μας και γενικά η ποιοτική και ποσοτική βελτίωση των υδατικών πόρων και τις υδρολογικές συνθήκες στις λεκάνες απορροής. Η αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας. Σε γενικές γραμμές η επίτευξη των πιο πάνω επιδιώξεων γίνεται με τα παρακάτω μέτρα: Κατάλληλα διοικητικά και διαχειριστικά μέτρα (ρύθμιση βοσκής, χρήσεις γης). Τεχνικά έργα (φράγματα, πρόβολοι, παράλληλοι τοίχοι, αναχώματα, επενδύσεις κοιτών, τοίχοι αντιστήριξης, δεξαμενές απόθεσης υλικών κλπ). Αγροτεχνικά έργα (προετοιμασία εδάφους, βαθμίδες, τάφροι, κλαδοπλέγματα, κλαδοστρώματα, φακελώματα κλπ). Φυτοτεχνικά έργα (αναδασώσεις, αναθαμνώσεις, αναχλοάσεις κλπ). (

12 3.5 ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Ως πλημμύρα χαρακτηρίζεται το φυσικό φαινόμενο κατά το οποίο λόγω ανεπάρκειας της φυσικής κοίτης ενός υδατορεύματος να διοχετεύσει μια αυξημένη παροχή ύδατος δηλαδή μεγαλύτερη από την παροχή πληρότητας η στάθμη του ρέοντος ύδατος ανέρχεται ψηλότερα από τις όχθες του ρέματος με αποτέλεσμα την εξάπλωση των υδάτων στις παρακείμενες περιοχές. (ΣακκάςΙ.Γ., Μπέλλος Κ.Β., Χρυσάνθου Β.Γ, 1995). Με τον όρο «πλημμύρα» εννοούμε γενικά την ανεξέλεγκτη κατάκλιση μίας περιοχής από το νερό. Για την Επιφανειακή Υδρολογία, τον επιστημονικό κλάδο που μελετά την κίνηση των φυσικών υδάτων επάνω στην επιφάνεια της γης, η έννοια της πλημμύρας είναι λίγο διαφορετική και έχει να κάνει απλά με τη σχετικά μεγαλύτερη παροχή σε ένα υδατόρευμα. Αναφέρονται ακόμη οι όροι: Πλημμυρική απορροή, παροχή πλημμύρας, μέγιστες παροχές και ακραίες παροχές. Αυτοί οι όροι έχουν τους αντίστοιχους τους για το φαινόμενο της ξηρασίας, που είναι: παροχές ξηρών περιόδων, χαμηλές παροχές, ελάχιστες παροχές. Τα κύρια και πρωταρχικά αίτια των πλημμυρών είναι αφ ενός οι υψηλές απορροές, οι οποίες δημιουργούνται στο ορεινό τμήμα της λεκάνης απορροής του ποτάμιου συστήματος και αφετέρου οι φερτές ύλες οι οποίες δημιουργούμενες στην ορεινή ζώνη με την εναπόθεσή τους στην πεδινή περιοχή, ως συνέπεια βαθμιαίως ελαττωμένων κλίσεων, πυθμένα και ταχύτητας ροής του νερού συντελούν στη διαμόρφωση ανεπαρκούς κύριας κοίτης του υδατορεύματος. Σημαντικό αίτιο δημιουργίας πλημμυρικών φαινομένων είναι η εισβολή του ανθρώπου στο πλυμμυρικό πεδίο. (ΣακκάςΙ.Γ., Μπέλλος Κ.Β., Χρυσάνθου Β.Γ, 1995). Τα αίτια που μπορούν να προκαλέσουν πλημμύρα δεν είναι η υπερβολική αύξηση της επιφανειακής απορροής που οδηγεί από μόνη της σε πλημμύρα αλλά η απώλεια του ελέγχου της απορροής αυτής. Φυσικά αίτια: Μετεωρολογικά φαινόμενα (καταιγίδα, τήξη χιονιού από αύξηση της θερμοκρασίας, τήξη χιονιού από βροχή), γεωλογικά φαινόμενα (κατολισθήσεις, συμπεριφορά καρστικών εδαφών), διατάραξη της φυσικής απορροής στα κατάντη (απόφραξη φυσικού υδατορεύματος από εναποθέσεις και κορμούς δέντρων που παρασύρθηκαν, απόφραξη από κομμάτια πάγου). Ανθρωπογενή αίτια: Θραύση φράγματος, κακός χειρισμός υδραυλικών εγκαταστάσεων (υπερχειλιστές, φράγματα εκτροπής), θραύση αναχωμάτων, 20 θραύση αγωγών υπό πίεση, κακός σχεδιασμός ή συντήρηση στραγγιστικών δικτύων. Έμμεσα ανθρωπογενή αίτια: Αποψίλωση δασών, αστικοποίηση (αδιαβροχοποίηση επιφανειών και αύξηση του συντελεστή απορροής) καταστροφή φυσικών ρευμάτων και διατάραξη του υδρογραφικού δικτύου μίας περιοχής. ( Για να προστατεύσουμε τα ευεργετικά αποτελέσματα των υδατορεμάτων στη φύση και στον άνθρωπο, πρέπει να ακολουθούνται οι παρακάτω γενικοί αντιπλημμυρικοί κανόνες:

