ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΝΕΟΥΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.

Transcript

1 Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας(2018) Τόμος 10,Τεύχος 3, ISSN ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΩΜΑΤΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΣΕ ΝΕΟΥΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. Δημητριάδης Ζ. 1,2,3,Κουστράβας Μ. 1, Στασινόπουλος Δ. 1, Καπρέλη Ε. 2, Στριμπάκος Ν. 2,4 1 Ευρωπαικό Πανεπιστήμιου Κύπρου, Λευκωσία, Κύπρος 2 Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Στερεάς Ελλάδας, Λαμία, Ελλάδα 3 Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Αθήνας, Αθήνα, Ελλάδα. 4 University of Manchester, Manchester, United Kingdom. ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή: Η σωματική δραστηριότητα μπορεί να έχει σημαντικές επιδράσεις στην υγεία και την κοινωνική ζωή. Οι στρατηγικές παρέμβασης για την βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας προϋποθέτουν καλή κατανόηση σχετικά με τα κίνητρα που οδηγούν σε αύξησή της. Κύριος σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση της σχέσης των κινήτρων για σωματική δραστηριότητα με το επίπεδο της σωματικής δραστηριότητας σε νέους της Θεσσαλονίκης. Υλικό και μέθοδος: Στην συγχρονική αυτή μελέτη συμμετείχαν 108 νέοι από την Θεσσαλονίκη ετών. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο δημογραφικών πληροφοριών και το ερωτηματολόγιο Baecke για την καταγραφή της συνήθους σωματικής δραστηριότητας. Για την καταγραφή των κινήτρων τους για σωματική δραστηριότητα αναπτύχθηκαν και ελέγχθηκαν για την αξιοπιστία τους τρία ερωτηματολόγια: η Κλίμακα Αξιολόγησης για των Ολοκλήρωση Σωματικών Δραστηριοτήτων (ASCUPA), η Βραχείας Κλίμακα Κινήτρων για Σωματική δραστηριότητα (SSPAM) και η Οπτική Αναλογική Κλίμακα για την διάθεσή τους να πραγματοποιήσουν μία σωματική δραστηριότητα (VAS). Αποτελέσματα: Η βελτίωση της φυσικής κατάστασης, η εμφάνιση, η διασκέδαση, η προσωπική βελτίωση, η ψυχολογική χαλάρωση και οι ιατρικοί λόγοι ήταν συχνά αναφερόμενα κίνητρα. Ο εγωισμός (r s 0.19, p<0.05), η διασκέδαση (r s 0.25, p<0.05), η προσωπική βελτίωση (r s 0.41, p<0.001) και οι οικονομικοί λόγοι (r s 0.33, p<0.01) ήταν τα κίνητρα που συσχετίζονταν στατιστικώς σημαντικά με το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας. Το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας επίσης συσχετιζόταν με την VAS (r s 0.43, p<0.001), την ASCUPA (r s 0.36, p<0.001), τον αριθμό των κινήτρων (r s 0.27, p<0.01) και το βασικό κίνητρο (η , p<0.05). Συμπεράσματα: Η διασκέδαση και η προσωπική βελτίωση είναι τα δύο συχνότερα αναφερόμενα κίνητρα που μπορούν να προβλέψουν σε σημαντικό βαθμό το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας των νέων της Θεσσαλονίκης. Τα ευρήματα αυτής της μελέτης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη κατάλληλων στρατηγικών για την βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας και ως εκ τούτου της βελτίωσης της υγείας. Λέξεις κλειδιά: Σωματική δραστηριότητα, Κίνητρα, Ελλάδα, Θεσσαλονίκη, Πρόβλεψη. 27

2 Interscientific Health Care (2018) Vol 10, Issue 3, ISSN EXAMINATION OF THE MOTIVES ASSOCIATED WITH THE PHYSICAL ACTIVITY LEVEL OF YOUNG ADULTS IN THESSALONIKI Dimitriadis Z. 1,2,3, Koustravas M. 1, Stasinopoulos D. 1, Kapreli E. 2, Strimpakos N. 2,4 1 European University of Cyprus, Nicosia, Cyprus 2 Technological Education Institute of Sterea Ellada, Lamia, Greece 3 Technological Education Institute of Athens, Athens, Greece. 4 University of Manchester, Manchester, United Kingdom ABSTRACT Background: Physical activity may have important consequences in health and social life. Intervention strategies and policies for increasing physical activity prerequisite a clear understanding about the motives leading to increased physical activity. The main aim of this study was to examine the physical activity motives of adults in Thessaloniki and their association with physical activity level. Materials and Methods: In this cross-sectional study, year-old adults from Thessaloniki participated. Participants completed a demographics questionnaire and the Baecke questionnaire for habitual physical activity. For