«Εμβολιασμοί στην εφηβεία : επικαιροποίηση δεδομένων»

Transcript

1 «Εμβολιασμοί στην εφηβεία : επικαιροποίηση δεδομένων» Άρτεμις Κ. Τσίτσικα Επικ. Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών Επιστ. Υπεύθυνη Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) Β Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»

2 «Γεννιέσαι δύο φορές : η μία οδηγεί στην απλή ύπαρξη, η άλλη στην ίδια τη ΖΩΗ»

3 Εφηβεία -Έντονη ορμονική δραστηριότητα Σωματικές μεταβολές (ήβη) Ανάπτυξη μυοσκελετικό σύστημα (αυξητική αιχμή) Δευτερογενή χαρακτηριστικά του φύλου και ανάπτυξη γεννητικών οργάνων

4 Εφηβεία Γνωσιακές μεταβολές Ψυχοκοινωνικές μεταβολές

5 ΕΦΗΒΕΙΑ Ηλικιακή περίοδος : έτη (WHO) έτη (Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία) Στις κοινωνίες των περισσοτέρων χωρών το ανώτερο ηλικιακό όριο μετά το οποίο το άτομο αντιμετωπίζεται νομικά ως ενήλικας είναι τα 18 έτη πρώτη εφηβεία : ετών μέση εφηβεία : ετών όψιμη εφηβεία : > 17 ετών

6 Εφηβεία: ηλικία «κλειδί» για την πρόληψη Το άτομο αποκτά συνήθειες ζωής και γνώσεις για την υγεία του Σταδιακά αναλαμβάνει ευθύνη Τα περισσότερα προβλήματα είναι αντιμετωπίσιμα ή προλήψιμα

7 Οι ίδιοι οι έφηβοι δεν διεκδικούν υπηρεσίες υγείας που τους αφορούν λόγω της αναπτυξιακής τους ιδιαιτερότητας Αισθάνονται «άτρωτοι», δεν συνεργάζονται εύκολα με ενήλικες κ.λπ.

8 Το οικογενειακό περιβάλλον βρίσκεται μάλλον σε αμηχανία Εστιάζει κυρίως στις δραστηριότητες και τη σχολική επίδοση θεωρώντας την υγεία «δεδομένη»

9 Αποτελούν μία παραμελημένη υγειονομικά ομάδα «Νο man s land»

10 Παιδίατροι Κοντά στην οικογένεια Ισχυρή σχέση με τον/την έφηβο Ευαισθησία σε ψυχοκοινωνικά θέματα Γνώση για την ανάπτυξη Προληπτική ιατρική «Μόνο επανεκπαιδεύοντας τον εαυτό μας μπορούμε να διαπαιδαγωγήσουμε» Martha Harris

11 Εφηβικό ιατρείο προϋποθέσεις Κατάλληλη εκπαίδευση εφηβιάτρου Κατάλληλες ώρες λειτουργίας, drop in Απαραίτητος χρόνος Εμπιστευτικότητα «Adolescent Friendly Health Services, Making it Happen» WHO 2003

12 Χαμηλό ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης (22% fully vaccinated for recommended vaccines) Σε περίπτωση εμβολιασμού στην παιδική ηλικία, η ανοσία εξασθενεί μετά τον αρχικό εμβολιασμό (π.χ. 30% είχαν προστατευτικά αντισώματα για μηνιγγιτιδόκοκκο) 1.Sakou et al, Eur J Pediatr, Sakou et al, Vaccine, 2009

13 Εμβολιασμοί : ιδιαίτερη σημασία στους εφήβους Ομάδα υψηλού κινδύνου για νοσήματα τα οποία προλαμβάνονται με τα εμβόλια (vaccine preventable diseases) σεξουαλικώς μεταδιδόμενα (HBV,HPV) συγχρωτισμός, ταξίδια (μηνιγγίτιδα, ηπατίτιδα Α) Απέχουν λίγα χρόνια από την ομάδα νέων ενηλίκων αναπαραγωγικής ηλικίας όπου απαιτείται υψηλό ποσοστό εμβολιασμού κατά της ιλαράς, ερυθράς και παρωτίτιδας