13 όλα τα αντιπλημμυρικά έργα θα πρέπει να εντάσσονται σε ένα γενικό αντιπλημμυρικό σχεδιασμό (master plan) σε επίπεδο τουλάχιστον λεκάνης απορροής, κατά κανόνα για τα νέα υδραυλικά έργα, απαιτείται η ετοιμασία φακέλου Προμελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, η οποία θα πρέπει να γίνεται παράλληλα με την εκπόνηση προκαταρτικής μελέτης. Η κυρίως Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, θα πρέπει να εκπονείται ταυτόχρονα με την προμελέτη των έργων, για τα έργα διευθέτησης των υδατορευμάτων, θα πρέπει να επιλέγονται κατά προτίμηση φυσικά υλικά, τα οποία ενσωματώνονται ευκολότερα στο περιβάλλον (λίθοι, κλαδοπλέγματα, οπλισμένη γη με κλαδοπλέγματα κ.ά.). απαγορεύεται η κατασκευή κλειστών τμημάτων από οπλισμένο σκυρόδεμα, εκτός ποικίλων δυσμενών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Οι κατασκευές αυτές, όπως και τα μπαζώματα, μειώνουν τη φυσική τραχύτητα και αποθηκευτικότητά τους, με αποτέλεσμα ο όγκος του νερού να μετατοπίζεται προς τα κατάντη γρηγορότερα με πιθανότητα εμφάνισης εκεί πλημμυρικών φαινομένων, οι οικολογικές και περιβαλλοντικές απαιτήσεις, η αναχαίτιση της ορμής των νερών ικανοποιούνται πολύ ευκολότερα σε έργα που εκτελούνται στις ορεινές περιοχές της λεκάνης απορροής με μικρά φράγματα, παρά με τη βελτίωση της κοίτης τους στις πεδινές περιοχές, οι σύγχρονες τεχνικές ελέγχου των χειμαρρικών λεκανών απορροής πρέπει να εκφράζονται με ένα ολοκληρωμένο σύστημα που να συνδυάζει με τον καλύτερο τρόπο υδροτεχνικά και οικοτεχνικά έργα και διοικητικά μέτρα - όλα αυτά σε συνάρτηση με την προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και τις πλημμύρες, βελτιώνοντας συγχρόνως την ποιότητα ζωής του πληθυσμού που ζει στις παραρεμάτιες περιοχές. ( Η συνολική λοιπόν αντιμετώπιση απαιτεί ορισμένες διεργασίες όπως: 1. Λεπτομερή υδρολογική μελέτη των αστικών υδρορευμάτων και των λεκανών απορροής τους σύμφωνα με τις υφιστάμενες σήμερα συνθήκες. 2. Καθορισμό του ιδιαίτερου ρόλου των υδατορευμάτων στον αστικό ιστό για πολλαπλές χρήσεις. 3. Συνεχή παρακολούθηση και αστυνόμευση της λειτουργίας τους. Σαφές νομικό πλαίσιο διαχείρισης. 5. Διασφάλιση οικονομικών πόρων για αναγκαίες επεμβάσεις. 6. Καθορισμός Πολιτικής διαχείρισης. (Κασσιός,1995). Η διευθέτηση των ρεμάτων δεν είναι μόνο θέμα ενός απλού σχεδιασμού με τη σημασία που έδινε μέχρι πρόσφατα ο υδραυλικός μελετητής, αλλά ένα σύνθετο ζήτημα στο οποίο υπεισέρχονται πολλοί άλλοι παράγοντες. Σύμφωνα με τις σύγχρονες πλέον απόψεις πάνω στο θέμα μέσα στην υδραυλική λειτουργία θα πρέπει να εξετάζονται και θέματα μεταφοράς φερτών υλικών και διαβρώσεων και να περιλαμβάνεται μια οικολογική θεώρηση με την έννοια το λιγότερου επεμβατικού

14 σχεδιασμού και βελτίωση της φυσικής κατάστασης και ανοικτής διατομής των ρεμάτων όπου αυτό είναι δυνατόν. Η φιλοσοφία σχεδιασμού των έργων αντιπλημμυρικής προστασίας πρέπει να βασίζεται σε συνολική θεώρηση της λεκάνης απορροής του εξεταζόμενου ρέματος και συνυπολογισμό όλων των παραμέτρων που επηρεάζουν την υδραυλική κυρίως λειτουργία του. Θα πρέπει να συγκεντρωθούν στοιχεία υφιστάμενης κατάστασης όσον αφορά: Τις διατομές της κοίτης του ρέματος και των παραρεμάτων Τις γεωλογικές και εδαφολογικές συνθήκες στην περιοχή του ρέματος αλλά και στο σύνολο της λεκάνης απορροής με ιδιαίτερη έμφαση στη συλλογή στοιχείων φερτών υλών που παρατηρούνται εντός και γύρω από την κοίτη (φύση, μέγεθος, σχήμα) και διαβρωσιμότητας, τρωτότητας των εδαφών Κατά μήκος κλίσεις του ρέματος Αλλά και στοιχεία που αφορούν: Τον ανθρώπινο παράγοντα δηλ. Καταγραφή περιοχών όπου το ρέμα έχει μπαζωθεί και καταπατηθεί, περιοχές που επλήγησαν από πυρκαγιές, θέσεις διασταυρώσεων με σημαντική οδοποιία και τεχνικά έργα διέλευσης του ρέματος, εάν υπάρχουν κα. Στη θέση εκβολής Σε περιοχές θέσεις με αρχαιολογικό ενδιαφέρον Στο περιβάλλον, χλωρίδα, πανίδα Στο κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον (Λαζαρίδου Π., Παπανικολάου Π., Δανιήλ Α., Μίχας Σ., Λαζαρίδης Λ., 1999). 3.6 ΡΕΜΑΤΑ ΣΕ ΑΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Τα υδατορεύματα σε ένα αστικό περιβάλλον χρησιμοποιούνται και από τους κατοίκους ως χώροι απόρριψης στερεών αποβλήτων, αχρήστων αντικειμένων, σκουπιδιών, μπαζών και υγρών αποβλήτων ανεξέλεγκτης σύστασης. Με τον τρόπο αυτό αποτελούν εστίες ρύπανσης και απειλούν τη υγεία των κατοίκων των παραρεμάτιων περιοχών Αποτέλεσμα της χρήσης αυτής είναι να υποβαθμίζονται έντονα οι αστικές περιοχές που γειτνιάζουν με υδρορεύματα. (Κασσίος,1995). Παρατηρείται, λοιπόν μια γενικότερη χρήση των υδατορευμάτων ως αποδεκτών απόρριψης που τείνει να λάβει εθιμικό χαρακτήρα αλλά που δεν συμβάλει τελικά στην προστασία και αναβάθμιση του αστικού και φυσικού περιβάλλοντος. Η πλέον όμως δραματική διαπίστωση είναι η αυθαίρετη δόμηση όχι μόνο στα πρανή των υδατορευμάτων αλλά και μέσα στην ίδια την κοίτη. (Κασσίος,1995)