the recording of their physical activity motives, three instruments were developed and examined for their reliability: the Assessment Scale for Completion of Usual Physical Activities (ASCUPA), the Short Scale of Physical Activity Motives (SSPAM) and a Visual Analogue Scale for their motivation to perform a physical activity (VAS). Results:Improvement of physical condition, appearance, enjoyment, personal improvement, psychological and medical reasons were frequently reported motives. Ego (r s 0.19, p<0.05), enjoyment (r s 0.25, p<0.05), personal improvement (r s 0.41, p<0.001) and economic reasons (r s 0.33, p<0.01) were the motives that were significantly associated with physical activity level. Physical activity level was also associated with VAS (r s 0.43, p<0.001), ASCUPA (r s 0.36, p<0.001), number of motives (r s 0.27, p<0.01) and main motive (η , p<0.05). Conclusions: Enjoyment and personal improvement were the two motives that were found not only to be frequently reported among young adults of Thessaloniki, but also to be able to predict their physical activity level. The findings of the current study should be used to direct policies for improving the physical activity level and therefore the health of citizens. Keywords: Physical activity, Motives, Greece, Thessaloniki, Prediction 28

3 Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας(2018) Τόμος 10,Τεύχος 3, ISSN ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σωματική δραστηριότητα ορίζεται οποιαδήποτε κίνηση του σώματος παράγεται από σύσπαση των σκελετικών μυών και η οποία αυξάνει ουσιαστικά την δαπάνη ενέργειας (Kesaniemietal, 2001). Η βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας έχει σχετιστεί με μείωση του κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων, του σακχαρώδη διαβήτη, του καρκίνου του παχέος εντέρου και του στήθους και μπορεί να ωφελήσει άτομα με παχυσαρκία, υπέρταση, παθήσεις των οστών όπως οστεοαρθρίτιδα και οστεοπόρωση και κατάθλιψη ή άγχος (Warburton και λοιποί, 2006, Roberts και λοιποί, 2004,Woitas-Slubowska, 2008). Η βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας συνδέεται με αύξηση της φυσικής κατάστασης και της ποιότητας ζωής (Warburton και λοιποί, 2006, Roberts και λοιποί, 2004,Woitas-Slubowska, 2008). Παρά τα γνωστά οφέλη της σωματικής δραστηριότητας και της άσκησης στην φυσική κατάσταση και στην υγεία, οι άνθρωποι μπορεί να έχουν πολύ διαφορετικά κίνητρα προκειμένου να εμπλακούν σε σωματικές δραστηριότητες. Πιθανά κίνητρα για σωματική δραστηριότητα που έχουν περιγραφεί στην αρθρογραφία, εκτός από την βελτίωση της φυσικής κατάστασης και της υγείας, είναι η ευχαρίστηση από τις δραστηριότητες αυτές, η συμμετοχή σε κάτι που γίνεται παρέα με άλλους, η προσωπική βελτίωση των ικανοτήτων, η καλύτερη εμφάνιση, η απώλεια βάρους, η κοινωνική αναγνώριση, ο εγωισμός ή η ανταγωνιστικότητα κάποιου, η ψυχολογική χαλάρωση καθώς και η βελτίωση της οικονομικής κατάστασης (Kilpatrick και λοιποί, 2005, Molanorouzi και λοιποί, 2014). Η συμμετοχή σε σωματικές δραστηριότητες και άσκηση στην Ελλάδα είναι σχετικά χαμηλή. Συγκριτικά με τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης η Ελλάδα φαίνεται να παρουσιάζει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες σωματικής δραστηριότητας και άσκησης. Οι κύριοι λόγοι για την συμμετοχή των Ελλήνων σε σωματικές δραστηριότητες είναι η υγεία, η απώλεια βάρους, η φυσική κατάσταση και η αντιμετώπιση του άγχους. Το μεγαλύτερο εμπόδιο για την συμμετοχή τους σε σωματικές δραστηριότητες και άσκηση είναι η έλλειψη χρόνου (Tzormpatzakis και Sleap, 2007). Η διερεύνηση των κινήτρων για σωματική δραστηριότητα μπορεί να δώσει τις βάσεις για την ανάπτυξη στρατηγικών για την αύξησή της κάτι το οποίο λαμβάνοντας υπόψη τις επιδράσεις της σωματικής δραστηριότητας στην υγεία θα μπορούσε να οδηγήσει σε βελτίωση της υγείας και μείωση των σχετιζόμενων δαπανών. Παρά την σημαντικότητα της διερεύνησης αυτών των κινήτρων, οι γνώσεις σχετικά με αυτά στον ελληνικό πληθυσμό παραμένουν μικρές. Επίσης, οι διαφορετικές κοινωνικοοικονομικές καταστάσεις και πολιτισμικές επιρροές σε διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας καθιστούν αναγκαία την διεξαγωγή μελετών που να