ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΥΟΛΗ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΤΓΕΙΑ ΣΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΤΣΙΚΗ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΠΑΣΡΩΝ ΥΟΛΗ ΕΠΙΣΗΜΩΝ ΤΓΕΙΑ ΣΜΗΜΑ ΦΑΡΜΑΚΕΤΣΙΚΗ ρέζεηο Δκπηζηνζχλεο, Βαζκφο Ηθαλνπνίεζεο - Γέζκεπζεο Αζζελψλ - Πειαηψλ Φαξκαθείνπ πνπ πάζρνπλ απφ Γηαβήηε ΗΩΑΝΝΖ Κ. ΝΣΑΛΑΥΑΝΖ Α.Μ. 283 Γηπισκαηηθή εξγαζία γηα ηελ απφθηεζε κεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ ζηελ θαηεχζπλζε ηνπ Φαξκαθεπηηθνχ Μarketing ΠΑΣΡΑ,

2 ... ζηνπο γνλείο κνπ 2

3 Πρόλογος Ζ εξγαζία πνπ αθνινπζεί εθπνλήζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ, ζηελ θαηεχζπλζε Φαξκαθεπηηθφ Μάξθεηηλγθ, ηνπ ηκήκαηνο Φαξκαθεπηηθήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ θαηά ην αθαδεκατθφ έηνο ζπνπδψλ ηελ κειέηε απηή γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα λα θαηαγξαθνχλ νη παξάκεηξνη εθείλνη πνπ ζπκβάιινπλ ψζηε νη αζζελείο κε ρξφληεο παζήζεηο θαη εηδηθφηεξα νη αζζελείο κε δηαβήηε, λα έρνπλ κηαο πςειήο πνηφηεηαο ζρέζε απφ ηελ ζπλερή, εμαηηίαο ηεο πάζεζήο ηνπο, επηθνηλσλία κε ηνπο θαξκαθνπνηνχο. Αληηθεηκεληθφο ζθνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο επίζεο είλαη λα γίλεη δπλαηή ε αμηνιφγεζε νξηζκέλσλ παξακέηξσλ, ηφζν ζε επηζηεκνληθφ επίπεδν φζν θαη ζε επίπεδν κάξθεηηλγθ απφ ηνπο θαξκαθνπνηνχο πξνθεηκέλνπ λα παξέρνπλ θαιχηεξεο ππεξεζίεο ζε απηή ηελ θαηεγνξία αζζελψλ, κε ην θαιχηεξν δπλαηφ φθεινο γηα ηελ επηρείξεζε ηνπο. Θα ήζεια ζην ζεκείν απηφ λα επραξηζηήζσ ηδηαηηέξσο ηελ επηβιέπνπζα Αλ. Καζεγήηξηα θ. Δπαγγειία Παπαδεκεηξίνπ θαη ηνλ Καζεγεηή θ. Αλδξέα Παπαπεηξφπνπιν γηα ηελ βνήζεηά ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ κεηαπηπρηαθψλ κνπ ζπνπδψλ, θαζψο θαη ηελ Δπίθνπξν Καζεγήηξηα ηνπ Σκήκαηνο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ, θ. Γέζπνηλα Καξαγηάλλε, γηα ηελ έκπξαθηε βνήζεηα πνπ πξνζέθεξε θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ κνπ αιιά θαη γηα ηηο νπζηαζηηθέο θαη θαίξηεο ππνδείμεηο ηεο ζηελ εξεπλεηηθή απηή πξνζπάζεηα. Σηο επραξηζηίεο κνπ εθθξάδσ επίζεο θαη ζηελ Υξηζηίλα Γεσξγή γηα ηελ νπζηαζηηθή βνήζεηα πνπ πξνζέθεξε ζηελ πινπνίεζε απηήο εξγαζίαο. Θεξκά επραξηζηψ ην ηκήκα Φαξκαθεπηηθήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ, πνπ κνπ έδσζε ηελ δπλαηφηεηα λα πινπνηήζσ ηελ παξνχζα εξγαζία. Σέινο ζέισ λα εθθξάζσ ηελ απέξαληε επγλσκνζχλε κνπ πξνο ηελ αδεξθή κνπ, γηα ηε βνήζεηα πνπ κνπ πξνζέθεξε ζηε ζπιινγή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ. 3

4 ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΥΟΜΕΝΩΝ Πξφινγνο ΔΗΑΓΩΓΖ αθραξψδεο Γηαβήηεο Σν πιαίζην γηα ηε βάζε ηεο έξεπλαο θνπφο θαη ζηφρνη ηεο έξεπλαο ΑΚΥΑΡΩΓΖ ΓΗΑΒΖΣΖ Γεληθά Σαμηλφκεζε Γηαβήηε Ηλζνπιηλνεμαξηφκελνο Γηαβήηεο (IDDM) ή Γηαβήηεο ηχπνπ I ή λεαληθφο δηαβήηεο Με Ηλζνπιηλνεμαξηφκελνο Γηαβήηεο (IDDM) ή δηαβήηεο ηχπνπ II ή ελήιηθνο δηαβήηεο Γηαβήηεο θχεζεο Άιιεο θαηεγνξίεο Δπηδεκηνινγηθά ζηνηρεία Κξηηήξηα δηάγλσζεο θαη ραξαθηεξηζηηθά κε ηλζνπιηλν-εμαξηφκελνπ θαη ηλζνπιηλνεμαξηφκελνπ δηαβήηε Δπηπινθέο ηνπ ζαθραξψδε δηαβήηε Θεξαπεπηηθή Αγσγή Οηθνλνκηθή αμηνιφγεζε θαη θφζηνο δηαβήηε Μέζνδνη νηθνλνκηθήο αμηνιφγεζεο Κφζηνο Γηαβήηε Ο ζαθραξψδεο δηαβήηεο ζηελ Διιάδα ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗΗΟ Δηζαγσγή ρεζηαθφ κάξθεηηλγθ Ηθαλνπνίεζε (Satisfaction) Δκπηζηνζχλε (Trust) Πνηφηεηα (Quality) Γέζκεπζε (Commitment) Αλαζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο Θεσξεηηθφ κνληέιν Ο ξφινο ηνπ θαξκαθνπνηνχ Ο ξφινο ηνπ αζζελή Γηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία ρεζηαθή πνηφηεηα θαη ρεζηαθή δέζκεπζε

5 4. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΑ εκαληηθφηεηα ηεο έξεπλαο πιινγή ζηνηρείσλ Πεξηνξηζκνί Δξεπλεηηθά εξσηήκαηα Αλάιπζε δεδνκέλσλ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία Φχιν Ζιηθία Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε θαη δηακνλή Υξφλνο αζζέλεηαο κε δηαβήηε θαη ζεξαπεία κε ρξήζε ή φρη ηλζνπιίλεο πνπδέο Δπαγγεικαηηθή θαη νηθνλνκηθή θαηάζηαζε Φνξέαο απαζρφιεζεο ηαηξνχ αζζελή κε δηαβήηε Δλεκέξσζε αζζελή κε δηαβήηε απφ ην δηαδίθηπν Μέζνη φξνη θαη ηππηθέο απνθιίζεηο ησλ απαληήζεσλ πκπεξηθνξά Φαξκαθνπνηνχ πκπεξηθνξά Αζζελή Γηαπξνζσπηθέο ρέζεηο ρεζηαθή Πνηφηεηα ρεζηαθή Γέζκεπζε Αλάιπζε Παξαγφλησλ θαη δνθηκέο αμηνπηζηίαο πκβνπιεπηηθφο- πκκεηνρηθφο Ρφινο Φαξκαθνπνηνχ Ρφινο Αζζελή Γηαπξνζσπηθέο ρέζεηο ρέζεηο Πνηφηεηαο- Αμηνπηζηία ρεζηαθή Γέζκεπζε ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΔΗ πκπεξάζκαηα Πξνηάζεηο γηα πεξαηηέξσ έξεπλα ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ

6 1. ΕΙΑΓΩΓΗ 1.1 Σακχαρώδησ Διαβήτησ Ο αθραξψδεο Γηαβήηεο (Γ) είλαη έλα ρξφλην κεηαβνιηθφ λφζεκα πνπ ιφγσ ηεο ρξφληαο θχζεο ηνπ, ηεο ζνβαξφηεηαο ησλ επηπινθψλ πνπ παξνπζηάδεη θαηά ηελ εμέιημή ηνπ, αιιά θαη ηνπ κεγάινπ θφζηνπο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπ, θαζίζηαηαη σο απξφβιεπηε αζζέλεηα ηδηαίηεξα δαπαλεξή. Όζνλ αθνξά ζηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ηαηξηθήο θαη ηεο θαξκαθεπηηθήο θξνληίδαο πνπ παξέρεηαη ζηνπο αζζελείο ηεο θαηεγνξίαο απηήο, έρεη γίλεη ζεκαληηθή πξφνδνο απφ ηνπο εηδηθνχο ζην ρψξν ηεο πγείαο θαη ππάξρεη δηαξθψο έληνλν επηζηεκνληθφ ελδηαθέξνλ εμαηηίαο ηνπ επηπνιαζκνχ ηνπ, πνπ γίλεηαη κε ξαγδαίνπο ξπζκνχο θάλνληαο ηνπο εηδηθνχο ζήκεξα λα κηινχλ γηα παγθφζκηα επηδεκία (Zimmet, 2000). Με βάζε ηα ζηνηρεία ηεο Γηεζλνχο Οκνζπνλδίαο γηα ηνλ Γηαβήηε (IDF), 285 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ζε φιν ηνλ θφζκν πάζρνπλ απφ δηαβήηε θη άιια 344 εθαηνκκχξηα είλαη ζε θίλδπλν λα αλαπηχμνπλ ην λφζεκα. Αλ δελ ιεθζνχλ κέηξα γηα λα αλαζηξαθεί ν επηδεκηθφο ξπζκφο εμάπισζεο εθηηκάηαη φηη ην εθαηνκκχξηα άλζξσπνη ζα πάζρνπλ απφ δηαβήηε κε φηη απηφ ζπλεπάγεηαη. Κάζε ρξφλν δηαγηγλψζθνληαη 7 εθαηνκκχξηα θαηλνχξγηνη δηαβεηηθνί θαη ηέζζεξα εθαηνκκχξηα ζάλαηνη ζρεηίδνληαη κε ηελ αζζέλεηα απηή ελψ ν ζαθραξψδεο δηαβήηεο απνηειεί ηελ ηέηαξηε αηηία ζαλάηνπ παγθνζκίσο. Παξά ην ελδηαθέξνλ πνπ δείρλνπλ ηφζν ηα ζηειέρε επηρεηξήζεσλ ηνπ θαξκάθνπ, φζν θαη νη ζχγρξνλνη παλεπηζηεκηαθνί εξεπλεηέο, ζε δηεζλέο επίπεδν, ε γλψζε καο ζρεηηθά κε ηελ αληίιεςε πνπ έρεη ζρεκαηίζεη ν αζζελήο πνπ πάζρεη απφ δηαβήηε γηα ηελ παξερφκελε ζε απηφλ θξνληίδα ηδηαίηεξα απφ ηνπο θαξκαθνπνηνχο παξακέλεη πεξηνξηζκέλε θαη ξεπζηή. Ζ ρψξα καο δελ έρεη αμηφπηζηα επηδεκηνινγηθά ζηνηρεία ζρεηηθά κε ηελ έθηαζε ηεο λφζνπ θαη παξφηη έλα κεγάιν θνκκάηη ηεο Δζληθήο Οηθνλνκίαο αθνξά ηελ αγνξά πξντφλησλ πγείαο κε πεξίπνπ θαξκαθεία ζηελ Διιάδα (Πεξηνδηθφ Pharmacy management θαη επηθνηλσλία, 2010) δειαδή πεξίπνπ 94,2 θαξκαθεία αλά θαηνίθνπο (Καζεκεξηλή, 2009) λα παίδνπλ ηνλ πξσηεχνληα ξφιν, σο ζήκεξα δελ έρεη δηεμαρζεί θάπνηα έξεπλα πνπ λα δίλεη κηα εηθφλα κε βάζε ηελ νπνία ζα κπνξνχζε λα αμηνινγεζεί κε πνηα θξηηήξηα θάλνπλ ηηο αγνξέο ηνπο νη αζζελείο πνπ πάζρνπλ απφ δηαβήηε απφ ηα θαξκαθεία αιιά θαη πψο αληηιακβάλνληαη θαη αμηνινγνχλ ηε ιεηηνπξγία θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπ θαξκαθείνπ θαζψο θαη ηνπ θαξκαθνπνηνχ πνπ παξέρεη απηέο ηηο ππεξεζίεο. 6

7 1.2 Το πλαίςιο για τη βάςη τησ έρευνασ Ζ βάζε γηα ηελ έξεπλα πνπ αθνινπζεί ήηαλ πξνεγνχκελεο κειέηεο, πνπ έρνπλ γίλεη ζην εμσηεξηθφ κεξηθέο απφ ηηο νπνίεο αλαθέξνληαη ζηε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε ησλ Panvelkar, Saini, Armour (2009), κε αληηθείκελν ηελ ηθαλνπνίεζε θαη ηελ αληίιεςε πνπ έρνπλ ρηίζεη νη αζζελείο γηα ηελ παξερφκελε θαξκαθεπηηθή θξνληίδα θαη ηηο πξνζθεξφκελεο ζε απηνχο ππεξεζίεο απφ ηνπο θαξκαθνπνηνχο, θαζψο θαη έξεπλεο πνπ αθνξνχλ ηελ εκπηζηνζχλε ησλ αζζελψλ πξνο ηνπο θαξκαθνπνηνχο (Ngorsuraches et al., 2008). Ζ έξεπλα πεξηνξίζηεθε ζε αζζελείο πειάηεο θαξκαθείσλ πνπ πάζρνπλ απφ δηαβήηε, θαζψο θαη ηελ πνηφηεηα ηεο κεηαμχ ηνπο ζρέζεο (Worley, 2006). Οη έξεπλεο απηέο έρνπλ αλαδείμεη φηη κηα πςειήο πνηφηεηαο ζρέζε θαξκαθνπνηνχ - αζζελή κπνξεί λα ζέζεη ηα ζεκέιηα γηα κηα πην απνηειεζκαηηθφηεξε παξνρή θαξκαθεπηηθήο θξνληίδαο, λα βειηηψζεη αθφκε πεξηζζφηεξν ηηο ππεξεζίεο δηαρείξηζεο θαη λα ζπκβάιιεη ζηελ πεξίζαιςε ησλ αζζελψλ κε δηαβήηε (Worley, 2006). 1.3 Σκοπόσ και ςτόχοι τησ έρευνασ Ζ έξεπλα πνπ αθνινπζεί θαηαπηάλεηαη κε εξσηήκαηα θαη δεηήκαηα πνπ έρνπλ αλαδεηρζεί απφ πξνεγνχκελεο έξεπλεο. Απψηεξνο ζθνπφο ηεο ήηαλ λα εξεπλεζνχλ νη απφςεηο ησλ αζζελψλ ηεο θαηεγνξίαο απηήο, γηα ηνπο θαξκαθνπνηνχο θαη ηηο ππεξεζίεο πνπ ηνπο παξέρνπλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αζζελείαο ηνπο, λα απνηππσζεί ν βαζκφο ηθαλνπνίεζήο ηνπο θαη ε δέζκεπζή ηνπο κε ηνλ θαξκαθνπνηφ ηνπο. Παξάιιεια, επηδίσμε ηεο έξεπλαο ήηαλ λα κειεηήζεη ηηο ζρέζεηο πνπ κπνξεί λα ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ θαξκαθνπνηψλ θαη ησλ αζζελψλ κε δηαβήηε θαη πνηέο ζπγθεθξηκέλεο ζηάζεηο - ζπκπεξηθνξέο είλαη απηέο πνπ ελδπλακψλνπλ ηε κεηαμχ ηνπο επηθνηλσλία θαη δέζκεπζε. Γίλεηαη βέβαηα αληηιεπηφ φηη νη ζρέζεηο εκπηζηνζχλεο, ε ηθαλνπνίεζε θαη ε δέζκεπζε ησλ αζζελψλ πνπ πάζρνπλ απφ δηαβήηε απέλαληη ζηνπο θαξκαθνπνηνχο απφ ηνπο νπνίνπο εθνδηάδνληαη ηα θάξκαθα ηνπο, εκπεξηέρεη ππνθεηκεληθά ζηνηρεία ηα νπνία δηαθνξνπνηνχληαη θαη ε αγνξά ησλ πξντφλησλ πγείαο αθξηβψο επεηδή αθνξά ηελ πγεία παξνπζηάδεη θάπνηεο ηδηαηηεξφηεηεο. Παξφηη ηα πξντφληα πγείαο αλήθνπλ ζηνλ εκπνξηθφ/βηνκεραληθφ θιάδν νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, είλαη πνιχ ρξήζηκν λα θαηαγξαθεί ε άπνςε ηνπ πειάηε - αζζελή, γηα ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο πνπ ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηελ εμέιημε ηεο αζζελείαο ηνπ. 7

8 2. ΑΚΦΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΣΗ 2.1 Γενικά Γηα αηψλεο ν ζαθραξψδεο δηαβήηεο (Γ) ζεσξνχληαλ κηα δηαηαξαρή ηνπ κεηαβνιηζκνχ πνπ νδεγνχζε ζηελ απίζρλαζε ησλ πξνζβεβιεκέλσλ αηφκσλ παξά ηελ πςειή πξφζιεςε ζεξκίδσλ θαη ζπλδεφηαλ κε ην ζάλαην ζε ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα ρσξίο ηελ θαηάιιειε ζεξαπεπηηθή αγσγή. Παξά ην γεγνλφο φηη, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 18νπ θαη 19νπ αηψλα, αλαγλσξίζηεθαλ, σο ηα θχξηα βηνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο λφζνπ, ε γιπθνδνπξία θαη ε ππεξγιπθαηκία, κφλν ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο θαηέζηε δπλαηή ε δηαιεχθαλζε ηνπ πιήξνπο θάζκαηνο ηεο λφζνπ. Σν 1965 ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο (WHO) ( πξνρψξεζε ζηε δηάθξηζε ηνπ ζαθραξψδνπο δηαβήηε ζε 2 βαζηθέο θαηεγνξίεο κε βάζε ηνλ παζνγελεηηθφ κεραληζκφ εκθάληζεο ηεο λφζνπ θαη ηελ πξσηνπαζή θαη ηε δεπηεξνπαζή κνξθή ηεο λφζνπ. Τπνδηαίξεζε, επηπιένλ, ηελ πξσηνπαζή κνξθή ζε 2 θαηεγνξίεο, ηνλ ηλζνπιηλνεμαξηψκελν ή ηχπνπ 1 ζαθραξψδε δηαβήηε (Γ1) θαη ην κε ηλζνπιηλνεμαξηψκελν ή ηχπνπ 2 (Γ2), ν νπνίνο εκθαλίδεη επηφηεξε θιηληθή εηθφλα θαη πξνζβάιιεη κεγαιχηεξεο ειηθίεο. χκθσλα κε ηελ Διιεληθή Δλδνθξηλνινγηθή Δηαηξεία ( ν ζαθραξψδεο δηαβήηεο ζεσξείηαη σο κηα κεηαβνιηθή αζζέλεηα πνπ πξνθαιείηαη απφ θιεξνλνκηθή ή θαη επίθηεηε αλεπάξθεηα ζηε παξαγσγή ηεο ηλζνπιίλεο απφ ην πάγθξεαο ή απφ ηελ αλαπνηειεζκαηηθφηεηα ηεο παξαγφκελεο ηλζνπιίλεο. Απηή ε αλεπάξθεηα έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ απμεκέλε ζπγθέληξσζε γιπθφδεο ζην αίκα, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο θαηαζηξέθεη πνιιά ζπζηήκαηα ηνπ ζψκαηνο, ηδηαίηεξα ηα αηκνθφξα αγγεία θαη ηα λεχξα. 2.2 Ταξινόμηςη Διαβήτη Ο αθραξψδεο Γηαβήηεο ζχκθσλα κε ηελ Διιεληθή Δλδνθξηλνινγηθή Δηαηξεία (Δ.Δ.Δ.) δηαθξίλεηαη ζε ηξείο θχξηεο θαηεγνξίεο: Ινζοςλινοεξαπηόμενορ Διαβήηηρ (IDDM) ή Διαβήηηρ ηύπος I ή νεανικόρ διαβήηηρ. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ν ηλζνπιηλνεμαξηψκελνο ή δηαβήηεο ηχπνπ Η είλαη απηνάλνζε πάζεζε, ζηελ νπνία ε πξνζβνιή απφ θάπνην παξάγνληα ηνπ πεξηβάιινληνο (κηθξνβηαθφ, ρεκηθφ, δηαηηεηηθφ) πξνθαιεί απηνάλνζε αληίδξαζε ζε άηνκα κε γεληθή επαηζζεζία. Ο δηαβήηεο απηνχ ηνπ ηχπνπ ιέγεηαη θαη λεαληθφο δηαβήηεο θαη νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη θαηά θαλφλα εκθαλίδεηαη ζε άηνκα λεψηεξεο 8

9 ειηθίαο, ρσξίο βέβαηα λα απνθιείεηαη θαη ε εκθάληζε απηήο ηεο κνξθήο ζε κεγαιχηεξεο ειηθίαο άηνκα θαη ππνινγίδεηαη φηη αληηζηνηρεί πεξίπνπ ζε 5-10% φισλ ησλ πεξηπηψζεσλ δηαβήηε. Ζ επίπησζε ηνπ (Γ1) ζην πιεζπζκφ κέρξη ειηθίαο 15 εηψλ θπκαίλεηαη απφ 5-40 λέεο πεξηπηψζεηο αλά θαηνίθνπο θαη έηνο (Υξηζηαθφπνπινο, Καξακάλνο, 2001). Ζ κεγαιχηεξε επίπησζε παξαηεξείηαη ζηηο βφξεηεο επξσπατθέο ρψξεο θαη κηθξφηεξε ζηηο κεζνγεηαθέο, ελψ ν επηπνιαζκφο ηνπ (Γ1) ππνινγίδεηαη ζε 0-3% ζην γεληθφ πιεζπζκφ. Ζ νλνκαζία "ηλζνπιηλνεμαξηψκελνο" ραξαθηεξίδεη ηε δηαηαξαρή θαη ηε κνξθή ζεξαπείαο πνπ απαηηείηαη. ην δηαβήηε απηνχ ηνπ ηχπνπ, ην πάγθξεαο παξάγεη ειάρηζηε ή θαζφινπ ηλζνπιίλε. Δπνκέλσο, ην άηνκν επξίζθεηαη ζε απφιπηε εμάξηεζε γηα ηε δηαηήξεζε αθφκα θαη απηήο ηεο ίδηαο ηεο δσήο ηνπ απφ ηε ρνξήγεζε ηλζνπιίλεο. Ζ παζνθπζηνινγία ηεο αζζέλεηαο απηήο νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ν νξγαληζκφο παξνπζηάδεη απφιπηε ή ζρεηηθή αλεπάξθεηα ζηελ έθθξηζε ηεο νξκφλεο ηλζνπιίλεο, ηφζν ζε θάζε λεζηείαο φζν θαη κεηά ηα γεχκαηα. Ζ ηερλεηή πξνζπάζεηα δηέγεξζεο ηεο έθθξηζεο ηεο ηλζνπιίλεο κε ηελ απφ ηνπ ζηφκαηνο ιήςε γιπθφδεο ή ηελ ελδνθιέβηα έγρπζή ηεο είλαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο κηθξή θαη αλαπνηειεζκαηηθή ζηνλ έιεγρν ηεο ππεξγιπθαηκίαο Μη Ινζοςλινοεξαπηόμενορ Διαβήηηρ (IDDM) ή διαβήηηρ ηύπος II ή ενήλικορ διαβήηηρ Ο κε ηλζνπιηλνεμαξηψκελνο ή δηαβήηεο ηχπνπ 2 δελ νθείιεηαη ζηελ αλεπάξθεηα ηλζνπιίλεο ηνπ νξγαληζκνχ αιιά ζηελ δηαηαξαγκέλε έθθξηζε ηλζνπιίλεο φζν θαη ζηελ αληίζηαζε ησλ ηζηψλ ζηε δξάζεο ηεο. Ο δηαβήηεο απηνχ ηνπ ηχπνπ νλνκαδφηαλ παιαηφηεξα δηαβήηεο ησλ ελειίθσλ ή κε ηλζνπιηλνεμαξηψκελνο, αθνξά ζχκθσλα κε ηε Διιεληθή Δλδνθξηλνινγηθή Δηαηξεία ην 80% ηνπ ζπλφινπ ησλ δηαβεηηθψλ θαη ε δηάγλσζε γίλεηαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ζε άηνκα κεγαιχηεξα ησλ 30 εηψλ. Ο δηαβήηεο απηνχ ηνπ ηχπνπ νθείιεηαη ζε δηαθφξνπο ζπλδπαζκνχο ησλ ηζηψλ ζηφρσλ ζηελ ηλζνπιίλε θαζψο θαη ζε ειαηησκαηηθή έθθξηζε ηεο ηλζνπιίλεο. Ζ χπαξμε ηεο αζζέλεηαο απηήο νθείιεηαη θαηά θχξην ιφγν ζηε γελεηηθή πξνδηάζεζε ηνπ αηφκνπ, ν θαηλφηππνο ηεο νπνίαο ζρεηίδεηαη θαη κε άιινπο παξάγνληεο θηλδχλνπ, φπσο, ε ρακειή δξαζηεξηφηεηα, ε κε αλνρή ηνπ νξγαληζκνχ ζηε γιπθφδε (Υξηζηαθφπνπινο, 2004 θαη Ράπηεο, 2001), ε ειηθία, νη δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, ε θπιή - θιεξνλνκηθφηεηα (Λεσλίδαο, 2004) θαη ν πξνυπάξρνλ δηαβήηεο θχεζεο. Ο δηαβήηεο απηνχ ηνπ ηχπνπ αθνξά, πεξηζζφηεξν απφ ην 90% ηνπ δηαβεηηθνχ πιεζπζκνχ (Πέηξνπ, Βεινλάθεο, 2005) θαη παξνπζηάδεη πην ηζρπξή γελεηηθή 9

10 πξνδηάζεζε. Σα ζπκπηψκαηα ηνπ είλαη θπξίσο ε ππεξγιπθαηκία, ε πνιπνπξία, ε πνιπθαγία, ε πνιπδηςία θαη ε αχμεζε βάξνπο. Λφγσ ηνπ φηη πνιιέο θνξέο ηα ζπκπηψκαηα ηνπ κε ηλζνπιηλνεμαξηψκελνπ δηαβήηε δελ γίλνληαη εχθνια αληηιεπηά, ζε αληίζεζε κε ην δηαβήηε ηχπνπ Η, πνπ έρεη ζπλήζσο αηθλίδηα θαη ζνξπβψδε έλαξμε (Πέηξνπ, Βεινλάθεο, 2005), ην άηνκν κπνξεί λα λνζεί γηα αξθεηά ρξφληα πξηλ ηε δηάγλσζε ηνπ, ελψ δελ είλαη αθξηβήο ν ππνινγηζκφο ηεο επίπησζήο ηνπ ή ν ππνινγηζκφο ηνπ επηπνιαζκνχ ηεο λφζνπ. Ζ παζνθπζηνινγία ηεο αζζέλεηαο απηήο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηέζζεξα βαζηθά ζηνηρεία α) αληίζηαζε ζηελ ηλζνπιίλε β) δπζιεηηνπξγία ησλ θπηηάξσλ β, γ) δηαηαξαγκέλε ξχζκηζε ηεο επαηηθήο παξαγσγήο γιπθφδεο θαη δ) δηαηαξαγκέλε εληεξηθή απνξξφθεζε ηεο γιπθφδεο Διαβήηηρ κύηζηρ Πξφθεηηαη γηα ηελ εκθάληζε ζαθραξψδνπο δηαβήηε γηα πξψηε θνξά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εγθπκνζχλεο (δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηνλ νξηζκφ γπλαίθεο κε δηαγλσζκέλν δηαβήηε πξηλ ηελ έλαξμε ηεο εγθπκνζχλεο). Ο ηχπνο απηφο κνηάδεη κε ην δηαβήηε ηχπνπ ΗΗ σο πξνο ηελ ειαηησκέλε έθθξηζε ηλζνπιίλεο θαη ηελ ειαηησκέλε επαηζζεζία ησλ θπηηάξσλ ζηελ ηλζνπιίλε. ήκεξα είλαη γλσζηφ φηη ν δηαβήηεο θχεζεο εκθαλίδεηαη ζην 3-5% ησλ θπήζεσλ θαη ζπζρεηίδεηαη κε ηελ παρπζαξθία. Ο δηαβήηεο θχεζεο είλαη αλαζηξέςηκε λφζνο, ε νπνία ππνρσξεί κεηά ηνλ ηνθεηφ, ζπλδέεηαη φκσο κε πεξηγελλεηηθέο επηπινθέο θαη πξνβιήκαηα ζηελ πγεία κεηέξαο θαη λενγλνχ. Σα λενγλά απφ κεηέξεο κε δηαβήηε θχεζεο θηλδπλεχνπλ ζηελ κεηέπεηηα δσή ηνπο λα αλαπηχμνπλ παρπζαξθία θαη, δπλεηηθά, δηαηαξαρή αλνρήο γιπθφδεο ή αθφκε θαη ζαθραξψδε δηαβήηε Άλλερ καηηγοπίερ Άιιεο εηδηθέο θαηεγνξίεο δηαβήηε πξνθχπηνπλ απφ εηδηθέο γελεηηθέο αζζέλεηεο, ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο, ηα λαξθσηηθά, ηνλ ππνζηηηζκφ, ινηκψμεηο θαη άιιεο αζζέλεηεο. Απηνχ ηνπ ηχπνπ ν δηαβήηεο κπνξεί λα επζχλεηαη γηα ην 1% έσο 5% ηνπ ζπλφινπ ησλ δηαγλσζζέλησλ θξνπζκάησλ δηαβήηε ( Public Health Resource USA). 2.3 Επιδημιολογικά ςτοιχεία χκθσλα κε επηδεκηνινγηθή κειέηε (Wild et al., 2004) νη αζζελείο κε ζαθραξψδε δηαβήηε παγθνζκίσο μεπεξλνχζαλ ηα 171 εθαηνκκχξηα ην 2000, αξηζκφο πνπ αλακέλεηαη λα δηπιαζηαζηεί κέρξη ην 2030 θζάλνληαο ηα 366 εθαηνκκχξηα (δηάγξακκα 2.1). 10