15 Μέσα στον αστικό ιστό τα υδατορέυματα παρουσιάζουν τα ακόλουθα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά: 1. Αποτελούν τους φυσικούς διαδρόμους (natural corridors) σύνδεσης της λεκάνης απορροής και του τελικού αποδέκτη. 2. Συνιστούν χώρους φιλοξενίας της πανίδας μέσα στον αστικό χώρο. 3. Αποτελούν διαδημοτικούς άξονες αναψυχής.. Δημιουργούν συνθήκες ειδικού τοποκλίματος. 5. Μπορούν να αποτελέσουν περιβαλλοντικούς «νευρώνες» του αστικούς ιστού διασυνδεόμενοι με πεζοδρόμους και δενδροστοιχίες. 6. Συνιστούν «γραμμικές» ενότητες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. 7. Ενισχύουν τους τοπικούς υδροφορείς. 8. Αποτελούν χώρους αναψυχής και αισθητικής βελτίωσης του αστικού τοπίου σε επίπεδο γειτονιάς. 9. συνιστούν πόλους επικοινωνίας μεταξύ των κατοίκων. 10. Αποτελούν χώρους άθλησης για τους κατοίκους. (Κασσίος,1995)

16 . ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΓΙΑ ΤΑ ΡΕΜΑΤΑ Το νομικό καθεστώς που ρυθμίζει τα θέματα των υδατορεμάτων καθορίζεται από πληθώρα Νόμων και Π. Διαταγμάτων και σε γενικές γραμμές το θεσμικό πλαίσιο που ισχύει σήμερα για όλα τα ρέματα είναι: Ν.258 (Φ.Ε.Κ. 9/Α/1..201) Ν.1650 (Φ.Ε.Κ. 160 /Α/1986 Ν.3010 (Φ.Ε.Κ. 91/Α/ ) Εγκύκλιος Α.Π. οικ Εγκύκλιος 2 ΥΠΕΧΩΔΕ Άρθρο 2. Φάκελος οριοθέτησης-πρόταση οριοθέτησης Άρθρο 3. Διαδικασία οριοθέτησης Άρθρο. Εξαιρέσεις από την οριοθέτηση Άρθρο 7. Έργα αντιπλημμυρικής προστασίας Για την προστασία του περιβάλλοντος Εναρμόνιση του Ν. 1650/1986 με τις οδηγίες 97/11 Ε.Ε. και 96/61 Ε.Ε., διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα και άλλες διατάξεις Διευκρινίσεις σχετικά με θέματα ορισμού, κατάταξης και διαδικασιών κατά τα περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων σύμφωνα με τις διατάξεις του Ν.1650/1986 όπως τροποποιήθηκε από το Ν3010/2002 Κατάταξη έργων ύδρευσης στις κατηγορίες της ΚΥΑ 69269/5387/90 (ΦΕΚ 678 Β) και ρύθμιση διαδικασιών περιβαλλοντικής αδειοδότησης Εγκύκλιος Α.Π. οικ 90862/1965/γ Σχέδιο νόμου για την δόμηση πλησίον υδατορεύματων και προστασία αυτών Ν. 272 (Φ.Ε.Κ. 207/Α/ ) Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις Αστυνόμευση ρεμάτων και συντήρηση αντιπλημμυρικών έργων Εγκύκλιος Α.Π. 200 ΠΕΧΩ Αττικής Ν. 880/79 (Φ.Ε.Κ 58/Α/ ) Άρθρο 6 με τις διατάξεις του οποίου ορίζεται ο τρόπος, οι διαδικασίες και η αρμοδιότητα καθορισμού των οριογραμμών ενός ρέματος, εντός ή εκτός του ρυμοτομικού σχεδίου αλλά συγχρόνως παρέχεται στους Νομάρχες η δυνατότητα καθορισμού αυτού Κτιριοδομικός κανονισμός (Φ.Ε.Κ 59/Δ/3.2.89) Άρθρο 6 «Δόμηση κοντά σε ρέματα». Ν (Φ.Ε.Κ. 280/Α/ ) Προστασία και διαχείριση υδάτων-εναρμόνιση με την Οδηγία 2000/60 Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000

17 .1 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΡΕΜΑΤΟΣ ΤΟΥΜΠΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Επικύρωση καθορισμού των οριογραμμών του υδατορέματος Ορτανσίας, του Δήμου Τούμπας, Νομού Θεσσαλονίκης. Ο γενικός γραμματέας περιφέρειας κεντρικής Μακεδονίας έχοντας υπόψη: 1) Τις διατάξεις του άρθρου 5 του ν. 3010/ «Εναρμόνιση του ν. 1650/1986 με τις οδηγίες 97/11 Ε.Ε. και 96/61 Ε.Ε., διαδικασία οριοθέτησης και ρυθμίσεις θεμάτων για τα υδατορέματα και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 91Α/ ). 2) Τις διατάξεις του ν. 2503/1997 «Διοίκηση, οργάνωση της Περιφέρειας, ρύθμιση θεμάτων για την τοπική αυτοδιοίκηση και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 107Α/1997). 3) Τις διατάξεις του άρθρου 90 του «Κώδικα για την Κυβέρνηση και τα Κυβερνητικά Όργανα» όπως κωδικοποιήθηκε με το αρ. πρώτο του π.δ. 63/2005. ) Τις διατάξεις του άρθρου 10 του ν. 30/2002 (ΦΕΚ 197Α/ ) για την «Άσκηση αρμοδιοτήτων του Πολεοδομικού Σχεδιασμού». 5) Την υπ αριθμ. οικ 07/1119/ , απόφαση της Δ.Τ.Υ. Ν.Α. Θεσσαλονίκης για τον καθορισμό οριογραμμών του ρέματος. 6) Την υπ αριθμ. 3/ απόφαση του Δημ. Συμβουλίου του Δήμου Τριανδρίας. 7) Την υπ αριθμ. 6121/ απόφαση της Δ/νσης Δημοσίων Έργων, τμήμα Υδραυλικών Έργων, έγκρισης της υδρολογικής υδραυλικής μελέτης του προς καθορισμό των οριογραμμών ρέματος, αποφασίζουμε: Επικυρώνεται ο καθορισμός των οριογραμμών του ρέματος Ορτανσίας του Δ. Τριανδρίας, Ν. Θεσσαλονίκης, με τα στοιχεία: 1, 1α,... 11, 12, 1, 2,... 12, όπως αυτές σημειώνονται στο τοπογραφικό διάγραμμα κλίμακας 1:1000, που συνοδεύει την παρούσα και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος αυτής. Η ισχύς της παρούσας αρχίζει από την δημοσίευση της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως μαζί με το τοπογραφικό διάγραμμα και τον πίνακα συντεταγμένων των κορυφών του ρέματος που την συνοδεύουν.

18

19

20

21

22 .2 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΥΔΑΤΟΡΕΜΑΤΑ.2.1 Φάκελος Οριοθέτησης- Πρόταση Οριοθέτησης( ΦΕΚ 9 Α 1//201, ΝΟΜΟΣ 258,ΑΡΘΡΟ 2). Για την οριοθέτηση των υδατορεμάτων απαιτείται η εκπόνηση και υποβολή σε συμβατική και ηλεκτρονική μορφή Φακέλου Οριοθέτησης, ο οποίος περιλαμβάνει τα ακόλουθα: α) Οριζοντιογραφικό και υψομετρικό τοπογραφικό διάγραμμα αποτύπωσης του προς οριοθέτηση υδατορέματος, σε κατάλληλη κλίμακα, το οποίο εξαρτάται από το Ελληνικό Γεωδαιτικό Σύστημα Αναφοράς 1987 (ΕΓΣΑ 87) ή WGS8 με αναγραφή των κτηματολογικών στοιχείων που κατά περίπτωση τυχόν απαιτούνται. β) Υδρολογική και Υδραυλική μελέτη με τις οποίες περιγράφονται οι συνθήκες στη λεκάνη απορροής του υδατορέματος, υπολογίζεται η πλημμυρική παροχή και προσδιορίζονται οι γραμμές πλημμύρας στο τμήμα του υδατορέματος που οριοθετείται. Αν στην Υδραυλική μελέτη προβλέπονται έργα διευθέτησης, στο τοπογραφικό διάγραμμα που αναφέρεται στην περίπτωση α, αποτυπώνονται επιπλέον και οι γραμμές πλημμύρας, που προκύπτουν με την κατασκευή των εν λόγω έργων. Για τα έργα αυτά σε επίπεδο προμελέτης σχεδιασμού εξετάζονται εναλλακτικές λύσεις με ενέργειες και επεμβάσεις που προτείνονται, κατά το δυνατόν φιλικές στο περιβάλλον, και καθορίζονται τα τεχνικά χαρακτηριστικά των έργων αυτών. γ) Συνοπτική Τεχνική Έκθεση η οποία περιλαμβάνει: αα) στοιχεία σχετικά με τις γεωλογικές, γεωμορφολογικές συνθήκες της περιοχής του προς οριοθέτηση υδατορέματος, ββ) έκθεση περιβάλλοντος, στην οποία περιγράφεται η υφιστάμενη κατάσταση του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της προς οριοθέτηση περιοχής και της λεκάνης απορροής του υδατορέματος. Στη σχετική έκθεση εντοπίζονται και αξιολογούνται τα σημαντικότερα στοιχεία της περιοχής, που επηρεάζουν συνολικά το υδατόρεμα και επηρεάζονται από αυτό, και περιγράφεται η οικολογική κατάσταση του υδατορέματος σε ολόκληρο το μήκος του. δ) Πρόταση για τον καθορισμό των οριογραμμών (Πρόταση Οριοθέτησης) του υδατορέματος, με βάση τις μελέτες και τα στοιχεία που προβλέπονται στα ανωτέρω εδάφια της παρούσας παραγράφου, η οποία συνοδεύεται και από τις προτάσεις για τυχόν έργα διευθέτησης. Η πρόταση αυτή απεικονίζεται στο τοπογραφικό διάγραμμα της περίπτωσης α της παρ. 1 και περιλαμβάνει για συγκεκριμένη περίοδο επαναφοράς: αα) τις γραμμές πλημμύρας, χωρίς την κατασκευή έργων διευθέτησης, ββ) τις γραμμές πλημμύρας με την κατασκευή τυχόν έργων διευθέτησης, γγ) τις οριογραμμές του υδατορέματος χωρίς την κατασκευή έργων διευθέτησης, δδ) τις οριογραμμές του υδατορέματος με έργα διευθέτησης, εφόσον τέτοια προτείνονται. Στην ανωτέρω πρόταση συμπεριλαμβάνονται και οι παρεμβάσεις που τυχόν απαιτούνται με σκοπό την προσπέλαση στο υδατόρεμα για τη συντήρησή του και την κατασκευή έργων διευθέτησης, καθώς και την ενδεχόμενη μελλοντική επέκταση των έργων διευθέτησης. 2. Στη σύνταξη του φακέλου οριοθέτησης λαμβάνονται υπόψη τα μέτρα, οι όροι, οι περιορισμοί και οι δεσμεύσεις που τυχόν προβλέπονται: α) στο σχέδιο διαχείρισης της λεκάνης απορροής ποταμού, στην οποία υπάγεται το προς οριοθέτηση υδατόρεμα, που έχει εγκριθεί σύμφωνα με το άρθρο 10 του π.δ. 51/2007 (Α 5), καθώς και