εστιάζουν σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές. Με βάση τα δεδομένα αυτά, η παρούσα μελέτη είχε ως σκοπό την διερεύνηση των κινήτρων για σωματική δραστηριότητα ανάμεσα σε νέους της Θεσσαλονίκης και την κατανόηση της σχέσης τους με το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας. ΜΕΘΟΔΟΙ Δείγμα Στην παρούσα μελέτη συμμετείχαν 108 εθελοντές. Το δείγμα συλλέχθηκε με δειγματοληψία ευκολίας από την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης. Τα κριτήρια επιλογής για τους συμμετέχοντες ήταν α) να μένουν μόνιμα ή μερικώς στην Θεσσαλονίκη, β) να είναι ηλικίας από 18 έως 35 ετών, γ) να έχουν καλή γνώση και κατανόηση της ελληνικής γλώσσας και δ) να θεωρούν τους εαυτούς τους ως υγιή άτομα. Η μελέτη γνωστοποιήθηκε στους συμμετέχοντες είτε μέσω του διαδικτύου είτε προφορικά. Για να συμμετέχουν στην μελέτη οι εθελοντές θα έπρεπε πρώτα να ενημερωθούν για την μελέτη και να δώσουν την συγκατάθεσή τους. Η μελέτη αυτή πραγματοποιήθηκε ως μέρος μεταπτυχιακής διατριβής για την απόκτηση μεταπτυχιακού (MSc) τ ί τ λ ο υ σ τ η ν Α θ λ η τ ι κ ή Φυσικοθεραπεία από το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, Λευκωσία, Κύπρος. Ερωτηματολόγια Οι συμμετέχοντες στην αρχή συμπλήρωσαν ένα ερωτηματολόγιο με δημογραφικές πληροφορίες και στην συνέχεια το Ερωτηματολόγιο Baecke για την σ υ ν ή θ η σ ω μ α τ ι κ ή δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α (Baecke Questionnaire of Habitual Physical Activity, BQHPA) (Baecke και λοιποί 1982). Πρόκειται για ένα ερωτηματολόγιο 16 ερωτήσεων. Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει τρεις υποκλίμακες. Η πρώτη είναι για την σχετιζόμενη με την εργασία σωματική δραστηριότητα, η δεύτερη είναι για την σχετιζόμενη με τον αθλητισμό σωματική δραστηριότητα και η τρίτη είναι για την σχετιζόμενη με τον ελεύθερο χρόνο σωματική δραστηριότητα. Το συνολικό σκoρ κάθε υποκλίμακας κυμαίνεται από 1 έως 5, ενώ το συνολικό σκορ του 29

4 Interscientific Health Care (2018) Vol 10, Issue 3, ISSN ερωτηματολογίου από 3 έως 15 όπου μεγαλύτερα σκορ αντιπροσωπεύουν υψηλότερα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας. Το ερωτηματολόγιο έχει μεταφραστεί και ελεγχθεί για την αξιοπιστία του στην ελληνική γλώσσα (Strimpakos και λοιποί, 2015). Για την διερεύνηση των κινήτρων για σωματική δραστηριότητα αναπτύχθηκαν τρία διαφορετικά εργαλεία) η Κλίμακα Αξιολόγησης για την Ολοκλήρωση Σωματικών Δραστηριοτήτων (Assessment Scale for Completion of Usual Physical Activities, ASCUPA), η Β ρ α χ ε ί α Κ λ ί μ α κ α Κ ι ν ή τ ρ ω ν γ ι α Σ ω μ α τ ι κ ή δραστηριότητα (Short Scale of Physical Activity Motives, SSPAM) και η Οπτική Αναλογική Κλίμακα για την διάθεσή τους να πραγματοποιήσουν μία σωματική δραστηριότητα (Visual Analog Scale, VAS).Οι κλίμακες αναπτύχθηκαν μελετώντας τα κίνητρα που παρουσιάζονται στην αρθρογραφία ότι επηρεάζουν την σωματική δραστηριότητα καθώς και σχετικές κλίμακες που έχουν αναπτυχθεί σε άλλες χώρες. Στην συνέχεια οι νεοδημιουργούμενες κλίμακες δόθηκαν και συζητήθηκαν με τρεις επιστήμονες υγείας με ενδιαφέρον πάνω στην σωματική δραστηριότητα και μετά από ορισμένες τροποποιήσεις αναπτύχθηκε η τελική μορφή τους. Για την διερεύνηση της αξιοπιστίας τους, οι τρεις αυτές κλίμακες δόθηκαν τυχαία σε 34 από τους 108 συμμετέχοντες της κύριας έρευνας και τους ζητήθηκε να τις συμπληρώσουν ξανά μία εβδομάδα μετά την αρχική αξιολόγηση. Η ASCUPAείναι μία 5-βάθμια κλίμακα της οποίας οι απαντήσεις βρίσκονται σε τακτική σειρά. Η ερώτηση της κλίμακας σχετίζεται με το πότε κάποιος σταματά μία σωματική δραστηριότητα. Η κλίμακα SSPAMείναι μία κλίμακα με 9 διαφορετικές ερωτήσεις. Η κάθε ερώτηση σχετίζεται και με ένα κίνητρο που α ν α γ ν ω ρ ί σ τ η κ ε ω ς π ι θ α ν ό γ ι α σ ω μ α τ ι κ ή δραστηριότητα. Με την σειρά τα κίνητρα που εξετάζει η κλίμ α κα ε ίνα ι τα: i) Εγωισμός/ανταγωνισμός, ii) Εμφάνιση, iii) Διασκέδαση, iv) Προσωπική βελτίωση, v) Συντροφικότητα, vi) Φ υ σ ι κ ή κ α τ ά σ τ α σ η, vii) Ψυχολογικοί λόγοι, viii) Επαγγελματικοί/οικονομικοί λόγοι, ix) Ιατρικοί λόγοι. Ο συμμετέχοντας καλείται να απαντήσει εάν συμφωνεί και κατά πόσο σε 5-βάθμιες κλίμακες (συμφωνώ σε μεγάλο βαθμό, συμφωνώ, ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ, διαφωνώ, διαφωνώ σε μεγάλο βαθμό) ότι κάθε ένα από αυτά τα κίνητρα αποτελεί και προσωπικό του κίνητρο για σωματική δραστηριότητα. Η κλίμακα αυτή επίσης καταγράφει τον αριθμό των κινήτρων καθώς και το βασικό κίνητρο για σωματική δραστηριότητα για κάθε συμμετέχοντα. Τέλος η VAS είναι μία γραμμή 10 εκατοστών πάνω στην οποία ο συμμετέχοντας πρέπει να σημειώσει το σημείο που αντιστοιχεί στην διάθεσή του να πραγματοποιήσει μία σωματική δραστηριότητα. Η αρχή της γραμμής γράφει καμία διάθεση και το τέλος τεράστια διάθεση. Η μορφή των τριών κλιμάκων παρουσιάζεται με ακρίβεια στο Παράρτημα. Διαδικασία Αφού οι συμμετέχοντες έλαβαν ενημέρωση για τον σκοπό, το περιεχόμενο και την διαδικασία της μελέτης και αφού ρώτησαν για περαιτέρω διευκρινήσεις και έδωσαν την συγκατάθεσή τους να συμμετέχουν τους ζητήθηκε να συμπληρώσουν τα ερωτηματολόγια της μελέτης (ερωτηματολόγιο δημογραφικών, BQHPA, SSPAM, ASCUPA, VAS). Τα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν είτε σε ηλεκτρονική είτε σε έντυπη μορφή ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε εθελοντή. Οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν ότι δεν έχουν υποχρέωση να απαντήσουν αν κάποια στιγμή νιώσουν άβολα με τις ερωτήσεις. Η συμπλήρωση των ερωτηματολογίων διήρκησε κατά προσέγγιση 10 λεπτά. Στατιστική ανάλυση Για τον έλεγχο της κατανομής των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν ιστογράμματα με καμπύλες κανονικής κατανομής και δοκιμασίες Kolmogorov- Smirnov. Γι α τ ο ν έ λ ε γ χο τ ω ν σ υ σ χ ε τ ί σ ε ω ν χρησιμοποιήθηκαν συντελεστές συσχέτισης του Pearsonόταν τα δεδομένα ήταν παραμετρικά και συντελεστές συσχέτισης του Spearmanότα ν τα δεδομένα ήταν μη παραμετρικά. Σε συσχετίσεις όταν η μία μεταβλητή ήταν σε αριθμητική κλίμακα και η άλλη ονομαστική με δύο κατηγορίες χρησιμοποιήθηκαν biserialσυσχετίσεις. Στην ίδια περίπτωση όταν οι κατηγορίες ήταν 3 ή περισσότερες χρησιμοποιήθηκαν ο n e - w a y A N O VAs. Ο ι μ ε τ α β λ η τ έ ς π ο υ συσχετιζόντουσαν στατιστικώς σημαντικά με το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας τοποθετήθηκαν ως παράγοντες πρόβλεψης σε ένα μοντέλο πολλαπλής παλινδρόμησης (αναδρομική μέθοδος) (Norman and Streiner, 2000, Field, 2005). Γι α τ η ν δ ι ε ρ ε ύ ν η σ η τ η ς α ξ ι ο π ι σ τ ί α ς τ ω ν νεοδημιουργούμενων κλιμάκων χρησιμοποιήθηκε ο Συντελεστής Ενδοταξικής Συσχέτισης (Intraclass Correlation Coefficient, ICC) κα ι τα 9 5% ό ρ ι α εμπιστοσύνης του, το Τυπικό Σφάλμα Μέτρησης (Standard Error of Measurement, SEM) και η Ελάχιστη Ανιχνεύσιμη Διαφορά (Smallest Detectable Difference). Σε περίπτωση που η αξιοπιστία ελεγχόταν σε μία μεταβλητή σε ονομαστική κλίμακα (π.χ. βασικό κίνητρο) χρησιμοποιήθηκε ο δείκτης kappa και το ποσοστό συμφωνίας. Ως επίπεδο σημαντικότητας ορίστηκε P = 0.05 Η στατιστική ανάλυση πραγματοποιήθηκε με το Στατιστικό Πακέτο για τις Κοινωνικές Επιστήμες (Statistical Package for the Social Sciences, SPSS), έκδοση ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Τα δεδομένα με εξαίρεση την VAS και τον αριθμό των κινήτρων παρουσίαζαν κανονική κατανομή. Τα χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων που συμμετείχαν στην κύρια μελέτη και στην μελέτη αξιοπιστίας παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Μελέτη αξιοπιστίας 30

5 Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας(2018) Τόμος 10,Τεύχος 3, ISSN Η α ξ ι οπ ι σ τ ί α τω ν κ ι ν ή τ ρ ω ν γ ι α σ ω μ α τ ι κ ή δραστηριότητα της ASCUPA παρουσίασε πολύ καλή αξιοπιστία (ICC ). Πολύ καλή αξιοπιστία παρουσίασαν επίσης η κλίμακα VAS (ICC 0.87), ο αριθμός των κινήτρων (ICC 0.76) και το βασικό κίνητρο (ποσοστό συμφωνίας 76.5%). Τα αποτελέσματα της αξιοπιστίας των κλιμάκων παρουσιάζονται αναλυτικά στον Πίνακα 2. Κύρια μελέτη Το πιο συχνά αναφερόμενο κίνητρο για σωματική δραστηριότητα στους νέους της Θεσσαλονίκης ήταν η βελτίωση της φυσικής τους κατάστασης. Συχνά αναφερόντουσαν επίσης και η εμφάνιση, η διασκέδαση, η προσωπική βελτίωση, η ψυχολογική χαλάρωση και ιατρικοί λόγοι. Οι λόγοι που οδηγούν τους νέους της Θεσσαλονίκης σε σωματική δραστηριότητα είναι σύνθετοι αφού κατά μέσο όρο αναγνωρίστηκαν να αναφέρουν 5 προσωπικά κίνητρα γ ι α σ ω μ α τ ι κ ή δ ρ α σ τ η ρ ι ό τ η τ α. Ω σ τ ό σ ο, ο εγωκεντρισμός και οι οικονομικοί λόγοι δεν παρουσιάστηκαν ως συχνά κίνητρα. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζονται αναλυτικά στον Πίνακα 3. Το δείγμα που συμμετείχε στην μελέτη παρουσίασε μέτρια προς σχετικά υψηλή διάθεση για σωματική δραστηριότητα (VAS 6.5 ±2.2 εκ.). Η εικόνα αυτή ταιριάζει αρκετά με την δήλωση των περισσοτέρων (41.7%) ότι σταματάνε μία δραστηριότητα όταν κουραστούνε πραγματικά. Ο εγωισμός, η διασκέδαση, η προσωπική βελτίωση και οι οικονομικοί λόγοι ήταν τα 4 κίνητρα τα οποία βρέθηκαν ότι συσχετίζονται στατιστικώς σημαντικά με το επίπεδο της σωματικής δραστηριότητας (r s , p<0.05). Η VAS, η ASCUPA, ο αριθμός κινήτρων και το βασικό κίνητρο βρέθηκαν επίσης ότι συσχετίζονται στατιστικώς σημαντικά με την σωματική δραστηριότητα (r s , p<0.05). Όλες οι συσχετίσεις με το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας παρουσιάζονται αναλυτικά στον Πίνακα 4. Όταν τα 4 κίνητρα που συσχετιζόντουσαν στατιστικώς σημαντικά με την σωματική δραστηριότητα (εγωισμός, διασκέδαση, προσωπική βελτίωση, οικονομικοί λόγοι) τοποθετήθηκαν μαζί σε ένα πολλαπλό μοντέλο παλινδρόμησης ως παράγοντες πρόβλεψης της σωματικής δραστηριότητας (αναδρομική μέθοδος), στο μοντέλο παρέμειναν η προσωπική βελτίωση (partial r = , beta = , p< ) κ α ι ο ι οικονομικοί/επαγγελματικοί λόγοι (partial r = 0.30, beta = 0.28, p<0.01) ως οι μόνοι στατιστικώς σημαντικοί παράγοντες πρόβλεψης του επιπέδου σωματικής δραστηριότητας (R=0.52, R 2 =0.27, adjusted R 2 =0.25, p<0.001). Όταν τοποθετήθηκαν όλοι οι 8 παράγοντες που συσχετίζονταν με το συνολικό επίπεδο σωματικής δραστηριότητας (εγωισμός, διασκέδαση, προσωπική βελτίωση, οικονομικοί λόγοι, VAS, ASCUPA, αριθμός κινήτρων, βασικό κίνητρο) τότε το μοντέλο που προέκυψε ήταν ακόμα πιο ακριβές (R=0.60, R 2 =0.36, adjusted R 2 =0.34, p<0.001). Στο μοντέλο αυτό τώρα εκτός από την προσωπική βελτίωση (partial r = 0.26, beta = , p< ) κ α ι τ ο υ ς οικονομικούς/επαγγελματικούς λόγους (partial r = 0.35, beta = 0.31, p<0.001) παρέμεινε και η VAS (partial r = 0.36, beta = 0.33, p<0.001) ως στατιστικώς σημαντικός παράγοντας πρόβλεψης του επιπέδου σωματικής δραστηριότητας (Πίνακας 4). ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η μελέτη έδειξε ότι η εμφάνιση, η διασκέδαση, η προσωπική βελτίωση, η ψυχολογική χαλάρωση, οι ιατρικοί λόγοι και κυρίως η βελτίωση της φυσικής κατάστασης είναι τα κύρια κίνητρα για σωματική δραστηριότητα των νέων της Θεσσαλονίκης. Η δ ι α σ κ έ δ α σ η, η π ρ ο σ ω π ι κ ή β ε λ τ ί ω σ η, ο ε γ ω ι σ μ ό ς / α ν τ α γ ω ν ι σ τ ι κ ό τ η τ α κ α ι ο ι οικονομικοί/επαγγελματικοί λόγοι είναι τα κίνητρα που σ χ ε τ ί ζο ν τα ι μ ε το ε π ί π ε δ ο τ η ς σ ω μ α τ ι κ ή ς δ ρ α σ τ η ρ ι ότητα ς. Η δ ι ά θ ε σ η γ ι α σ ω μ α τ ι κ ή δραστηριότητα και ο αριθμός των κινήτρων επίσης σχετίζονται. Από αυτά μόνο η προσωπική βελτίωση, οι οικονομικοί/επαγγελματικοί λόγοι και η διάθεση για πραγματοποίηση σωματικών δραστηριοτήτων φαίνεται πως καθορίζουν το επίπεδο της σωματικής τους δραστηριότητας αφού είναι οι μόνοι παράγοντες που έμειναν ως σημαντικοί παράγοντες πρόβλεψης της σωματικής δραστηριότητας στο πολλαπλό μοντέλο παλινδρόμησης. Τα ευρήματα της μελέτης συμφωνούν με τα ευρήματα προηγούμενων ερευνών (Tzormpatzakis κ α ι Sleap, 2007) και καταλήγουν στο συμπέρασμα πως η υγεία, η εμφάνιση, η φυσική κατάσταση και η αντιμετώπιση του άγχους είναι βασικά κίνητρα για σωματική δραστηριότητα στον Ελληνικό πληθυσμό. Στην παρούσα μελέτη επίσης ως ισχυρά κίνητρα εντοπίστηκαν η διασκέδαση και η προσωπική βελτίωση. Το εύρημα αυτό δείχνει πως η συμμετοχή σε σωματικές δραστηριότητας αποτελεί συχνά έναν ευχάριστο τρόπο αυτό-βελτίωσης για τους νέους της Θεσσαλονίκης. Ιδιαίτερη σημασία έχει η αναγνώριση των κινήτρων που συσχετίζονται με υψηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας. Με βάση τα ευρήματα της μελέτης φαίνεται πως η διασκέδαση, η προσωπική βελτίωση, ο ε γ ω ι σ μ ό ς / α ν τ α γ ω ν ι σ τ ι κ ό τ η τ α κ α ι ο ι οικονομικοί/επαγγελματικοί λόγοι είναι τα κίνητρα που επηρεάζουν το επίπεδο σωματικής δραστηριότητας. Τα ευρήματα αυτά παράλληλα με την παρατήρηση ότι οι συσχετίσεις παρουσιάστηκαν κυρίως με την σ χ ε τ ι ζό μ ε ν η μ ε τ ο ν α θ λ η τ ι σ μ ό σ ω μ α τ ι κ ή δραστηριότητα, οδηγεί στο συμπέρασμα πως αυτά είναι πιθανότητα τα κίνητρα που πρέπει να έχει κάποιος για να ενταχθεί στον αθλητισμό. Η μόνη ε ξ α ί ρ ε σ η ε ί ν α ι τ ο κ ί ν η τ ρ ο τ ο υ εγωισμού/ανταγωνιστικότητας που παρόλο θεωρητικά είναι ένα ισχυρό κίνητρο στο προφίλ του αθλητή, η μελέτη έδειξε ότι συσχετίζεται κυρίως με την σωματική δραστηριότητα κατά την εργασία. Ωστόσο, είναι 31