11 Διάγπαμμα 2.1: Δθηηκψκελνο αξηζκφο ελειίθσλ κε δηαβήηε αλά ειηθηαθή νκάδα, έηνο θαη αλαπηπγκέλεο, αλαπηπζζφκελεο ρψξεο θαη παγθφζκηα. Πεγή: (Wild et al., 2004) 11

12 Καζψο ε ζπρλφηεηα ηεο λφζνπ απμάλεη ξαγδαία, ν δηαβήηεο πξνθαιεί πεξίπνπ ην 5% φισλ ησλ ζαλάησλ παγθνζκίσο θάζε ρξφλν. ε παγθφζκην επίπεδν ν επηπνιαζκφο ηνπ δηαβήηε είλαη ζρεδφλ ίδηνο θαη γηα ηα δπν θχια κε ηνπο άλδξεο λα ππεξηεξνχλ ειαθξψο απφ ηηο γπλαίθεο. Δπίζεο, ζχκθσλα κε ηνλ WHO, ε κεγαιχηεξε απφιπηε αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ αηφκσλ κε δηαβήηε ζα είλαη ζηελ Ηλδία φπνπ ν αξηζκφο ζα θζάζεη ην 2030 ηα 79,4 εθαηνκκχξηα απφ 31,7 εθαηνκκχξηα ην ηελ Κίλα, απφ 20,8 εθαηνκκχξηα αζζελψλ ην 2000, ν αξηζκφο ηνπο ζα θζάζεη ην 2030 ηα 42,3 εθαηνκκχξηα. ηελ Αθξηθή, απφ 7 εθαηνκκχξηα δηαβεηηθψλ ην 2000, πξνβιέπνληαη 18,2 εθαηνκκχξηα ην 2030, ελψ ζηελ Αζία θαη ηελ Απζηξαιία, απφ 82,7, ν αξηζκφο ζα αγγίμεη ηα 190,5 εθαηνκκχξηα ην έηνο Οη ΖΠΑ, ζήκεξα θαηέρνπλ ηελ ηξίηε ζέζε παγθνζκίσο θαη πεξίπνπ ην 11% ησλ ελειίθσλ έρνπλ δηαβήηε. Οη πεξηζζφηεξνη έρνπλ δηαβήηε ηχπνπ II, δειαδή ηνλ ηχπν πνπ ζπλδέεηαη πεξηζζφηεξν κε ηελ παρπζαξθία ελψ ηα επφκελα 20 ρξφληα ν αξηζκφο ησλ αηφκσλ κε δηαβήηε - δηαγλσζκέλν ή κε - ζα απμεζεί απφ 17,7 ζε 30,3 εθαηνκκχξηα. ( Ο ζαθραξψδεο δηαβήηεο, ζχκθσλα κε δηάθνξα δηαβεηνινγηθά θέληξα ησλ ΖΠΑ, ην 2004, απνηειεί παξάγνληα πνπ ζπληειεί ζε πεξηζζφηεξνπο απφ ζαλάηνπο ην ρξφλν, ελψ 1 ζηνπο 5 Ακεξηθαλνχο ειηθίαο άλσ ησλ 65 εηψλ πάζρεη απφ δηαβήηε (Worley, 2006). ηελ Δπξψπε ν αξηζκφο ησλ ελειίθσλ πνπ είρε δηαβήηε ην έηνο 1997 ήηαλ πεξίπνπ 25 εθαηνκκχξηα (Σνχληαο, Σξηαληαθχιινπ, Φξηζήξαο, 2000) κε ηε ζλεζηκφηεηα, σζηφζν, απφ ζαθραξψδε δηαβήηε λα είλαη ζηαζεξή ή λα κεηψλεηαη ζηε δπηηθή θαη ζηηο ρψξεο ηεο αλαηνιηθήο θαη θεληξηθήο Δπξψπεο, ελψ εκθάληδε απμεηηθέο ηάζεηο ζηηο ρψξεο ηεο πξψελ ΔΓ. χκθσλα κε ηνλ WHO, ην έηνο 2000, ν αξηζκφο ησλ αζζελψλ ήηαλ 33,3 εθαηνκκχξηα, ελψ ην έηνο 2030 ζα θηάζεη ζηα 48 εθαηνκκχξηα, κε ηελ Ηηαιία λα θαηαιακβάλεη ηελ έλαηε ζέζε ζηνλ θφζκν κε ηνπο πεξηζζφηεξνπο αζζελείο κε δηαβήηε. ( 2.4 Κριτήρια διάγνωςησ και χαρακτηριςτικά μη ινςουλινοεξαρτόμενου και ινςουλινοεξαρτόμενου διαβήτη Σα δηαγλσζηηθά θξηηήξηα πνπ έρνπλ γίλεη απνδεθηά (WHO, 2006) γηα ηε δηάγλσζε ηνπ ζαθραξψδε δηαβήηε είλαη ηα αθφινπζα : α) χπαξμε θιαζζηθψλ ζπκπησκάησλ δηαβήηε κε ηπραία ηηκή γιπθφδεο >200 mg/dl β) γιπθφδε πιάζκαηνο λεζηείαο 126 mg/dl (λεζηεία δηάξθεηαο σξψλ) γ) γιπθφδε πιάζκαηνο 2 ψξεο κεηά ηε ρνξήγεζε γιπθφδεο 75 gr 200 mg/dl 12

13 Γεληθά, ζχκθσλα κε ηε ηηκή ηεο γιπθφδεο πιάζκαηνο λεζηείαο ή 2 ψξεο κεηά απφ 75 gr γιπθφδεο κπνξεί λα ππάξμεη ε θαηεγνξηνπνίεζε πνπ αλαθέξεηαη ζηνλ πίλαθα 2.1. Πίνακαρ 2.1: Κξηηήξηα γηα ηε δηάγλσζε ηνπ ζαθραξψδε δηαβήηε θαη ηεο παζνινγηθήο αλνρήο ζηε γιπθφδε Γνθηκαζία Σηκή Γηάγλσζε Γιπθφδε πιάζκαηνο λεζηεία <100 mg/dl Φπζηνινγηθή Γιπθφδε πιάζκαηνο λεζηεία mg/dl Υακειή πηζαλφηεηα, ίζσο έλδεημε γηα OGGT 1 Γιπθφδε πιάζκαηνο λεζηεία mg/dl Γηαηαξαγκέλε γιπθφδε λεζηείαο (IFG) 2, έλδεημε γηα OGGT Γιπθφδε πιάζκαηνο λεζηεία 126 mg/dl αθραξψδεο Γηαβήηεο Γιπθφδε πιάζκαηνο 2 ψξεο < 140 mg/dl Φπζηνινγηθή αλνρή ζηε κεηά 75 gr γιπθφδεο γιπθφδε Γιπθφδε πιάζκαηνο 2 ψξεο κεηά 75 gr γιπθφδεο mg/dl Γηαηαξαγκέλε αλνρή ζηε γιπθφδε (IGT 3 ) Γιπθφδε πιάζκαηνο 2 ψξεο κεηά 75 gr γιπθφδεο 200 mg/dl αθραξψδεο Γηαβήηεο Ζ δηαηαξαγκέλε αλνρή ζηε γιπθφδε (IFG) θαη ε δηαηαξαγκέλε γιπθαηκία λεζηείαο (IGT) ζε επίπεδα ζπγθέληξσζεο αίκαηνο πάλσ απφ ηα θπζηνινγηθά, αιιά θαη θάησ απφ απηά, είλαη δηαγλσζηηθά ζηνηρεία γηα ην δηαβήηε. Σα άηνκα κε IFG θαη IGT βξίζθνληαη ζε ζεκαληηθά πςειφηεξν θίλδπλν λα αλαπηχμνπλ δηαβήηε θαη θαξδηαγγεηαθή αζζέλεηα απφ απηνχο πνπ έρνπλ θπζηνινγηθή αλνρή ζηε γιπθφδε. ηνλ πίλαθα 2.2 πνπ αθνινπζεί αλαθέξνληαη νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία δηαθνξνπνηνχλ ηνπο δχν ηχπνπο δηαβήηε. 1 Oral Glucose Tolerance Test (Γνθηκαζία αλνρήο ζηε γιπθφδε) 2 Impaired Fasting Glucose 3 Impaired Glucose Tolerance 13

14 Πίνακαρ 2.2: Υαξαθηεξηζηηθά δηάθξηζεο ζαθραξψδε δηαβήηε ηχπνπ Η θαη ΗΗ ΣΤΠΟΤ 1 (IDDM) ΣΤΠΟΤ 2 (NIDDM) Ζιηθία έλαξμεο 30 εηψλ 40 εηψλ Κέησζε ζπρλή ζπάληα σκαηηθφ Βάξνο Απνπζία παρπζαξθίαο Παρπζαξθία ζην 80% πρλφηεηα 0,2-0,3% 2-4% Γελεηηθνί παξάγνληεο πζρέηηζε HLA Μειέηεο ζε κνλνδπγσηηθά δίδπκα Ναη πρλφηεηα ζπλχπαξμεο 30-50% Όρη πρλφηεηα ζπλχπαξμεο % Κπθινθνξνχληα αληηζψκαηα ζηα Β- θχηηαξα Ναη (95-100%) Όρη ρέζε κε άιια απηνάλνζα Πεξηζηαζηαθά Όρη λνζήκαηα Θεξαπεία κε ηλζνπιίλε Πάληνηε απαξαίηεηε πλήζσο φρη απαξαίηεηε Δπηπινθέο πρλέο πρλέο θθξηζε ηλζνπιίλεο νβαξή αλεπάξθεηα Πνηθίιιεη απφ ήπηα αλεπάξθεηα έσο ππεξηλζνπιηλαηκία Αληίζηαζε ζηελ ηλζνπιίλε Πεξηζηαζηαθά (ζε κε θαιή ξχζκηζε ή ζε πεξίζζεηα αληηζσκάησλ θαηά ηεο ηλζνπιίλεο) πλήζεο (ιφγσ δηαηαξαρήο ησλ ππνδνρέσλ ή ζε επίπεδν κεηά ηνπο ππνδνρείο ) Πεγή: Cecil et al., Επιπλοκέσ του ςακχαρώδη διαβήτη Ζ πηζαλφηεηα αλάπηπμεο επηπινθψλ ιφγσ ηνπ ζαθραξψδνπο δηαβήηε κεηψλεηαη φζν θαιχηεξα ξπζκίδνληαη νη ηηκέο ηνπ ζαθράξνπ ζην αίκα (Ράπηεο, 2001). Οη επηπινθέο ηνπ ζαθραξψδε δηαβήηε ζχκθσλα κε ηελ Διιεληθή Δλδνθξηλνινγηθή Δηαηξεία δηαθξίλνληαη ζε νμείεο θαη ρξφληεο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο ζπλνςίδνληαη ζηνλ Πίλαθα

15 Πίνακαρ 2.3: Δπηπινθέο ηνπ ζαθραξψδε δηαβήηε ΔΠΗΠΛΟΚΖ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΟΞΔΗΔ ΥΡΟΝΗΔ Γηαβεηηθή θεηνμέσζε θαη δηαβεηηθφ θψκα Τπνγιπθαηκία Γηαβεηηθή κηθξναγγεηνπάζεηα Γηαβεηηθή καθξναγγεηνπάζεηα Δπηθίλδπλε επηπινθή πνπ απαηηεί ηελ άκεζε δηαθνκηδή ηνπ αζζελνχο ζην λνζνθνκείν. Με ηελ θαηάιιειε θαη έγθαηξε ζεξαπεία απνηειεί πιήξσο αλαζηξέςηκε θαηάζηαζε. Δίλαη πην ζπρλή ζην ζαθραξψδε δηαβήηε ηχπνπ 1. Αλεπηζχκεηε ελέξγεηα ηεο ηλζνπιηλνζεξαπείαο θαη ησλ αληηδηαβεηηθψλ δηζθίσλ κε ηηκή γιπθφδεο πιάζκαηνο θάησ απφ mg/dl. Αλ ν αζζελήο αληηιεθζεί έγθαηξα ηα πξψηα πξνεηδνπνηεηηθά ζπκπηψκαηα ηεο ππνγιπθαηκίαο (ηδξψηαο, ηξφκνο, αίζζεκα παικψλ, δάιε, πείλα θαη δηαηαξαρέο ηεο δηάζεζεο - εθλεπξηζκφο θαη θεθαιαιγία) κπνξεί λα ηελ αληηκεησπίζεη κε δάραξε ή κε έλα θξνχην, ή κε γιχθηζκα. Πξνζβάιινληαη ηα ηξηρνεηδή θαη πξνηξηρνεηδή αγγεία θαη εκθαλίδεηαη δηαβεηηθή ακθηβιεζηξνεηδνπάζεηα θαη λεθξνπάζεηα. Πξφσξε αζεξνζθιήξπλζε πνπ ζρεηίδεηαη κε απμεκέλε εκθάληζε ζηεθαληαίαο λφζνπ (νμχ έκθξαγκα ηνπ κπνθαξδίνπ, αγγεηαθφ εγθεθαιηθφ επεηζφδην θαη πεξηθεξηθή αξηεξηαθή λφζν). Γεληθά, ε επίδξαζε ηνπ ζαθραξψδε δηαβήηε ζηελ πνηφηεηα δσήο ησλ παζρφλησλ είλαη αξλεηηθή, εμαηηίαο ηφζν ησλ πεξηνξηζκψλ πνπ ηνπο επηβάιιεη (δηάξθεηα ηεο λφζνπ, ρξήζε ηλζνπιίλεο), φζν θαη ησλ επηπινθψλ (κάθξν- θαη κηθξναγγεηαθψλ) θαη ησλ νριήζεσλ (Παπαδφπνπινο θαη ζπλ., 2007) 2.6 Θεραπευτική Αγωγή Ζ ζηξαηεγηθή αληηκεηψπηζεο ηνπ δηαβεηηθνχ αζζελνχο πξέπεη λα ηθαλνπνηεί ηξεηο βαζηθνχο ζηφρνπο (WHO, 2006): ηνλ καθξνρξφλην γιπθαηκηθφ έιεγρν ηνπ αζζελνχο πξνθεηκέλνπ λα εμαιεηθζνχλ ηα ζπκπηψκαηα ηεο ππεξγιπθαηκίαο 15

16 ηελ αχμεζε ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο θαη ηελ πηνζέηεζε απφ ηνλ αζζελή ελφο πην πγηεηλνχ ηξφπνπ δσήο ηελ εμάιεηςε ησλ παξαγφλησλ πνπ απμάλνπλ ηνλ θίλδπλν εκθάληζεο ησλ ρξφλησλ επηπινθψλ ηνπ δηαβήηε θαη ηδηαίηεξα ησλ κίθξν- θαη καθξναγγεηνπαζεηψλ (πρ δηαθνπή ηνπ θαπλίζκαηνο, έιεγρν αξηεξηαθήο πίεζεο θαη επηπέδσλ ρνιεζηεξφιεο) Ζ ζεξαπεπηηθή πξνζέγγηζε γηα ηελ θάιπςε ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ βαζίδεηαη ζε ηξεηο θχξηνπο άμνλεο: ηελ ηήξεζε ζπγθεθξηκέλνπ πξνγξάκκαηνο δηαηξνθήο, ηελ αχμεζε ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο θαη ηε ιήςε θαξκαθεπηηθήο αγσγήο. Ζ αληηκεηψπηζε ηνπ Γ1 γίλεηαη κε ζπλδπαζκφ ηλζνπιίλεο, δίαηηαο θαη άζθεζεο. Ζ ηλζνπιίλε δηαθξίλεηαη ζε ηαρείαο, ελδηάκεζεο, βξαδείαο δξάζεο ή κίγκαηα θαη νη βαζηθνί ηξφπνη ρνξήγεζήο ηεο είλαη κε ζχξηγγεο κηαο ρξήζεο ή ζηπιφ γηα πνιιαπιέο ρξήζεηο. Άιινη ηξφπνη ρνξήγεζήο ηεο είλαη ηα ζπζηήκαηα θιεηζηήο ή αλνηθηήο αγθχιεο (ηερλεηφ πάγθξεαο ή κηθξναληιίεο ζπλερνχο έγρπζεο) θαη ε εηζπλεφκελε ηλζνπιίλε. Αληίζεηα ζηνλ Γ2 ε ζεξαπεία πξσηαξρηθά γίλεηαη, αλάινγα κε ηε ζνβαξφηεηα ηεο θαηάζηαζεο, κε ηελ πηνζέηεζε ηνπ θαηάιιεινπ πξνγξάκκαηνο δίαηηαο θαη άζθεζεο, κε ρνξήγεζε αληηδηαβεηηθψλ δηζθίσλ θαη ζε πεξίπησζε πνπ ην πξφβιεκα δελ αληηκεησπίδεηαη κε ηνπο παξαπάλσ ηξφπνπο, κε ρνξήγεζε ηλζνπιίλεο. ην επφκελν δηάγξακκα θαίλνληαη ελδεηθηηθά ηα πνζνζηά ησλ δηαβεηηθψλ πνπ θάλνπλ ρξήζε ηλζνπιίλεο, δηζθίσλ ή δελ παίξλνπλ θαζφινπ θάξκαθα γηα ηελ ηξηεηία ζηηο ΖΠΑ (CDC, 2007). Διάγπαμμα 2.2: Σξφπνο ζεξαπείαο ελειίθσλ κε δηαβήηε, ΖΠΑ, Treatment with insulin or oral medication among adults with diagnosed diabetes, United States, % 14% 13% 57% Insulin only Insulin and oral medication Oral medication only No medication CDC. National Diabetes Fact Sheet, Source: National Health Interview Survey 16

17 ε θάζε πεξίπησζε, ν δηαβεηηθφο αζζελήο νθείιεη λα παξαθνινπζεί ηελ ηηκή ηεο γιπθφδεο ζην αίκα ηνπ, θαη γη απηφ ην ζθνπφ θάλεη ρξήζε εηδηθψλ ζπζθεπψλ κέηξεζεο ζαθράξνπ. 2.7 Οικονομική αξιολόγηςη και κόςτοσ διαβήτη Μέθοδοι οικονομικήρ αξιολόγηζηρ Λφγσ ηνπ φηη νη πφξνη νινέλα γίλνληαη θαη πην ζπάληνη, ε αμηνπνίεζή ηνπο ζα πξέπεη λα γίλεηαη κε νξζνινγηζηηθά θξηηήξηα, ρσξίο λα ζηεξίδεηαη ζε κεζφδνπο πνπ έγηλαλ κε βάζε ηελ εκπεηξία ή κε φηη θάλακε ηελ πξνεγνχκελε θνξά. Οη θπξηφηεξνη ιφγνη πνπ επηβάιινπλ ηελ νηθνλνκηθή αμηνιφγεζε είλαη νη εμήο: ρσξίο κεζνδνινγηθή αλάιπζε δχζθνια θαίλνληαη κε ζαθήλεηα νη ζρεηηθέο ελαιιαθηηθέο ρξήζεηο πνπ ππάξρνπλ ην πιαίζην κηαο αλάιπζεο κπνξεί λα ζηνρεχζεη ζε ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο παξακέηξσλ φπσο ην θφζηνο γηα ηνλ θάζε αζζελή, ηελ αζζέλεηα, έλα ίδξπκα, κία νκάδα ή θαη ζπλνιηθά ηελ θνηλσλία ε αλάγθε πεξηνξηζκνχ ηεο αβεβαηφηεηαο αθνχ ρσξίο νηθνλνκηθά ζηνηρεία κέηξεζεο - ζχγθξηζεο ησλ εθξνψλ θαη εηζξνψλ δελ είκαζηε ζε ζέζε λα θξίλνπκε ηελ αμία ηεο επέλδπζήο καο. ήκεξα ππάξρνπλ δηάθνξεο κέζνδνη νηθνλνκηθήο αμηνιφγεζεο γηα ηελ απνηίκεζε πξνγξακκάησλ πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο, φπσο θαίλεηαη ζηνλ πίλαθα 2.4. Οη κειέηεο θφζηνπο κίαο αζζέλεηαο αληηπξνζσπεχνπλ κηα πεξηγξαθηθή νηθνλνκηθή κέζνδν. Οη εθηηκήζεηο ηέηνησλ κειεηψλ καο πιεξνθνξνχλ γηα ηνπο πφξνπο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αζζέλεηαο θαζψο θαη γηα ηηο πηζαλέο απψιεηεο πφξσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αζζέλεηα. Μαδί κε ζηνηρεία φπσο ε παξνπζία ηεο αζζέλεηαο, ηα πεξηζηαηηθά, ν ξπζκφο αλάπηπμεο ηεο λφζνπ θαη ε ζλεζηκφηεηα, ε εθηίκεζε ηνπ θφζηνπο καο παξέρεη κία εηθφλα ηεο επίπησζεο ηεο αζζέλεηαο ζηελ θνηλσλία (CDC, 1998). Όπσο πεξηγξάθεηαη ζηελ εξγαζία ηνπ Rice (1966), ε νπνία απνηέιεζε ηε βάζε γηα ηελ κεηέπεηηα κειέηε ηνπ θφζηνπο ησλ αζζελεηψλ, ην θφζηνο δηαθξίλεηαη ζε άκεζν θαη έκκεζν. Σν άκεζν θφζηνο πεξηιακβάλεη ηε λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε, ηαηξηθέο επηζθέςεηο, θαξκαθεπηηθή αγσγή, δηάθνξεο ηαηξηθέο δαπάλεο, ηαηξηθέο πξνκήζεηεο, έξεπλα θαη εθπαίδεπζε. Σν άκεζν θφζηνο φκσο δελ πεξηιακβάλεη ηελ επηβάξπλζε πνπ επηθέξνπλ ζηελ νηθνλνκία ε αζζέλεηα, ε αλαπεξία θαη ν πξψηκνο ζάλαηνο. Απηνχ ηνπ είδνπο νη απψιεηεο νλνκάδνληαη έκκεζν θφζηνο. 17

18 Πίνακαρ 2.4: Μέηξεζε θφζηνπο θαη ζπλεπεηψλ ζηελ νηθνλνκηθή αλάιπζε Είδορ μελέηηρ Μέηπηζη/ αποηίμηζη ηος κόζηοςρ Πποζδιοπιζμόρ ζςνεπειών Μέηπηζη/ Αποηίμηζη ζςνεπειών Ανάλςζη Δπξψ ελασιζηοποίηζηρ κόζηοςρ Ανάλςζη κόζηοςρ - Δπξψ αποηελεζμαηικόηηηαρ Ανάλςζη κόζηοςρ Δπξψ σπηζιμόηηηαρ Ανάλςζη κόζηοςρ - Δπξψ οθέλοςρ Πεγή: Drummond et al, 2002 (ζει.19) Ίδηνο απφ θάζε άπνςε Απνηέιεζκα πνπ καο ελδηαθέξεη, θνηλφ θαη ζηηο δχν ελαιιαθηηθέο, πινπνηνχκελν φκσο ζε δηαθνξεηηθφ θάζε θνξά βαζκφ. λα ή πνιιαπιά απνηειέζκαηα, φρη απαξαηηήησο θνηλά θαη ζηηο δχν ελαιιαθηηθέο λα ή πνιιαπιά απνηειέζκαηα, φρη απαξαηηήησο θνηλά θαη ζηηο δχν ελαιιαθηηθέο Κακία Φπζηθέο κνλάδεο (θεξδηζκέλα έηε δσήο, απνθεπρζείζεο εκέξεο αληθαλφηεηαο, κείσζε πίεζεο ηνπ αίκαηνο ζε κνλάδεο θ.α.) Τγηή έηε δσήο ή (ζπλεζέζηεξα) πνηνηηθψο ζηαζκηζκέλα έηε δσήο Δπξψ Κόζηορ Διαβήηη Σα θφζηνο ηεο αληηκεηψπηζεο ηνπ Γ είλαη κεγάιν θαη γίλεηαη αθφκε κεγαιχηεξν αλ ππνινγηζηεί ην επηπξφζζεην θφζηνο ηεο αληηκεηψπηζεο ησλ ρξφλησλ επηπινθψλ ηνπ φπσο ε λεθξηθή αλεπάξθεηα, ε ζηεθαληαία λφζνο θαη ην δηαβεηηθφ πφδη. ηνπο επφκελνπο δχν πίλαθεο (2.5 θαη 2.6) θαίλεηαη ην άκεζν θαη έκκεζν θφζηνο ηνπ Γ ζηηο ΖΠΑ γηα ην έηνο Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην γεγνλφο φηη πεξίπνπ ην 20% ησλ δαπαλψλ αθνξά ζηε θαξκαθεπηηθή δαπάλε θαζψο επίζεο θαη φηη ην 46% θαη 34% ηνπ έκκεζνπ θφζηνπο αθνξά ζηε ζλεζηκφηεηα θαη ζηε κεησκέλε απφδνζε ζηελ εξγαζία εμαηηίαο ηεο αζζέλεηαο. 18

19 Πίνακαρ 2.5: Δηήζηα θαηά θεθαιή δαπάλε ηαηξηθήο θξνληίδαο γηα Γ, ΖΠΑ, 2007 Καηηγοπία ζςνιζηώζαρ κόζηοςρ ςνιζηώζα κόζηοςρ Δαπάνη ζε USD Νοζοκομειακή θπονηίδα Ννζνθνκεηαθή πεξίζαιςε Φηινμελία 428 Εξυηεπική θπονηίδα Ηαηξηθέο επηζθέςεηο 566 Σκήκα επεηγφλησλ 221 Τπεξεζίεο αζζελνθφξνπ 6 Δμσηεξηθά ηαηξεία λνζνθνκείσλ 171 Φξνληίδα ζην ζπίηη 319 Φξνληίδα ζε μελψλα 2 Πνδηαηξηθή 16 Φάπμακα και ππομήθειερ Ηλζνπιίλε 214 Άιιεο πξνκήζεηεο 102 Αληηδηαβεηηθά δηζθία 491 πληαγέο ιηαληθήο 726 Λνηπφο εμνπιηζκφο θαη πξνκήζεηεο 51 ΤΝΟΛΟ Πεγή: ADA, 2008 Πίνακαρ 2.6: κκεζν θφζηνο πνπ απνδίδεηαη ζηνλ Γ, ΖΠΑ, 2007 ςνιζηώζα κόζηοςρ Υαμένη παπαγυγικόηηηα ςνολικό κόζηορ Δ (διρ USD) Ποζοζηό (%) Αποςζίερ από ηην επγαζία 15 εθ. εκέξεο 2,6 4 Μειυμένη απόδοζη ζηην 120 εθ. εκέξεο 20,0 34 επγαζία Μειυμένη απόδοζη αςηών 6 εθ. εκέξεο 0,8 1 πος δεν ανήκοςν ζηο επγαηικό δςναμικό Μόνιμη ανικανόηηηα για 107 εθ. εκέξεο, 7,9 14 επγαζία άλζξσπνη Θνηζιμόηηηα ζάλαηνη 26,9 46 ΤΝΟΛΟ 58,2 100 Πεγή: ADA,