23 β) στο σχέδιο διαχείρισης των κινδύνων πλημμύρας της εν λόγω περιοχής λεκάνης απορροής και στους χάρτες κινδύνου και επικινδυνότητας πλημμύρας που συντάσσονται, σύμφωνα με τα άρθρα 5 και 6 της υπ αριθμ /152/2010 κοινής απόφασης των Υπουργών Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Οικονομικών-Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, Προστασίας του Πολίτη (Β 1108). 3. Η οριοθέτηση μπορεί να γίνεται και σε τμήματα των υδατορεμάτων (τμηματική οριοθέτηση). Στην περίπτωση αυτή ο Φάκελος Οριοθέτησης, συνοδεύεται από υδρολογική μελέτη για το σύνολο του ανάντη τμήματος του υδατορέματος, από υδραυλική μελέτη στην οποία λαμβάνεται υπόψη το σύνολο της λεκάνης απορροής του υδατορέματος μέχρι το σημείο οριοθέτησης, για τον ασφαλή προσδιορισμό των γραμμών πλημμύρας, καθώς και από έκθεση περιβάλλοντος για την προς οριοθέτηση περιοχή.. Ο Φάκελος Οριοθέτησης μπορεί να συντάσσεται με μέριμνα: α) του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (Υ.Π.Ε.Κ.Α.) ή β) της Γενικής Γραμματείας Δημοσίων Έργων (Γ.Γ.Δ.Ε.) του Υπουργείου Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων (ΥΠ.Υ.ME.ΔI.) ή γ) της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ή δ) της Περιφέρειας ή ε) του οικείου ΟΤΑ ή στ) φυσικών ή νομικών προσώπων. Στην Περιφέρεια Αττικής, για τις ανωτέρω γ, δ, ε, και στ περιπτώσεις, απαιτείται και η σύμφωνη γνώμη της Κεντρικής Συντονιστικής Επιτροπής του άρθρου 10 του ν. 070/2012 (Α 82), όπως ισχύει. Τα δικαιολογητικά του Φακέλου Οριοθέτησης συντάσσονται και υπογράφονται από μελετητές που διαθέτουν τα απαιτούμενα από την εκάστοτε ισχύουσα νομοθεσία προσόντα. 5. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων, καθορίζονται οι τεχνικές προδιαγραφές του περιεχομένου του Φακέλου Οριοθέτησης, καθώς και κάθε αναγκαία λεπτομέρεια για την εφαρμογή του παρόντος άρθρου. Με την ως άνω απόφαση καθορίζονται και οι τεχνικές προδιαγραφές της υδραυλικής μελέτης που απαιτείται για την προσωρινή οριοθέτηση της παρ. 2 του άρθρου 5 του παρόντος νόμου..2.2 Διαδικασία Οριοθέτησης( ΦΕΚ 9 Α 1//201, ΝΟΜΟΣ 258,ΑΡΘΡΟ 3). Διαδικασία Οριοθέτησης υδατορέματος σε περίπτωση έργων διευθέτησης επ αυτού: 1. Σε περίπτωση που από την υδραυλική μελέτη του φακέλου της οριοθέτησης, προβλέπονται έργα διευθέτησης/ αντιπλημμυρικά έργα, τα οποία κατατάσσονται στην Α κατηγορία έργων, σύμφωνα με την 1958/ απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (Β 21), όπως εκάστοτε ισχύει, τότε για την έγκριση της υδραυλικής μελέτης απαιτείται η τήρηση της διαδικασίας έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων των έργων αυτών από την αρμόδια για την περιβαλλοντική αδειοδότηση υπηρεσία, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. 1.1 Στην ως άνω περίπτωση η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) των έργων διευθέτησης περιλαμβάνει επιπλέον την πρόταση οριοθέτησης για τον καθορισμό των οριογραμμών του υδατορέμματος, καθώς και συνοπτική έκθεση του φακέλου οριοθέτησης.

24 1.2 Σε κάθε περίπτωση πριν την εκτέλεση τεχνικών έργων πλησίον υδατορέματος απαιτείται ο καθορισμός των οριογραμμών του (οριοθέτηση), σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου. Μετά την έκδοση της Α.Ε.Π.Ο. ολοκληρώνεται η διαδικασία οριοθέτησης του υδατορέματος, σύμφωνα με τα εδάφια 2 και 3 της παρ. Α του παρόντος άρθρου. Δεν απαιτείται αποστολή του Φακέλου Οριοθέτησης για παροχή γνωμοδοτήσεων εάν αυτές έχουν προσκομισθεί με επιμέλεια του ενδιαφερόμενου κατά την υποβολή του φακέλου ή εάν οι αρμόδιες υπηρεσίες έχουν ήδη γνωμοδοτήσει στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης. 2. Στην περίπτωση που τα προβλεπόμενα, από την υδραυλική μελέτη για την οριοθέτηση, έργα διευθέτησης κατατάσσονται στη Β κατηγορία της 1958/ απόφασης του Υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, όπως εκάστοτε ισχύει, τότε για την έγκριση της υδραυλικής μελέτης απαιτείται η τήρηση διαδικασίας υπαγωγής στις προβλεπόμενες στο άρθρο 8 του ν. 01/2011 Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (Π.Π.Δ.) για την κατηγορία των έργων αυτών. 3. Εφόσον για την εξασφάλιση της τεχνικής αρτιότητας και της ασφαλούς λειτουργίας έργων προτείνεται διευθέτηση της ροής υδάτων σε άλλη θέση (εκτροπή υδατορέματος) η οριοθέτηση υλοποιείται στη νέα θέση του υδατορέματος, καθώς και στην παλιά, εφόσον από τη μελέτη προβλέπεται η διατήρηση της υφιστάμενης κοίτης..2.3 Εξαιρέσεις από την Οριοθέτηση ( ΦΕΚ 9 Α 1//201, ΝΟΜΟΣ 258,ΑΡΘΡΟ ). 1. Δεν απαιτείται οριοθέτηση των υδατορεμάτων: 1.1. Για την εκτέλεση των πάσης φύσεως εργασιών άρσης προσχώσεων, εξαιρουμένων των αμμοληψιών, καθαρισμού κοίτης, συντήρησης και αποκατάστασης, καθώς και επισκευής υφισταμένων αντιπλημμυρικών έργων. Ως καθαρισμός άρση προσχώσεων κοίτης υδατορέματος νοείται κάθε έργο, με εξαίρεση τις αμμοληψίες, που αποσκοπεί στον καθαρισμό της κοίτης από φερτά υλικά ή άλλα εμπόδια που δυσκολεύουν την ελεύθερη απορροή των υδάτων του υδατορέματος Για την εκτέλεση εργασιών καθαίρεσης αυθαιρέτων κατασκευών Για την κατασκευή φραγμάτων ταμίευσης υδάτων, όπως άρδευσης, ύδρευσης, αντιπλημμυρικής προστασίας, εμπλουτισμού υδροφόρων οριζόντων προς παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και υδροληψιών, υδροηλεκτρικών σταθμών, εφόσον αυτοί βρίσκονται πάνω στο σώμα του φράγματος, και αναβαθμών συγκράτησης φερτών υλών στις ορεινές κοίτες. 1.. Για την κατασκευή ή επισκευή ή καθαίρεση γεφυρών και οχετών, καθώς και άλλων έργων προστασίας θεμελιώσεων γεφυρών, υπό την προϋπόθεση ότι αυτά συνοδεύονται από υδραυλική μελέτη με την οποία καθορίζονται οι γραμμές πλημμύρας για συγκεκριμένη περίοδο επαναφοράς και εντοπίζονται οι επιπτώσεις από την κατασκευή των έργων, στην ομαλή ροή των πλημμυρικών παροχών. Στην περίπτωση αυτή η πάκτωση των ακρόβαθρων των γεφυρών, υλοποιείται έξω από τις εν λόγω γραμμές πλημμύρας Για την κατασκευή έργων υποδομής που δεν επηρεάζουν την υφιστάμενη φυσική ή διαμορφωμένη κοίτη του υδατορέματος και γενικά την παροχετευτικότητά του, όπως σίφωνες και υπόγειοι αγωγοί, καθώς και αγωγοί υδροληψίας και διάθεσης αποβλήτων Για την κατασκευή των έργων ορεινής υδρονομίας, εκτός από τις περιπτώσεις που οι αρμόδιες δασικές υπηρεσίες τεκμηριωμένα κρίνουν απαραίτητη την οριοθέτηση, λόγω κατασκευής συγκεκριμένου έργου, καθώς και δασοτεχνικών έργων Για έργα και δραστηριότητες που εξυπηρετούν σκοπούς Εθνικής Άμυνας, καθώς και έργα ή δραστηριότητες που απαιτούνται για την άμεση αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών κατά τις διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 1 του ν. 01/2011.