14 Eμβολιασμός εφήβων Εμβόλια που προορίζονται για τους εφήβους στα έτη Διφθερίτιδας τετάνου κοκκύτη (Τdap) Ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (ΗPV) Τετραδύναμο εμβόλιο μηνιγγιτιδοκόκκου (MCV4) & έναντι οροομάδας Β Εμβόλια που προορίζονται για ομάδες αυξημένου κινδύνου Γρίπης Πνευμονιοκόκκου

15 Eμβολιασμός εφήβων 1. Αντικατάσταση Td με Tdap 2. Χορήγηση δεύτερης δόσης MMR 3. Χορήγηση τετραδύναμου εμβολίου μηνιγγίτιδας & έναντι οροομάδας Β 4. Ανεμευλογιάς 5. Ηπατίτιδας Α 6. Χορήγηση εμβολίου HPV

16 Εμβολιασμός κατά του κοκκύτη Ο κοκκύτης ενδημεί στην χώρα μας Οι έφηβοι είναι ευάλωτοι σε λοίμωξη όταν έχουν παρέλθει 5 10 χρόνια μετά τον αρχικό εμβολιασμό 34% των περιπτώσεων κοκκύτη παρατηρούνται στους εφήβους (H.Π.Α.), ενώ 2 στους 10 από αυτούς νοσηλεύονται ή εμφανίζουν επιπλοκές Ο εμβολιασμός συμβάλλει στη μείωση του αριθμού των κρουσμάτων στους εφήβους, αλλά και στα μικρά βρέφη όταν δεν έχουν ακόμη εμβολιαστεί

17 Αύξηση των κρουσμάτων του κοκκύτη μετά το 2000 (Η.Π.Α.) Καλύτερη γνώση και αναγνώριση της νόσου Νέες μέθοδοι διάγνωσης Το ακυτταρικό εμβόλιο παράγει κατώτερη ανοσία Γενετικές μεταβολές της Bordetella pertussis Epidemic Pertussis in 2012 The Resurgence of a Vaccine Preventable Disease. The New England Journal of Medicine. Perspective. August 2012

18 Αύξηση περιστατικών κοκκύτη στο Ηνωμένο Βασίλειο* το , ιδιαιτέρως σε μικρά βρέφη και εφήβους Δεν εφαρμοζόταν αναμνηστικός εμβολιασμός εφήβων και ενηλίκων έναντι κοκκύτη στο Ηνωμένο Βασίλειο

19 Δηλωθέντα κρούσματα κοκκύτη στην Ελλάδα ( ) Το 13% των ασθενών πλήρως εμβολιασμένοι

20 Μέλη του οικογενειακού περιβάλλοντος είναι υπεύθυνα για τη μετάδοση του κοκκύτη στο 80% των περιστατικών σε βρέφη 1 Proportion (%) n = 64 n = 91 n = 92 n = 23 Other Parents/Sibling Ετη Σε μελέτη από την Αυστραλία ο εμβολιασμός των μητέρων πριν τον τοκετό μείωσε κατά 52% την πιθανότητα εμφάνισης κοκκύτη στα βρέφη ως την ηλικία των 3 μηνών. Άλλοι ευνοϊκοί παράγοντες για ήταν ο μητρικός θηλασμός και η απουσία μεγαλύτερων αδερφών 2 1. Adapted from Bonmarin et al. Médecine et Maladies Infectieuses Quin H, et al. Infectious disease researchers' meeting in Canberra, Australia, March Abstract

21 Εμβολιασμός κατά του κοκκύτη Παρατεινόμενος βήχας, 40% περιπτώσεων Μετάδοση σε βρέφη που δεν έχουν προλάβει να εμβολιασθούν Δύο εμβόλια Τdap: α. τοξοειδές του τετάνου β. διφθεριτική ανατοξίνη (μειωμένη δόση) γ. ακυτταρικό εμβόλιο κοκκύτη

22 Boostrix Polio (GlaxoSmithkline) >4 ετών Repevax (Sanofi Pasteur) > 3 ετών Αντικατάσταση μίας δόσης Τd σε ηλικία ετών Όσοι έχουν εμβολιασθεί με Td μπορούν να εμβολιασθούν με Tdap μετά από οποιοδήποτε χρονικό διάστημα στη συνέχεια Τd κάθε 10 χρόνια Boostrix Polio SmPC 2015, Repevax SmPC 2015, MMWR 2006;55(RR03):1 34; ΑΑP Pediatrics 2011