20 Σέινο, πνιχ ζεκαληηθφ είλαη θαη ην άπιν θφζηνο ηνπ Γ πνπ αθνξά ζηελ πνηφηεηα δσήο ησλ αζζελψλ θαη ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο, θπξίσο ιφγσ ηεο καθξνρξφληαο πεξηνξηζηηθήο ζεξαπείαο πνπ απαηηείηαη θαη ησλ επηπινθψλ ηεο αζζέλεηαο. Σα παξαπάλσ επηδξνχλ αξλεηηθά ζηελ ςπρηθή πγεία θαη ηελ θνηλσληθή δσή ησλ παζρφλησλ (Polonsky, 2000), κεηαθέξνληαο ην ελδηαθέξνλ ηεο παξνρήο ππεξεζηψλ πγείαο (αθνχ ε αζζέλεηα δελ είλαη πξνο ην παξφλ ηάζηκε) ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ησλ δηαβεηηθψλ (Clavert, Freemantle, 2003). ηελ Δπξψπε, ζχκθσλα κε κειέηε ηνπ Jνnsson (2002) ζε νθηψ επξσπατθέο ρψξεο γηα ην έηνο 1999 ην θφζηνο αλά αζζελή ήηαλ επξψ κε ην 27% ηνπ θφζηνπο απηνχ λα αθνξά ζηελ δαπάλε θαξκαθεπηηθήο αγσγήο θαη ην 18% ζηελ εμσλνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε. 2.8 Ο ςακχαρώδησ διαβήτησ ςτην Ελλάδα ηελ Διιάδα νη πξψηεο πιεζπζκηαθέο κειέηεο γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ επηπνιαζκνχ ηνπ Γ έγηλαλ ηε δεθαεηία ηνπ Σα ηειεπηαία ρξφληα δηαπηζηψλεηαη κία απμεηηθή ηάζε ηνπ επηπνιαζκνχ ηεο λφζνπ ζην γεληθφ πιεζπζκφ πνπ εθηηκάηαη φηη θηάλεη ζην 10,8%. Σα 3% είλαη ηα θαηαγεγξακκέλα πεξηζηαηηθά, ελψ ην ππφινηπν 7% δελ γλσξίδνπλ φηη έρνπλ δηαβήηε (Πέηξνπ, Βεινλάθεο, 2005). Ζ ζλεζηκφηεηα απφ Γ παξνπζίαδε αχμεζε κέρξη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ νγδφληα, ακέζσο κεηά κείσζε γηα λα ζηαζεξνπνηεζεί αξγφηεξα ζε ρακειά επίπεδα. Ζ Γηεζλήο Οκνζπνλδία Γηαβεηηθψλ (International Diabetes Federation) δίλεη ην πξνθίι ηεο Διιάδαο γηα ην 2010 φπσο θαίλεηαη ζηνλ πίλαθα 2.5. Πίνακαρ 2.5: Γηαβεηηθφ πξνθίι ηεο Διιάδαο γηα ην έηνο 2010 Αξηζκφο αηφκσλ κε Γ (20-79 εηψλ) Πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ κε Γ 8.8% Θάλαηνη πνπ απνδίδνληαη ζηνλ Γ Νέεο πεξηπηψζεηο Γ1 θάησ ησλ 14 εηψλ (αλά θαηνίθνπο) 9.9 Πνζνζηφ κε δηαηαξαγκέλε αλνρή ζηε γιπθφδε 7,4% Μέζε δαπάλε αλά άηνκν κε Γ USD ηε ρψξα καο έρνπλ γίλεη αξθεηέο επηδεκηνινγηθέο κειέηεο γηα ηε ζπρλφηεηα ηνπ δηαβήηε ηφζν ζηνλ αγξνηηθφ φζν θαη ζηνλ αζηηθφ πιεζπζκφ (Σνχληαο, 2006). Με βάζε ηηο κειέηεο απηέο ν αξηζκφο ησλ δηαβεηηθψλ ζηελ Διιάδα ππνινγίδεηαη ζηηο κε θαη θζάλεη κέρξη ην 10% ηνπ αξηζκνχ ηνπ ζπλφινπ ηνπ πιεζπζκνχ. 20

21 χκθσλα κε ην WHO εθηηκάηαη φηη ζηελ Διιάδα νη δηαγλσζκέλνη δηαβεηηθνί αζζελείο θπκαίλνληαη ζε αλζξψπνπο θαη ην 2030 ζα θζάζνπλ ζε αλζξψπνπο. ( ηε ρψξα καο επίζεο αλαθέξεηαη φηη ε ζπρλφηεηα εκθάληζεο ηνπ κε ηλζνπιηλνεμαξηψκελνπ δηαβήηε αληηζηνηρεί ζην 7,6% ησλ αληξψλ θαη ην 5,9% ησλ γπλαηθψλ (βψινπ, 2009). ε πξφζθαηε κειέηε πνπ δηεμήρζε απφ ηελ Δζληθή ρνιή Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, ηα απνηειέζκαηα ηεο νπνίαο αλαθνηλψζεθαλ ζε ελεκεξσηηθή εθδήισζε, φπσο αλαθέξεηαη ζε άξζξα ηνπ ειεθηξνληθνχ ηχπνπ (Πεηξφρεηινο, , βψινπ, , Αδακνπνχινπ, ) πξνέθπςαλ ηα εμήο: λαο κε ξπζκηζκέλνο αζζελήο κε Γ2 θνζηίδεη ζην ΔΤ 1590 επξψ ην ρξφλν, ελψ γηα έλαλ ξπζκηζκέλν αζζελή ηα θφζηνο αλέξρεηαη ζε 983 επξψ, κεησκέλν θαηά 68% γη δηαγλσζηηθέο εμεηάζεηο θαη 90% γηα ηαηξηθέο επηζθέςεηο. Σν εηήζην κέζν θφζηνο αλά αζζελή κε Γ αλέξρεηαη ζχκθσλα κε ηε κειέηε ζε επξψ, ελψ ε δαπάλε ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο αλέξρεηαη ζε 339 επξψ γηα έλαλ ξπζκηζκέλν αζζελή θαη ζε 441 επξψ γηα έλαλ κε ξπζκηζκέλν. 21

22 3. ΘΕΩΡΗΣΙΚΟ ΠΛΑΙΙΟ 3.1 Ειςαγωγή Όπσο έρεη ήδε αλαθεξζεί, ζηνλ ειιεληθφ ρψξν δελ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί θάπνηα έξεπλα πνπ λα έρεη σο ζθνπφ ηελ αλάδεημε ηεο ζρέζεο ησλ δηαβεηηθψλ κε ηνλ θαξκαθνπνηφ ηνπο, θαη εάλ ηειηθά ε επηθνηλσλία απηή επεξεάδεη ηηο επηινγέο ηνπο. Γηα απηφ ην ιφγν ε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε πεξηνξίδεηαη ζε έξεπλεο πνπ έρνπλ δηεμαρζεί ζην εμσηεξηθφ κε πιηθφ ηφζν απφ ην ρψξν ησλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ φζν θαη ηνπ relationship marketing. H αλαζθφπεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο, ζηα πιαίζηα ηεο έξεπλαο, θηλήζεθε γχξσ απφ ζέκαηα πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ ηθαλνπνίεζε, ηελ εκπηζηνζχλε, ηελ πνηφηεηα θαη ηε δέζκεπζε ησλ αζζελψλ θαηαλαισηψλ απφ ηηο ππεξεζίεο ησλ θαηαζηεκάησλ θαη εηδηθφηεξα ησλ θαξκαθείσλ. 3.2 Σχεςιακό μάρκετινγκ Ο νξηζκφο ηνπ ζρεζηαθνχ κάξθεηηλγθ δίλεηαη πνιχ επηηπρεκέλα απφ ηνλ Gummesson (1999): «ρεζηαθφ κάξθεηηλγθ είλαη ην κάξθεηηλγθ απφ ηελ πιεπξά ησλ ζρέζεσλ, ησλ δηθηχσλ θαη ηεο αιιειεπίδξαζεο». χκθσλα κε ηνλ πην πάλσ νξηζκφ κία ζρέζε απαηηεί δχν κέξε γηα παξάδεηγκα ηνλ πξνκεζεπηή θαη ηνλ πειάηε. Πνιιέο ηέηνηεο ζρέζεηο δεκηνπξγνχλ πνιχπινθα δίθηπα φπνπ ηα κέξε έξρνληαη ζε ελεξγή επαθή κεηαμχ ηνπο, ππάξρεη δειαδή αιιειεπίδξαζε. Ο ίδηνο ζπγγξαθέαο ζεσξεί φηη ην ζρεζηαθφ κάξθεηηλγθ εθηφο ηεο επίδξαζεο πνπ έρεη δερηεί απφ ηα παξαδνζηαθά εξγαιεία ηνπ κάξθεηηλγθ, εκπλέεηαη απφ ηε Γηνίθεζε Οιηθήο Πνηφηεηαο. ηε Γηνίθεζε Οιηθήο Πνηφηεηαο νη βαζηθέο αξρέο εζηηάδνληαη ζηελ πνηφηεηα πνπ ιακβάλεη ν πειάηεο θαη ζηελ ηειηθή ηθαλνπνίεζή ηνπ. Ζ ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε απνηειεί θαη ην ζηφρν ηνπ κάξθεηηλγθ. Σν ζρεζηαθφ κάξθεηηλγθ αλαθέξεηαη ζηηο πξνζπάζεηεο ηεο επηρείξεζεο λα εγθαηαζηήζεη ζηαζεξέο καθξνπξφζεζκεο θαη ακνηβαία επσθειείο θαη ηθαλνπνηεηηθέο ζρέζεηο κε ηνπο πειάηεο ηεο. ήκεξα νη πειάηεο είλαη πην απαηηεηηθνί, ζπγρσξνχλ ιηγφηεξν, έρνπλ ζπλαίζζεζε ηεο πξνζθεξφκελεο ηηκήο θαη βνκβαξδίδνληαη απφ έλαλ ηεξάζηην αξηζκφ αληαγσληζηψλ. πλεπψο, πξνηηκνχλ ηα πξντφληα θαη ηηο εηαηξείεο πνπ ηνπο πξνζθέξνπλ ηε κεγαιχηεξε αμία. Ζ αμία πνπ ιακβάλεη ν θαηαλαισηήο αλαθέξεηαη σο ε δηαθνξά κεηαμχ φισλ ησλ πξνλνκίσλ θαη ηνπ θφζηνπο πνπ ζρεηίδεηαη κε έλα πξντφλ, ζπγθξηλφκελα κε ηα αληίζηνηρα ηνπ αληαγσληζκνχ. Ζ ηθαλνπνίεζε πεξηγξάθεη ηα ζπλαηζζήκαηα επραξίζηεζεο ή απνγνήηεπζεο ηνπ πειάηε σο απνηέιεζκα ηεο ζχγθξηζεο κε απηφ πνπ ζα πεξίκελε θαλείο λα ιάβεη. χκθσλα κε ηνλ Kotler (2003) ην θιεηδί γηα ηε 22

23 δεκηνπξγία πηζηψλ πειαηψλ είλαη λα πξνζθέξεηο πςειή αμία, ζρεδηάδνληαο πξνηάζεηο πνπ ζα είλαη αλψηεξεο απφ ηηο αληίζηνηρεο ηνπ αληαγσληζκνχ θαη πνπ ζηνρεχνπλ ζε ζπγθεθξηκέλα ηκήκαηα ηεο αγνξάο (market segments). Γηα ηηο εηαηξείεο πνπ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηνλ πειάηε, ε ηθαλνπνίεζή ηνπ είλαη αληηθεηκεληθφο ζθνπφο (objective) θαη εξγαιείν κάξθεηηλγθ. Ζ κέηξεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ πειάηε κπνξεί λα γίλεη κε δηάθνξεο κεζνδνινγίεο φπσο νη έξεπλεο ηθαλνπνίεζεο πειαηψλ, ε αλάιπζε ησλ ρακέλσλ πειαηψλ θ.η.ι.. Δπνκέλσο, ν πξνζαλαηνιηζκφο ηνπ ζρεζηαθνχ κάξθεηηλγθ είλαη λα θέξεη θνληά ην κάξθεηηλγθ, ηελ εμππεξέηεζε πειαηψλ θαη ηελ πνηφηεηα (Christopher, Payne, Ballantyne, 2002). 3.3 Ικανοποίηςη (Satisfaction) Αλ θαη ε ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε έρεη κειεηεζεί εθηελψο ηα ηειεπηαία 30 ρξφληα, δελ ππάξρεη θνηλά απνδεθηφο νξηζκφο ηνπ φξνπ (Panvelkar, Saini θαη Armour, 2009). χκθσλα κε ηνλ Kotler (1996), ε ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε νξίδεηαη σο «ην επίπεδν ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο θαηάζηαζεο ελφο αηφκνπ πνπ πξνθχπηεη απφ ηε ζχγθξηζε ηεο αληηιακβαλφκελεο πξνζπάζεηαο ή ηνπ απνηειέζκαηνο ζε ζρέζε κε ηηο πξνζδνθίεο ηνπ». χκθσλα κε ηνλ παξαπάλσ νξηζκφ, ε ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε είλαη κία ζπγθξηηηθή ζπκπεξηθνξά αλάκεζα ζηα δεηνχκελα θαη ζηα απνηειέζκαηα. Θα κπνξνχζε λα εηπσζεί φηη «ε ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε είλαη έλα κέηξν ηνπ πψο ην πξντφλ ή ε ππεξεζία ηεο επηρείξεζεο αληαπνθξίλεηαη ζηηο απαηηήζεηο ηνπ πειάηε» (Hill and Alexander, 2000). Με άιια ιφγηα ε κέηξεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ πειάηε αθνξά ηε κέηξεζε ηνπ πψο ν πειάηεο εθιακβάλεη ηελ απφδνζε ηνπ πξνκεζεπηή. Ζ ζπλνιηθή ηθαλνπνίεζε (overall satisfaction), πνπ ζεκειηψζεθε ζεσξεηηθά απφ ηνπο Johnson and Fornell (1991), αλαπηχρζεθε ζε ζσξεπηηθή ηθαλνπνίεζε (cumulative satisfaction), ζε κηα πξνζπάζεηα λα δηαθξηζεί απφ ηελ έξεπλα πνπ αθνξνχζε ηελ ηθαλνπνίεζε απφ κεκνλσκέλεο ζπλαιιαγέο (Johnson, Anderson, & Fornell, 1995). Ζ ζσξεπηηθή ηθαλνπνίεζε νξίδεηαη σο ε ζπλνιηθή εκπεηξία ελφο πειάηε απφ ηελ αξρή ηεο ζρέζεο ηνπ κε ηνλ πξνκεζεπηή έσο ζήκεξα. Ζ πξνζέγγηζε απηή έγηλε απνδεθηή απφ ηνπο εξεπλεηέο νη νπνίνη πιένλ ζεσξνχλ ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε σο κία ζσξεπηηθή ζπκπεξηθνξίζηηθε θαηαζθεπή (Fornell, 1992; Fornell, Johnson, Anderson, & Cha, 1996; Johnson, Gustafsson, Andreassen, Lervik, & Cha, 2001). ηε βηβιηνγξαθία, ζπρλά, ε έλλνηα ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ πειάηε ζπγρέεηαη κε ηελ πνηφηεηα εμππεξέηεζεο, γεγνλφο πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζην φηη πξφθεηηαη γηα αθεξεκέλεο έλλνηεο ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο νκνηφηεηεο ησλ ζπλεπεηψλ ηνπο. Γηάθνξα κνληέια πνπ ζπλδένπλ ηελ πνηφηεηα εμππεξέηεζεο θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε, 23

24 ζεσξνχλ ηελ πνηφηεηα ηεο εμππεξέηεζεο θαη ηηο πξνζδνθίεο σο ηνπο βαζηθνχο πξνδξφκνπο ηεο ηθαλνπνίεζεο (de Ruyter, Bloemer, & Peeters, 1997; Dabholkar, Shepherd, & Thorpe, 2000; Tsoukatos and Rand, 2007). Ζ ζεκαζία ηεο ζρέζεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ πειάηε θαη δέζκεπζεο ηνπ πειάηε ηνλίδεηαη απφ ηνλ Bolton (1998) θαη νη Bolton θαη Lemon (1999) ζπζρεηίδνπλ ηελ ηθαλνπνίεζε κε ην βαζκφ ρξήζεο κηαο ππεξεζίαο, ελψ θαη νη Bowman and Narayandas (2001) απέδεημαλ φηη ε ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε επεξεάδεη ηελ αγνξαζηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ σο πξνο ηελ επαλάιεςε θαη ηελ δξαζηεξηφηεηα «απφ ζηφκα ζε ζηφκα» (word-ofmouth activity). Ζ ζέζε ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ πειάηε ζηελ αιπζίδα εμππεξέηεζεο θέξδνπο (Service Profit Chain) πνπ πξνηείλνπλ νη Heskett et al. (1994), ε νπνία θαίλεηαη ζην δηάγξακκα 3.1, θαζηζηά πξνθαλέο φηη ε θεξδνθνξία κηαο επηρείξεζεο πεξλάεη απφ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ πειαηψλ ηεο, δειαδή απφ ην ζσζηφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ παξάδνζε ηεο ππεξεζίαο ή ηνπ πξντφληνο κε ηέηνην ηξφπν πνπ λα θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ησλ πειαηψλ. Διάγπαμμα 3.1: Οη δεζκνί ζηελ αιπζίδα εμππεξέηεζεο - θέξδνπο Πεγή: Heskett et al. (1994) Αλ θαη είλαη πξνθαλέο φηη ε ηθαλνπνίεζε δελ κπνξεί λα κεηξεζεί άκεζα, σζηφζν είλαη δπλαηή ε έκκεζε ή πξνζεγγηζηηθή κέηξεζή ηεο κέζσ κίαο πξνζέγγηζεο πνιιαπιψλ 24

25 δεηθηψλ, ε νπνία λα ιακβάλεη ππφςε ηφζν ηελ νηθνλνκηθή φζν θαη ηελ ςπρνινγηθή ηεο άπνςε (Johnson and Fornell, 1991). 3.4 Εμπιςτοςύνη (Trust) χκθσλα κε ηνλ Dasgupta (2000), παξ φιν πνπ ε εκπηζηνζχλε είλαη θεληξηθφ δήηεκα ζε φιεο ηηο ζπλαιιαγέο, νη νηθνλνκνιφγνη ζπαλίσο ηελ αλαθέξνπλ, αθνχ ηα κνληέια ηνπο ζεσξνχλ ηδαληθέο θαηαζηάζεηο θαη δελ ππνινγίδνπλ ηελ πεξίπησζε θάπνην απφ ηα δχν κέξε λα κελ εθπιεξψζεη πιήξσο ή κεξηθψο ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ έλαληη ηνπ άιινπ. Σν πξφβιεκα ηεο εκπηζηνζχλεο δελ ζα ππήξρε αλ φινη ήηαλ εζηθνί θαη έθαλαλ απηφ πνπ πξέπεη. Ο ίδηνο ζπγγξαθέαο ζπκπεξαίλεη πσο ε εκπηζηνζχλε βαζίδεηαη ζηε θήκε θαη φηη ε θήκε απνθηάηαη κέζσ ηεο δηαρξνληθά ζσζηήο ζπκπεξηθνξάο ζε επαλαιακβαλφκελεο ζπλαιιαγέο. Ζ εκπηζηνζχλε νξίδεηαη σο ε επηζπκία λα βαζηζηνχκε ζε θάπνηνλ ζηνλ νπνίν πηζηεχνπκε (Moorman, Deshpande, Zaltman, 1993). χκθσλα κε έλαλ άιινλ νξηζκφ, σο εκπηζηνζχλε λνείηαη ε απνδνρή κίαο επάισηεο θαηάζηαζεο ζηελ νπνία ην άηνκν πηζηεχεη φηη απηφο πνπ εκπηζηεχεηαη ζα ελεξγήζεη πξνο ην ζπκθέξνλ ηνπ (Thom et al., 2004). Οη Morgan θαη Hunt (1994) αληηιακβάλνληαη ηελ χπαξμε ηεο εκπηζηνζχλεο ζε κία ζρέζε φηαλ ην έλα κέινο ηεο ζρέζεο είλαη ζίγνπξν γηα ηελ αμηνπηζηία θαη αθεξαηφηεηα ηνπ άιινπ. Υαξαθηεξηζηηθνί παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ην βαζκφ ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ ελφο κέινπο ηεο ζρέζεο πξνο ην άιιν κπνξεί λα είλαη κεηαμχ άιισλ ε αθεξαηφηεηα, ε εκπηζηεπηηθφηεηα, ε ηερληθή εκπεηξνγλσκνζχλε, ε επγέλεηα, ε εηιηθξίλεηα θαη ε αθξίβεηα (ρξνληθή) ηνπ δεχηεξνπ (Moorman, Deshpande & Zaltman, 1993). Δλψ ινηπφλ ε ηθαλνπνίεζε βαζίδεηαη ζηηο εκπεηξίεο ηνπ παξειζφληνο, ε εκπηζηνζχλε είλαη κία ςπρηθή θαηάζηαζε πνπ θπξίσο πξνζβιέπεη ζην κέιινλ θαη πθίζηαηαη εμαηηίαο αθελφο κηαο επάισηεο θαηάζηαζεο αθεηέξνπ ζην γεγνλφο φηη ε πξαγκαηηθφηεηα ηεο θνηλσλίαο καο δελ είλαη ηδαληθή. Αλ ην άηνκν δελ αηζζαλφηαλ επάισην θαη αλ φινη ήηαλ εζηθνί θαη έθαλαλ απηφ πνπ πξέπεη δελ ζα ρξεηαδφηαλ ε εκπηζηνζχλε. Ο Smeltzer (1997) κειεηψληαο ηελ εκπηζηνζχλε ηεο ζρέζεο αγνξαζηή πξνκεζεπηή πξνζδηνξίδεη ηα παξαθάησ ηέζζεξα ραξαθηεξηζηηθά σο απαξαίηεηα ελφο αμηφπηζηνπ αγνξαζηή ή πξνκεζεπηή: δεν ελεξγεί θαζαξά θαη κφλν κε ζηφρν ην ίδηνλ φθεινο απνθαιχπηεη κε αθξίβεηα ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο φηαλ ηνπ δεηνχληαη δεν αιιάδεη ηηο πξνδηαγξαθέο ή ην θφζηνο ησλ πξντφλησλ πξνθεηκέλνπ λα εθκεηαιιεπηεί ηνλ αληηζπκβαιιφκελφ ηνπ γεληθά ελεξγεί ζχκθσλα κε ηα απνδεθηά εζηθά πξφηππα. 25

26 Οη Morgan and Hunt (1994) εηζάγνπλ ηε ζεσξία δέζκεπζεο - εκπηζηνζχλεο (The commitment-trust theory) κέζσ ηνπ κνληέινπ KMV (δηάγξακκα 3.2) ην νπνίν ζεσξεί σο ελδηάκεζεο κεηαβιεηέο θιεηδηά (key mediating variables) ηεο ζρέζεο πειάηε - πξνκεζεπηή ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηε δέζκεπζε. Πξφδξνκνη απηψλ ζεσξνχληαη πέληε ζεκαληηθνί παξάγνληεο (θφζηνο ηεξκαηηζκνχ ζρέζεο, πξνλφκηα ζρέζεο, θνηλέο αμίεο, επηθνηλσλία θαη θαηξνζθνπηθή ζπκπεξηθνξά). Σα απνηειέζκαηα ηεο εκπηζηνζχλεο θαη ηεο δέζκεπζεο πξνζδηνξίδνληαη σο ζπλαίλεζε, ηάζε γηα θπγή, ζπλεξγαζία, ζχγθξνπζε ιεηηνπξγηψλ θαη αβεβαηφηεηα ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Διάγπαμμα 3.2: Σν κνληέιν KMV ηνπ ζρεζηαθνχ κάξθεηηλγθ Κφζηε ηεξκαηηζκνχ ηεο ζρέζεο Relationship termination cost πλαίλεζε Acquiescence Πξνλφκηα ηεο ζρέζεο Reltionship benefits Κνηλέο αμίεο Shared values Δπηθνηλσλία Communicatio n σεζιακή Δέζμεςζη Relationship Commitment Εμπιζηοζύνη Trust Σάζε γηα θπγή Propensity to leave πλεξγαζία Cooperation χγθξνπζε ιεηηνπξγηψλ Functional conflict Καηξνζθνπηθή ζπκπεξηθνξά Opportunistic behaviour Αβεβαηφηεηα Uncertainty Πεγή: Morgan and Hunt (1994) ην παξαπάλσ κνληέιν ππνδειψλεηαη φηη ε εκπηζηνζχλε είλαη πνιχ ζεκαληηθή ζηε ζρεζηαθή αληαιιαγή θαη γηα ηελ αθξίβεηα απνηειεί έλαλ πνιχ θαζνξηζηηθφ παξάγνληα ηεο δέζκεπζεο, επεηδή νη ζρέζεηο πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ εκπηζηνζχλε έρνπλ ηφζν κεγάιε αμία πνπ ηα κέξε ηνπο επηζπκνχλ απφ κφλα ηνπο λα δεζκεπηνχλ ζε κία ηέηνηνπ είδνπο ζρέζε. 26

27 Ζ ηθαλνπνίεζε ηνπ αζζελή ζπρλά έρεη ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ηνπ θαξκαθνπνηνχ θαη ηνπ αζζελή θαη επίζεο ιεηηνπξγεί σο κία κέηξεζε ηεο θαξκαθεπηηθήο θξνληίδαο. Ωζηφζν, πξφζθαηα, ε εκπηζηνζχλε έρεη αλαδεηρζεί σο άιινο έλαο δείθηεο ηεο πνηφηεηαο ησλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζηνπο παξνρείο ππεξεζηψλ πγείαο θαη ηνπο αζζελείο. Δπεηδή ε επαηζζεζία είλαη ζπρλά αλαπφθεπθηε ζηνπο αζζελείο, ε ζρέζε εκπηζηνζχλεο δελ είλαη κφλν επηζπκεηή αιιά θαη απαξαίηεηε γηα έλα απνηειεζκαηηθφ ζχζηεκα πγείαο. 3.5 Ποιότητα (Quality) Ζ Πνηφηεηα, φπσο νη απιέο έλλνηεο, απφ κφλε ηεο εθθξάδεη κηα ζεηηθή ελέξγεηα ρσξίο φκσο ζαθή πξνζδηνξηζκφ θαη νπζηαζηηθά είλαη κηα ππνθεηκεληθή έλλνηα πνπ ζρεηίδεηαη ηφζν κε ηνλ εζσηεξηθφ ςπρηθφ θφζκν ηνπ αηφκνπ, φζν θαη κε ηελ ζχγθξηζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ νκνεηδψλ αγαζψλ. Δηπκνινγηθά ε έλλνηα ηεο πνηφηεηαο, πξνέξρεηαη απφ ιαηηληθή ιέμε gualis, πνπ ζεκαίλεη, φπσο πξαγκαηηθά είλαη θάηη (Dale and Cooper, 1992). Καηά θαηξνχο έρνπλ δηαηππσζεί πνιιέο απφςεηο θαη έρνπλ δνζεί δηάθνξνη νξηζκνί, ρσξίο φκσο κέρξη ζήκεξα λα ππάξμεη θάπνηνο θνηλά απνδεθηφο νξηζκφο απφ φζνπο αζρνινχληαη κε ηελ έλλνηα ηεο πνηφηεηαο. Δξεπλψληαο ηνλ νξηζκφ ηεο πνηφηεηαο ζπλαληνχκε, απφ ηελ πιεπξά ησλ θαηαλαισηψλ, κηα θνηλή αληίιεςε γηα ηελ πνηφηεηα, πνπ είλαη απηή ηεο επητεηρεκαηηθής σπεροτής θαη ηειεηόηεηας (Rust and Oliver, 1994). Ζ έλλνηα ηεο ππεξνρήο θαη ηεο ηειεηφηεηαο αλαθνξηθά κε ηε πνηφηεηα έρεη ξίδεο ζηνπο Αξραίνπο ιιελεο θηινζφθνπο πνπ είραλ ζαλ ηδαληθφ ηνπο, ηελ αξεηή, ε νπνία δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ηελ θάζε πεξίπησζε. Ζ έλλνηα ηεο πνηφηεηαο κε απηή ηε ινγηθή πξνζέγγηζεο δελ κπνξεί λα πξνζδηνξηζζεί κε αθξίβεηα, αθνχ ε ππεξνρή γίλεηαη αληηιεπηή κφιηο θάπνηνο ηελ δεη θαη φρη απφ πξηλ, αθνχ είλαη θάηη ην ππνθεηκεληθφ. Μηα άιιε άπνςε πνπ έρεη θαηαγξαθεί ζρεηίδεηαη κε ηα θρηηήρηα ποσ βαζίδοληαη ζηο προϊόλ ή ηελ σπερεζία θαη ζηα ταραθηερηζηηθά ηοσς, πνπ αλάινγα κε ην πφζα απηά είλαη, πξνζδηνξίδνπλ θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ αγαζνχ. ηζη, ζπλδέεηαη ε πνηφηεηα ηνπ πξντφληνο (ή ηεο ππεξεζίαο) κε ηα ζπλνιηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θαη αξθεηέο θνξέο ιαζεκέλα θαη κε ηελ ηηκή ηνπ (Garvin, 1990). Ζ πνηφηεηα εδψ πξνζδηνξίδεηαη σο κηα ζπγθξίζηκε θαη κεηξήζηκε κεηαβιεηή. Ο νξηζκφο απηφο ηεο πνηφηεηαο θξίλεη ηα πξντφληα ή ηηο ππεξεζίεο πην αληηθεηκεληθά, ρσξίο φκσο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα λα ππάξρεη αθξηβήο αληηζηνίρηζε κεηαμχ ηεο πνηφηεηαο ηνπ πξντφληνο θαη ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπ. 27