25 2. Για μικρά υδατορέματα, όπως αυτά ορίζονται στην παρ. 2 του άρθρου 1 του παρόντος, δεν απαιτείται η οριοθέτησή τους. Κατ εξαίρεση και εφόσον συντρέχουν ειδικοί λόγοι προστασίας αυτών, είναι δυνατή η οριοθέτησή τους με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης η οποία εκδίδεται μετά από εισήγηση της Διεύθυνσης Υδάτων και της Διεύθυνσης Περιβάλλοντος της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στα άρθρα 2 και 3 του παρόντος. Για τις περιπτώσεις μικρών υδατορέματων, εντός της Περιφέρειας Αττικής απαιτείται και η σύμφωνη γνώμη της Κεντρικής Συντονιστικής Επιτροπής του άρθρου 10 του ν. 070/2012 (Α 82)..2. Έργα αντιπλημμυρικής προστασίας ( ΦΕΚ 9 Α 1//201, ΝΟΜΟΣ 258,ΑΡΘΡΟ 7). 1. Οι Υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, καθώς επίσης και οι υπηρεσίες του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων και οι αρμόδιες Υπηρεσίες της Αποκεντρωμένης Διοίκησης ή της Περιφέρειας, μπορεί να μελετούν και να εκτελούν έργα διευθέτησης / αντιπλημμυρικής προστασίας και εργασίες συντήρησης σε υδατορέματα ή να τα αναθέτουν, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις. 2. Με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης μπορεί να ανατίθενται οι ανωτέρω αρμοδιότητες μελέτης, ανάθεσης και εκτέλεσης έργων διευθέτησης/αντιπλημμυρικής προστασίας και εργασίες συντήρησης και στους ακόλουθους φορείς: 2.1. στους οικείους Ο.Τ.Α. α βαθμού, όταν το υπό μελέτη υδατόρεμα βρίσκεται εξ ολοκλήρου μέσα στα διοικητικά τους όρια και δεν αποτελεί κλάδο άλλου υδατορέματος, 2.2. στις οικείες Περιφερειακές Ενότητες, όταν το υπό μελέτη υδατόρεμα βρίσκεται εξ ολοκλήρου μέσα στα διοικητικά τους όρια και δεν αποτελεί κλάδο άλλου υδατορέματος, 2.3. στις οικείες Περιφέρειες, όταν το υπό μελέτη υδατόρεμα βρίσκεται εξ ολοκλήρου μέσα στα διοικητικά τους όρια και δεν αποτελεί κλάδο άλλου υδατορέματος. 3. Σε περίπτωση που το υπό μελέτη υδατόρεμα βρίσκεται μέσα στα διοικητικά όρια περισσότερων Περιφερειών με απόφαση του Γενικού Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης μπορεί να ανατίθεται η μελέτη και η εκτέλεση των έργων διευθέτησης/αντιπλημμυρικής προστασίας και των εργασιών συντήρησης στις αρμόδιες υπηρεσίες της οικείας Περιφέρειας, για το τμήμα του υδατορέματος που βρίσκεται μέσα στα διοικητικά τους όρια Κατ εξαίρεση, έργα διευθέτησης και αντιπλημμυρικής προστασίας υδατορεμάτων μπορεί να πραγματοποιούνται και από ιδιώτες με την επιφύλαξη της προβλεπόμενης, στην παρ. του άρθρου 3 του παρόντος νόμου, διαδικασίας. Στην περίπτωση αυτή υποβάλλονται στην αρμόδια Τεχνική Υπηρεσία της οικείας Περιφέρειας: α) σχετική αίτηση του ενδιαφερόμενου, β) φάκελος οριοθέτησης του υδατορέματος, γ) πρόταση για τον καθορισμό των οριογραμμών, δ) η προβλεπόμενη από την κείμενη νομοθεσία περιβαλλοντική άδεια ή έγκριση των έργων διευθέτησης, αν απαιτούνται Η αρμόδια ως άνω Τεχνική Υπηρεσία, αφού ελέγξει και θεωρήσει το φάκελο οριοθέτησης, τη διαβιβάζει στην αρμόδια Υπηρεσία για την ολοκλήρωση της διαδικασίας οριοθέτησης, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στα εδάφια 2 και 3 της παραγράφου Α του άρθρου 3 του παρόντος. Ο φάκελος οριοθέτησης, η μελέτη περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων διευθέτησης και η υλοποίηση των έργων χρηματοδοτούνται από τον επισπεύδοντα ιδιώτη.