23 Επανεμφάνιση ιλαράς στην Ελλάδα accessed

24 %20Επικαιροποίση%20ΙΛΑΡΑΣ% _gr.pdf, accessed 6/4/18

25 Ο στόχος του ΠΟΥ για εμβολιαστική κάλυψη 95% και για τις 2 δόσεις MMR με στόχο την εξάλειψη ιλαράς και ερυθράς ως το 2020 δεν έχει επιτευχθεί σε σχεδόν καμία χώρα της Δυτικής Ευρώπης MMR VCR: Dose 1 & 2 95% MMR VCR: Dose 1 95% & Dose 2 < 95% MMR VCR: Doses 1 & 2 < 95% * MMR VCR DOSE 1 DOSE 2 DE 97% 92% FR 89% 67% ITA 90% 82-90% SP 95% 91% UK 95% 91% VCR: vaccination coverage, εμβολιαστική κάλυψη * IRL: μη διαθέσιμα στοιχεία για VCR 2 ης δόσης 25 Πηγή: WHO/UNICEF coverage estimates 2013, as of July 2014 & SPMSD internal estimate Τελευταία ενημέρωση:

26 Μετατόπιση μέσης ηλικίας νόσησης και αύξηση αριθμού γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας που νόσησαν από ερυθρά >15 ετών 1986: 6% 1993: 64%

27 Ανεμευλογιά Ανεμευλογιά: αυξημένη νοσηρότητα σε εφήβους Εμβόλιο περιέχει ζώντα εξασθενημένο ιό Δύο δόσεις με μεσοδιάστημα 4 8 εβδομάδες Ασφαλές & Αποτελεσματικό Ελληνικά επιδημιολογικά δεδομένα: 20% των εφήβων δεν έχουν νοσήσει & δεν έχουν πλήρως εμβολιαστεί!! Varivax SmPC 2015, Sakou I, et al. Eur J Pediatr 2011

28 Εμβολιασμός έναντι του HPV

29 Ηλικία έναρξης σεξουαλικής δραστηριότητας 16% των εφήβων στην Ελλάδα έχουν ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή (Μέση ηλικία έναρξης : 14 ± 1.5 ετών) 20% των εφήβων έχουν κάποιου είδους σεξουαλική εμπειρία πλην της διεισδυτικής επαφής (Μέση ηλικία έναρξης : 13.5 ± 1.5 ετών) Tsitsika A. et al. J Pediatr Adolesc Gynecol. 2010

30 Σεξουαλικές συνήθειες Ελλήνων Εφήβων Από τους σεξουαλικά δραστήριους εφήβους : 85% χρησιμοποιούσαν προφυλακτικό 50% το χρησιμοποιούσαν σε κάθε σεξουαλική επαφή 30% το χρησιμοποιούσαν σε κάθε επαφή και σε όλη τη διάρκεια Tsitsika A. et al J Pediatr Adolesc Gynecol.

31 Έρευνα της Μ.Ε.Υ % των εφήβων στην Αττική έχουν ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή (έναντι 16% το 2007) 51,8% των εφήβων έχουν κάποιου είδους σεξουαλική εμπειρία πλην της διεισδυτικής επαφής (έναντι 20% το 2007) Tsitsika Α, et al. J Pediatr Adolesc Gynecol 2014

32 Έφηβοι : ομάδα στόχος για την πρόληψη μέσω του εμβολιασμού Σημαντική έκθεση σε σεξουαλικά μεταδιδόμενα και τον ιό HPV Ασυμπτωματικές λοιμώξεις Ανατομική ευαισθησία και μειωμένη άμυνα βλεννογόνου των εφήβων Καλύτερη αντισωματική απάντηση στον εμβολιασμό σε σύγκριση με μεγαλύτερες ηλικίες Λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες (αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης, ηπιότερος πυρετός) Stan L Block et al. Pediatrics 2006

33 Σεξουαλικά δραστήριες έφηβες και HPV 48,3% του δείγματος σεξουαλικά δραστήριων κοριτσιών ετών ήταν θετικές HPV 44,8% εξ αυτών (21,6% του συνολικού δείγματος) ήταν θετικές σε ορότυπο υψηλού κινδύνου Οι HPV θετικές είχαν μεγαλύτερο αριθμό συντρόφων (p<0.001) Οι έφηβες < 16 ετών παρουσίαζαν 6,5 φορές μεγαλύτερο σχετικό κίνδυνο λοίμωξης από HPV 6ο Εντατικό Σεμινάριο Εφηβικής Ιατρικής Ανακοίνωση Μ.Ε.Υ. 2012