28 λαο άιινο νξηζκφο πνπ έρεη δηαηππσζεί είλαη ν αθφινπζνο: Πνηφηεηα είλαη λα αληαπνθξίλεζαη ή αθφκα θαη λα μεπεξλάο ηηο πξνζδνθίεο ηνπ πειάηε θαη ζηεξίδεηαη ζηελ άπνςε, φηη ε ποηόηεηα θαζορίδεηαη από ηο ηη ζέιεη ο πειάηες. Κάζε θαηαλαισηήο, αλάινγα κε ηηο πξνηηκήζεηο θαη απαηηήζεηο πνπ έρεη απφ έλα πξντφλ ή κηα ππεξεζία, ζέηεη ηα δηθά ηνπ πνηνηηθά δεδνκέλα θαη θαηά ζπλέπεηα, φηαλ έλα πξντφλ ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο ελφο θαηαλαισηή, θαιχηεξα απφ θάζε άιιν αληίζηνηρν, ηφηε ην πξντφλ απηφ ζεσξείηαη πςειήο πνηφηεηαο. Σνλ νξηζκφ απηφ έρεη δψζεη ν Juran, ππνζηεξίδνληαο φηη, ν νξηζκφο ηεο πνηφηεηαο ζα πξέπεη λα εληνπίδεηαη ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ πειάηε θαη ηαπηφρξνλα ζην κεδεληζκφ ησλ ειαηησκάησλ γηα έλα πξντφλ (Juran, 1989). Οπζηαζηηθά ν νξηζκφο ηεο πνηφηεηαο απφ ηε γσλία ηνπ θαηαλαισηή είλαη φηη ν απψηεξνο θαη κνλαδηθφο ζθνπφο ηνπ νξγαληζκνχ είλαη ε απφιπηε ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε. Μηα άιιε πξνζέγγηζε ηνπ νξηζκνχ ηεο πνηφηεηαο είλαη απφ ηε πιεπξά ηνπ θαηαζθεπαζηή, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ποηόηεηα ζεωρείηαη ε ζσκκόρθωζε προς ηης προδηαγραθές. Οη πξνδηαγξαθέο θαζνξίδνληαη απφ ηνλ θαηαζθεπαζηή θαη νπνηαδήπνηε απφθιηζε απφ απηέο κπνξεί λα ζεσξεζεί κείσζε ηεο πνηφηεηαο ηνπ πξντφληνο (Garvin, 1990). κθαζε δίλεηαη ζηνλ νπζηαζηηθφ έιεγρν πνηφηεηαο απφ ηελ θαηαζθεπαζηηθή πιεπξά ηνπ πξντφληνο ψζηε λα δηαπηζηψλεηαη πφηε ε παξαγσγή βξίζθεηαη εθηφο ησλ νξίσλ ειέγρνπ θαη λα ππάξρεη άκεζε παξέκβαζε γηα λα απνθεπρζεί ν ραξαθηεξηζκφο ηνπ πξντφληνο σο κε πνηνηηθνχ. Σν θπξηφηεξν κεηνλέθηεκα είλαη, φηη δελ είλαη εχθνιν λα εθαξκνζζεί φηαλ δελ έρνπκε πξντφληα αιιά ππεξεζίεο. Δπηπιένλ, νη θαηαλαισηέο δελ ελδηαθέξνληαη γηα ηηο πξνδηαγξαθέο πνπ έρεη ζέζεη ν εθάζηνηε θαηαζθεπαζηήο, γηαηί απηέο ζε κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα κπνξεί λα απνδεηρζνχλ άρξεζηεο, αθνχ αλαθεξφκαζηε ζε κηα δηαξθψο κεηαβαιιφκελε αγνξά. Πέξα απφ ηνπο επξέσο απνδεθηνχο νξηζκνχο έρνπλ δηαηππσζεί δηαθνξεηηθνί νξηζκνί νη νπνίνη έρνπλ έλα θνηλφ κεηαμχ ηνπο ζεκείν, απηφ ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ πειάηε. Δθηφο απφ απηνχο θαη αξθεηνί άιινη ζπγγξαθείο πξνηείλνπλ δηθνχο ηνπο νξηζκνχο γηα ηε πνηφηεηα. Υαξαθηεξηζηηθφο νξηζκφο είλαη απηφο ησλ Tenner θαη De Toro φπνπ κηα βαζηθή επηρεηξεκαηηθή ζηξαηεγηθή παξάγεη αγαζά θαη ππεξεζίεο πνπ ηθαλνπνηνχλ απφιπηα ηνπο εζσηεξηθνχο θαη εμσηεξηθνχο πειάηεο (Tenner and De Toro, 1993). ην πειαηνθεληξηθφ πλεχκα πνπ έρεη πηνζεηεζεί πιένλ ζηελ αγνξά, ε πξνζέγγηζε ζηελ πνηφηεηα εζηηάδεηαη ζηνλ πειάηε θαη πηνζεηείηαη φηη πνηφηεηα είλαη λα εθπιεξψλεηο ή λα μεπεξλάο ηηο πξνζδνθίεο ηνπ πειάηε (Evans and Lindsay, 1999). Όπσο είλαη πξνθαλέο, ε ίδηα ε πνηφηεηα έρεη νξηζηεί σο ζεκειηαθά ζρεζηαθή. Αθφκα θαη νη νξηζκνί πνπ δελ είλαη άκεζα ζρεζηαθνί έρνπλ έλα ζρεζηαθφ ραξαθηήξα. Γηαηί πξνζπαζνχκε λα θάλνπκε ην ζσζηφ, έγθαηξα θαη θάζε θνξά; Γηα λα ρηίζνπκε θαη λα 28

29 δηαηεξήζνπκε ζρέζεηο. Γηαηί αλαδεηάκε κεδέλ ειαηηψκαηα θαη πξνζαξκνγή ζηηο απαηηήζεηο; Γηα λα ρηίζνπκε θαη λα δηαηεξήζνπκε ζρέζεηο. Γηαηί αλαδεηάκε λα θαηαζθεπάζνπκε ραξαθηεξηζηηθά πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ πνπ θέξνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα ηθαλνπνηνχλ δεισκέλεο θαη ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο; Γηα λα ρηίζνπκε θαη λα δηαηεξήζνπκε ζρέζεηο. Ζ θεληξηθή ηδέα ηεο ζπλερνχο βειηίσζεο είλαη ην ρηίζηκν θαη ε δηαηήξεζε ησλ ζρέζεσλ. 3.6 Δέςμευςη (Commitment) Ζ δέζκεπζε ηνπ πειάηε κπνξεί λα νξηζηεί σο ε πξφζεζή ηνπ λα δηαηεξήζεη κία καθξνρξφληα ζρέζε κε έλαλ πξνκεζεπηή θαη απνηειεί έλα κέηξν γηα ην κέιινλ ηεο ζρέζεο (Walter et al., 2002). Αλ κία επηρεηξεκαηηθή ζρέζε ζεσξείηαη ιηγφηεξν ζεκαληηθή, ε δέζκεπζε αλακέλεηαη λα ππνρσξήζεη. Μία ζεκαληηθή ζρέζε, αληίζεηα, ζεσξείηαη φηη απμάλεη ηε δέζκεπζε. ηζη, δέζκεπζε ζεκαίλεη ζεκαληηθφηεηα θαη επηζπκία λα ζπλερηζηεί κία ζρέζε ππνζέηνληαο φηη ζα επηθέξεη κειινληηθή αμία ή θέξδε (Friman, 2002). Οη ζρέζεηο πειάηε πξνκεζεπηή γίλνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζπλεξγαηηθέο αθνχ θαη νη δχν πηζηεχνπλ φηη νη καθξνρξφληεο ζρέζεηο πξνζθέξνπλ ζπγθξηηηθά πιενλεθηήκαηα (e.g. Kalwani and Narayandas 1995, Ganesan 1994). Σα ζεηηθά απνηειέζκαηα κηαο ηέηνηαο καθξφρξνλεο ζρέζεο δέζκεπζεο γηα ηνλ πειάηε είλαη θαιχηεξε πνηφηεηα θαη εμππεξέηεζε θαζψο θαη επθνιφηεξε πξφζβαζε ζε πφξνπο θαη ηερλνινγίεο (Anderson and Weitz, 1992). Σν φθεινο γηα ηνπο πξνκεζεπηέο ζπλίζηαηαη ζε πςειφηεξεο επαλαιακβαλφκελεο πσιήζεηο θαη επθαηξίεο γηα cross-selling θαζψο επίζεο ηδέεο γηα λέα πξντφληα θαη πιεξνθνξίεο γηα αληαγσληζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη πξντφληα. Τπάξρεη άκεζε ζρέζε κεηαμχ ηεο εκπηζηνζχλεο θαη ηεο δέζκεπζεο (Morgan and Hunt, 1994 θαη Dasgupta, 2000). Οη ζρέζεηο νδεγνχληαη απφ ηελ αλάγθε γηα δεκηνπξγία αμίαο (βαζηζκέλεο ζην πξντφλ ή ζηηο ζρέζεηο). Δλψ ε εκπηζηνζχλε είλαη ε δίνδνο γηα επηηπρεκέλεο ζρέζεηο, ε δεκηνπξγία αμίαο είλαη ν δξφκνο γηα ηε δέζκεπζε. Ζ δέζκεπζε απφ ηελ άιιε πιεπξά, επηβεβαηψλεη ην κέιινλ ηεο ζρέζεο (Walter et al., 2002). Οη Morgan and Hunt (1994) νξίδνπλ σο ζρεζηαθή δέζκεπζε ηελ θαηάζηαζε θαηά ηελ νπνία ην έλα κέινο ηεο ζρέζεο πηζηεχεη φηη ε ζπλερηδφκελε ζρέζε κε ην άιιν κέινο είλαη ηφζν ζεκαληηθή ψζηε λα αμίδεη λα θαηαβάιιεη ηε κέγηζηε πξνζπάζεηα γηα λα ηε δηαηεξήζεη. ε λεφηεξε έξεπλα (Ojasalo, 2000), νη πξφδξνκνη ηεο δέζκεπζεο πξνζδηνξίδνληαη ιεπηνκεξέζηεξα θαη δίλνληαη θαηεπζχλζεηο σο πξνο ηηο ελέξγεηεο ζηηο νπνίεο ζα 29

30 πξέπεη λα πξνβεί ην κάξθεηηλγθ ζε ζρέζε κε θάζε έλαλ απφ απηνχο πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη ηελ επηζπκεηή δέζκεπζε ηνπ πειάηε. χκθσλα κε ηνλ ζπγγξαθέα ε ζρεζηαθή δέζκεπζε είλαη ην απνηέιεζκα ησλ ηδηνηήησλ πνπ εκθαλίδνληαη ζην Γηάγξακκα 3.3. Διάγπαμμα 3.3: Γέζκεπζε ζε κία ζρέζε Ηθαλνπνίεζε θαη ζρεζηαθά νθέιε Satisfaction and relationship benefits Δκπηζηνζχλε Trust Δπελδχζεηο/πξνζαξκνγέο πνπ γίλνληαη ζηε ζρέζε Investments/adaptations made in the relationship + + Αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ Information sharing + + Δέζμεςζη ζε μία ζσέζη Καιέο πξνζσπηθέο ζρέζεηο κεηαμχ αηφκσλ + Commitment to a relationship Good personal relations between individuals + πλέπεηα ηεο αιιειεπίδξαζεο Consistency of interaction + Πηεζηηθνί φξνη ζπκβνιαίσλ - Coercive contractual terms + + πγθξνχζεηο - Conflicts Πξνζπκία λα θάλεηο βξαρππξφζεζκεο ζπζίεο ρσξίο απνδεκίσζε Willingness to make uncompenxated short-term sacrifices Κνηλέο αμίεο Shared values Πεγή: Ojasalo, 2000 πκπεξαζκαηηθά, ε χπαξμε δέζκεπζεο ζε κία ζρέζε πειάηε - πξνκεζεπηή πξνυπνζέηεη κεηαμχ άιισλ ηελ πίζηε ηνπ πειάηε ζηελ θαινζχλε (πνπ εθθξάδεηαη κε ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ επεκεξία ηνπ) θαη ηηκηφηεηα ηνπ πξνκεζεπηή, θαζψο θαη ηελ 30

31 ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε πνπ επηηπγράλεηαη κέζσ ηεο πνηφηεηαο εμππεξέηεζεο θαη ηεο ζπλερνχο βειηίσζεο ηνπ πξνκεζεπηή (Wetzels, de Ruyter & van Birgelen, 1998). πγθεθξηκέλα, γηα ηνπο «ρακειά ζρεζηαθνχο» πειάηεο, κεγαιχηεξν ξφιν γηα ηηο κειινληηθέο ηάζεηο θαη ζηάζεηο παίδεη ε ζπλνιηθή ηθαλνπνίεζε ελψ γηα ηνπο «πςειά ζρεζηαθνχο» πειάηεο ε εκπηζηνζχλε θαη ε δέζκεπζε επεξεάδεη πεξηζζφηεξν ηελ κειινληηθή ηνπο ζπκπεξηθνξά (Garbarino and Johnson, 1999). 3.7 Αναςκόπηςη τησ ςχετικήσ βιβλιογραφίασ Οη Ngorsuraches et al. (2007) κειέηεζαλ ηελ εκπηζηνζχλε ησλ αζζελψλ ζηνπο θαξκαθνπνηνχο ρξεζηκνπνηψληαο έλα κνληέιν πέληε δηαζηάζεσλ: ηεο αθνζίσζεο (fidelity), ηεο ηθαλφηεηαο (competence), ηεο εληηκφηεηαο (honesty), ηεο εκπηζηεπηηθφηεηαο (confidentiality) θαη ηεο ζπλνιηθήο εκπηζηνζχλεο (global trust). Ζ έξεπλα δηεμήρζε ζηελ Σαυιάλδε κε ρξήζε 290 πεξίπνπ εξσηεκαηνινγίσλ θαη κε ζθνπφ ηελ θαηαζθεπή κηαο θιίκαθαο κέηξεζεο ηεο εκπηζηνζχλεο. Ζ ηειηθή θιίκαθα ησλ 30 ζεκείσλ, κε ηξεηο δηαζηάζεηο (Benevolence - θαινζχλε, Technical competence ηερληθή εκπεηξνγλσκνζχλε, Communication - επηθνηλσλία) επέδεημε ηζρπξά ζεηηθή ζρέζε κε ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηηο θαξκαθεπηηθέο ππεξεζίεο. Σέινο, ε έξεπλα έδεημε ηελ πςειή ζπζρέηηζε ηεο εκπηζηνζχλεο κε ηελ ηθαλνπνίεζε επηβεβαηψλνληαο ηελ ηδέα φηη έλαο αζζελήο εκπηζηεχεηαη ην θαξκαθνπνηφ ηνπ απφ ηε ζηηγκή πνπ είλαη ηθαλνπνηεκέλνο απφ απηφλ. ηελ έξεπλα ηεο Νηγεξίαο ησλ Oparah et al. (2006), πνπ πεξηειάκβαλε γχξσ ζηα 500 εξσηεκαηνιφγηα πειαηψλ θαξκαθείσλ, κειεηήζεθε ε ηθαλνπνίεζε ηνπο απφ ηηο ππεξεζίεο ησλ θαξκαθείσλ κίαο ζπγθεθξηκέλεο πφιεο. Σν εξσηεκαηνιφγην 32 εξσηήζεσλ ζπλδχαδε ηε θαξκαθεπηηθή θξνληίδα κε άιια παξαδνζηαθά ζέκαηα θαξκαθείνπ θαη ε έξεπλα αλέδεημε ηνλ κέηξην βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ησλ αζζελψλ απφ ηνπο θαξκαθνπνηνχο ηνπο. Δπίζεο, ρακειφ βαζκφ ηθαλνπνίεζεο ησλ αζζελψλ απφ ηελ πψιεζε παξαθαξκαθεπηηθψλ πξντφλησλ ελψ πςειφ βαζκφ ηθαλνπνίεζεο φζνλ αθνξά ζηελ επαγγεικαηηθή ζηάζε ησλ θαξκαθνπνηψλ. ηελ έξεπλα ηνπ Worley (2006), γίλεηαη πξνζπάζεηα λα κειεηεζεί έλα κνληέιν πνηφηεηαο ηεο ζρέζεο θαξκαθνπνηνχ - αζζελή θαη ζπγθεθξηκέλα ζε κηα νκάδα αζζελψλ παζρφλησλ απφ δηαβήηε ειηθίαο κεγαιχηεξεο ησλ 65 εηψλ. Σν κνληέιν πεξηιακβάλεη ηξία ζηνηρεία σο πξφδξνκνπο ηεο ζρεζηαθήο πνηφηεηαο: ηε ζπκκεηνρηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ θαξκαθνπνηνχ, ηε ζπκκεηνρηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ αζζελή θαη ηε 31

32 κεηαμχ ηνπο δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία. Σν απνηέιεζκα ηεο ζρεζηαθήο πνηφηεηαο πνπ κειεηάηαη είλαη ε ζρεζηαθή δέζκεπζε (Γηάγξακκα 3.4). Διάγπαμμα 3.4: Mνληέιν πνηφηεηαο ηεο ζρέζεο θαξκαθνπνηνχ αζζελή πκκεηνρηθή ζπκπεξηθνξά θαξκαθνπνηνχ/αζζελνθεληξηθφηεηα Pharmacist Participative Behavior/ Patient-centeredness πκκεηνρηθή ζπκπεξηθνξά αζζελή Patient Participative Behavior Γηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία θαξκαθνπνηνχ αζζελή Pharmacist - Patient Interpersonal Communication Πνηφηεηα ζρέζεο θαξκαθνπνηνχ αζζελή Pharmacist Patient Relationship Quality Γέζκεπζε ζρέζεο θαξκαθνπνηνχ αζζελή Pharmacist Patient Relationship Commitment Πεγή: Worley (2006) ηφρνο ηεο κειέηεο ήηαλ ν πξνζδηνξηζκφο ηεο επίδξαζεο ηεο ζπκκεηνρηθήο ζπκπεξηθνξάο θαξκαθνπνηψλ θαη ειηθησκέλσλ αζζελψλ κε δηαβήηε ζηελ πνηφηεηα θαη ζηε δέζκεπζε απηήο ηεο ζρέζεο. Σα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο αλέδεημαλ ηελ ηεξάζηηα ζεκαζία ηεο ζπκκεηνρηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ θαξκαθνπνηνχ θαη ηεο δηαπξνζσπηθήο ηνπ επηθνηλσλίαο κε ηνλ αζζελή ζηε ζρεζηαθή πνηφηεηα. Ωζηφζν, είλαη απαξαίηεην λα επηηεπρζεί έλα ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν εκπηζηνζχλεο θαη ηθαλνπνίεζεο (πνπ απνηεινχλ ζηνηρεία ηεο ζρεζηαθήο πνηφηεηαο) πξνθεηκέλνπ λα ζρεκαηηζηνχλ ζρέζεηο δέζκεπζεο αλάκεζα ζηνλ θαξκαθνπνηφ θαη ηνλ αζζελή. 32

33 3.8 Θεωρητικό μοντέλο Σν κνληέιν πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα εξγαζία ζηεξίρζεθε ζηηο εξεπλεηηθέο εξγαζίεο ησλ Worley (2006), ησλ Oparah et al. (2006) θαη ησλ Ngorsuraches et al. (2007) πνπ πξναλαθέξζεθαλ. Σν εξσηεκαηνιφγην πνπ θαηαζθεπάζηεθε πεξηείρε πέληε νκάδεο εξσηήζεσλ πνπ αθνξνχζαλ ηηο εμήο ελφηεηεο: ην ξφιν ηνπ θαξκαθνπνηνχ, ην ξφιν ηνπ αζζελή, ηε δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία, ηε ζρεζηαθή πνηφηεηα θαη ηε ζρεζηαθή δέζκεπζε Ο πόλορ ηος θαπμακοποιού Ζ ζπκκεηνρηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ θαξκαθνπνηνχ απνηειείηαη απφ ηα εμήο ζηνηρεία: ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ ηελ ππεχζπλε ζπκπεξηθνξά θαη ηελ πειαηνθεληξηθφηεηα ηεο ζρέζεο Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ θαξκαθνπνηνχ ζα πξέπεη λα πιεξνί νξηζκέλα θξηηήξηα πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε θαη λα ηνπ εκπεδσζεί ην αίζζεκα ηεο εκπηζηνζχλεο. Ο θαξκαθνπνηφο ζα πξέπεη λα κνηξάδεηαη κε ηνπο αζζελείο ηνπ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ ζρεηηθά κε ηελ αζζέλεηά ηνπο θαη λα ηνπο θαζνδεγεί κε ηέηνην ηξφπν ψζηε απηνί λα ιακβάλνπλ ηηο πην ζσζηέο γηα ηελ πγεία ηνπο απνθάζεηο (π.ρ. ελεκέξσζε αζζελψλ γηα ηηο επηζηεκνληθέο εμειίμεηο γχξσ απφ ηελ αζζέλεηά ηνπο). Σαπηφρξνλα, ζα πξέπεη λα επηδεηθλχεη ππεχζπλε ζπκπεξηθνξά κε ην λα είλαη ζπλεπήο ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπ πξνο ηνπο αζζελείο (π.ρ. ηήξεζε σξαξίνπ, έγθαηξε παξαγγειία θαξκάθσλ). Ζ πειαηνθεληξηθφηεηα ηεο ζρέζεο αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ θαξκαθνπνηνχ λα αλαγλσξίδεη θαη λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο αλάγθεο ηνπ θάζε αζζελή ηνπ ρσξηζηά (π.ρ. ηήξεζε ηζηνξηθνχ, πξνζαξκνγή ζπκπεξηθνξάο ζηνλ θάζε αζζελή αλάινγα κε ηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ) Ο πόλορ ηος αζθενή Ζ ζπκκεηνρηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ αζζελή απνηειείηαη επίζεο απφ ηξεηο δηαζηάζεηο: ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ ηελ ππεχζπλε ζπκπεξηθνξά θαη ηελ επηθνηλσλία Οη αζζελείο ζα πξέπεη λα αληαιιάζζνπλ πξνζσπηθέο πιεξνθνξίεο κε ηνπο θαξκαθνπνηνχο ηνπο (π.ρ. ζρεηηθά κε ηηο αιιαγέο ζηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο) πξνθεηκέλνπ νη ηειεπηαίνη λα είλαη ζε ζέζε λα ηνπο βνεζήζνπλ. Σαπηφρξνλα ζα πξέπεη λα επηδεηθλχνπλ θαη νη ίδηνη ππεχζπλε ζπκπεξηθνξά πξνο ην θαξκαθνπνηφ ηνπο (π.ρ. λα παίξλνπλ έγθαηξα ηε ζπληαγή απφ ην γηαηξφ ηνπο) ελψ ζα πξέπεη λα 33

34 είλαη ελεξγνπνηεκέλε θαη ε επηθνηλσλία ζε ηέηνην βαζκφ ψζηε ν αζζελήο λα έρεη ελεξγφ ξφιν ζηε δηαρείξηζε ηεο αζζέλεηάο ηνπ Διαπποζυπική επικοινυνία Ζ δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία κεηαμχ θαξκαθνπνηνχ θαη αζζελή επηρεηξεί λα πεξηγξάςεη ηελ επαθή πνπ έρνπλ κεηαμχ ηνπο, ηε ζπρλφηεηα ηεο επηθνηλσλίαο θαζψο θαη ηνπ θνηλσληθνχ ραξαθηήξα επηθνηλσλία (π.ρ. αλ ραηξεηηνχληαη θάζε θνξά πνπ ν αζζελήο κπαίλεη ζην θαξκαθείν) σεζιακή ποιόηηηα και σεζιακή δέζμεςζη Ζ ζρεζηαθή πνηφηεηα πεξηγξάθεηαη ζην κνληέιν απηφ κε δχν ρσξηζηέο κεηαβιεηέο: ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ αζζελή ζην θαξκαθνπνηφ θαη ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ αζζελή απφ ην θαξκαθνπνηφ. Ζ ζρεζηαθή δέζκεπζε νξίδεηαη εδψ σο ε πηζαλφηεηα ν αζζελήο λα ζπλερίζεη ηελ επαθή ηνπ κε ην ζπγθεθξηκέλν θαξκαθείν θαη ζην κέιινλ. 34

35 4. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 4.1 Σημαντικότητα τησ έρευνασ Με δεδνκέλν πσο κέρξη ηψξα δελ έρεη γίλεη θάπνηα ζρεηηθή έξεπλα ζηελ Διιάδα, ε αθφινπζε έξεπλα ζηνρεχεη, κέζσ ησλ απνηειεζκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ, λα πξνζδηνξίζεη ηνπο παξάγνληεο (ηνπο ηξφπνπο) νη νπνίνη δεκηνπξγνχλ θαη αλαπηχζζνπλ ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ αζζελψλ πνπ πάζρνπλ απφ δηαβήηε θαη ησλ θαξκαθνπνηψλ, κεηξψληαο ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αζζελψλ απφ ηηο παξερφκελεο ζε απηνχο ππεξεζίεο θαη ηε δέζκεπζε απηψλ κε ηνπο θαξκαθνπνηνχο. Απηφ θαζίζηαηαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθφ, ηφζν εμαηηίαο ησλ ζνβαξψλ επηπινθψλ ηεο αζζέλεηαο γηα ηνπο πάζρνληεο, φζν θαη απφ ην γεγνλφο φηη νη άλζξσπνη κε δηαβήηε δαπαλνχλ 2,3 θνξέο πεξηζζφηεξα ρξήκαηα γηα ηαηξνθαξκαθεπηηθή πεξίζαιςε απφ ηνπο αλζξψπνπο ρσξίο δηαβήηε ( CDC). ηφρνο ηεο επνκέλσο είλαη λα ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ αζζελψλ θαη θαξκαθνπνηψλ ηφζν γηα ηελ παξνρή θαιχηεξεο θαξκαθεπηηθήο θξνληίδαο ζε κηα ηφζν επαίζζεηε νκάδα αζζελψλ φζν θαη γηα ηελ ελεκέξσζε ησλ θαξκαθνπνηψλ ζρεηηθά κε ηηο αληηθεηκεληθέο αλάγθεο ησλ δηαβεηηθψλ, κέζα απφ έλα επξχηεξν πξίζκα απφ απηφ πνπ δπλεηηθά ηνπο πξνζθέξεη ν ζπγθεθξηκέλνο αξηζκφο αζζελψλ κε δηαβήηε πνπ ζπλαληνχλ ζην θαξκαθείν ηνπο. Δπηδίσμε ηεο έξεπλαο ήηαλ επίζεο λα αλαδείμεη ηα λέα δεδνκέλα πνπ κπνξεί λα αλαδχνληαη ζηε ζπγθεθξηκέλε άθξσο αληαγσληζηηθή αγνξά θαη λα δψζεη ην εξέζηζκα ζηνπο θαξκαθνπνηνχο λα εμεηάζνπλ ην κέιινλ ηεο αγνξάο θαη ηηο λέεο θαηεπζχλζεηο πνπ ίζσο ππαγνξεχνληαη απφ ηηο ζεκεξηλέο ζπλζήθεο. Άιισζηε ζηε ζεκεξηλή παγθνζκηνπνηεκέλε αγνξά ηα δεδνκέλα αιιάδνπλ πνιχ γξήγνξα θαη λέεο ζηξαηεγηθέο αλαδχνληαη κε ηαρχηαηνπο ξπζκνχο φπσο ην θαηλφκελν ηεο εκθάληζεο πνιπθαηαζηεκάησλ θαη αιπζίδσλ θαξκαθείσλ ζην εμσηεξηθφ. 4.2 Συλλογή ςτοιχείων Πξσηαξρηθφο ζηφρνο ηεο κειέηεο απηήο ήηαλ φπσο πξναλαθέξζεθε, ε αλίρλεπζε ησλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ ησλ θαξκαθνπνηψλ θαη ησλ αζζελψλ πνπ πάζρνπλ απφ δηαβήηε, ηεο εκπηζηνζχλεο θαη ηεο δέζκεπζεο πνπ αλαπηχζζεηαη απφ απηή ηε θαηεγνξία ησλ αζζελψλ απέλαληη ζηνπο θαξκαθνπνηνχο ηνπο θαζψο θαη ηνπ βαζκνχ ηθαλνπνίεζήο ηνπο απφ ηηο παξερφκελεο ζε απηνχο ππεξεζίεο. Γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο έξεπλαο καο έγηλε πξνζπάζεηα αλίρλεπζεο ηεο αληίιεςεο πνπ έρνπλ ζρεκαηίζεη νη αζζελείο κε δηαβήηε, δεκηνπξγψληαο έλα 35

36 εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν απαξηίδνληαλ απφ ελλέα ελφηεηεο θαη ην νπνίν παξαηίζεηαη αλαιπηηθά ζην Παξάξηεκα. Σν πξψην κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ απνηειείηαη απνθιεηζηηθά απφ εξσηήζεηο ηχπνπ θιίκαθαο (5=πκθσλψ Απφιπηα, 4=πκθσλψ, 3=Οχηε ζπκθσλψ νχηε δηαθσλψ,2=γηαθσλψ, 1=Γηαθσλψ πιήξσο). Οη ηξεηο πξψηεο ελφηεηεο αλαιχνπλ ην ξφιν ηνπ θαξκαθνπνηνχ ελψ νη ελφηεηεο 4-6 ην ξφιν ηνπ αζζελή. πγθεθξηκέλα, ε πξψηε ελφηεηα πεξηιακβάλεη 5 εξσηήζεηο νη νπνίεο αληρλεχνπλ ηελ αληίιεςε ησλ αζζελψλ γηα ην ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν ηνπ θαξκαθνπνηνχ απφ ηνλ νπνίν εθνδηάδνληαη ηα θάξκαθά ηνπο. ηε δεχηεξε ελφηεηα αλήθνπλ 6 εξσηήζεηο ηχπνπ θιίκαθαο νη νπνίεο δηεξεπλνχλ ην βαζκφ ππεπζπλφηεηαο πνπ δείρλεη ν θαξκαθνπνηφο απέλαληη ησλ αζζελψλ πειαηψλ. Ζ ηξίηε ελφηεηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ απαξηίδεηαη απφ 7 εξσηήζεηο κε ηηο νπνίεο αληρλεχεηαη ην ελδηαθέξνλ ηνπ θαξκαθνπνηνχ γηα ηηο αλεζπρίεο ησλ αζζελψλ ζρεηηθά κε ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή ηνπο. ηελ ηέηαξηε ελφηεηα ζπκπεξηιακβάλνληαη 8 εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηελ εκπηζηνζχλε ησλ αζζελψλ απέλαληη ζην θαξκαθνπνηφ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ αληαιιάζνληαο κε απηφλ πξνζσπηθέο ηνπο πιεξνθνξίεο. ηελ πέκπηε ελφηεηα ζπκπεξηιακβάλνληαη 7 εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ππεπζπλφηεηα ηνπ αζζελή κε δηαβήηε θαη ην βαζκφ ελεκέξσζήο ηνπ ζρεηηθά κε ηα θάξκαθα πνπ ιακβάλεη. ηελ έθηε ελφηεηα ζπκπεξηιακβάλνληαη 6 εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην βαζκφ επηθνηλσλίαο ηνπ αζζελή κε δηαβήηε κε ην θαξκαθνπνηφ ηνπ ζρεηηθά κε ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή ηνπ. ηελ έβδνκε ελφηεηα ζπκπεξηιακβάλνληαη 9 εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο ησλ αζζελψλ θαη ησλ θαξκαθνπνηψλ. ηελ φγδνε ελφηεηα ζπκπεξηιακβάλνληαη 18 εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πνηφηεηα ηεο ζρέζεο ησλ αζζελψλ κε ην θαξκαθνπνηφ ηνπο θαη πεξηιακβάλνπλ δχν ππνθαηεγνξίεο: ηηο εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αζζελψλ απφ ην θαξκαθνπνηφ ηνπο θαη ζηελ εκπηζηνζχλε πνπ δείρλεη ν αζζελήο κε δηαβήηε απέλαληη ζε απηφλ. ηελ έλαηε ελφηεηα ζπκπεξηιακβάλνληαη 16 εξσηήζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δέζκεπζε ηνπ αζζελή απέλαληη ζην θαξκαθνπνηφ απφ ηνλ νπνίν εθνδηάδεηαη ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή ηνπ. Σν δεχηεξν κέξνο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ απνηειείηαη απφ θιεηζηέο εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ησλ αηφκσλ ηνπ δείγκαηφο καο (ελφηεηεο 10-21). Σα εξσηεκαηνιφγηα (ζπλνιηθά 330) δηαλεκήζεθαλ ζε αζζελείο φισλ ησλ ειηθηψλ πνπ πάζρνπλ απφ ζαθραξψδε δηαβήηε αηνκηθά ζηελ Πάηξα, αιιά θαη κέζσ ηξηψλ ζπιιφγσλ αζζελψλ κε δηαβήηε ζηελ Αζήλα, ζην Άξγνο θαη ζηελ Καιακάηα. Ζ κειέηε ζπλεπψο έγηλε κε βάζε κία δεηγκαηνιεπηηθή κέζνδν, γλσζηή θαη σο βνιηθή 36