6 Interscientific Health Care (2018) Vol 10, Issue 3, ISSN σημαντικό να τονιστεί πως οι απαντήσεις στην συγκεκριμένη ερώτηση μπορεί να είναι περισσότερο επιρρεπείς σε μεροληψία λόγω του ότι απαιτεί παραδοχή στοιχείων του χαρακτήρα τους που μπορεί να μην έχουν θετική αποδοχή. Τα ευρήματα της μελέτης επίσης δείχνουν ότι η βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας σχετίζεται με την διάθεση των ατόμων να τις πραγματοποιήσουν όπως και με τον αριθμό των κινήτρων. Αυτό σημαίνει πως άτομα με διάθεση για σωματική δραστηριότητα και πολλά κίνητρα θα είναι περισσότερο σωματικά δραστήρια. Η σημαντικότητα της διάθεσης για την βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας φαίνεται και από το γεγονός ότι στο πολλαπλό μοντέλο π α λ ι ν δ ρ ό μ η σ η ς π α ρ έ μ ε ι ν ε μ α ζ ί μ ε τ ο υ ς οικονομικούς/επαγγελματικούς λόγους και την προσωπική βελτίωση ως ένας από τους τρεις σημαντικούς παράγοντες πρόβλεψης της σωματικής δραστηριότητας στους νέους της Θεσσαλονίκης. Η απομάκρυνση του εγωισμού/ανταγωνισμού και της διασκέδασης από το μοντέλο φαίνεται να οφείλεται στο ότι έχουν σημαντικό ποσοστό κοινής συνεισφοράς στην πρόβλεψη της σωματικής δραστηριότητας με τα άλλα δύο κίνητρα που παρέμειναν. Το τελικό αυτό μοντέλο δείχνει ξεκάθαρα το προφίλ που πρέπει να έχει ένας νέος της Θεσσαλονίκης με υψηλό επίπεδο σωματικής δραστηριότητας. Πιο συγκεκριμένα οι νέοι της Θεσσαλονίκης των οποίων τα κίνητρα για σωματική δραστηριότητα είναι η πρ οσωπική τους βελτίωση, η βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης ή επειδή το απαιτεί το επάγγελμά τους και που έχουν την διάθεση να συμμετάσχουν σε σωματικές δραστηριότητες, είναι αυτοί που θα έχουν και υψηλό επίπεδο σωματικής δραστηριότητας. Τα ευρήματα της παρούσας έρευνας παρουσιάζουν πολύ σημαντικές πληροφορίες των οποίων η μελέτη μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη κατάλληλων στρατηγικών σε επίπεδο πολιτείας ώστε δίνοντας ή προωθώντας τα κατάλληλα κίνητρα να οδηγεί τους π ολ ί τ ε ς σ ε β ε λ τ ί ω σ η τ η ς σ ω μ α τ ι κ ή ς τους δραστηριότητας. Η βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας θα μπορούσε έχει πολλαπλά οφέλη στην υγεία των πολιτών και πιθανότατα να προληφθούν σε σημαντικό βαθμό ιατρικές κατάστασεις όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, ο σακχαρώδης διαβήτης και ο καρκίνος του παχέος εντέρου και του στήθους (Warburton και λοιποί, 2006, Roberts και λοιποί, 2004,Woitas-Slubowska, 2008). Η βελτίωση της σωματικής δραστηριότητας και της υγείας μπορούν να έχουν ως τελικό αποτέλεσμα την μείωση των δαπανών στον τομέα της υγείας (Prattκαι λοιποί, 2000) κάτι το οποίο φαίνεται ιδιαιτέρως σημαντικό στην περίπτωση της σύγχρονης Ελλάδας. Ένας από τους σημαντικότερους περιορισμούς της π α ρ ο ύ σ α ς μ ε λ έ τ η ς ή τ α ν τ ο γ ε γ ο ν ό ς π ω ς πραγματοποιήθηκε δειγματοληψία ευκολίας. Το γεγονός ότι το δείγμα επιλέχθηκε με μη τυχαίο τρόπο από τον ευρύτερο πληθυσμό της Θεσσαλονίκης πιθανότατα να οδήγησε έως ένα βαθμό σε μεροληψία επιλογής ως προς το κομμάτι του πληθυσμού που είχαν μεγαλύτερη πρόσβαση οι ερευνητές. Το μέγεθος του δείγματος παρά το ότι μπορεί εκ πρώτης όψεως να φαίνεται μικρό για την περιγραφή του πληθυσμού αυτού, στην πραγματικότητα είναι επαρκές για την απάντηση των κύριων ερευνητικών ερωτημάτων που ήταν η διερεύνηση των συσχετίσεων μεταξύ των κινήτρων και του επιπέδου σωματικής δραστηριότητας κα ι η κα τα σκευή ενός μοντέλου πολλα πλής παλινδρόμησης με 9 παράγοντες πρόβλεψης (Norman and Streiner, 2000). Η έρευνα για την κατανόηση των κινήτρων που μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένο επίπεδο σωματικής δραστηριότητας πρέπει να συνεχιστεί σε διάφορες Ελλαδικές περιοχές των οποίων οι διαφορετικές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και πολιτισμικές επιρροές μπορεί να οδηγήσουν σε διαφορετικά αποτελέσματα. Μεγάλης σημασίας είναι επίσης η διερεύνηση του ίδιου ερωτήματος σε μη υγιείς πληθυσμιακές ομάδες οι οποίες θα μπορούσαν να ωφεληθούν από την αύξηση του επιπέδου σωματικής δραστηριότητας. Παρόμοιες έρευνες θα δώσουν σημαντικές πληροφορίες για την λήψη καταλληλότερων αποφάσεων και στρατηγικών για την βελτιστοποίηση της υγείας του Ελληνικού πληθυσμού και πιθανότατα την μείωση των δαπανών στον τομέα της υγείας. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. BaeckeJ.A., BuremaJ., Frijters, JE A short questionnaire for the measurement of habitual physical activity in epidemiological studies. The American Journal of Clinical Nutrition36(5): FieldA Discovering statistics using SPSS. 2nd ed. London: Sage. 3. Kesaniemi Y.A., Danforth E., Jensen M.D., Kopelman P.G., Lefebvre P., Reeder B.A. (2001). Dose-response issues concerning physical activity and health: an evidence-based symposium. Medicine and Science in Sports and Exercise. 33(6 Supplement):S351-S Kilpatrick M., Hebert E., Bartholomew J., College students motivation for physical activity: Differentiating men s and women s motives for sports participation and exercise. Journal of American College Health 54(2): Molanorouzi K., Khoo S., Morris T., Validating the physical activity and leisure motivation scale (PALMS). BMC Public Health 14: Norman G. and Streiner D., Biostatistics: the bare essentials. 2 nd ed. Canada: BCDecker. 7. Pratt M., Macera C.A., Wang G., Higher direct medical costs associated with physical inactivity. The Physician and Sports Medicine 28(10):

7 Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας(2018) Τόμος 10,Τεύχος 3, ISSN Roberts C., Tynjala J., Komkov A., Physical activity. In: Currie C., Roberts C., Morgan et al. ( eds) Young people s health in context. Health behaviour in school-aged children (HBSC) study: International Report from the 2001/2002 Survey, Denmark: WHO: Strimpakos N., Anastasiadi E., Panayiotou G., Athanasopoulos S., Karteroliotis K., Kapreli E., Greek version of modified Baecke physical activity questionnaire (mbq): cross-cultural adaptation and psychometric properties. Physiotherapy101:e1446-e Tzormpatzakis Ν., Sleap Μ., Participation in physical activity and exercise in Greece: a systematic literature review. International Journal of Public Health 52(6): Warburton D.E.R., Nicol C.W., Bredin S.S.D. (2006). Health benefits of physical activity: the evidence. Canadian Medical Association Journal 174(6): Woitas-Slubowska D Factors determining participation in leisure time physical activity among former athletes and male non athletes. JournalofHumanKinetics 20:

8 Interscientific Health Care (2018) Vol 10, Issue 3, ISSN ΠΙΝΑΚΕΣ Πινακας 1: Δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων στην κύρια μελέτη και στην μελέτη αξιοπιστίας. Ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά Κύρια μελέτη Μ (ΤΑ) Μελέτη αξιοπιστίας Μ (ΤΑ) Αριθμός ατόμων (ν)* Φύλο (άντρες/γυναίκες)* 53/55 15/19 Ύψος (εκ.) (9.1) 169.7(9.4) Βάρος (κιλά) 70.7 (12) 68.7(11.3) Ηλικία (έτη) 27.4 (5.7) 26.4(6.5) Δείκτης μάζας σώματος (κιλά/μ 2 ) 23.9(2.9) 23.8(3) *Δεν είναι εκφρασμένα με βάση την μέση τιμή και την τυπική απόκλιση Πίνακας 2: Αξιοπιστία ελέγχου-επανελέγχου των νεοδημιουργούμενων κλιμάκων αξιολόγησης των κινήτρων και της διάθεσης για σωματική δραστηριότητα (ν = 34). Κλίμακα Δείκτες αξιοπιστίας r s ICC (95%CI) SEM Εγωισμός/Ανταγωνιστικότητα ( ) 0.47 Εμφάνιση ( ) 0.41 Διασκέδαση ( ) 0.46 Προσωπική Βελτίωση ( ) 0.40 Συμμετοχικότητα / Παρέα ( ) 0.36 Φυσική κατάσταση ( ) 0.24 Ψυχολογικοί λόγοι ( ) 0.41 Οικονομικοί/Επαγγελματικοί λόγοι ( ) 0.68 Ιατρικοί λόγοι ( ) 0.59 VAS κινήτρων ( ) 0.84 Κλίμακαδιάθεσης ( ) 0.34 Αριθμός κινήτρων ( )