26 5. ΡΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ο περιαστικός χώρος της Θεσσαλονίκης χαρακτηρίζεται από το ήπιο ανάγλυφο του με μεγάλα ποτάμια δυτικά και πολυάριθμους χείμαρρους ανατολικά από το ιστορικό κέντρο, με σημαντική στερεοπαροχή, ενώ δέχεται μέτριο ετήσιο ύψος βροχής και συγκροτείται από πετρολογικούς σχηματισμούς ανθεκτικούς στα χειμαρρικά φαινόμενα ( Τσότσος, 1985). Το πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης και η ευρύτερη περιοχή του αποτελείται από 3 κύριες λεκάνες απορροής : α. Δυτικά και Βόρεια από την λεκάνη Δενδροποτάμου με μέση χειμαρρικότητα, β. Βορειοανατολικά από την λεκάνη Πυλαίας με ασήμαντη χειμαρρικότητα, γ. Ανατολικά-Νοτιοανατολικά από την λεκάνη Ανθεμούντα με μέση χειμαρρικότητα ( Ανδρεάδης κ.α.2010). Τα όμβρια ύδατα της περιαστικήσ περιοχής παροχετεύονται στον Θερμαϊκό κόλπο μέσω του Ανθεμούντα και της περιφερειακής τάφρου ανατολικά και του Δενδροποτάμου δυτικά. Η υδρολογική λεκάνη του Ανθεμούντα έχει έκταση km2, διασχίζει τις περιοχές της Σουρωτής, των Βασιλικών και της Θέρμης και εκβάλει στην περιοχή του αεροδρομίου. Η περιφερειακή τάφρος είναι τεχνητή διώρυγα μήκους 8.5 km που εκτείνεται από τον Κέδρινο λόφο μέχρι την Καλαμάρια και συνθέτει 3 φυσικά στοιχειά : βουνό, ρέματα, και θάλασσα. δέχεται τις απορροές 7 κύριων ρεμάτων (Πανεπιστημίου, Έκθεσης, Λύτρα, Ορτανσίας/Υφανέτ/Κωνσταντινίδη ή Τούμπας, Κυβερνείου, Πυλαίας και Κυψέλης ή Αλλατίνη), με την περιφερειακή τάφρο επιτυγχάνεται η αποχέτευση στην θάλασσα το 78% των ομβρίων υδάτων της συνολικής λεκάνης απορροής των 7 ρεμάτων, έκτασης 5,km2. Oι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις είναι εμφανείς με κατασκευές γεφυρών, παράνομα κτίσματα και μπαζώματα (Σωτηριάδης 2002). Ο Δενδροπόταμοσ στο δυτικό τμήμα της πόλης με λεκάνη απορροής περίπου 12,000 εκτάρια και διαδρομή που εναλλάσσεται μεταξύ φυτικής και τεχνητής γίνεται αποδέκτης χειμάρρων και ποταμών όπως του χείμαρρου Διαβατών, Μενεμένης Ασημάκη, Ωραιοκάστρου, Ευκαρπίας, Ξηροποτάμου, Ηλιούπολης, Μήλου και Φιλλυρου. Το μήκος του μέσα στο πολεοδομικό συγκρότημα ξεπερνά τα 25km και εκβάλει στην περιοχή του εμπορικού σταθμού του λιμένος της Θεσσαλονίκης (Κωτούλας 1977). Για τον αστικό ιστό, έχοντας ως βάση την περιγραφή του Δημητριάδη (1983) ξεκινάμε από το ρέμα της Ευαγγελίστριας, το οποίο αποτελούνταν από τρία μικρότερα παρακλάδια, που ενώνονταν περίπου στο ύψος των ελληνικών νεκροταφείων της Ευαγγελίστριας. Το κοντινότερο στην πόλη παρακλάδι κατέβαινε από την περιοχή μεταξύ των Κήπων του Πασά και της πηγής του Αγίου Παύλου. Το δεύτερο παρακλάδι κατέβαινε από την περιοχή που βρίσκονται σήμερα τα αναψυκτήρια της περιοχής Χίλια Δένδρα, όπου βρισκόταν και η πηγή του Σεΐχη. Το τρίτο παρακλάδι κατέβαινε από την περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται ο ζωολογικός κήπος. Ο χείμαρρος της Ευαγγελίστριας ενωνόταν στο ύψος της σημερινής Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης με τον επόμενο ρέμα και κατέληγαν μαζί κοντά στο Λευκό Πύργο, όπου σχημάτιζαν ένα μικρό ακρωτήριο. Ο χείμαρρος της Ευαγγελίστριας πιθανόν να χρησίμευε στο παρελθόν και σαν προστατευτική αμυντική τάφρος, έξω από τα ανατολικά τείχη της πόλης. Ο δεύτερος χείμαρρος περνούσε ανατολικά από το ισραηλιτικό νεκροταφείο, από την περιοχή που σήμερα βρίσκεται το Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ και το Εργαστήριο Υδραυλικής του Α.Π.Θ. και συνέχιζε νοτίως του τουρκικού νεκροταφείου. Αυτός σχηματιζόταν από δύο σκέλη που κατέβαιναν από την περιοχή των σημερινών Σαράντα Εκκλησιών, τα οποία ονομάζονταν Λάκκος του Χορδοποιείου, το δυτικό, και