37 δεηγκαηνιεςία (convenient sampling). Ζ δηαλνκή ησλ εξσηεκαηνινγίσλ έγηλε θαηά ηνπο κήλεο επηέκβξην 2009 έσο θαη Φεβξνπάξην Οη ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα αθνχ ελεκεξψζεθαλ αξρηθά γηα ην αληηθείκελν ηεο έξεπλαο θαη ην πεξηερφκελν ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, κεξηθνί ην ζπκπιήξσζαλ ακέζσο, νξηζκέλνη ην ζπκπιήξσζαλ ζην ζπίηη ηνπο θαη ην επέζηξεςαλ ζην ζεκείν πνπ ηνπο είρε δηαλεκεζεί θαη άιινη ην απέζηεηιαλ ηαρπδξνκηθά ρσξίο ηέινο ζε θάθειν πνπ ηνπο είρε επηδνζεί καδί κε ην εξσηεκαηνιφγην. 4.3 Περιοριςμοί Απφ ηα δηαλεκεζέληα 330 εξσηεκαηνιφγηα, ζε ηέζζεξηο πφιεηο ηεο Διιάδαο (Πάηξα- Αζήλα-Καιακάηα-Άξγνο) ζπκπιεξψζεθαλ ηα 125, κε ην πνζνζηφ απφθξηζεο λα πξνζεγγίδεη ην 38%. 4.4 Ερευνητικά ερωτήματα Σα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα πνπ αλαθέξνληαη ζην πξναλαθεξζέλ κνληέιν κπνξνχλ λα δηαηππσζνχλ σο εμήο: 1) ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζην ξφιν ηνπ θαξκαθνπνηνχ θαη ζηελ πνηφηεηα ηεο ζρέζεο θαξκαθνπνηνχ αζζελή; 2) ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζην ξφιν ηνπ αζζελή θαη ζηελ πνηφηεηα ηεο ζρέζεο θαξκαθνπνηνχ αζζελή; 3) ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηε δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία θαξκαθνπνηνχ - αζζελή θαη ζηελ πνηφηεηα ηεο ζρέζεο θαξκαθνπνηνχ αζζελή; 4) ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζην ξφιν ηνπ θαξκαθνπνηνχ θαη ζηε ζρέζε δέζκεπζεο κεηαμχ ηνπ θαξκαθνπνηνχ θαη ηνπ αζζελή; 5) ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζην ξφιν ηνπ αζζελή θαη ζηε ζρέζε δέζκεπζεο κεηαμχ ηνπ θαξκαθνπνηνχ θαη ηνπ αζζελή; 6) ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηε δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία θαξκαθνπνηνχ - αζζελή θαη ζηε ζρέζε δέζκεπζεο κεηαμχ ηνπ θαξκαθνπνηνχ θαη ηνπ αζζελή; 7) ππάξρεη ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηε πνηφηεηα ηεο ζρέζεο θαη ζηε ζρέζε δέζκεπζεο κεηαμχ ηνπ θαξκαθνπνηνχ θαη ηνπ αζζελή; 37

38 4.5 Ανάλυςη δεδομένων Ζ ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζπιιέρηεθαλ έγηλε κε ηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ Statistic Package for the Social Science (SPSS 17.0). Αξρηθά πξαγκαηνπνηήζεθε αλάιπζε ησλ δεκνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ κε ρξήζε ζπρλνηήησλ θαη κέζσλ φξσλ πνπ πεξηειάκβαλε ηηο αθφινπζεο κεηαβιεηέο: θχιν, ειηθηαθή θαηαλνκή, νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, ρξφλν αζζέλεηαο, ζπνπδέο, παηδηά, δηακνλή, απαζρφιεζε, κεληαίν εηζφδεκα, εξγαζία θνξέο εξγαζίαο γηαηξνχ πνπ επηζθέπηνληαη, αλ έρνπλ δηαβήηε πνπ ξπζκίδεηαη κε ρξήζε ηλζνπιίλεο ή φρη. αλ κία πξψηε γεχζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλάο καο ρξεζηκνπνηήζεθε ε πεξηγξαθηθή ζηαηηζηηθή κε ηνπο κέζνπο φξνπο θαη ηηο ηππηθέο απνθιίζεηο ησλ απαληήζεσλ. ηε ζπλέρεηα δηελεξγήζακε αλάιπζε παξαγφλησλ (factor analysis) θαη δνθηκέο αμηνπηζηίαο (a-cronbach reliability test) ζε θάζε νκάδα εξσηήζεσλ ρσξηζηά θαζψο θαη ζπλνιηθά θαζψο θαη δνθηκέο γξακκηθήο ζπζρέηηζεο. 38

39 5. ΑΠΟΣΕΛΕΜΑΣΑ 5.1 Δημογραφικά ςτοιχεία Φύλο ηελ εξεπλά καο αληαπνθξίζεθαλ ζπλνιηθά 125 άηνκα θαη ησλ δχν θχισλ απφ έλα ζχλνιν 350 εξσηεκαηνινγίσλ πνπ δηαλεκήζεθαλ, ππήξμε δειαδή έλα πνζνζηφ αληαπφθξηζεο 32,5%. πγθεθξηκέλα, 66 εξσηεκαηνιφγηα ζπκπιεξψζεθαλ απφ άλδξεο (53,7%) θαη 57 απφ γπλαίθεο (46,3%) απφ φιεο ηηο ειηθίεο ελψ ζε δχν δελ αλαθεξφηαλ ην θχιν (1,6%). Πίνακαρ 5.1: Καηαλνκή ησλ δχν θχισλ Φχιν πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ Άλδξαο 66 52,8 53,7 Γπλαίθα 57 45,6 46,3 χλνιν ,4 100% Γελ απαληνχλ 2 1,6 χλνιν % πνζνζηφ % 39

40 5.1.2 Ηλικία Οη ζπκκεηέρνληεο είραλ ηελ ειηθηαθή θαηαλνκή πνπ θαίλεηαη ζηνλ αθφινπζν πίλαθα : Πίνακαρ 5.2: Καηαλνκή ειηθηψλ α/α Ζιηθία πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ ,0 4, ,6 1, , ,0 4, ,6 9, ,8 8, ,2 15,4 8 Άλσ ,2 48 χλνιν ,4 100% Γελ απαληνχλ 2 1,6 χλνιν % πνζνζηφ % Απφ ηελ νκαδνπνίεζε ησλ παξαπάλσ απνηειεζκάησλ δηαθξίλνπκε φηη 59 ζπκκεηέρνληεο ζηελ έξεπλα (47,2%) ήηαλ άλσ ησλ 55 εηψλ, νη 19 βξίζθνληαλ ζηελ ειηθηαθή νκάδα (15,2%) εηψλ, νη 11 βξίζθνληαλ ζηελ ειηθηαθή νκάδα εηψλ (8,8%), νη 12 βξίζθνληαλ ζηελ ειηθηαθή νκάδα εηψλ (9,6%), νη 5 βξίζθνληαλ ζηελ ειηθηαθή νκάδα εηψλ (4,0%), νη 10 βξίζθνληαλ ζηελ ειηθηαθή νκάδα εηψλ (8,0%), νη 2 βξίζθνληαλ ζηελ ειηθηαθή νκάδα εηψλ (1,6%), νη 5 θάησ ησλ 25 εηψλ είθνζη πέληε εηψλ (4,0%), ελψ δχν δελ απάληεζαλ (1,6%). 40

41 5.1.3 Οικογενειακή καηάζηαζη και διαμονή Όζνλ αθνξά ηελ νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ηνπ δείγκαηνο ηεο έξεπλαο, ην 16,8% ήηαλ άγακνη, ην 11,2% έγγακνη θαη 3,2% δηαδεπγκέλνη. Παξάιιεια, ην 13,6% είραλ έλα παηδί, ην 34,4% δχν, ην 18,4% ηξία ή πεξηζζφηεξα παηδηά, ελψ δελ απάληεζαλ 3. Πίνακαρ 5.3: Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε ζπκκεηαζρφλησλ α/α Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ πνζνζηφ % 1 Άγακνο 21 16,8 17,2 2 γγακνο 14 11,2 11,5 3 Γηαδεπγκέλνο 4 3,2 3,3 4 γγακνο κε έλα παηδί 17 13,6 13,9 5 γγακνο κε δχν παηδηά 43 34,4 35,2 6 γγακνο κε ηξία παηδηά 23 18,4 18,9 χλνιν ,6 100% Γελ απαληνχλ 2 2,4 χλνιν % 41

42 ρεηηθά κε ηε δηακνλή ηνπο, νη 60 απάληεζαλ φηη δνπλ κε ηνλ/ηελ ζχδπγν θαη ηα παηδηά, νη 6 φηη θηινμελνχληαη απφ ηνπο γνλείο, νη 12 φηη δνπλ κφλνη, νη 37 δνπλ κφλν κε ηε ζχδπγφ ηνπο, 2 φηη ζπγθαηνηθνχλ, νη 6 άιιν, ελψ νη 2 δελ απάληεζαλ, φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα 5.4. Πίνακαρ 5.4: Γηακνλή ζπκκεηερφλησλ α/α Γηακνλή πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ πνζνζηφ % 1 Εσ κφλνο/λε κνπ 12 9,6 9,8 2 Εσ κε ηνλ /ηελ ζχδπγν κνπ ,8 θαη ηα παηδηά 3 Εσ ζην ζπίηη ησλ γνληψλ 6 4,8 4,9 4 Εσ κφλν κε ηνλ /ηελ 37 29,6 30,1 ζχδπγν κνπ 5 πγθαηνίθεζε 2 1,6 1,6 6 Άιιν 6 4,8 4,9 χλνιν ,4 100% Γελ απαληνχλ 2 1,6 χλνιν % 42

43 5.1.4 Υπόνορ αζθένειαρ με διαβήηη και θεπαπεία με σπήζη ή όσι ινζοςλίνηρ ρεηηθά κε ην ρξφλν ηεο αζζέλεηαο ηνπο, νη 36 απάληεζαλ φηη πάζρνπλ απφ δηαβήηε απφ 1-5 ρξφληα, νη 35 απφ 6-10 ρξφληα, νη 20 απφ ρξφληα, νη 30 απφ 16 ρξφληα θαη άλσ, ελψ δελ απάληεζαλ 4, φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα 5.5. Πίνακαρ 5.5: Υξφλνο αζζέλεηαο απφ Γηαβήηε α/α Υξφλνο πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ πνζνζηφ % ,8 29, ,0 28, ,0 16, θαη άλσ 30 24,0 24,8 χλνιν ,8 100% Γελ απαληνχλ 5 3,2 χλνιν % 43

44 ρεηηθά κε ηε ξχζκηζε ηνπ δηαβήηε ηνπο, νη 56 απάληεζαλ φηη ξπζκίδνπλ ην δηαβήηε ηνπο κε ηε ρξήζε ηλζνπιίλεο, 66 δελ ηνλ ξπζκίδνπλ κε ηλζνπιίλε, ελψ δελ απάληεζαλ 3, φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα 5.6. Πίνακαρ 5.6: Ρχζκηζε ηνπ Γηαβήηε κε ηλζνπιίλε α/α Ηλζνπιίλε πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ πνζνζηφ % 1 Ναη 56 44,8 45,9 2 Όρη 66 52,8 54,1 χλνιν ,66 100% Γελ απαληνχλ 3 2,4 χλνιν % 44

45 5.1.5 ποςδέρ Όπσο επίζεο παξαηεξνχκε ζηνλ παξαθάησ πίλαθα 5.7, αλαθνξηθά κε ηηο ζπνπδέο ησλ αηφκσλ ηνπ δείγκαηφο καο, αλάκεζα ζηα άηνκα πνπ απάληεζαλ ζηελ έξεπλά καο, 43 (34,4%) έρνπλ παξαθνινπζήζεη ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε, 40 είλαη απφθνηηνη ιπθείνπ (32,0%), έρνπλ πηπρίν ΑΣΔΗ 7 (5,6%), ελψ πηπρίν ΑΔΗ έρνπλ 26 (20,8%), κεηαπηπρηαθφ ηίηιν ζπνπδψλ έρνπλ νη 5 (4,0%) θαη δελ απάληεζαλ 4 (3,2%). Πίνακαρ 5.7: Δπίπεδν πνπδψλ α/α Δπίπεδν πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ πνζνζηφ % 1 Τπνρξεσηηθή εθπαίδεπζε 43 34,4 3,5 2 Γεπηεξνβάζκηα 40 32,0 33,1 εθπαίδεπζε 3 ΑΣΔΗ 7 5,6 5,8 4 ΑΔΗ 26 20,8 21,5 5 Μεηαπηπρηαθφο ηίηινο 5 4,0 4,1 χλνιν ,8 100% Γελ απαληνχλ 4 3,2 χλνιν % 45

46 5.1.6 Επαγγελμαηική και οικονομική καηάζηαζη Οη απαληήζεηο ζηα εξσηήκαηα πνπ αθνξνχζαλ ζηελ θνηλσληθή θαηάζηαζε ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα, έδεημαλ ηα απνηειέζκαηα πνπ θαίλνληαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα 5.8. Όπσο δηαπηζηψλνπκε πξνζέρνληαο ηηο ζπρλφηεηεο ησλ απαληήζεσλ, ην δείγκα καο απαξηίδεηαη απφ άηνκα φισλ ησλ επαγγεικαηηθψλ θιάδσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα ζε ηξία εξσηεκαηνιφγηα δελ ππήξμε απάληεζε ζην ζπγθεθξηκέλν εξψηεκα, ελψ απφ ην ζχλνιν ησλ ππνινίπσλ 122 απαληήζεσλ, νη 27 (21,6%) είλαη δεκφζηνη ππάιιεινη, νη 16 (12,8%) ηδησηηθνί ππάιιεινη, νη 20 (16,0%) ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο, νη 11 (11,2%) ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο, νη 12 (12,2%) επηζηήκνλεο, νη 5 (5,6%) δήισζαλ ζηξαηησηηθνί ή αζηπλνκηθνί, ελψ νη 46 (36,8%) δήισζαλ θάπνηα άιιε επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Πίνακαρ 5.8: Κχξηα απαζρφιεζε α/α Απαζρφιεζε πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ πνζνζηφ % 1 Γεκφζηνο ππάιιεινο 27 21,6 22,1 2 Ηδησηηθφο ππάιιεινο 16 12,8 13,1 3 Διεχζεξνο επαγγεικαηίαο 20 16,0 16,4 4 Άλεξγνο 6 4,8 4,9 5 ηξαηησηηθφο /Αζηπλνκηθφο 7 5,6 5,7 6 Άιιε 46 36,8 37,7 χλνιν ,6 100% Γελ απαληνχλ 3 2,4 χλνιν % 46

47 ηελ εξψηεζε πνπ αθνξνχζε ην κεληαίν εηζφδεκα ησλ αηφκσλ ηνπ δείγκαηφο καο είρακε 116 έγθπξεο απαληήζεηο απφ ην ζχλνιν ησλ 125 αηφκσλ πνπ ζπκπιήξσζαλ ην εξσηεκαηνιφγην. Ζ απψιεηα ησλ 9 (7,2%) απαληήζεσλ θξίλεηαη ηθαλνπνηεηηθή ζεσξψληαο φηη ε εξψηεζε ηνπ εηζνδήκαηνο αθνξά πξνζσπηθφ δεδνκέλν πνπ πνιινί πξνηηκνχλ λα κελ απνθαιχπηνπλ έζησ θαη αλψλπκα. Απφ ην ζχλνιν ησλ 116 έγθπξσλ απαληήζεσλ, ην 1,6% έρεη εηζφδεκα θάησ ησλ 300 ην κήλα, απφ είρε ην 8%, απφ είρε ην 28%, απφ είρε ην 27,2%, απφ είρε ην 14,2%, απφ είρε ην 10,4%, απφ είρε ην 3,2%. Σα παξαπάλσ ζηνηρεία απεηθνλίδνληαη ζηνλ αθφινπζν πίλαθα. Πίνακαρ 5.9: Μεληαίν Δηζφδεκα α/α Δπίπεδν πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ πνζνζηφ % ,6 1, ,0 8, ,0 30, ,2 29, ,2 15, ,4 11, ,2 3,4 χλνιν ,8 100% Γελ απαληνχλ 9 7,2 χλνιν % 47

48 5.1.7 Φοπέαρ απαζσόληζηρ ιαηπού αζθενή με διαβήηη ρεηηθά κε ην θνξέα πνπ απαζρνιείηαη ν ηαηξφο ηνπ αζζελνχο κε δηαβήηε, νη 36 (28,8%) απάληεζαλ φηη ν ηαηξφο ηνπο εξγάδεηαη ζην ΗΚΑ, νη 24 (19,2%) φηη εξγάδεηαη ζε δεκφζην λνζνθνκείν, νη 5 (4,0%) ζε ηδησηηθή θιηληθή, νη 44 (35,2%) ζε ηδησηηθφ ηαηξείν, νη 10 (8,0%) ζε άιιν ηακείν, ελψ 5 (4,0%) απάληεζαλ φηη δελ έρνπλ αζθάιηζε ζε θάπνην ηακείν ελψ έλαο δελ απάληεζε(0,8%), φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα Πίνακαρ 5.10: Φνξέαο Απαζρφιεζεο Ηαηξνχ ζπκκεηαζρφλησλ Αζζελψλ α/α Οηθνγελεηαθή θαηάζηαζε πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ πνζνζηφ % 1 ΗΚΑ 36 28,8 29,0 2 Γεκφζην λνζνθνκείν 24 19,2 19,4 3 Ηδησηηθή Κιηληθή 5 4,0 4,0 4 Ηδησηηθφ Ηαηξείν 44 35,2 35,5 5 Άιιν Σακείν 10 8,0 8,1 6 Άιιν 5 4,0 4,0 χλνιν ,8 100% Γελ απαληνχλ 1 0,8 χλνιν % 48

49 5.1.8 Ενημέπυζη αζθενή με διαβήηη από ηο διαδίκηςο ρεηηθά κε ηελ ελεκέξσζή ησλ αζζελψλ απφ ην δηαδίθηπν γηα ζέκαηα ηνπ δηαβήηε νη 16 (12,8%) απάληεζαλ λαη, ελψ νη 109 (87,2%), φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα Πίνακαρ 5.11: Δλεκέξσζε απφ Γηαδίθηπν Δλεκέξσζε πρλφηεηα Πνζνζηφ % πγθεληξσηηθφ πνζνζηφ % λαη 12,8 12,8 12,8 φρη ,2 87,2 χλνιν % 100% 49

50 5.2 Μέςοι όροι και τυπικέσ αποκλίςεισ των απαντήςεων ε έλα αξρηθφ ζηάδην αλάιπζεο, εμήρζεζαλ νη κέζνη φξνη θαη νη ηππηθέο απνθιίζεηο ηεο θάζε νκάδαο εξσηήζεσλ (πκπεξηθνξά Φαξκαθνπνηνχ, πκπεξηθνξά Αζζελή, Γηαπξνζσπηθέο ρέζεηο, ρεζηαθή Πνηφηεηα, ρεζηαθή Γέζκεπζε) πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί ζε πνηεο εξσηήζεηο εθ κέξνπο ησλ ππνθεηκέλσλ ππήξμε κεγαιχηεξε ζπκθσλία ή δηαθσλία. ηνπο πίλαθεο πνπ αθνινπζνχλ παξαθάησ αλαγξάθνληαη νη κέζνη φξνη κε θζίλνπζα ζεηξά θαη ηππηθέο απνθιίζεηο γηα θάζε εξψηεζε - ζεκαηηθή ελφηεηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ςμπεπιθοπά Φαπμακοποιού ηελ νκάδα εξσηήζεσλ πνπ αθνξνχζε ηηο απφςεηο πνπ εμέθξαζαλ νη αζζελείο κε δηαβήηε γηα ηελ θαηεγνξία απηή (βι. πίλαθα 5.12) αλαδεηθλχεηαη φηη κεγαιχηεξε ζπκθσλία ππήξμε σο πξνο ηε ρνξήγεζε ησλ θαξκάθσλ πνπ αλαγξάθνληαη ζηε ζπληαγή απφ ην θαξκαθνπνηφ (m = 4,66, SD=0,510), ηελ πξνζνρή πνπ επηδεηθλχεη ν θαξκαθνπνηφο ζηνλ αζζελή φηαλ έρεη κηα εξψηεζή ηνπ ζρεηηθή κε ην θάξκαθν πνπ ιακβάλεη (m=4,30, SD=0,775), ηελ πξφηαζε ηνπ θαξκαθνπνηνχ ζηνλ αζζελή λα επηζθεθηεί έλα γηαηξφ φηαλ ην θξίλεη (m=4,16, SD=1,035) θαη ηελ πξνζνρή πνπ επηδεηθλχεη κε ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή ηνπ αζζελή (m=4,03, SD=0,983). Ωο ηα ιηγφηεξν ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ θαξκαθνπνηνχ αλαδείρζεθαλ είλαη ε επηθνηλσλία κε ηνπο αζζελείο πνπ ζα κπνξνχζαλ λα θέξνπλ θάπνηνλ ζε ακεραλία (m=2,46, SD=1,280), ε ζέζε πνπ εθθξάδεη ν θαξκαθνπνηφο φηη ν αζζελήο έρεη πάληα δίθην (m=2,46, SD=1,005), ε πξνζπάζεηα πνπ θάλεη λα πεηζζεί ν αζζελήο γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ησλ θαξκάθσλ πνπ ιακβάλεη (m=3,10, SD=1,214). 50

51 Πίνακαρ 5.12: Μέζοι όποι ζε θθίνοςζα ζειπά και ηςπικέρ αποκλίζειρ ζηιρ απανηήζειρ ηυν ζςμμεηεσόνηυν ζηιρ επυηήζειρ ζσεηικά με ηη ςμπεπιθοπά ηος Φαπμακοποιού (1= διαθυνώ πλήπυρ, 5= ζςμθυνώ απόλςηα ) ΤΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟΤ N Διάρηζηε ηηκή Μέγηζηε ηηκή Μέζνο φξνο Σππηθή απφθιηζε ν θαξκαθνπνηφο κνπ δίλεη ηα θάξκαθα πνπ ,66,510 αλαγξάθνληαη ζηε ζπληαγή κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε αθνχεη φηαλ έρσ κηα ,30,775 εξψηεζε ζρεηηθή κε ην θάξκαθν. ν θαξκαθνπνηφο κνπ πξνηείλεη λα επηζθεθηψ ,16 1,035 έλα γηαηξφ φηαλ ρξεηάδεηαη ν θαξκαθνπνηφο κνπ είλαη πξνζεθηηθφο κε ηελ ,03,983 θαξκαθεπηηθή αγσγή κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ εθθξάδεη ηελ επηζπκία λα ,86 1,045 κε βνεζήζεη λα δηαρεηξηζηψ ηα θάξκαθά κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε ξσηά πξνθεηκέλνπ λα ,68 1,195 είλαη ζίγνπξνο φηη ζα ρξεζηκνπνηήζσ ζσζηά ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή ν θαξκαθνπνηφο κνπ ελδηαθέξεηαη λα ,66 1,150 ζπλεξγαζηεί καδί κνπ γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηεο πγείαο κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ θάλεη εκβνιηαζκνχο ,63 1,286 ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε ζπκβνπιεχεη γηα ην ,59 1,199 πψο λα πξνθπιάζζσ ηνλ εαπηφ κνπ απφ ηηο αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε πξνθπιάζζεη ψζηε λα ,59 1,245 κελ δεκηνπξγεζεί πξφβιεκα απφ ηε ιήςε θαη άιισλ θαξκάθσλ, ν θαξκαθνπνηφο κνπ θξνληίδεη λα κε ,57 1,207 ζπκβνπιεχεη γηα ηα θάξκαθά κνπ αθφκα θαη αλ δελ έρσ ζρεηηθέο εξσηήζεηο γηα απηά ν θαξκαθνπνηφο κνπ εθθξάδεη ηελ επηζπκία λα ,53 1,147 κε βνεζήζεη λα δηαρεηξηζηψ ηηο αλεζπρίεο κνπ γηα ηα θάξκαθα πνπ ιακβάλσ ν θαξκαθνπνηφο κνπ δείρλεη αλεζπρία γηα ηηο ,52 1,044 αλάγθεο κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ ξσηάεη ηε γλψκε κνπ γηα ,46 1,104 ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο πνπ παίξλσ ν θαξκαθνπνηφο κνπ παξέρεη κηα ιεπηνκεξή ,39 1,149 εμήγεζε ηνπ ηξφπνπ δξάζεο ησλ θαξκάθσλ ν θαξκαθνπνηφο κνπ πξνζπαζεί λα κε πείζεη ,10 1,214 γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ησλ θαξκάθσλ κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ ιέεη πάληα πσο έρσ δίθην ,48 1,005 κηιάσ κε ην θαξκαθνπνηφ κνπ αθφκε θαη γηα ζέκαηα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα θέξνπλ θάπνηνλ ζε ακεραλία ,46 1,280 51

52 5.2.2 ςμπεπιθοπά Αζθενή ηελ νκάδα εξσηήζεσλ πνπ αθνξνχζε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ αζζελή (βι. πίλαθα 5.13) κεγαιχηεξε ζπκθσλία ππήξμε σο πξνο ηε θξνληίδα ηνπ αζζελή λα παίξλεη ηα θάξκαθα πνπ ηνπ έρεη ζπληαγνγξαθήζεη ν γηαηξφο ψζηε λα κε μεκέλεη απφ θάξκαθα (m=4,55, SD=0,628), ε ελεκέξσζε ηνπ θαξκαθνπνηνχ απφ ηνλ αζζελή φηαλ ππάξρεη θάπνηα απνξία ζρεηηθά κε ηε ρνξήγεζε ησλ θαξκάθσλ ηνπ (m=4,44, SD=0,787), ε γξήγνξε εηνηκαζία ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο (m=4,19, SD=0,769),ε ελεκέξσζε ηνπ αζζελή γηα ην ζσζηφ ηξφπν ιήςεο ησλ θαξκάθσλ ηνπ (m=4,14, SD=0,931), ε ελεκέξσζε ηνπ θαξκαθνπνηνχ απφ ηνλ αζζελή ζε πεξίπησζε πνπ εκθάληδε θάπνηα αιιεξγία εμαηηίαο ησλ θαξκάθσλ πνπ ιακβάλεη (m=4,14, SD=1,011), ε αλάγθε ηνπ αζζελή λα πεξηκέλεη ηνλ θαξκαθνπνηφ λα ηειεηψζεη φηαλ είλαη απαζρνιεκέλνο πξνθεηκέλνπ λα ζπδεηήζεη καδί ηνπ (m=4,14, SD=0,901), ε απαίηεζε ηνπ αζζελή λα ζπδεηήζεη κε ην θαξκαθνπνηφ κηα εξψηεζε πνπ ζρεηίδεηαη ηα θάξκαθα πνπ ιακβάλεη (m=4,09, SD=0,907), ε πξνζνρή πνπ δείρλεη ν θαξκαθνπνηφο ζε απηά πνπ έρεη λα πεη ν αζζελήο (m=4,07, SD=0,795) θαη ε επηζπκία ηνπ αζζελή λα ελεκεξψζεη ην θαξκαθνπνηφ ηνπ γηα νπνηαδήπνηε παξελέξγεηα εμαηηίαο ησλ θαξκάθσλ ηνπ (m=4,04, SD=1,043). Ωο ηα ιηγφηεξν ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ αζζελή αλαδείρζεθε φηη, ε ζρέζε ηνπ αζζελή κε ην γηαηξφ ηνπ επεξεάδεη ηε ζρέζε ηνπ κε ην θαξκαθνπνηφ (m=2,54, SD=1,125) θαη ε δηαηήξεζε αξρείσλ απφ ην θαξκαθνπνηφ γηα ηνλ αζζελή (m=2,93, SD=1,165), 52