34 Οι περισσότερες HPV λοιμώξεις υποχωρούν αυτόματα Η εμμένουσα HPV λοίμωξη (6 12 μήνες) είναι ο κύριος παράγων κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του τραχήλου Οι περισσότερες λοιμώξεις από τον HPV είναι παροδικές/ 70% 90% των HPV λοιμώξεων υποχωρούν σε 12 μήνες Η εμμένουσα λοίμωξη συσχετίζεται με υψηλού βαθμού βλάβες ενώ οι παροδικές λοιμώξεις ελέγχονται από το ανοσιακό σύστημα και δεν προκαλούν νόσο H εξέλιξη των βλαβών βραδύτατη. Για το λόγο αυτό ο προσυμπτωματικός έλεγχος είναι πολύ αποτελεσματικός

35 Ο κίνδυνος για ΚΤΜ συσχετίζεται με την ηλικία της έναρξης της σεξουαλικής ζωής

36 Δοσολογικό σχήμα 2 δόσεων (0,>6 μήνες) για άτομα <15 ετών Δοσολογικό σχήμα 3 δόσεων για άτομα >15 ετών και ανοσοκατασταλμένα άτομα (π.χ.οροθετικούς HIV)

37 Παγκόσμιο Φορτίο της Νόσου HPV Οι HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, και 58 είναι 9 από τους πιο συχνούς τύπους σε σχετικζόμενους με HPV καρκίνους και νόσους σε άνδρες και γυναίκες 1 6 Υπολογισμένη Συμβολή των Τύπων για Ορισμένες Περιπτώσεις Σχετιζόμενων με HPV Καρκίνων και Νοσημάτων 4 τύποι HPV προκαλούν: (6, 11, 16, και 18) 9 τύποι HPV προκαλούν συνολικά: (6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, και 58) Περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου 70% 1 90% 1 Περιπτώσεις καρκίνου του αιδοίου α 75% 2 90% 2 Περιπτώσεις καρκίνου του κόλπου α 65% 3 85% 3 Περιπτώσεις καρκίνου του πρωκτού α 85% 4 90% 95% 4 Υψηλού βαθμού προκαρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου α,β 50% 5 80% 5 Χαμηλού βαθμού αλλοιώσεις του τραχήλου α 25% 5 50% 5 Περιπτώσεις ακροχορδώνων γεννητικών οργάνων 90% 6 90% 6 1. de Sanjosé S et al. Lancet Oncol. 2010;11: de Sanjosé S et al. Eur J Cancer. 2013;49: Alemany L et al. Eur J Cancer. 2014;50: Alemany 37 L et al. Int J Cancer. 2015;136: Joura EA et al. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2014;23: Garland SM et al. J Infect Dis. 2009;199: Guan P et al. Int J Cancer. 2012;131:

38 Βασική Μελέτη Αποτελεσματικότητας (Πρωτόκολλο 001): Στοιχεία Αποτελεσματικότητας 1 Διερευνητικές Αναλύσεις στον Πληθυσμό Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο Αριθμός Περιπτώσεων» Το εμβόλιο 9vHPV ήταν αποτελεσματικό έναντι υψηλού βαθμού τραχηλικής νόσου που σχετίζεται και με τους 9 HPV τύπους του εμβολίου σε σύγκριση με το εμβόλιο 4vHPV.» Το εμβόλιο 9vHPV μείωσε τον αριθμό σχετικών με HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, και 58 ανωμαλιών του τεστ Παπ και των τραχηλικών χειρουργικών επεμβάσεων. Αριθμός Περιπτώσεων Σχετικών με HPV 6, 11, 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58 Υψηλού Βαθμού Τραχηλικής Νόσου, Ανωμαλιών του Τεστ Παπ και Τραχηλικών Χειρουργικών Επεμβάσεων VE: 94,4% (95% CI: 78,8, 99,0) VE: 100% (95% CI: 46,3, 100,0) VE: 95,9% (95% CI: 92,7, 97,9) VE: 90,7% (95% CI: 76,3, 97,0) Εμβόλιο 4vHPV (n=7.105) Εμβόλιο 9vHPV (n=7.099) n=5.947 n=5.952 n=5.947 n=5.952 n=6.018 n=6.016 n=6.018 n=6.016 CIN 2+ CIN 3 Ανωμαλίες Τραχηλικές Τεστ Παπ Χειρουργικές α Περιλαμβάνει διαδικασία ηλεκτροχειρουργικής εκτομής αγκύλης (LEEP) ή κωνοειδής εκτομή. Επεμβάσεις α CI= 38 διάστημα εμπιστοσύνης CIN= τραχηλική ενδοεπιθηλιακή νεοπλασία VE= αποτελεσματικότητα εμβολίου. 1. GARDASIL 9 [summary of product characteristics]. Lyon, France: Sanofi Pasteur MSD SNC; 05/2016.