27 Λάκκος του Ματιού, το ανατολικό. Αυτά ενώνονταν περίπου στο ύψος του σημερινού βοηθητικού γηπέδου του Ηρακλή. Ο τρίτος χείμαρρος περνούσε ανατολικά του στρατοπέδου και του «Πεδίου του Άρεως», του χώρου δηλαδή των ασκήσεων του τουρκικού στρατού. Ο χείμαρρος κατέληγε στην περιοχή της παλιάς Ηλεκτρικής Εταιρίας, ενώ στην ανατολική του πλευρά υπήρχε ο πρώτος Μύλος των Allatini. Ο επόμενος χείμαρρος ήταν γνωστός ως χείμαρρος «Uc Cesmeler Deresi», δηλαδή Λάκκος των Τριών Βρύσεων. Μετέπειτα γνωστές ελληνικές ονομασίες είναι ρέμα Κωνσταντινίδη (από την ομώνυμη σχολή πίσω από την οποία περνούσε) ή ρέμα Υφανέτ λόγω του παλιού εργοστασίου. Αυτός ο χείμαρρος ενωνόταν με το ρέμα του Προφήτη Ηλία ή αλλιώς Κρυονερίου ή Άνω Τούμπας, πάνω ακριβώς από το παλιό ισραηλιτικό Νοσοκομείο Χίρς, το σημερινό Ιπποκράτειο. Τα νερά και των δύο κατέληγαν στη θάλασσα στην περιοχή των λουτρών MIRAMAR, περίπου στη σημερινή περιοχή της Σχολής Τυφλών, ενώ οι φερτές ύλες είχαν δημιουργήσει ένα μικρό ακρωτήριο. Το μεγαλύτερο ρέμα ονομαζόταν Kus Deresi, δηλαδή Λάκκος των Πουλιών και αργότερα Μεγάλο Ρέμα. Αυτό χωριζόταν παλιότερα σε δύο σκέλη. Το βόρειο, (Λάκκος του Arsan) έφτανε στην ακτή δίπλα στο κτήριο του Εθνικού και Λαογραφικού Μουσείου, του παλιού Κυβερνείου, και για τον λόγο αυτό και μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν γνωστό ως Λάκκος Κυβερνείου. Το νότιο ακολουθούσε περίπου τη σημερινή οδό 25ης Μαρτίου και ονομαζόταν Μεγάλος Λάκκος ή Λάκκος του Charnaud. Μεταξύ των δύο αυτών κλάδων βρισκόταν μια δενδροφυτεμένη περιοχή, γνωστή ως Karagatc, που αποτελεί σήμερα τη συνοικία της Αναλήψεως. Ο τελευταίος προς τα ανατολικά ιστορικός χείμαρρος της πόλης, ήταν αυτός του Ντεπώ. Περνούσε δυτικά της Αποθήκης του Τραμ (Depot) και κατέληγε στη θάλασσα από τη νότια πλευρά του μύλου Αλλατίνη. Ανατολικότερα συναντάμε το χείμαρρο Ανθεμούντα που αναφέρθηκε προηγουμένως, ο οποίος εκβάλλει στην περιοχή του Αεροδρομίου, όπου άλλοτε υπήρχε ένας πολύ αξιόλογος υγρότοπος. Στα δυτικά της πόλης, ο υγρότοπος του Αλιάκμονα, του Λουδία, του Αξιού και της πρώην λίμνης των Γιαννιτσών συνεχιζόταν με τα έλη του Γαλλικού και του Δενδροπόταμου που έφθαναν μέχρι τις δυτικές πύλες της πόλης. Όριο της περιοχής αποτελεί το κανάλι του ρέματος που βρίσκεται τέσσερα χιλιόμετρα δυτικά των τειχών και κατασκευάστηκε το Το 1926 κατασκευάστηκε μια δεύτερη τάφρος που οδηγούσε τα νερά του Λοξού Λάκκου (Egri Dere,) στο κανάλι του Δενδροπόταμου. Με τα έργα αυτά εξαφανίστηκε η Μπάρα, μικρή φυσική λίμνη με στάσιμα νερά, από τη δυτική πλευρά της πόλης. Από το μοναστήρι των Μεβλεβή Δερβίσηδων περνούσε ένα ακόμα μικρό ρεματάκι που ήταν γνωστό ως χείμαρρος Aron, με διαδρομή παράλληλη με τα δυτικά τείχη και τη Ληταία Πύλη (Γενή Καπού), που κατέληγε στην περιοχή των σημερινών δικαστηρίων. Δίπλα στις εκβολές αυτού του χειμάρρου, που ήταν κοντά στις πρώην εκβολές του Λοξού Λάκκου, βρισκόταν και ο Εθνικός Κήπος, αργότερα γνωστός ως Bes Cinar (Πέντε Πλατάνια) και μετά την απελευθέρωση ως "Κήπος των Πριγκίπων" (Μπριός, 2000). Οι πλημμυρικές παροχές του Δενδροπόταμου ήταν γνωστές από παλιά και οφείλονταν στο πυκνό δίκτυο χειμάρρων και ρεμάτων που τροφοδοτούσαν την κοίτη του. Η λεκάνη απορροής του, η μεγαλύτερη σε έκταση της ευρύτερης περιοχής του Π.Σ.Θ, μετά το 1960 δέχθηκε την άναρχη οικοδόμηση και την άτυπη πολεοδόμηση με αποτέλεσμα να παρατηρούνται έντονα και συχνά πλημμυρικά φαινόμενα. Σήμερα ο χείμαρρος Δενδροπόταμου παραμένει ανοικτός έως το σημείο που συναντά την οδό Λαγκαδά. Από την οδό Λαγκαδά έως την οδό Καραολή ο χείμαρρος είναι διευθετημένος με κλειστή ορθογωνική διατομή πάνω από την οποία βρίσκονται διαμορφωμένοι κοινόχρηστοι χώροι, κυρίως πλατείες και πάρκα. Συνεχίζοντας προς τα κατάντη ο χείμαρρος παραμένει καλυμμένος και αποτελεί οδικό άξονα, που ονομάζεται οδός Δενδροποτάμου. Για την ευρύτερη λεκάνη απορροής του Δεντροπόταμου βρίσκεται σε εξέλιξη η μελέτη έργων αντιπλημμυρικής προστασίας και περιβαλλοντικής αναβάθμισης.