53 Πίνακαρ 5.13: Μέζοι όποι ζε θθίνοςζα ζειπά και ηςπικέρ αποκλίζειρ ζηιρ απανηήζειρ ηυν ζςμμεηεσόνηυν ζηιρ επυηήζειρ ζσεηικά με ηη ςμπεπιθοπά ηος Αζθενή (1= διαθυνώ πλήπυρ, 5= ζςμθυνώ απόλςηα ) ΤΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΑΘΕΝΗ N Διάρηζηε ηηκή Μέγηζηε ηηκή Μέζνο φξνο Σππηθή απφθιηζε θξνληίδσ λα παίξλσ φηη ζπληαγνγξαθεί ν γηαηξφο ,55,628 κνπ ψζηε λα κελ μεκέλσ απφ θάξκαθα αλ δελ θαηαιαβαίλσ θάηη ζρεηηθά κε ηε θαξκαθεπηηθή ,44,787 αγσγή κνπ ξσηάσ ην θαξκαθνπνηφ κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ εηνηκάδεη γξήγνξα ηε ζπληαγή ,19,769 κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε ελεκεξψλεη γηα ην ζσζηφ ,14,931 ηξφπν ρξήζεο ησλ θαξκάθσλ κνπ ζα έιεγα ζην θαξκαθνπνηφ κνπ γηα νπνηαδήπνηε ,14 1,011 αιιεξγία εκθάληδα εμαηηίαο ησλ θαξκάθσλ κνπ αλ ν θαξκαθνπνηφο κνπ είλαη απαζρνιεκέλνο ζα ,14,901 πεξηκέλσ λα ηειεηψζεη γηα λα ζπδεηήζσ καδί ηνπ αλ είρα κηα εξψηεζε ζρεηηθά κε ηε θάξκαθά κνπ ζα ,09,907 είρα ηελ απαίηεζε απφ ην θαξκαθνπνηφ κνπ λα ηε ζπδεηήζεη καδί κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ πξνζέρεη πάληα ηη έρσ λα πσ ,07,795 ζα ήζεια λα πσ ζην θαξκαθνπνηφ κνπ νπνηαδήπνηε παξελέξγεηα είρα απφ ηα θάξκαθά κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ έρεη πάληα απνζέκαηα ησλ θαξκάθσλ κνπ έρσ κεγαιχηεξε εκπηζηνζχλε ζην γηαηξφ κνπ απφ φηη ζην θαξκαθνπνηφ κνπ ζπλεξγάδνκαη κε ην θαξκαθνπνηφ κνπ γηα ηνλ ηξφπν πνπ ιακβάλσ ηα θάξκαθά κνπ ζα έιεγα ζην θαξκαθνπνηφ κνπ νπνηνδήπνηε δήηεκα πξνέθππηε ζρεηηθά κε ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ δηαβήηε κνπ εθθξάδσ ηελ επηζπκία ζην θαξκαθνπνηφ κνπ φηη ζα ήζεια λα κε βνεζήζεη λα αληηκεησπίζσ ηα πξνβιήκαηα ηεο πγείαο κνπ θξαηάσ ην θαξκαθνπνηφ κνπ κέρξη ζήκεξα παξά ηηο φπνηεο αιιαγέο έρνπλ παξνπζηαζζεί ζηελ πγεία κνπ ζα έιεγα ζην θαξκαθνπνηφ κνπ φηη παίξλσ κε ζπληαγνγξαθνχκελα θάξκαθα ζα έιεγα ζην θαξκαθνπνηφ κνπ γηα ηα θπηηθά θάξκαθα πνπ παίξλσ καδί κε ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή κνπ ζα ελεκέξσλα ηνλ θαξκαθνπνηφ κνπ αλ έπαηξλα ηα θάξκαθά κνπ απφ άιιν θαξκαθείν ζα έιεγα ζην θαξκαθνπνηφ κνπ νηηδήπνηε κε απαζρνιεί ν θαξκαθνπνηφο κνπ δηαηεξεί αξρεία ζρεηηθά κε ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή κνπ ε ζρέζε κε ην γηαηξφ κνπ επεξεάδεη ηε ζρέζε κνπ κε ην θαξκαθνπνηφ ,04 1, ,92, ,84 1, ,82 1, ,51 1, ,49 1, ,32 1, ,18 1, ,17 1, ,14 1, ,06 1, ,93 1, ,54 1,125 53

54 5.2.3 Διαπποζυπικέρ σέζειρ ηελ νκάδα εξσηήζεσλ πνπ αθνξνχζε ηηο απφςεηο πνπ εμέθξαζαλ νη ζπκκεηέρνληεο γηα ηελ δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία κεηαμχ αζζελή κε δηαβήηε θαη θαξκαθνπνηνχ (βι. πίλαθα 5.14) κεγαιχηεξε ζπκθσλία ππήξμε σο πξνο ηνλ έιεγρν ηεο ζπληαγήο φηαλ απηή εηνηκαζηεί απφ ην θαξκαθνπνηφ (m=4,47, SD=0,630), ν ραηξεηηζκφο ηνπ αζζελή φηαλ επηζθέπηεηαη ην θαξκαθείν (m=4,41, SD=0,649), ν ραηξεηηζκφο απφ ην θαξκαθνπνηφ φηαλ απηφο βξίζθεηαη πίζσ απφ ην πάγθν (m=4,47, SD=0,630), ν έιεγρνο ηεο πίεζεο ηνπ αίκαηνο ηνπ αζζελή (m=4,36, SD=0,734),ν έιεγρνο ηνπ ζαθράξνπ ηνπ αίκαηνο φηαλ ην δεηήζεη ν αζζελήο (m=4,10, SD=0,957) θαη ε ζπλνκηιία πνπ ζα μεθηλήζεη ν θαξκαθνπνηφο κε ηνλ αζζελή (m=4,04, SD=0,945). Ωο ηα ιηγφηεξν ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ησλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ θαξκαθνπνηνχ αζζελή αλαδείρζεθαλ, ην γεγνλφο φηη ν θαξκαθνπνηφο εθνδηάδεη ηνλ αζζελή κε θπιιάδηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ζέκαηα πγείαο θαη ππάξρνπλ ζην θαξκαθείν (m=3,30, SD=1,252). Πίνακαρ 5.14: Μέζοι όποι ζε θθίνοςζα ζειπά και ηςπικέρ αποκλίζειρ ζηιρ απανηήζειρ ηυν ζςμμεηεσόνηυν ζηιρ επυηήζειρ ζσεηικά με ηιρ Διαπποζυπικέρ σέζειρ Φαπμακοποιού Αζθενή (1= διαθυνώ πλήπυρ, 5= ζςμθυνώ απόλςηα ) ΔΙΑΠΡΟΩΠΙΚΕ ΥΕΕΙ N Διάρηζηε ηηκή ν θαξκαθνπνηφο κνπ ειέγρεη ηε ζπληαγή κνπ φηαλ είλαη έηνηκε ν θαξκαθνπνηφο κνπ ιέεη " γεηά ζνπ" φηαλ επηζθέπηνκαη ην θαξκαθείν ν θαξκαθνπνηφο κνπ ειέγρεη ηε πίεζε ηνπ αίκαηφο κνπ φηαλ ην δεηήζσ ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε ραηξεηάεη πίζσ απφ ηνλ πάγθν θαη παίξλεη ηε ζπληαγή κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ ειέγρεη ην ζάθραξν ηνπ αίκαηνο φηαλ ην δεηήζσ ν θαξκαθνπνηφο κνπ ζα μεθηλήζεη κηα ζπλνκηιία καδί κνπ φηαλ είκαη ζην θαξκαθείν ν θαξκαθνπνηφο κνπ αληηκεησπίδεη ζπλεζηζκέλεο αζζέλεηεο θαη θνηλνχο ηξαπκαηηζκνχο αθνινπζψ πάληα ηηο ζπκβνπιέο ηνπ θαξκαθνπνηνχ κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ δίλεη θπιιάδηα κε ζέκαηα πγείαο πνπ ππάξρνπλ ζην θαξκαθείν Μέγηζηε ηηκή Μέζνο φξνο Σππηθή απφθιηζε ,47, ,41, ,37, ,36, ,10, ,04, ,72 1, ,63, ,30 1,252 54

55 5.2.4 σεζιακή Ποιόηηηα ηελ νκάδα εξσηήζεσλ πνπ αθνξνχζε ηε ζρεζηαθή πνηφηεηα (βι. πίλαθα 5.15) κεγαιχηεξε ζπκθσλία ππήξμε, σο ηελ επγέλεηα ηνπ θαξκαθνπνηνχ (m=4,50, SD=0,655), ην πεξηβάιινλ ηνπ θαξκαθείνπ θαη ηνπο φξνπο πγηεηλήο (m=4,50, SD=0,577), ηελ αμηνπηζηία ηνπ θαξκαθνπνηνχ (m=4,47, SD=0,679), ηελ θαηάξηηζε ηνπ θαξκαθνπνηνχ ζην αληηθείκελν ηεο δνπιεηάο ηνπ (m=4,36, SD=0,702), ηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ αζζελή απφ ην θαξκαθνπνηφ ηνπ (m=4,33, SD=0,821), ηελ άπνςε φηη ν θαξκαθνπνηφο δελ θάλεη ηίπνηα αλήζηθν ή παξάλνκν (m=4,33, SD=0,896), ηε ζηγνπξηά πνπ έρεη ν αζζελήο γηα ην θαξκαθνπνηφ ηνπ (m=4,26, SD=0,774), ηελ πξνζθνξά θαιήο πνηφηεηαο θαξκάθσλ απφ ην θαξκαθνπνηφ (m=4,22, SD=0,682), ηελ άπνςε φηη ν θαξκαθνπνηφο δελ παξαπιαλά ηνλ αζζελή (m=4,13, SD=0,842) θαη ηελ αμηφινγε πξνζθνξά ππεξεζηψλ ηνπ θαξκαθνπνηνχ (m = 4,11, SD=0,873). Ωο ηα ιηγφηεξν ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο ζρεζηαθήο πνηφηεηαο αλαδείρζεθε φηη, ν θαξκαθνπνηφο δεκνζηνπνηεί ηηο επαίζζεηεο ηαηξηθέο πιεξνθνξίεο ηνπ αζζελνχο (m=1,96, SD=1,234) θαη ε αλεηιηθξίλεηα ηνπ θαξκαθνπνηνχ νξηζκέλεο θνξέο (m=2,26, SD=1,234). Ζ ζρέζε ηνπ αζζελή κε ην γηαηξφ ηνπ επεξεάδεη ηε ζρέζε ηνπ κε ην θαξκαθνπνηφ (m=2,54, SD=1,125) θαη ε δηαηήξεζε αξρείσλ απφ ην θαξκαθνπνηφ γηα ηνλ αζζελή (m=2,93, SD=1,172). 55

56 Πίνακαρ 5.15: Μέζοι όποι ζε θθίνοςζα ζειπά και ηςπικέρ αποκλίζειρ ζηιρ απανηήζειρ ηυν ζςμμεηεσόνηυν ζηιρ επυηήζειρ ζσεηικά με ηη σεζιακή Ποιόηηηα Φαπμακοποιού Αζθενή (1=διαθυνώ πλήπυρ, 5=ζςμθυνώ απόλςηα) ΥΕΙΑΚΗ ΠΟΙΟΣΗΣΑ N Διάρηζηε ηηκή Μέγηζηε ηηκή Μέζνο φξνο Σππηθή απφθιηζε είλαη επγεληθφο ,50,655 ην πεξηβάιινλ ηνπ θαξκαθείνπ πιεξνί ηηο ,50,577 πξνυπνζέζεηο πγηεηλήο ν θαξκαθνπνηφο κνπ είλαη αμηφπηζηνο ,47,679 ν θαξκαθνπνηφο κνπ είλαη πιήξσο θαηαξηη - ζκέλνο κε ην αληηθείκελν ηεο δνπιεηάο ηνπ ,36,702 είκαη ηθαλνπνηεκέλνο απφ ην θαξκαθνπνηφ ,33,821 κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ δελ θάλεη θάηη παξάλνκν ,33,896 ή αλήζηθν είκαη ζίγνπξνο κε ην θαξκαθνπνηφ κνπ ,26,774 ν θαξκαθνπνηφο κνπ πξνζθέξεη θάξκαθα ,22,682 θαιήο πνηφηεηαο ν θαξκαθνπνηφο κνπ έρεη ηελ εκπηζηνζχλε ,18,794 κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ δελ κε παξαπιαλά ,13,842 πνηέ γηα ηίπνηε ζεσξψ αμηφινγεο ηηο ππεξεζίεο πνπ κνπ ,11,873 παξέρεη ν θαξκαθνπνηφο κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ εηδνπνηεί πάληα ηνλ ,99 1,118 γηαηξφ κνπ φηαλ ππάξρεη θάπνηα αζάθεηα ζηελ ζπληαγή κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ παξέρεη ρξήζηκεο ,97,991 πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ ζα παξαδερζεί έλα ,92,938 ιάζνο πνπ έγηλε θαηά ηε ρνξήγεζε ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο ζεσξψ φηη ε πξνζνρή πνπ κνπ δείρλεη ν ,88,980 θαξκαθνπνηφο κνπ είλαη πάξα πνιχ ζεκαληηθή ειπίδσ φηη ν θαξκαθνπνηφο κνπ ζα ,70 1,193 εηδνπνηήζεη ην γηαηξφ κνπ γηα ηπρφλ πξνβιήκαηα πνπ κπνξνχλ πξνθχςνπλ ν θαξκαθνπνηφο ζέηεη ηελ πγεία κνπ πάλσ ,67 1,083 απφ ην θφζηνο ηνπ θαξκάθνπ θαη ηνπ θέξδνπο πνπ έρεη απφ απηά ν θαξκαθνπνηφο κνπ ηνπνζεηεί πάληα πξψηα ,62 1,029 ην ζπκθέξνλ κνπ ζπλεξγάδεηαη κε ην γηαηξφ κνπ ,60 1,129 ν θαξκαθνπνηφο κνπ επεξεάδεη ηελ απφθαζή κνπ γηα ηελ αλάγθε ιήςεο ησλ θαξκάθσλ κνπ ππάξρνπλ θνξέο πνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ θαίλεηαη αλεηιηθξηλήο ν θαξκαθνπνηφο δεκνζηνπνηεί ηηο επαίζζεηεο ηαηξηθέο πιεξνθνξίεο ηεο αζζέλεηάο κνπ ,16 1, ,26 1, ,96 1,234 56

57 5.2.5 σεζιακή Δέζμεςζη ηελ νκάδα εξσηήζεσλ πνπ αθνξνχζε ηε ζρεζηαθή δέζκεπζε ηνπ αζζελή (βι.πίλαθα 5.16) κεγαιχηεξε ζπκθσλία ππήξμε, σο πξνο ηελ εχξπζκε ιεηηνπξγία ηνπ θαξκαθείνπ (m=4,46, SD=0,602), ηελ πξνκήζεηα ηεο ζπληαγήο ηνπ αζζελνχο θάζε θνξά απφ ην ίδην θαξκαθείν (m=4,33, SD=0,896), ηελ ηήξεζε ηνπ σξαξίνπ θαη ησλ εθεκεξηψλ ηνπ θαξκαθείνπ (m=4,31, SD=0,745), ηελ επαγγεικαηηθή εκθάληζε (m=4,28, SD=0,7474), ηελ πξφζεζε ηνπ αζζελή λα ρξεζηκνπνηήζεη ην ίδην θαξκαθείν θαη γηα ηηο κειινληηθέο ηνπ αλάγθεο (m=4,03, SD=0,897). Ωο ηα ιηγφηεξν ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο ζρεζηαθήο δέζκεπζεο αλαδείρζεθε φηη, ην θαξκαθείν είλαη θνληά ζε λνζνθνκείν (m=1,94, SD=0,922 ), ε ρξήζε άιινπ θαξκαθείνπ ζε πην βνιηθή ζέζε (m=2,52, SD=1,119 ), ην θαξκαθείν βξίζθεηαη θνληά ζηε δνπιεηά (m=2,54, SD=1,365). 57

58 Πίνακαρ 5.16: Μέζοι όποι ζε θθίνοςζα ζειπά και ηςπικέρ αποκλίζειρ ζηιρ απανηήζειρ ηυν ζςμμεηεσόνηυν ζηιρ επυηήζειρ ζσεηικά με ηη σεζιακή Δέζμεςζη Φαπμακοποιού Αζθενή (1=διαθυνώ πλήπυρ, 5=ζςμθυνώ απόλςηα) ΥΕΙΑΚΗ ΔΕΜΕΤΗ N Διάρηζηε ηηκή Μέγηζηε ηηκή Μέζνο φξνο Σππηθή απφθιηζε ην θαξκαθείν πνπ ρξεζηκνπνηψ είλαη ,46,602 ηαθηνπνηεκέλν θαη ιεηηνπξγεί εχξπζκα είλαη ζεκαληηθφ γηα κέλα λα παίξλσ ηε ζπλ ,33,896 ηαγή κνπ απφ ην ίδην θαξκαθείν θάζε θνξά ην θαξκαθείν κνπ είλαη ηεξεί πιήξσο ην ,31,745 σξάξην θαη ηηο εθεκεξίεο ην θαξκαθείν πνπ ρξεζηκνπνηψ παξνπζηάδεη ,28,747 επαγγεικαηηθή εκθάληζε ζθνπεχσ λα ρξεζηκνπνηήζσ ην ζεκεξηλφ ,03,897 κνπ θαξκαθείν γηα ηε θάιπςε ησλ κειινληηθψλ αλαγθψλ κνπ αλ είρα κηα απνξία γηα θάξκαθα, ζα ,86 1,042 βαζηδφκνπλ ζηνλ θαξκαθνπνηφ κνπ πξνθεηκέλνπ λα ηε ιχζσ ην θαξκαθείν κνπ έρεη άλεην ρψξν αλακνλήο ,58,977 ην θαξκαθείν κνπ είλαη θνληά ζην ζπίηη κνπ ,46 1,417 ε ηηκή ησλ παξαθαξκαθεπηηθψλ εηδψλ θαη ,40,942 ζπκπιεξσκάησλ δηαηξνθήο ζην θαξκαθείν κνπ είλαη κέηξηα ην θηίξην πνπ ζηεγάδεηαη ην θαξκαθείν κνπ ,29 1,076 είλαη εληππσζηαθφ ην θαξκαθείν κνπ δηαζέηεη εηδηθφ ρψξν φπνπ ,15 1,344 κπνξψ λα ζπδεηήζσ ηδηαηηέξσο κε ηνλ θαξκαθνπνηφ ππάξρεη επαξθήο ρψξνο ζηάζκεπζεο ζην ,72 1,389 θαξκαθείν πνπ πεγαίλσ ζα άιιαδα ην θαξκαθείν κνπ αλ άλνηγε έλα ,60 1,257 θαξκαθείν ην νπνίν κνπ παξείρε νηθνλνκηθέο δηεπθνιχλζεηο ην θαξκαθείν κνπ είλαη θνληά ζηε δνπιεηά ,54 1,365 αλ έλα θαξκαθείν αλνίμεη ζε πην βνιηθή ζέζε ,52 1,119 ζα αξρίζσ λα πεγαίλσ ζε απηφ ην θαξκαθείν ην θαξκαθείν κνπ είλαη θνληά ζε λνζνθνκείν ,94,922 58

59 5.3 Ανάλυςη Παραγόντων και δοκιμέσ αξιοπιςτίασ ςμβοςλεςηικόρ- ςμμεηοσικόρ Ρόλορ Φαπμακοποιού Οη εξσηήζεηο ηεο ελφηεηαο απηήο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ζρεηίδνληαλ κε ηελ άπνςε ηνπ αζζελή κε δηαβήηε, γηα ην ελδηαθέξνλ θαη ην ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν ηνπ θαξκαθνπνηνχ ζρεηηθά κε ηε πάζεζε ηνπ, ηελ ππεπζπλφηεηα, ηε ζπκκεηνρηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ, ην αίζζεκα επζχλεο, ηε θξνληίδα θαη ηελ ηδηαίηεξε πξνζνρή πνπ επηδεηθλχεη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ ηεο πγείαο ηνπ. Ο ξφινο απηφο απνηειεί κηα ζεκαληηθή παξάκεηξν πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξηζζεί ε εκπηζηνζχλε, ε ηθαλνπνίεζε θαη ε δέζκεπζε ηνπ αζζελή κε δηαβήηε απφ ην θαξκαθνπνηφ πνπ εθνδηάδεηαη ηα θάξκαθά ηνπ. Ζ ζηαζεξά α ηνπ Cronbach γηα ην παξάγνληα ηνπ πκβνπιεπηηθνχ Ρφινπ ηνπ Φαξκαθνπνηνχ είλαη 0,913 φπσο έδεημε ε δνθηκή αμηνπηζηίαο (reliability test). Ζ αλάιπζε παξαγφλησλ γηα ηηο ηξείο νκάδεο εξσηήζεσλ πνπ αθνξνχλ ην ξφιν ηνπ θαξκαθνπνηνχ (Q1,Q2,Q3), θαίλεηαη ζηνπο πίλαθεο 5.17 έσο 5.19 θαη πεξηγξάθεηαη παξαθάησ: Πίνακαρ 5.17: Factor analysis ζηην Ομάδα επυηήζευν Q1 Total Variance Explained Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings Component Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % 1 2,963 59,255 59,255 2,963 59,255 59,255 2,898 17,962 77,217 3,587 11,743 88,960 4,296 5,924 94,884 5,256 5, ,000 Extraction Method: Principal Component Analysis. 59

60 Component Matrix a Component 1 " ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε ζπκβνπιεχεη γηα ην πψο λα πξνθπιάζζσ ηνλ,856 εαπηφ κνπ απφ ηηο αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο ν θαξκαθνπνηφο κνπ θξνληίδεη λα κε ζπκβνπιεχεη γηα ηα θαξκαθά κνπ,868 αθφκα θαη αλ δελ έρσ ζρεηηθέο εξσηήζεηο γηα απηά "ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε πξνθπιάζζεη ψζηε λα κελ δεκηνπξγεζεί,882 πξφβιεκα απφ ηε ιήςε θαη άιισλ θαξκάθσλ, ν θαξκαθνπνηφο κνπ πξνζπαζεί λα κε πείζεη γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ησλ,723 θαξκάθσλ κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ θάλεη εκβνιηαζκνχο,420 Extraction Method: Principal Component Analysis. a. 1 components extracted. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ εμήρζε έλαο παξάγνληαο ηνλ νπνίν νλνκάζακε «πκβνπιεπηηθφ Ρφιν ηνπ Φαξκαθνπνηνχ», ν νπνίνο εξκήλεπζε ην 59,255% ηεο παξαηεξνχκελεο δηαθχκαλζεο θαη αθνξνχζε: - ηηο ζπκβνπιέο ηνπ γηα ηνπο ηξφπνπο πξνθχιαμεο απφ ηπρφλ αλεπηζχκεηεο ελέξγεηεο ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο πνπ ιακβάλεη, - ηελ ελεκέξσζε γηα ηηο ζεξαπεπηηθέο ηδηφηεηεο ησλ θαξκάθσλ αθφκα θαη φηαλ δελ ππάξρνπλ ζρεηηθέο απνξίεο, - ηελ πξνζπάζεηα ηνπ θαξκαθνπνηνχ λα πείζεη γηα ηελ αλαγθαηφηεηα ησλ θαξκάθσλ. Πίνακαρ 5.18: Factor analysis ζηην Ομάδα επυηήζευν Q2 Total Variance Explained Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings Rotation Sums of Squared Loadings Component Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % 1 3,277 54,615 54,615 3,277 54,615 54,615 3,270 54,501 54, ,043 17,386 72,001 1,043 17,386 72,001 1,050 17,500 72,001 3,641 10,691 82,692 4,452 7,534 90,225 5,363 6,044 96,270 6,224 3, ,000 Extraction Method: Principal Component Analysis. 60

61 Rotated Component Matrix a Component 1 2 ν θαξκαθνπνηφο κνπ ελδηαθέξεηαη λα,772,186 ζπλεξγαζηεί καδί κνπ γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηεο πγείαο κνπ "ν θαξκαθνπνηφο κνπ εθθξάδεη ηελ,801 -,076 επηζπκία λα κε βνεζήζεη λα δηαρεηξηζηψ ηα θάξκαθά κνπ "ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε ξσηά,835 -,044 πξνθεηκέλνπ λα είλαη ζίγνπξνο φηη ζα ρξεζηκνπνηήζσ ζσζηά ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή ν θαξκαθνπνηφο κνπ εθθξάδεη ηελ,887,025 επηζπκία λα κε βνεζήζεη λα δηαρεηξηζηψ ηηο αλεζπρίεο κνπ γηα ηα θάξκαθα πνπ ιακβάλσ ν θαξκαθνπνηφο κνπ ιέεη πάληα πσο -,025,978 έρσ δίθην ν θαξκαθνπνηφο κνπ πξνηείλεη λα,740 -,226 επηζθεθηψ έλα γηαηξφ φηαλ ρξεηάδεηαη Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. a. Rotation converged in 3 iterations. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ εμήρζεζαλ δχν παξάγνληεο εθ ησλ νπνίσλ ν έλαο αθνξά κφλν ζε κηα εξψηεζε ελψ ηνλ ηζρπξφ παξάγνληα ηνλ νλνκάζακε «Τπεπζπλφηεηα ηνπ Φαξκαθνπνηνχ», ν νπνίνο εξκήλεπζε ην 54,501% ηεο παξαηεξνχκελεο δηαθχκαλζεο θαη αθνξνχζε: - ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ηνπ θαξκαθνπνηνχ λα δηαρεηξηζηεί ηηο αλεζπρίεο ηνπ, ξσηψληαο γηα ηνλ ηξφπν ρξήζεο ηεο ζπληαγήο ηνπ, δείρλνληαο επηζπκία λα ζπλεξγαζηεί είηε ζηε δηαρείξηζε ηνπο είηε ζε φπνην άιιν πξφβιεκα ζρεηίδεηαη κε ηε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηνπ αζζελή. - ηε ζπκβνπιή ηνπ γηα επίζθεςε ηνπ αζζελνχο ζε έλα γηαηξφ φηαλ απφ ηελ επηζηεκνληθή ηνπ γλψζε ην θξίλεη αλαγθαίν. 61

62 Πίνακαρ 5.19: Factor analysis ζηην Ομάδα επυηήζευν Q3 Total Variance Explained Compone Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings nt Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % 1 3,496 49,937 49,937 3,496 49,937 49,937 2,971 13,874 63,812 3,920 13,145 76,957 4,563 8,039 84,996 5,432 6,168 91,164 6,343 4,900 96,064 7,276 3, ,000 Extraction Method: Principal Component Analysis. Component Matrix a Component 1 ν θαξκαθνπνηφο κνπ δείρλεη αλεζπρία,838 γηα ηηο αλάγθεο κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε αθνχεη φηαλ,735 έρσ κηα εξψηεζε ζρεηηθή κε ην θάξκαθν. ν θαξκαθνπνηφο κνπ ξσηάεη ηε,839 γλψκε κνπ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο πνπ παίξλσ ν θαξκαθνπνηφο κνπ παξέρεη κηα,821 ιεπηνκεξή εμήγεζε ηνπ ηξφπνπ δξάζεο ησλ θαξκάθσλ ν θαξκαθνπνηφο κνπ είλαη,810 πξνζεθηηθφο κε ηελ θαξκαθεπηηθή αγσγή κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ δίλεη ηα,344 θάξκαθα πνπ αλαγξάθνληαη ζηε ζπληαγή κνπ κηιάσ κε ην θαξκαθνπνηφ κνπ αθφκε,319 θαη γηα ζέκαηα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα θέξνπλ θάπνηνλ ζε ακεραλία Extraction Method: Principal Component Analysis. a. 1 components extracted. 62

63 Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ εμήρζε έλαο παξάγνληαο ηνλ νπνίν νλνκάζακε «Δλδηαθέξνλ ηνπ Φαξκαθνπνηνχ», ν νπνίνο εξκήλεπζε ην 49,937% ηεο παξαηεξνχκελεο δηαθχκαλζεο θαη αθνξνχζε: - ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο πνπ ιακβάλεη ν αζζελήο, - ηελ αλεζπρία ηνπ γηα ηηο αλάγθεο πνπ πξνθχπηνπλ εμαηηίαο ηνπ δηαβήηε, - ηελ ιεπηνκεξή εμήγεζε πξνο ηνλ αζζελή γηα ηε δξάζε ησλ θαξκάθσλ πνπ ρνξεγνχληαη, - ηελ πξνζνρή πνπ επηδεηθλχεη θαηά ην ρξφλν πνπ εηνηκάδεη ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή ηνπ αζζελή Ρόλορ Αζθενή Οη εξσηήζεηο ηεο ελφηεηαο απηήο ζρεηίδνληαη κε ηελ άπνςε ηνπ αζζελή ζρεηηθά κε ηα αηζζήκαηα πνπ έρεη πξνο ην θαξκαθνπνηφ, ηελ εκπηζηνζχλε πνπ ηνπ δείρλεη θαη ην αίζζεκα επζχλεο πνπ επηδεηθλχεη φηαλ εθνδηάδεηαη ηελ θαξκαθεπηηθή αγσγή ηνπ. Ζ ζηαζεξά α ηνπ Cronbach γηα ην παξάγνληα ηνπ Ρφινπ ηνπ Αζζελνχο είλαη 0,865 φπσο έδεημε ε δνθηκή αμηνπηζηίαο (reliability test). Ζ αλάιπζε παξαγφλησλ γηα ηηο ηξείο νκάδεο εξσηήζεσλ πνπ αθνξνχλ ην ξφιν ηνπ αζζελή (Q4,Q5,Q6), θαίλεηαη ζηνπο πίλαθεο 5.20 έσο 5.22 θαη πεξηγξάθεηαη παξαθάησ: Πίνακαρ 5.20: Factor analysis ζηην Ομάδα επυηήζευν Q4 Total Variance Explained Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings Rotation Sums of Squared Loadings Component Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % 1 3,785 47,307 47,307 3,785 47,307 47,307 2,861 35,764 35, ,310 16,370 63,677 1,310 16,370 63,677 2,233 27,914 63,677 3,957 11,958 75,635 4,718 8,972 84,608 5,469 5,860 90,468 6,365 4,557 95,025 7,279 3,482 98,507 8,119 1, ,000 Extraction Method: Principal Component Analysis. 63