39 Εμβολιασμός αγοριών έναντι του ιού HPV Ποιοι παράμετροι πρέπει να αξιολογηθούν ;

40 O εμβολιασμός με το HPV εμβόλιο παρέχει το μεγαλύτερο όφελος όταν γίνεται νωρίς στην εφηβεία HPV Η παρούσα πρόκληση είναι να επιτευχθεί υψηλή κάλυψη των στρατηγικών πρόληψης ΠΡΟΚΑΡΚΙΝΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ 12y. 15 y. 30 y 45 y ΚΑΡΚΙΝΟΣ 60 y Παρόν: Τραχηλική κυτταρολογία Μέλλον HPV Εμβολιασμός HPV DNA + triage HPV DNA + triage Διατήρηση του screening στις εμβολιασμένες γυναίκες

41 Εμβολιασμός κατά του μηνιγγιτιδοκόκκου

42 Επιδημιολογία της νόσου 5 βασικές οροομάδες της Neisseria Meningitides (A, Β, C, W 135, Y) Β και C, κυρίως υπεύθυνες στην Ευρώπη Β, C και Y στις ΗΠΑ Α στην Αφρική και Ασία W 135 στην Αφρική και σποραδικά κρούσματα σε Ασία, Ευρώπη και ΗΠΑ WHO, Fact Sheet no. 105, 2014 WHO, Wkly Epidemiol Rec, 2014; WHO,

43 Η γεωγραφική κατανομή των οροομάδων αλλάζει με την πάροδο του χρόνου, καθιστώντας την επιδημιολογία της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου αρκετά απρόβλεπτη WHO, Fact Sheet no. 105, 2014 WHO, Wkly Epidemiol Rec, 2014; WHO,

44 Εφηβεία και μηνιγγίτιδα Περιστατικά ανά 100,000 άτομα 2010 Η Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος έχει δικόρυφη επίπτωση (βρέφη, νήπια και έφηβοι έχουν υψηλότερο κίνδυνο) 4 θάνατοι από 46 ασθενείς 8,7% θνητότητα Ηλικία (έτη) G. Tzanakaki, National meningococcal reference laboratory, 2010 Report Athens

45 Έφηβοι νεαροί ενήλικες ετών : ιδιαίτερα ευάλωτοι Υψηλή επίπτωση λόγω: Συγχρωτισμού σε μπαρ, clubs, και χώρους ψυχαγωγίας Συμβίωσης σε εστίες και χρήση κοινών χώρων Συμπεριφορών πειραματισμού ή υψηλού κινδύνου Στενής επαφής, έκφρασης σεξουαλικότητας Ταξιδιών σε περιοχές υψηλού κινδύνου 1. Brigham KS, et al. Curr Opin Pediatr. 2009;21: Zuschneid I, et al. Euro Surveill. 2008;13:pii=19031

46 Πρωτογενής πρόληψη μέσω του εμβολιασμού: Βέλτιστη μέθοδος πρόληψης Στην Ελλάδα εισήχθη από το 2001 το εμβόλιο έναντι του μηνιγγιτιδόκοκκου ομάδας C Ωστόσο, τα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης στην εφηβεία δεν είναι ικανοποιητικά, και οι έφηβοι που έχουν εμβολιαστεί ως παιδιά, δεν έχουν προστατευτικά αντισώματα