9 Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας(2018) Τόμος 10,Τεύχος 3, ISSN Βασικό κίνητρο* Kappa = 0.69, ποσοστό συμφωνίας = 76.5% r s = Συντελεστής συσχέτισης του Spearman, ICC = Συντελεστής ενδοταξικής συσχέτισης, 95%CI = 95% όρια εμπιστοσύνης, SEM = τυπικό σφάλμα μέτρησης. *Έχουν χρησιμοποιηθεί διαφορετικοί δείκτες αξιοπιστίας από τα υπόλοιπα. Πίνακας 3: Συχνότητα αναφοράς κινήτρων σωματικής δραστηριότητας για τους νέους Θεσσαλονικιούς (ν = 108). Παρουσιάζεται αναλυτικά η συχνότητα αναφοράς (ποστοστό %) του κάθε κινήτρου. Κίνητρο Διαφωνώ σε μεγάλο βαθμό Διαφωνώ Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ Συμφωνώ Συμφωνώ σε μεγάλο βαθμό Διάμεσος Τιμή Εγωισμός / Ανταγωνισμός Διαφωνώ Εμφάνιση Συμφωνώ Διασκέδαση Συμφωνώ Προσωπική Βελτίωση Συντροφικότη τα / Παρέα Φυσική κατάσταση Ψυχολογικοί λόγοι Οικονομικοί λόγοι Συμφωνώ Ούτε Συμφωνώ Ούτε Διαφωνώ Συμφωνώ σε μεγάλο βαθμό Συμφωνώ Διαφωνώ Ιατρικοί λόγοι Συμφωνώ Πίνακας 4: Συσχέτιση κινήτρων και διάθεσης Σωματικής Δραστηριότητας (ΣΔ) με το επίπεδό της (ν=108). Παράγοντας Σωματική δραστηριότητ α ΣΔ εργασίας ΣΔ ελεύθερου χρόνου ΣΔ αθλητισμού Εγωισμός/Ανταγωνισμός r s = 0.19* r s = 0.21* r s = 0.08 r s = 0.15 Εμφάνιση r s = r s = 0.02 r s = r s = Διασκέδαση r s = 0.25* r s = 0.08 r s = r s = 0.39*** 35

10 Interscientific Health Care (2018) Vol 10, Issue 3, ISSN Προσωπική Βελτίωση r s = 0.41*** r s = 0.17 r s = 0.10 r s = 0.55*** Συντροφικότητα/Παρέα r s = 0.09 r s = r s = 0.14 r s = 0.06 Φυσική κατάσταση r s = 0.17 r s = 0.13 r s = r s = 0.32** Ψυχολογικοί λόγοι r s = 0.18 r s = 0.28** r s = 0.06 r s = 0.15 Οικονομικοί λόγοι r s = 0.33** r s = 0.25** r s = 0.19* r s = 0.28** Ιατρικοί λόγοι r s = r s = 0.11 r s = -0.21* r s = VAS διάθεσης r s = 0.43*** r s= 0.06 r s= 0.20* r s= 0.52*** ASCUPA r s = 0.36*** r s = 0.16 r s = 0.12 r s = 0.41*** Αριθμός κινήτρων r s = 0.27** r s= 0.30** r s = 0.01 r s = 0.31** Βασικό κίνητρο η 2 = 0.15* η 2 = 0.08 η 2 = 0.07 η 2 = 0.12 *p<0.05, **p<0.01, ***p<0.001 Στατιστικώς σημαντικοί παράγοντες πρόβλεψης της σωματικής δραστηριότητας σε πολλαπλό μοντέλο παλινδρόμησης που χρησιμοποιήθηκαν ως παράγοντες πρόβλεψης οι oκτώ παράμετροι που συσχετιζόντουσαν στατιστικώς σημαντικά με το συνολικό επίπεδο σωματικής δραστηριότητας (R=0.60, R 2 =0.36, adjusted R 2 =0.34, p<0.001). ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Κλίμακα αξιολόγησης διάθεσης για ολοκλήρωση σωματικών δραστηριοτήτων(ascupa) Σταματώ να κάνω μία δραστηριότητα (μπορείτε να σκεφτείτε ως παράδειγμα την περίπτωση που πάτε για περπάτημα, τρέξιμο ή κάποια άλλη δραστηριότητα του ελεύθερου χρόνου σας): Α) Προτού ακόμα νιώσω κούραση Β) Μόλις αρχίσουν τα πρώτα σημάδια κόπωσης έστω και σε μικρό βαθμό Γ) Μόλις νιώσω ότι όντως υπάρχει κόπωση Δ) Ακόμα και κουρασμένος να είμαι δε σταματάω αν δεν την ολοκληρώσω και η μόνη περίπτωση να σταματήσω πριν την ολοκλήρωσή της είναι να είμαι πραγματικά εξουθενωμένος Ε) Ακόμα και εξουθενωμένος να είμαι δεν υπάρχει περίπτωση να σταματήσω την δραστηριότητα αν δεν την ολοκληρώσω ΟπτικήΑναλογικήΚλίμακαγιατηνδιάθεσηπραγματοποίησηςμίαςσωματικήςδραστηριότητας (VAS) 36

11 Διεπιστημονική Φροντίδα Υγείας(2018) Τόμος 10,Τεύχος 3, ISSN Σημειώστε πάνω στην ακόλουθη γραμμή το σημείο που ανταποκρίνεται περισσότερο στην διάθεση σας να ξεκινήσετε και να ολοκληρώσετε μία σωματική δραστηριότητα: Καμία διάθεση Τεράστια διάθεση 37

12 Interscientific Health Care (2018) Vol 10, Issue 3, ISSN Σύντομη κλίμακα κινήτρων σωματικής δραστηριότητας(sspam) Απαντώντας στις ακόλουθες προτάσεις, σκεφτείτε σχετικά με τα κίνητρα που έχετε κατά την εκτέλεση των σωματικών σας δραστηριοτήτων. Προσπαθήστε να μην ξοδέψετε πολύ χρόνο σκεφτόμενοι τις απαντήσεις σας. Δεν υπάρχουν σωστές ή λάθος απαντήσεις. Δείξτε σε τι βαθμό ανταποκρίνονται τα κίνητρά σας με κάθε μία από τις προτάσεις. Είναι σημαντικό να μην ανατρέχετε σε απαντήσεις σας στα προηγούμενα ερωτηματολόγια. Σε κάθε περίπτωση το 1 σημαίνει διαφωνώ σε μεγάλο βαθμό και το 5 σημαίνει συμφωνώ σε μεγάλο βαθμό. Αναλαμβάνω/κάνω σωματικές δραστηριότητες Διαφωνώ σε μεγάλο βαθμό Διαφωνώ Ούτε συμφωνώ ούτε διαφωνώ Συμφωνώ Συμφωνώ σε μεγάλο βαθμό 1.Για να είμαι καλύτερος από τους άλλους γύρω μου 2.Για να έχω καλύτερη εμφάνιση 3.Για ευχαρίστηση Για να βελτιώσω την ικανότητά μου σε αυτές 5.Για να κάνω κάτι παρέα με άλλους (π.χ. φίλους) 6.Για την φυσική μου κατάσταση 7.Για να ξεφύγω ή να χαλαρώσω από άλλες καταστάσεις 8.Για επαγγελματικούς / οικονομικούς λόγους Για ιατρικούς λόγους Βασικό Κίνητρο: Αν είχα να επιλέξω μία από τις παραπάνω 9 ερωτήσεις ως το βασικό μου κίνητρο για σωματική δραστηριότητα, αυτή θα ήταν η ερώτηση: Αριθμός Κινήτρων: Πόσες από τις παραπάνω ερωτήσεις βαθμολογηθήκαν με 4-5: 38