64 Rotated Component Matrix a Component 1 2 θξαηάσ ην θαξκαθνπνηφ κνπ κέρξη ζήκεξα παξά ηηο,708,257 φπνηεο αιιαγέο έρνπλ παξνπζηαζζεί ζηελ πγεία κνπ ζα έιεγα ζην θαξκαθνπνηφ κνπ γηα ηα θπηηθά θάξκαθα,201,774 πνπ παίξλσ καδί κε ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή κνπ ζα έιεγα ζην θαξκαθνπνηφ κνπ φηη παίξλσ κε -,043,895 ζπληαγνγξαθνχκελα θάξκαθα ζα ήζεια λα πσ ζην θαξκαθνπνηφ κνπ νπνηαδήπνηε,643,469 παξελέξγεηα είρα απφ ηα θάξκαθά κνπ ζα έιεγα ζην θαξκαθνπνηφ κνπ γηα νπνηαδήπνηε,597,510 αιιεξγία εκθάληδα εμαηηίαο ησλ θαξκάθσλ κνπ ζα ελεκέξσλα ηνλ θαξκαθνπνηφ κνπ αλ έπαηξλα ηα,451,531 θάξκαθά κνπ απφ άιιν θαξκαθείν ζα έιεγα ζην θαξκαθνπνηφ κνπ νηηδήπνηε κε,793,063 απαζρνιεί ζα έιεγα ζην θαξκαθνπνηφ κνπ νπνηνδήπνηε δήηεκα,845,003 πξνέθππηε ζρεηηθά κε ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ δηαβήηε κνπ Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. a. Rotation converged in 3 iterations. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ εμήρζεζαλ δχν παξάγνληεο νη νπνίνη εξκήλεπζαλ ην 63,677% ηεο παξαηεξνχκελεο δηαθχκαλζεο, εθ ησλ νπνίσλ ν δεχηεξνο δελ ζεσξήζεθε ζεκαληηθφο αθνχ νη δχν εξσηήζεηο παξνπζηάδνπλ ζεηηθή θφξηηζε θαη ζηνλ πξψην παξάγνληα, ελψ ε ηξίηε παξνπζηάδεη αξλεηηθή θφξηηζε ζην πξψην παξάγνληα (παξφια απηά ιφγσ ηεο θαιήο αμηνπηζηίαο ηεο νκάδαο εξσηήζεσλ θαη ηεο ζεσξίαο, ε εξψηεζε απηή δηαηεξήζεθε ζηελ αξρηθή ηεο ζέζε). Σνλ πξψην παξάγνληα ηνλ νλνκάζακε «Δκπηζηνζχλε ηνπ Αζζελνχο» θαη αθνξνχζε: - ηελ ελεκέξσζε ηνπ θαξκαθνπνηνχ, γηα νπνηαδήπνηε δήηεκα πξνέθππηε ζηελ πγεία ηνπο, εμαηηίαο ηνπ δηαβήηε, - ηελ ελεκέξσζε ηνπ θαξκαθνπνηνχ γηα ηε ιήςε κε ζπληαγνγξαθνχκελσλ ή θπηηθψλ θαξκάθσλ καδί κε ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή, - ηελ παξακνλή ζηνλ ίδην θαξκαθνπνηφ παξά ηηο φπνηεο αιιαγέο ζηελ πγεία ηνπο, - ηελ ελεκέξσζε ηνπ θαξκαθνπνηνχ ηνπο γηα φπνην δήηεκα πξνθχςεη ζηελ πγεία ηνπο εμαηηίαο ηεο ρξφληαο πάζεζήο ηνπο. 64

65 Πίνακαρ 5.21: Factor analysis ζηην Ομάδα επυηήζευν Q5 Total Variance Explained Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings Rotation Sums of Squared Loadings Component Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % 1 2,658 37,971 37,971 2,658 37,971 37,971 2,642 37,747 37, ,260 18,005 55,977 1,260 18,005 55,977 1,222 17,454 55, ,016 14,519 70,496 1,016 14,519 70,496 1,071 15,295 70,496 4,793 11,325 81,821 5,541 7,727 89,548 6,445 6,361 95,909 7,286 4, ,000 Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotated Component Matrix a Component ζπλεξγάδνκαη κε ην θαξκαθνπνηφ,785,151 -,105 κνπ γηα ηνλ ηξφπν πνπ ιακβάλσ ηα θαξκαθά κνπ θξνληίδσ λα παίξλσ φηη,391 -,064,723 ζπληαγνγξαθεί ν γηαηξφο κνπ ψζηε λα κελ μεκέλσ απφ θάξκαθα εθθξάδσ ηελ επηζπκία ζην,633,572 -,154 θαξκαθνπνηφ κνπ φηη ζα ήζεια λα κε βνεζήζεη λα αληηκεησπίζσ ηα πξνβιήκαηα ηεο πγείαο κνπ" αλ δελ θαηαιαβαίλσ θάηη ζρεηηθά κε,807 -,123,207 ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή κνπ ξσηάσ ην θαξκαθνπνηφ κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε ελεκεξψλεη,838 -,080,010 γηα ην ζσζηφ ηξφπν ρξήζεο ησλ θαξκάθσλ κνπ ε ζρέζε κε ην γηαηξφ κνπ επεξεάδεη -,082,893,150 ηε ζρέζε κνπ κε ην θαξακαθνπνηφ έρσ κεγαιχηεξε εκπηζηνζχλε ζην -,335,221,669 γηαηξφ κνπ απφ φηη ζην θαξκαθνπνηφ κνπ Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. 65

66 Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ εμήρζεζαλ ηξείο παξάγνληεο νη νπνίνη εξκήλεπζαλ ην 70,496% ηεο παξαηεξνχκελεο δηαθχκαλζεο εθ ησλ νπνίσλ ν δεχηεξνο θαη ν ηξίηνο δελ ζεσξήζεθαλ ζεκαληηθνί αθνχ νη δχν εξσηήζεηο παξνπζηάδνπλ αξλεηηθή θφξηηζε ζηνλ πξψην παξάγνληα, ελψ ε ηξίηε παξνπζηάδεη ζεηηθή θφξηηζε ζην πξψην παξάγνληα (παξφια απηά ιφγσ ηεο θαιήο αμηνπηζηίαο ηεο νκάδαο εξσηήζεσλ θαη ηεο ζεσξίαο νη εξσηήζεηο απηέο δηαηεξήζεθαλ ζηελ αξρηθή ηνπο ζέζε). Σνλ πξψην παξάγνληα ηνλ νλνκάζακε «Τπεπζπλφηεηα ηνπ Αζζελνχο», θαη αθνξνχζε: - ηε ζπλεξγαζία ηνπο καδί ηνπ γηα ην ηξφπν ιήςεο ησλ θαξκάθσλ ηνπο, - ηελ ελεκέξσζε ηνπο γηα ην ζσζηφ ηξφπν ρξήζεο ησλ θαξκάθσλ ηνπο, - ηελ επίιπζε ησλ φπνησλ απνξηψλ ηνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αζζέλεηα ηνπ δηαβήηε, - ην πφζν επεξεάδεη ε ζρέζε κε ην γηαηξφ πνπ παξαθνινπζεί ηελ εμέιημε ηεο πγείαο ηνπο, ηε ζρέζε ηνπο ή ηελ εκπηζηνζχλε ηνπο ζην θαξκαθνπνηφ απφ ηνλ νπνίν εθνδηάδνληαη ηε ζπληαγή ηνπο. Πίνακαρ 5.22: Factor analysis ζηην Ομάδα επυηήζευν Q6 Total Variance Explained Compone Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings nt Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % 1 2,562 42,708 42,708 2,562 42,708 42,708 2,990 16,499 59,207 3,848 14,135 73,342 4,682 11,363 84,705 5,585 9,743 94,448 6,333 5, ,000 Δxtraction Method: Principal Component Analysis. 66

67 Component Matrix a Component 1 αλ είρα κηα εξψηεζε ζρεηηθά κε ηε,486 θαξκαθά κνπ ζα είρα ηελ απαίηεζε απφ ην θαξκαθνπνηφ κνπ λα ηε ζπδεηήζεη καδί κνπ αλ ν θαξκαθνπνηφο κνπ είλαη,748 απαζρνιεκέλνο ζα πεξηκέλσ λα ηειεηψζεη γηα λα ζπδεηήζσ καδί ηνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ έρεη πάληα,619 απνζέκαηα ησλ θαξκάθσλ κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ πξνζέρεη πάληα,829 ηη έρσ λα πψ ν θαξκαθνπνηφο κνπ δηαηεξεί αξρεία,502 ζρεηηθά κε ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ εηνηκάδεη,667 γξήγνξα ηε ζπληαγή κνπ Extraction Method: Principal Component Analysis. a. 1 components extracted. Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ εμήρζε έλαο παξάγνληαο ηνλ νπνίν νλνκάζακε «Δπηθνηλσλία ηνπ Αζζελνχο», ν νπνίνο εξκήλεπζε ην 42,708% ηεο παξαηεξνχκελεο δηαθχκαλζεο θαη αθνξνχζε : - ηελ πξνζνρή πνπ επηδεηθλχεη ν θαξκαθνπνηφο ζε απηά πνπ ιέεη ν αζζελήο θαη ζρεηίδνληαη κε ην πξφβιεκα ηεο πγείαο ηνπ, - ηε γξήγνξε εηνηκαζία ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο θαη ε άκεζε εμππεξέηεζε, - ηελ ππνκνλή ηνπ πξνθεηκέλνπ λα ζπδεηήζεη έλα ζέκα ηεο πγείαο ηνπ Διαπποζυπικέρ σέζειρ Οη εξσηήζεηο ηεο ελφηεηαο απηήο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ζρεηίδνληαλ κε ηελ δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία ηνπ αζζελή κε δηαβήηε κε ην θαξκαθνπνηφ ηνπ. Ζ ζηαζεξά α ηνπ Cronbach γηα ην παξάγνληα ησλ Γηαπξνζσπηθψλ ρέζεσλ κεηαμχ Αζζελνχο θαη Φαξκαθνπνηνχ είλαη 0,831 φπσο έδεημε ε δνθηκή αμηνπηζηίαο. 67

68 Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ εμήρζεζαλ δχν παξάγνληεο νη νπνίνη εξκήλεπζαλ ην 58,035% ηεο παξαηεξνχκελεο δηαθχκαλζεο εθ ησλ νπνίσλ ν δεχηεξνο δελ ζεσξήζεθε ζεκαληηθφο αθνχ νη ηέζζεξηο εξσηήζεηο παξνπζηάδνπλ ζεηηθή θφξηηζε θαη ζηνλ πξψην παξάγνληα (παξφια απηά ιφγσ ηεο θαιήο αμηνπηζηίαο ηεο νκάδαο εξσηήζεσλ θαη ηεο ζεσξίαο νη εξσηήζεηο απηέο δηαηεξήζεθαλ ζηελ αξρηθή ηνπο ζέζε). Σνλ πξψην παξάγνληα ηνλ νλνκάζακε «Γηαπξνζσπηθέο ρέζεηο Αζζελνχο- Φαξκαθνπνηνχ», θαη αθνξνχζε: - ηελ επγεληθή ζπκπεξηθνξά ηνπ θαξκαθνπνηνχ, - ηε κεηαμχ ηνπο ζπλνκηιία φηαλ αζζελήο επηζθέπηεηαη ην θαξκαθείν - ηελ ελεκέξσζή ηνπ απφ δηάθνξα θπιιάδηα πνπ ππάξρνπλ ζην ρψξν ηνπ θαξκαθείνπ. Πίνακαρ 5.23: Factor analysis ζηην Ομάδα επυηήζευν Q7 Total Variance Explained Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings Rotation Sums of Squared Loadings Component Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % 1 4,055 45,055 45,055 4,055 45,055 45,055 2,912 32,360 32, ,168 12,979 58,035 1,168 12,979 58,035 2,311 25,674 58,035 3,999 11,095 69,130 4,732 8,134 77,264 5,548 6,088 83,353 6,500 5,557 88,910 7,406 4,507 93,416 8,321 3,566 96,982 9,272 3, ,000 Extraction Method: Principal Component Analysis. 68

69 Rotated Component Matrix a Component 1 2 ν θαξκαθνπνηφο κνπ ιέεη " γεηά ζνπ",799,190 φηαλ επηζθέπηνκαη ην θαξκαθείν ν θαξκαθνπνηφο κνπ ειέγρεη ηε,745,144 ζπληαγή κνπ φηαλ είλαη έηνηκε ν θαξκαθνπνηφο κνπ ζα μεθηλήζεη κηα,797,302 ζπλνκηιία καδί κνπ φηαλ είκαη ζην θαξκαθείν ν θαξκαθνπνηφο κνπ κε ραηξεηάεη,744,164 πίζσ απν ηνλ πάγθν θαη παίξλεη ηε ζπληαγή κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ δίλεη θπιιάδηα,447,381 κε ζέκαηα πγείαο πνπ ππάξρνπλ ζην θαξκαθείν ν θαξκαθνπνηφο κνπ ειέγρεη ηε πίεζε,277,624 ηνπ αηκαηφο κνπ φηαλ ην δεηήζσ ν θαξκαθνπνηφο κνπ ειέγρεη ην,055,863 ζάθραξν ηνπ αίκαηνο φηαλ ην δεηήζσ ν θαξκαθνπνηφο κνπ αληηκεησπίδεη,218,769 ζπλεζηζκέλεο αζζέλεηεο θαη θνηλνχο ηξαπκαηηζκνχο αθνινπζψ πάληα ηηο ζπκβνπιέο ηνπ,451,515 θαξκαθνπνηνχ κνπ Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. a. Rotation converged in 3 iterations. Πίνακαρ 5.24: Factor analysis ζηιρ Ομάδερ επυηήζευν Q1,Q2,Q3,Q4,Q5,Q6,Q7 πλνιηθά παξαηεξήζεθαλ δέθα παξάγνληεο εθ ησλ νπνίσλ νη ηξείο πξψηνη παξάγνληεο είλαη ζεκαληηθνί θαη αληηζηνηρνχλ ζηηο ηξείο πξψηεο ζεκαηηθέο ελφηεηεο ησλ εξσηήζεσλ, ελψ νη ππφινηπνη δελ παξνπζίαζαλ θάπνηα ζεκαληηθφηεηα. 69

70 Component Επώηηζη Q1.1,770,121,030,019,064,100,058,024 -,002,154 Q1.2,809,009,050,022,019,144 -,073,015,041,147 Q1.3,845,023,025,048,156,052,126,047,049,113 Q1.4,562 -,021,266 -,024 -,005,115,226 -,133,253,046 Q1.5,268 -,131,620,113,043 -,069 -,036,345,136,169 Q2.1,606,204,339,014,010 -,182,171,105 -,114 -,251 Q2.2,698,131 -,020,217,167,034,177 -,013 -,088 -,008 Q2.3,785,039,155,064,141,035 -,137,102 -,109 -,020 Q2.4,803,150,113,149,116 -,034 -,105,097 -,161 -,132 Q2.5 -,112,236 -,032 -,016,129,169 -,105 -,002,221 -,680 Q2.6,662,144,109,035,343 -,123 -,066,057,006,056 Q3.1,720,259,233,081 -,047 -,007,168 -,006,123 -,076 Q3.2,595,119,045,313,048 -,217,173,051,255 -,014 Q3.3,692,080,423,048 -,020 -,117,174,087,091 -,126 Q3.4,740,166,013,138 -,043,023,231,145 -,167,140 Q3.5,617,113,095,100,085 -,035,391,175 -,021,183 Q3.6,135,072 -,096,737 -,039 -,098,062 -,087,109,052 Q3.7,224,233 -,199,170 -,258,496,018,301,044 -,019 Q4.1,421,333,321,014 -,049,311,161,267 -,061,164 Q4.2,304,175,002,012,122,183,101,758 -,026,142 Q4.3 -,047,265,053 -,050,045 -,018,000,825,019 -,122 Q4.4,329,751,059,126,187 -,041 -,016,172 -,088 -,131 Q4.5,311,728,060,092,232 -,095,065,203 -,113 -,092 Q4.6,041,623,152,014 -,016,200,081,321,048 -,047 Q4.7,226,543,283 -,026 -,034,470,037 -,041,096,017 Q4.8,565,308,422 -,070 -,103,250,208 -,029 -,017,006 Q5.1,675,297,239,087 -,075,124,149,043 -,044,171 Q5.2,065 -,034,125,768,009,140,106,099 -,094 -,116 Q5.3,371,399,381,037 -,076,383,211,058 -,144 -,177 Q5.4,383,112,082,383,148 -,111,529,021 -,219 -,050 Q5.5,595,326,063,150,246 -,081,331,034 -,141 -,020 Q5.6 -,114,017 -,038 -,048,231,805 -,012,056,061 -,100 Q5.7 -,186 -,134,072,055,115,041 -,071,054,769 -,145 Q6.1,102,005,089 -,054,753,090,140,038,152 -,081 Q6.2,315,340 -,002,060,420 -,016,501,146 -,037,073 Q6.3,131 -,168,037,413,209,206,520,111,125,120 Q6.4,465,338,110,072,354,100,346 -,006,242,209 Q6.5,530,038,283,116,024,327,155 -,116 -,186 -,058 Q6.6,153,301,034,424,115,083,320 -,200,431,072 Q7.1,142,193,282,620,371 -,098,002 -,030,034,297 Q7.2,247,209,154,427,316,043,034,007,232,441 Q7.3,425,433,219,314,345,106,149 -,028,042,213 Q7.4,187,220,140,347,704,069,046,101 -,030 -,022 Q7.5,547,405,164,138,027,189 -,182,048 -,214,154 Q7.6,033,071,628,363,335 -,145,027 -,008 -,043 -,202 Q7.7,133,163,767,000,106 -,064 -,026 -,067,120 -,020 Q7.8,319,178,664 -,047,115,214,032,057 -,108,153 Q7.9,344,245,466,200 -,052,122,350 -,109,013,216 70

71 5.3.4 σέζειρ Ποιόηηηαρ- Αξιοπιζηία Απφ ηελ αλάιπζε ησλ εξσηήζεσλ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ ζπκπιεξψζεθε, αλαδείρζεθε φηη γηα ηνλ αζζελή κε δηαβήηε έρεη ζεκαληηθή εζσηεξηθή αμία εμαηηίαο ηεο ρξφληαο πάζεζήο ηνπ, ε ζρέζε ηνπ κε ην θαξκαθνπνηφ απφ ηνλ νπνίν εθνδηάδεηαη ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή ηνπ. Ζ ζηαζεξά α ηνπ Cronbach γηα ηεn Πνηφηεηα ηεο ρέζεο θαη ηελ Αμηνπηζηία κεηαμχ ηνπ αζζελή θαη ηνπ θαξκαθνπνηνχ είλαη 0,908 φπσο έδεημε ε δνθηκή αμηνπηζηίαο. Πίνακαρ 5.25: Factor analysis ζηην Ομάδα επυηήζευν Q8 Total Variance Explained Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared Loadings Rotation Sums of Squared Loadings Component Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % Total % of Variance Cumulative % 1 9,963 45,286 45,286 9,963 45,286 45,286 5,729 26,040 26, ,167 9,851 55,137 2,167 9,851 55,137 5,212 23,691 49, ,447 6,578 61,715 1,447 6,578 61,715 2,480 11,271 61, ,270 5,774 67,489 1,270 5,774 67,489 1,427 6,488 67,489 5,917 4,169 71,658 6,779 3,542 75,200 7,679 3,085 78,286 8,605 2,751 81,036 9,598 2,719 83,755 10,523 2,377 86,132 11,461 2,097 88,229 12,434 1,973 90,201 13,381 1,733 91,934 14,317 1,442 93,377 15,280 1,271 94,647 16,240 1,089 95,736 17,197,897 96,634 18,196,892 97,526 19,186,845 98,371 20,152,693 99,063 21,115,523 99,586 22,091, ,000 Extraction Method: Principal Component Analysis. 71

72 Rotated Component Matrix a Component ν θαξκαθνπνηφο κνπ είλαη αμηφπηζηνο,569,525,014 -,111 ν θαξκαθνπνηφο κνπ εηδνπνηεί πάληα ηνλ γηαηξφ κνπ φηαλ ππάξρεη θάπνηα,096,843,003 -,052 αζάθεηα ζηελ ζπληαγή κνπ "ειπίδσ φηη ν θαξκαθνπνηφο κνπ ζα εηδνπνηήζεη ην γηαηξφ κνπ γηα ηπρφλ,063,824,219 -,042 πξνβιήκαηα πνπ κπνξνχλ πξνθχςνπλ ππάξρνπλ θνξέο πνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ θαίλεηαη αλεηιηθξηλήο,017 -,204 -,230,801 ν θαξκαθνπνηφο κνπ ηνπνζεηεί πάληα πξψηα ην ζπκθέξνλ κνπ,260,585,351,132 είκαη ηθαλνπνηεκέλνο απφ ην θαξκαθνπνηφ κνπ,643,548,177 -,130 ν θαξκαθνπνηφο κνπ παξέρεη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε,511,586,394,096 θαξκαθεπηηθή αγσγή κνπ ζεσξψ αμηφινγεο ηηο ππεξεζίεο πνπ κνπ παξέρεη ν θαξκαθνπνηφο κνπ,525,590,361,024 ζεσξψ φηη ε πξνζνρή πνπ κνπ δείρλεη ν θαξκαθνπνηφο κνπ είλαη πάξα πνιχ,455,609,445,043 ζεκαληηθή ν θαξκαθνπνηφο κνπ ζα παξαδερζεί έλα ιάζνο πνπ έγηλε θαηά ηε ρνξήγεζε,487,542,243,013 ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο ην πεξηβάιινλ ηνπ θαξκαθείνπ πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο πγηεηλήο,812 -,028,087,057 ν θαξκαθνπνηφο κνπ δεκνζηνπνηεί ηηο επαίζζεηεο ηαηξηθέο πιεξνθνξίεο ηεο -,203,132,182,687 αζζελείαο κνπ ν θαξκαθνπνηφο ζέηεη ηελ πγεία κνπ πάλσ απφ ην θφζηνο ηνπ θαξκάθνπ θαη,173,145,795 -,218 ηνπ θέξδνπο πνπ έρεη απφ απηά ν θαξκαθνπνηφο κνπ πξνζθέξεη θάξκαθα θαιήο πνηφηεηαο,699,063,296,018 ν θαξκαθνπνηφο κνπ επεξεάδεη ηελ απνθαζή κνπ γηα ηελ αλάγθε ιήςεο,088,184,750,131 ησλ θαξκάθσλ κνπ ν θαξκαθνπνηφο κνπ έρεη ηελ εκπηζηνζχλε κνπ,617,391,381 -,119 ν θαξκαθνπνηφο κνπ είλαη πιήξσο θαηαξηηζκέλνο κε ην αληηθείκελν ηεο,784,217 -,021 -,086 δνπιεηάο ηνπ είλαη επγεληθφο,692,305 -,072 -,196 ζπλεξγάδεηαη κε ην γηαηξφ κνπ,110,813 -,004 -,027 ν θαξκαθνπνηφο κνπ δελ κε παξαπιαλά πνηέ γηα ηίπνηε,644,361,212 -,070 είκαη ζίγνπξνο κε ην θαξκαθνπνηφ κνπ,699,570,157 -,108 ν θαξκαθνπνηφο κνπ δελ θάλεη θάηη παξάλνκν ή αλήζηθν,560 -,138,370 -,323 Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. a. Rotation converged in 6 iterations. 72

73 Απφ ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ εμήρζεζαλ ηέζζεξεηο παξάγνληεο νη νπνίνη εξκήλεπζαλ ην 67,489% ηεο παξαηεξνχκελεο δηαθχκαλζεο εθ ησλ νπνίσλ ν ηξίηνο θαη ν ηέηαξηνο δελ ζεσξήζεθαλ ζεκαληηθνί αθνχ νη δχν εξσηήζεηο παξνπζηάδνπλ ζεηηθή θφξηηζε ζηνλ πξψην παξάγνληα, ελψ ε ηξίηε παξνπζηάδεη αξλεηηθή θφξηηζε ζην πξψην παξάγνληα (παξφια απηά ιφγσ ηεο θαιήο αμηνπηζηίαο ηεο νκάδαο εξσηήζεσλ θαη ηεο ζεσξίαο νη εξσηήζεηο απηέο δηαηεξήζεθαλ ζηελ αξρηθή ηνπο ζέζε). Σνλ πξψην παξάγνληα ηνλ νλνκάζακε «Ηθαλνπνίεζε ηνπ Αζζελνχο», θαη αθνξνχζε: - ηελ ηθαλνπνίεζε πνπ ιακβάλεη ν αζζελήο απφ ηηο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξεη ν θαξκαθνπνηφο ηνπ - ηελ πξνζνρή πνπ δείρλεη ν θαξκαθνπνηφο ζε απηφλ παξαδερφκελνο αθφκα θαη ηπρφλ ιάζε πνπ κπνξεί λα γίλνπλ θαηά ηε ρνξήγεζε ηεο θαξκαθεπηηθήο αγσγήο ηνπ, ηνπνζεηψληαο ην ζπκθέξνλ ηνπ αζζελή πξψηα απφ φια. Σν δεχηεξν παξάγνληα ηνλ νλνκάζακε «Δκπηζηνζχλε ηνπ Αζζελνχο», θαη αθνξνχζε: - ηελ αμηνπηζηία ηνπ θαξκαθνπνηνχ, ηελ ελεκέξσζε απφ απηφλ ηνπ γηαηξνχ ηνπ ζε ηπρφλ πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηαζζνχλ ζηελ πγεία ηνπ αζζελή ή ελεκέξσζή ηνπ φηαλ ππάξρεη αζάθεηα ζρεηηθά κε ηε ρνξήγεζε ηεο ζπληαγήο ηνπ, - ηελ εκπηζηνζχλε πνπ δείρλεη ν αζζελήο ζην θαξκαθνπνηφ, αθνχ δελ ηνλ παξαπιαλά, είλαη θαηαξηηζκέλνο κε ην αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο ηνπ, παξέρνληαο θαιήο πνηφηεηαο θάξκαθα, ζπλεξγαδφκελνο κε ην γηαηξφ ηνπ αζζελή γηα απηφ, ηνπνζεηψληαο ηελ πγεία ηνπ αζζελή πην πάλσ απφ ην θφζηνο θαη ην θέξδνο πνπ έρεη απφ ηα θάξκαθα, - ηε κε αλαθνίλσζε ησλ επαίζζεησλ ηαηξηθψλ πιεξνθνξηψλ πνπ γλσξίδεη γηα ηελ αζζέλεηα ηνπ σεζιακή Δέζμεςζη Ζ ζηαζεξά α ηνπ Cronbach γηα ηε δέζκεπζε κεηαμχ ηνπ αζζελή θαη ηνπ θαξκαθνπνηνχ είλαη 0,640 φπσο έδεημε ε δνθηκή αμηνπηζηίαο. Ο πίλαθαο ζπζρεηίζεσλ ηεο νκάδαο εξσηήζεσλ γηα ηε δέζκεπζε παξαηίζεηαη παξαθάησ (πίλαθαο 5.26) θαη αλέδεημε πςειφ βαζκφ ζπζρέηηζεο κεηαμχ αξθεηψλ παξαγφλησλ δίλνληαο ην έλαπζκα γηα πεξαηηέξσ έξεπλα. 73