47 Συζευγμένο τετραδύναμο εμβόλιο κατά του μηνιγγιτιδοκόκκου : Ιδιαίτερα σημαντικός ο εμβολιασμός των εφήβων Ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο Χωρίς σοβαρές παρενέργειες Προσφέρει προστασία για τέσσερις ορότυπους του μικροβίου A, C, W135, Y Συνιστάται και καλύπτεται από το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, από την ηλικία των 11 ετών, ανεξάρτητα εάν έχει προηγηθεί εμβολιασμός στην παιδική ηλικία Menveo SmPC 2015, Nimenrix SmPC 2015

48 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ ΜΗΝΙΓΓΙΤΙΔΟΣ Β 80 Ελλάδα Επίπτωση Βρέφη ηλικία Έφηβοι GG. Tzanakaki Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Μηνιγγίτιδας 2014

49

50 Invasive meningococcal disease Easily misdiagnosed Rapid disease course Significant morbidity and mortality? Early signs and symptoms often resemble those of common viral illnesses 1 Progression from initial, non-specific symptoms, such as fever and irritability, can progress to death within hours 1,2 Despite appropriate medical treatment: ~5 10% of cases are fatal 2 Up to 20% of survivors of IMD (all serogroups) may have sequelae 2 Cause: Several bacteria can cause meningitis, but Neisseria meningitidis has the potential to cause large epidemics 2 There are 12 recognised serogroups; almost all invasive disease is caused by one of six serogroups (A, B, C, W, X and Y) 2 IMD, invasive meningococcal disease 1. Thompson MJ et al. Lancet 2006;367: ; 2. WHO, Meningococcal meningitis fact sheet No (accessed May 2017)

51 Επιδημιολογία Ελλάδος Περιστατικά ανά έτος στη χώρα ~40 περιστατικά Β /έτος

52 Ποιες ηλικίες είναι πιο ευάλωτες? Επίπτωση & θνητότητα Επίπτωση Θνητότητα Εθνικό Κέντρο Μηνιγγίτιδας

53 Ελλάδα: Συχνότητα κρουσμάτων οροομάδας Β Μέγιστη επίπτωση σε βρέφη < 1 έτους Επίπτωση / ,5 2 1,5 1 A B C W 135 Y 0,5 0 < >60 Ηλικία Εθνικό Κέντρο Μηνιγγίτιδας

54 Potential impact of MenB vaccination of adolescents 1,2 High rates of IMD Transmission of pathogen Adolescents Low High Likelihood of pathogen carriage Reduced rates of IMD Reduced carriage rates Reduced transmiss ion rates Potential impact of MenB vaccination Evidence suggests that vaccinating adolescents against MenB may have the potential to reduce MenB disease burden in adolescents (directly) and through reduction in transmission and carriage in other age groups (indirectly); however, this remains to be confirmed IMD, invasive meningococcal disease 1. Vetter V et al. Expert Rev Vaccines 2016;15: ; 2. Nolan T et al. Vaccine 2015;33:

55 Δοσολογικό σχήμα Bexsero ολοκλήρωση σχήματος στους εφήβους εντός 1 μηνός 1, Bexsero, Περίληψη Χαρακτηριστικών Προϊόντος, Ιούλιος Santolaya ME et al. Lancet (2012) 3. Trumenba Prescribing Information. Philadelphia, PA, USA. Wyeth Pharmaceuticals Inc.;2017

56 NadA NHBA NHBA fhbp OMV Por A Gorringe et al 2012

57 Trumenba MenB-fHbp 1. Πρωτεϊνη fhbp 2. Από το 2014 στις ΗΠΑ όπου έχει χρησιμοποιηθεί σε μαζικό εμβολιασμό μετά από επιδημίες του νοσήματος 3. Από τον Μάιο του 2017 το εμβόλιο πήρε έγκριση για ηλικίες 10 ετών και άνω και ήδη κυκλοφορεί σε 16 Ευρωπαϊκές χώρες και την Αυστραλία. 4. Στη χώρα μας κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του Μέχρι σήμερα έχουν χορηγηθεί πάνω από δόσεις παγκοσμίως.

58 Μελέτες εστιάζουν στην ενημέρωση του εφηβικού πληθυσμού και των γονέων προκειμένου να υπάρξει ικανοποιητική πρόληψη 1.Butler KM. Worldviews Evid Based Nurs Kassianos G. J Fam Health Care Walther S.Pediatrics, May Ζουμπουλάκης Δ. «Τα Λοιμώδη... μεταξύ μας», ΜΑΚΚΑ 2000.