74 Πίνακαρ 5.26: σεζιακή Δέζμεςζη Πίνακαρ ζςζσεηίζευν Correlations Q9.1 Q9.2 Q9.3 Q9.4 Q9.5 Q9.6 Q9.7 Q9.8 Q9.1 Pearson Correlation 1,368 ** -,348 **,398 ** -,405 ** -,081 -,033,057 Sig. (2-tailed),000,000,000,000,368,715,528 N Q9.2 Pearson Correlation,368 ** 1 -,368 **,358 ** -,326 ** -,038 -,001,229 * Sig. (2-tailed),000,000,000,000,672,993,010 N Q9.3 Pearson Correlation -,348 ** -,368 ** 1 -,303 **,619 **,133,193 * -,053 Sig. (2-tailed),000,000,001,000,141,031,554 N Q9.4 Pearson Correlation,398 **,358 ** -,303 ** 1 -,362 ** -,093 -,241 **,153 Sig. (2-tailed),000,000,001,000,301,007,088 N Q9.5 Pearson Correlation -,405 ** -,326 **,619 ** -,362 ** 1,146,181 * -,082 Sig. (2-tailed),000,000,000,000,104,043,362 N Q9.6 Pearson Correlation -,081 -,038,133 -,093,146 1,291 **,102 Sig. (2-tailed),368,672,141,301,104,001,258 N Q9.7 Pearson Correlation -,033 -,001,193 * -,241 **,181 *,291 ** 1,140 Sig. (2-tailed),715,993,031,007,043,001,119 N Q9.8 Pearson Correlation,057,229 * -,053,153 -,082,102,140 1 Sig. (2-tailed),528,010,554,088,362,258,119 N Q9.9 Pearson Correlation,159,191 * -,042,027 -,092 -,004,187 *,337 ** Sig. (2-tailed),077,033,645,768,306,964,036,000 N Q9.10 Pearson Correlation,393 **,472 ** -,279 **,450 ** -,247 **,078 -,165,326 ** Sig. (2-tailed),000,000,002,000,005,385,066,000 N Q9.11 Pearson Correlation,259 **,360 ** -,215 *,347 ** -,262 **,071 -,044,219 * Sig. (2-tailed),004,000,016,000,003,432,626,014 N Q9.12 Pearson Correlation,052,280 ** -,093,032 -,072,359 **,206 *,150 Sig. (2-tailed),566,002,302,722,426,000,021,096 N Q9.13 Pearson Correlation,019,364 ** -,169,070 -,118,195 *,024,181 * Sig. (2-tailed),834,000,059,435,191,029,791,043 N Q9.14 Pearson Correlation,120,302 **,027,109 -,099,181 *,030,391 ** Sig. (2-tailed),181,001,763,227,270,044,742,000 N Q9.15 Pearson Correlation,244 **,408 ** -,219 *,359 ** -,119 -,240 ** -,264 **,099 Sig. (2-tailed),006,000,014,000,187,007,003,274 N Q9.16 Pearson Correlation,179 *,257 ** -,245 **,176 * -,187 * -,006,118,068 Sig. (2-tailed),046,004,006,049,037,948,188,448 N

75 Q9.9 Q9.10 Q9.11 Q9.12 Q9.13 Q9.14 Q9.15 Q9.16 Q9.1 Pearson Correlation,159,393 **,259 **,052,019,120,244 **,179 * Sig. (2-tailed),077,000,004,566,834,181,006,046 N Q9.2 Pearson Correlation,191 *,472 **,360 **,280 **,364 **,302 **,408 **,257 ** Sig. (2-tailed),033,000,000,002,000,001,000,004 N Q9.3 Pearson Correlation -,042 -,279 ** -,215 * -,093 -,169,027 -,219 * -,245 ** Sig. (2-tailed),645,002,016,302,059,763,014,006 N Q9.4 Pearson Correlation,027,450 **,347 **,032,070,109,359 **,176 * Sig. (2-tailed),768,000,000,722,435,227,000,049 N Q9.5 Pearson Correlation -,092 -,247 ** -,262 ** -,072 -,118 -,099 -,119 -,187 * Sig. (2-tailed),306,005,003,426,191,270,187,037 N Q9.6 Pearson Correlation -,004,078,071,359 **,195 *,181 * -,240 ** -,006 Sig. (2-tailed),964,385,432,000,029,044,007,948 N Q9.7 Pearson Correlation,187 * -,165 -,044,206 *,024,030 -,264 **,118 Sig. (2-tailed),036,066,626,021,791,742,003,188 N Q9.8 Pearson Correlation,337 **,326 **,219 *,150,181 *,391 **,099,068 Sig. (2-tailed),000,000,014,096,043,000,274,448 N Q9.9 Pearson Correlation 1,077,006,130,270 **,247 **,031,356 ** Sig. (2-tailed),395,945,149,002,006,735,000 N Q9.10 Pearson Correlation,077 1,556 **,206 *,256 **,358 **,453 **,103 Sig. (2-tailed),395,000,021,004,000,000,253 N Q9.11 Pearson Correlation,006,556 ** 1,320 **,293 **,264 **,392 **,278 ** Sig. (2-tailed),945,000,000,001,003,000,002 N Q9.12 Pearson Correlation,130,206 *,320 ** 1,606 **,132,108,421 ** Sig. (2-tailed),149,021,000,000,142,229,000 N Q9.13 Pearson Correlation,270 **,256 **,293 **,606 ** 1,296 **,257 **,448 ** Sig. (2-tailed),002,004,001,000,001,004,000 N Q9.14 Pearson Correlation,247 **,358 **,264 **,132,296 ** 1,234 **,270 ** Sig. (2-tailed),006,000,003,142,001,008,002 N Q9.15 Pearson Correlation,031,453 **,392 **,108,257 **,234 ** 1,218 * Sig. (2-tailed),735,000,000,229,004,008,015 N Q9.16 Pearson Correlation,356 **,103,278 **,421 **,448 **,270 **,218 * 1 Sig. (2-tailed),000,253,002,000,000,002,015 N

76 6. ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ ΠΡΟΣΑΕΙ 6.1 Συμπεράςματα Ζ παξνχζα έξεπλα ζθφπεπε λα δηεξεπλήζεη ηελ επίδξαζε ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο επηθνηλσλίαο ζηελ πνηφηεηα ηεο ζρέζεο θαη ηε δέζκεπζε ησλ αζζελψλ κε δηαβήηε ζην θαξκαθείν ηνπο. Όζνλ αθνξά ζηε ζπκπεξηθνξά, ην ελδηαθέξνλ θαη ην ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν ηνπ θαξκαθνπνηνχ, ε άπνςε ηνπ αζζελή κε δηαβήηε, είλαη ηδηαίηεξα θαιή ζεσξψληαο φηη, ε ππεπζπλφηεηα πνπ δείρλεη ν θαξκαθνπνηφο ζρεηηθά κε ηε πάζεζε ηνπ, ε ζπκκεηνρηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ, ην αίζζεκα επζχλεο, ε θξνληίδα θαη ε ηδηαίηεξε πξνζνρή πνπ επηδεηθλχεη γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ επηπινθψλ ή άιισλ πξνβιεκάησλ ηεο πγείαο ηνπ, είλαη πνιχ ζεκαληηθνί παξάγνληεο. Ο ζπκβνπιεπηηθφο ξφινο ηνπ θαξκαθνπνηνχ θαη ε πειαηνθεληξηθφηεηα ηεο ζρέζεο είλαη θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηε δέζκεπζε ηνπ αζζελή ζην θαξκαθείν. Οη αζζελείο πηζηεχνπλ φηη νη ίδηνη αληαπνθξίλνληαη ηθαλνπνηεηηθά ζηε ζρέζε ηνπο κε ην θαξκαθνπνηφ ηνπο αθνχ εθθξάδνπλ ηα αηζζήκαηά ηνπο πξνο απηφλ, γεληθά ηνλ εκπηζηεχνληαη θαη επηδεηθλχνπλ αίζζεκα επζχλεο φηαλ εθνδηάδνληαη ηελ θαξκαθεπηηθή αγσγή ηνπο. Ζ δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία ηνπ αζζελή κε δηαβήηε κε ην θαξκαθνπνηφ ηνπ είλαη πνιχ ζεκαληηθή παξάκεηξνο, ελψ νη αζζελείο θαίλεηαη φηη εκπηζηεχνληαη ην θαξκαθνπνηφ ηνπο θαη είλαη ηθαλνπνηεκέλνη απφ απηφλ, αλαδεηθλχνληαο δχν παξάγνληεο πνπ παξαπέκπνπλ ζε αξθεηά θαιή ζρεζηαθή πνηφηεηα. Όζνλ αθνξά ζηε δέζκεπζε ησλ αζζελψλ ζην θαξκαθείν ηνπο, ν αζζελήο κε δηαβήηε πνπ εθνδηάδεηαη ηε ζπληαγή ηνπ θάζε θνξά απφ ην ίδην θαξκαθείν είλαη ζεκαληηθά πηζαλφ λα ρξεζηκνπνηεί ην ίδην θαξκαθείν θάζε θνξά γηα ηηο κειινληηθέο ηνπ αλάγθεο θαη γηα φπνηεο άιιεο παζήζεηο πξνθχςνπλ. Ζ βνιηθή ζέζε ελφο άιινπ θαξκαθείνπ θαη νη φπνηεο νηθνλνκηθέο δηεπθνιχλζεηο κπνξεί λα δνζνχλ πξνο ηνλ αζζελή απφ έλα άιιν θαξκαθείν, δελ απνηεινχλ ηζρπξφ παξάγνληα ψζηε ν αζζελήο λα αιιάμεη ην θαξκαθείν ηνπ απφ ηε ζηηγκή πνπ ζην δηθφ ηνπ θαξκαθείν επηιχνληαη νη απνξίεο ηνπ νη νπνίεο ζρεηίδνληαη κε ηα θάξκαθα πνπ ιακβάλεη θαη είλαη ηθαλνπνηεκέλνο απφ ηελ εμππεξέηεζε. 76

77 6.2 Προτάςεισ για περαιτέρω έρευνα Πεξαηηέξσ έξεπλα απαηηείηαη πξνθεηκέλνπ λα πξνζδηνξηζζεί αλ νη παξάγνληεο πνπ αλαδείρζεθαλ ζρεηίδνληαη άκεζα θαη ζε πνην βαζκφ, ηφζν κε ηελ πνηφηεηα ηεο ζρέζεο θαξκαθνπνηνχ αζζελή, φζν θαη κε ηε δέζκεπζε ησλ αζζελψλ πνπ πάζρνπλ απφ δηαβήηε κε ην θαξκαθνπνηφ απφ ηνλ νπνίν εθνδηάδνληαη ηελ θαξκαθεπηηθή αγσγή ηνπο. Δπηπιένλ ηα ζπκπεξάζκαηα απαηηείηαη λα γεληθεπζνχλ ζε εζληθφ επίπεδν ελψ κηα κειινληηθή έξεπλα ζα κπνξνχζε λα εκβαζχλεη ζηελ επίδξαζε ηεο πειαηνθεληξηθφηεηαο ζηε ζρέζε θαξκαθνπνηνχ αζζελή, κε έκθαζε ζηελ εμέιημε ηεο πγείαο ησλ δηαβεηηθψλ αζζελψλ. Δλδηαθέξνλ επίζεο παξνπζηάδεη ε ζπγθξηηηθή κειέηε ηνπ κνληέινπ ζε αζζελείο κε δηαβήηε θαη πειάηεο θαξκαθείσλ ρσξίο ρξφλην λφζεκα, πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζνχλ ηπρφλ ηδηαηηεξφηεηεο ησλ ζρέζεσλ ησλ δηαβεηηθψλ κε ηνπο θαξκαθνπνηνχο ηνπο. λα άιιν ζέκα κειινληηθήο έξεπλαο είλαη ε ηαπηφρξνλε κέηξεζε θαη ν ζπζρεηηζκφο ησλ αληηιήςεσλ θαξκαθνπνηψλ θαη αζζελψλ. 77

78 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ 1. Σνχληαο Υ.Γ., 2006, Διιεληθά Γηαβεηνινγηθά Υξνληθά 19, Η:17-26, Ηζηνξία ηνπ Γηαβήηε ζηελ Διιάδα. 2. Διιεληθή Δλδνθξηλνινγηθή Δηαηξεία 3. Υξηζηαθφπνπινο Π.Γ. θαη Β.Γ. Καξακάλνο, 2001, Γηάγλσζε θαη θαηάηαμε ηνπ αθραξψδε Γηαβήηε. Ζ Αληηκεηψπηζε πλήζσλ Παζήζεσλ απφ ηνλ Οηθνγελεηαθφ Γεληθφ Γηαηξφ. Δθδφζεηο Σζίπε, Αζήλα, ηφκνο Β, ζει Υξηζηαθφπνπινο Π.Γ., 2004, Ζ εθινγίθεπζε ηεο ζεξαπείαο ηνπ αθραξψδνπο Γηαβήηε ηχπνπ ΗΗ, ζει , ζην ζπιινγηθφ έξγν Κνηλσλία θαη Τγεία ΗΗΗ: Απφ ηε βαζηθή έξεπλα ζηελ θιηληθή εθαξκνγή, Δζληθφ Ίδξπκα Δξεπλψλ (Δ.Η.Δ.). 5. Ράπηεο., 2001, αθραξψδεο Γηαβήηεο, ζει ζην ζπιινγηθφ έξγν Ζ Πξφνδνο ζηηο Βηνινγηθέο Δπηζηήκεο: Νέεο Σερλνινγίεο θαη εθαξκνγέο ζηελ Τγεία, Δζληθφ Ίδξπκα Δξεπλψλ (Δ.Η.Δ.). 6. Λεσλίδαο Γ.Γ., 2004, Οξζνινγηθφο ζρεδηαζκφο λέσλ ππνγιπθαηκηθψλ θαξκάθσλ, ζει , ζην ζπιινγηθφ έξγν Κνηλσλία θαη Τγεία ΗΗΗ: Απφ ηε βαζηθή έξεπλα ζηελ θιηληθή εθαξκνγή, Δζληθφ Ίδξπκα Δξεπλψλ (Δ.Η.Δ.). 7. Πέηξνπ Α. θαη Δ. Βεινλάθεο, 2005, Ο ζαθραξψδεο Γηαβήηεο ηχπνπ ΗΗ σο πξφβιεκα δεκφζηαο Τγείαο: εθηίκεζε ησλ πξαγκαηηθψλ δηαζηάζεσλ ζηελ Διιάδα, Πξσηνβάζκηα Φξνληίδα Τγείαο, Σφκνο 17, ηεχρνο 2, International Diabetes Federation 9. Centers for Disease Control and Prevention, 2008, National diabetes fact sheet: general information and national estimates on diabetes in the United States, Rev. ed. Atlanta, Ga: US Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention. 10. Δθεκεξίδα Καζεκεξηλή, , Οη δαπάλεο γηα θάξκαθα ζα απμάλνληαη ζπλερψο ηα επφκελα ρξφληα Πεξηνδηθφ Pharmacy management θαη επηθνηλσλία, Σν Καζεζηψο ηνπ Φαξκαθείνπ ζηελ Διιάδα: 8 Δξσηήκαηα πνπ πρλά αο Απαζρνινχλ (πξφζβαζε ) Panvelkar P.N., Saini B. and C.Armour, 2009, Measurement of patient satisfaction with community pharmacy services: a review. Pharmacy World and Science, vol.31, n.5, oct.2009, pp

79 13. Ngorsuraches S., Lerkiatbundit S., Li S.C., Treesak C., Sirithorn R., and M. Korwiwattanakarn, 2008, Development and validation of the patient trust in community pharmacists (TRUST-Ph) scale: Results from a study conducted in Thailand, Research in Social and Administrative Pharmacy, vol.4, issue 3, pp Worley M.M., (2006), Testing a pharmacist-patient relationship quality model among older persons with diabetes, Research in Social and Administrative Pharmacy vol.2, pp Σνχληαο Γ., Σξηαληαθχιινπ Γ. θαη. Φξηζήξαο, 2000, Γείθηεο Τγείαο ζηελ Δπξψπε, Αξρεία Διιεληθήο Ηαηξηθήο, 17(1): βψινπ Α., 2009, Γηαβήηεο ηχπνπ ΗΗ: πρλφηεηα εκθάληζεο ζηελ Διιάδα, Wild S., Roglic G., Green A, Sicree R. and H. King, 2004, Global Prevalence of Diabetes Estimates for the year 2000 and projection for 2030, WHO, 2006, Guidelines for the prevention, management and care of diabetes mellitus, Cecil R.L., Wyngaarden J.B., Smith L. H. and J.C. Bennett, 1992, Cecil Textbook of Medicine 19 th ed, W.B. Saunders, Philadelphia. 20. Zimmet, P., 2000, Globalization, coca-colonization and the chronic disease epidemic: can the doomsday scenario be averted?, Journal of Internal Medicine, 247: Παπαδφπνπινο Α., Οηθνλνκάθεο Δ., Κνληνδεκφπνπινο Ν., Φξπδάο Α., θαη Γ. Νηάθαο, 2007, Δθηίκεζε ηεο ζρεηηδφκελεο κε ηελ πγεία πνηφηεηαο δσήο δηαβεηηθψλ αζζελψλ ηχπνπ 2, Αξρεία Διιεληθήο Ηαηξηθήο, 24:66-74, 22. International Diabetes Federation, Πξφζβαζε ηελ American Diabetes Association (ADA), 2008, Economic costs of Diabetes in the U.S. in 2007, Diabetes care, vol.31, No Polonsky, W.H., 2000, Understanding and assessing diabetes-specific quality of life, Diabetes Spectrum, 13: Clavert, M.J. and N. Freemantle, 2003, Use of health-related quality of life in prescribing research. Part 1: why evaluate health-related quality of life? Journal of clinical pharmacy and therapeutics, 28: Drummond, M.F., O Brien, B.J., Stoddart, G.L. and G.W. Torrance, 2002, Μέζνδνη νηθνλνκηθήο αμηνιφγεζεο ησλ πξνγξακκάησλ πγείαο, Δθδφζεηο Κξηηηθή ΑΔ, Αζήλα. 79

80 27. National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion (CDC), 1998, Studies on the cost of diabetes, Atlanta. 28. Rice, D.P., 1966, Estimating the cost of illness, Health Economic Series, No6, PHS No US Government Printing Office, Washington DC Jonsson, B., 2002, Revealing the cost of type II diabetes in Europe, Diabetologia, 45:S5-S Πεηξφρεηινο Υ, , αθραξψδεο δηαβήηεο ηχπνπ 2: Δπηβεβιεκέλε ε ξχζκηζή ηνπ θαη ιφγσ νηθνλνκηθήο θξίζεο βψινπ Α., , Γηαβήηεο ηχπνπ ΗΗ: Σα πνξίζκαηα ηεο κειέηεο Αδακνπνχινπ B.,7-9-09, Γηπιφ ην θφζηνο γηα ηνλ «αξξχζκηζην» δηαβεηηθφ Bolton, R. N A dynamic model of the duration of the customer s relationship with a continuous service provider: The role of satisfaction, Marketing Science, 17 (1), Bolton, R. N., and K. N. Lemon, 1999, A dynamic model of customers usage of services: Usage as an antecedent and consequence of satisfaction, Journal of Marketing Research, 36, Bowman, D., and D. Narayandas, 2001, Managing customer-initiated contacts with manufacturers: The impact on share of category requirements and wordof-mouth behavior, Journal of Marketing Research, 38, Thom D.H., Hall M.A., and L.G. Pawlson, 2004, Measuring patients trust in physicians when assessing quality of care, Health Aff (Millwood), 23: Friman, M., Garling, T., Millett, B., Mattsson, J. and R. Johnston, 2002, An analysis of international business-to-business relationships based on the Commitment Trust theory, Industrial Marketing Management, 31: Morgan M.R. and S.D. Hunt, 1994, The commitment trust theory of relationship marketing, Journal of Marketing, 58: Dale B.G. and C.L. Cooper, 1992, Total Quality and Human Resources: an Executive Guide, Blackwell, Oxford. 40. Juran J.M., 1989, Juran on Leadership for Quality: an Executive Handbook, The Free Press, New York. 80

81 41. Evans J.R. and W.M. Lindsay, 1999, The Management and Control of Quality, 4 th edition, South-Western College Publishing, Ohio. 42. Tenner A.R. and I.J. De Toro, 1993, Total Quality Management: Three Steps to Continuous Improvement, Addison - Wesley, Reading. 43. Rust R.T. and R.L. Oliver (editors), 1994, Service Quality: New Directions in Theory and Practice, Sage Publications, U.S.A. 44. Gummesson E., 1999, Total relationship marketing Rethinking marketing management: from 4Ps to 30Rs, Butterworth Heinemann. 45. Christopher M., Payne A., and D. Ballantyne, 2002, Relationship Marketing: Creating Stakeholder Value, Butterworth-Heinemann. 46. Kotler P., 2003, Marketing management, Prentice Hall, Pearson Education Institution, New Jersey, 11 th ed. 47. Walter, A., Mueller, T.A., Helfert, G and D.T. Wilson, 2002, Delivering Relationship value: Key determinant for customers commitment, ISBM Report Kalwani, Manohar U. and N. Narayandas, 1995, Long-Term Manufacturer- Supplier Relationships: Do They Pay Off for Supplier Firms?, Journal of Marketing, 59 (January), Ganesan, S., 1994, Determinants of Long-Term Orientation in Buyer-Seller Relationships, Journal of Marketing, 58 (April), Anderson, E. W. and B. Weitz, 1992, The Use of Pledges to Build and Sustain Commitment in Distribution Channels, Journal of Marketing Research, 29 (February), Moorman, C., Deshpande, R. and G. Zaltman, 1993, Factors affecting trust in market research relationships, Journal of Marketing, 57 (January), Oparah, A.C. and L.C. Kikanme, 2006, Consumer satisfaction with community pharmacies in Warri, Nigeria, Research in Social and Administrative Pharmacy, 2: Johnson, M. D., & Fornell, C., 1991, A framework for comparing customer satisfaction across individuals and product categories. Journal of Economic Psychology, 12 (2), Fornell, C., 1992, A national customer satisfaction barometer: The Swedish experience. Journal of Marketing, 56 (1),

82 55. Fornell, C., Johnson, M. D., Anderson, E. W., & J. Cha, 1996, The American customer satisfaction index: Nature, purpose, and findings. Journal of Marketing, 60 (4), Johnson, M. D., Gustafsson, A., Andreassen, T. W., Lervik, L., & J.Cha, 2001, The evolution and future of national customer satisfaction index models. Journal of Economic Psychology, 22 (2), Dabholkar, P. A., Shepherd, C. D., & D. I. Thorpe, 2000, A comprehensive framework for service quality: An investigation of critical conceptual and measurement issues through a longitudinal study. Journal of Retailing, 76 (2), de Ruyter, K., Bloemer, J., & P. Peeters, 1997, Merging service quality and service satisfaction: An empirical test of an integrative model. Journal of Economic Psychology, 18, Kotler P. and G. Armstrong, 1996, Principles of marketing, Prentice-Hall, New Jersey. 60. Dasgupta, P., 2000, Trust as a commodity, in Gambetta, Diego (ed.) Trust: Making and Breaking Cooperative Relations, electronic edition, Department of Sociology, University of Oxford, chapter 4, pp Smeltzer, L.R., 1997, The meaning and origin of trust in Buyer-Supplier Relationships, International Journal of Purchasing and Materials Management, module Ojasalo, J., 2000, Customer commitment and key account management, Swedish School of Economics and Business Administration, Working papers. 63. Wetzels, M., de Ruyter, K. and M. van Birgelen, 1998, Marketing service relationships: the role of commitment, Journal of Business and industrial Marketing, Vol.13, No 4/5, pp Garbarino E. and M.S. Johnson, 1999, The different roles of satisfaction, trust and commitment in customer relationships, Journal of Marketing, 63,

83 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ 1 Παξαθάησ παξαηίζεληαη ε ζπλνδεπηηθή επηζηνιή θαη ην εξσηεκαηνιφγην πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ έξεπλα. 83

84 Αγαπεηέ/ηή θε/θα, Πανεπιζηήμιο Παηπών ρνιή Δπηζηεκψλ Τγείαο Σκήκα Φαξκαθεπηηθήο Μεηαπηπρηαθφ Πξφγξακκα πνπδψλ (ΦΑΡΜΑΚΔΤΣΗΚΟ MARKETING) λα απφ ηα πην ζεκαληηθά ζεκεία πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ πνξεία ησλ θαξκαθνβηνκεραληψλ ηνλ εηθνζηφ πξψην αηψλα είλαη ε κεγάιε αλάγθε πνπ έρεη δηαπηζησζεί γηα κηα λένπ ηχπνπ ζρέζε ηδηαίηεξα κε ηνπο αζζελείο ηνπο, νη νπνίνη πάζρνπλ απφ ρξφληα κεηαβνιηθά λνζήκαηα. Ο ζαθραξψδεο δηαβήηεο είλαη έλα ρξφλην κεηαβνιηθφ λφζεκα, ν επηπνιαζκφο ηνπ νπνίνπ είλαη ξαγδαίνο γη απηφ ζπρλά γίλεηαη ιφγνο γηα παγθφζκηα επηδεκία. Λφγσ ηεο ρξφληαο θχζεο ηνπ, ηε ζνβαξφηεηα ησλ επηπινθψλ ηνπ θαη ησλ κέζσλ πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηνλ ειέγμνπκε, ν δηαβήηεο είλαη κηα ηδηαηηέξσο επίπνλε θαη δαπαλεξή αζζέλεηα, αθνχ νη δπζθνιίεο γηα ηε δηαρείξηζε ηνπ δελ έρνπλ κέρξη ζήκεξα αληηκεησπηζζεί ηθαλνπνηεηηθά. ην ζχγρξνλν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ ηεο αγνξάο ηνπ θαξκάθνπ, κε δεδνκέλεο ηηο δηαξθψο κεηαβαιιφκελεο αλάγθεο ησλ αζζελψλ πνπ πάζρνπλ απφ δηαβήηε, ηα πειαηνθεληξηθά ζπζηήκαηα θαζνξίδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηε βειηίσζε ηεο παξερφκελεο θαξκαθεπηηθήο θξνληίδαο αιιά θαη ηε βησζηκφηεηα ησλ επηρεηξήζεσλ ηνπ θαξκάθνπ. Ωο εθ ηνχηνπ ε δεκηνπξγία αμηφπηζησλ κεραληζκψλ ζπλερνχο παξαθνινχζεζεο ησλ πξνζδνθηψλ θαη ησλ αλαγθψλ ησλ αζζελψλ, θαζψο θαη ε απνηίκεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπο, είλαη απνιχησο αλαγθαία. Παξά ην ελδηαθέξνλ πνπ δείρλνπλ ηφζν ηα ζηειέρε επηρεηξήζεσλ ηνπ θαξκάθνπ, φζν θαη νη ζχγρξνλνη παλεπηζηεκηαθνί εξεπλεηέο γηα ηελ αζζελνθεληξηθή αληίιεςε, ζε δηεζλέο επίπεδν, ε γλψζε καο ζρεηηθά κε απηή παξακέλεη πεξηνξηζκέλε θαη ξεπζηή. Με ηελ εκπεηξηθή απηή έξεπλα πνπ θάλνπκε, ζηα πιαίζηα ηνπ κεηαπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο, ηνπ Σκήκαηνο Φαξκαθεπηηθήο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Παηξψλ, επηρεηξνχκε λα δηαθσηίζνπκε ηηο βαζηθέο ζπληζηψζεο ηνπ ζχγρξνλνπ απηνχ θαηλνκέλνπ ηνπ κάξθεηηλγθ ζην ρψξν ηεο πγείαο. πγθεθξηκέλα εξεπλνχκε ηελ ζρέζε εκπηζηνζχλεο κεηαμχ θαξκαθνπνηψλ θαη πειαηψλ - αζζελψλ πνπ πάζρνπλ απφ δηαβήηε, κηαο πνιππιεζνχο θαη ζεκαληηθήο νκάδαο, δεδνκέλνπ φηη ν δηαβήηεο ιακβάλεη δηαζηάζεηο παγθφζκηαο επηδεκίαο κε επηπηψζεηο ζε θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ επίπεδν.. πγθεθξηκέλα, νη αληηθεηκεληθνί ζθνπνί ηεο έξεπλαο είλαη: Να πξνζδηνξίζνπκε ηνπο παξάγνληεο (ηνπο ηξφπνπο) νη νπνίνη δεκηνπξγνχλ θαη αλαπηχζζνπλ ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ αζζελψλ πνπ πάζρνπλ απφ δηαβήηε θαη θαξκαθνπνηψλ. Να πξνζδηνξίζνπκε ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αζζελψλ απφ ηηο παξερφκελεο ζε απηνχο ππεξεζίεο θαη ηε δέζκεπζε απηψλ κε ηνπο θαξκαθνπνηνχο. Να ζπκβάιινπκε ζηελ βειηίσζε ησλ ζρέζεσλ αζζελψλ θαη θαξκαθνπνηψλ κε ζηφρν ηφζν ηελ θαιχηεξε θαξκαθεπηηθή θξνληίδα γηα ηνπο αζζελείο φζν θαη ηελ αλάπηπμε ησλ θαξκαθείσλ θαη ηελ επηθξάηεζή ηνπο ζην ζχγρξνλν, αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. Δζείο, σο θαηαλαισηήο ησλ αγαζψλ απηψλ, είζζε ζηε κνλαδηθή ζέζε λα καο παξάζρεηε δηαθψηηζε ζρεηηθά κε νξηζκέλα εξσηήκαηα θαη ππνζέζεηο πνπ έρνπκε θάλεη πάλσ ζην ππφ έξεπλα ζέκα. Παξαθάησ ζαο παξαζέηνπκε έλα εξσηεκαηνιφγην ην νπνίν ειπίδνπκε φηη ζα ζπκπιεξψζεηε θαη ζα καο ην επηζηξέςεηε ζε εχζεην γηα ζαο ρξφλν. Δπεηδή, φιεο νη έξεπλεο ζε ζέκαηα κάξθεηηλγθ απαηηνχλ θάπνηα εκβάζπλζε ψζηε λα έρνπλ αμία, απηφ ην εξσηεκαηνιφγην ζα ζαο πάξεη ίζσο ιίγν παξαπάλσ απφ ην ζπλεζηζκέλν «εξσηεκαηνιφγην ηνπ ελφο ιεπηνχ». ρεη θαηαζθεπαζζεί, σζηφζν, ψζηε λα δηεπθνιχλεη ηελ γξήγνξε επηινγή ησλ απαληήζεσλ, θαη ε ζπκπιήξσζή ηνπ απαηηεί γχξσ ζηα 10 ιεπηά. 84