ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ & ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΝΟΜΟ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ/ EMPIRICAL RESEARCH ON TOURISM IN LAW CHALCIDICE Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Πολυχρονίδου Περσεφόνη Υπό τους φοιτητές : ΒΑΙΑ ΒΑΡΚΑ (Α.Μ.: 9924) ΧΑΣΑΠΙΔΗΣ ΜΑΡΙΟΣ (Α.Μ.: 8566) ΚΑΒΑΛΑ, 2014

2 Αφιερώνεται στην οικογένειά μου που με στήριξαν σε όλη τη διάρκεια των φοιτητικών μου χρόνων και συγγραφής της πτυχιακής εργασίας.

3 Ευχαριστίες Μέσα από τις επόμενες γραμμές θα ήθελα να εκφράσω τις ειλικρινείς μου ευχαριστίες στην επιβλέποντα καθηγήτρια κυρία Περσεφόνη Πολυχρονίδου που συνέβαλε με την βοήθεια της στην επιτυχή ολοκλήρωση της πτυχιακής εργασίας. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω το εκπαιδευτικό και διοικητικό προσωπικό του ΤΕΙ Καβάλας για τις γνώσεις και τις πλούσιες εμπειρίες που αποκόμισα στα χρόνια της φοιτητικής μου δραστηριότητας. Πάνω από όλους, θα ήθελα να εκφράσω για ακόμη μια φορά τις ευχαριστίες μου στην οικογένεια μου για την ενθάρρυνση, ηθική συμπαράσταση και οικονομική υποστήριξη που μου προσέφεραν όλα αυτά τα χρόνια.

4 Πίνακας περιεχομένων Ευχαριστίες Πρόλογος Εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* 1.1 Ιστορική αναδρομή και γνωριμία της Χαλκιδικής 1.2 'Αγιον Όρος. Ένας άθικτος επίγειος παράδεισος ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2* 2.1 Έννοια του τουρισμού 2.2 Ορισμός του τουρισμού 2.3 Χαρακτηριστικά του τουρισμού 2.4 Πλεονεκτήματα 2.5 Μειονεκτήματα 2.6 Κατηγορίες τουρισμού ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3* 3.1 Εναλλακτικός τουρισμός και οι μορφές του 3.2 Θρησκευτικός τουρισμός 3.3 Συνεδριακόςεκθεσιακός τουρισμός 3.4 Θαλάσσιος τουρισμός 3.5 Τουρισμός ΥγείαςΘεραπείας 3.6 Αγροτουρισμός 3.7 Τουρισμός Περιπέτειας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4* 4.1 Σύγκριση Νομού ΧαλκιδικήςΝομού Θεσ/κης 4.2 Θετικές επιπτώσεις στον Νομό Χαλκιδικής 4.3 Αρνητικές επιπτώσεις στον Νομό Χαλκιδικής 4.4 Προοπτικές ανάπτυξης στον Νομό Χαλκιδικής

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5* 5.1 Στατιστική Έρευνα και Ανάλυση Προς τους Εργαζομένους 5.2 Στατιστική Έρευνα και Ανάλυση Προς τους Τουρίστες Συμπερασματικές παρατηρήσεις Παραρτήματα Βιβλιογραφία

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Μέσα από τις επόμενες γραμμές, γνωρίζουμε καλύτερα τον τουρισμό στον Νομό Χαλκιδικής. Συγκεκριμένα, στο 1* Κεφάλαιο ταξιδεύουμε στην Χαλκιδική μέσα από μια ιστορική αναδρομή. Στο 2* Κεφάλαιο αναφέρουμε την έννοια και τα χαρακτηριστικά του τουρισμού αλλά και τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά του. Στο 3* Κεφάλαιο αναλύουμε τις κυριότερες μορφές του τουρισμού. Στο επόμενο κεφάλαιο συγκρίνουμε με λίγα λόγια τον Νομό Θεσ/νίκης με τον Νομό Χαλκιδικής και στη συνέχεια αναφερόμαστε στις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις του τουρισμού στην Χαλκιδική αλλά και οι προοπτικές ανάπτυξής του. Στο τελευταίο κεφάλαιο καταγράφουμε μέσα από διαγράμματα την εμπειρική έρευνα που έγινε σε εργαζομένους και σε τουρίστες. Τέλος, η εργασία ολοκληρώνεται με ορισμένα συμπεράσματα που αποτελούν σύνοψη αυτών που προηγήθηκαν.

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εποχή που διανύουμε είναι ζοφερή. Οι άνθρωποι έχουν απομονωθεί και έχουν κλειστεί στα προβλήματά τους. Για αυτό νιώθουν την ανάγκη να ξεφύγουν από την μονότονη καθημερινότητά τους, κάτι που μπορεί να επιτευχθεί με τις διακοπές. Με τον <όρο> διακοπές εννοούμε ξεκούραση, αναζωογόνηση, εξερεύνηση νέων περιοχών, δηλαδή με μια λέξη τουρισμόςεξερεύνηση. Είναι η έμφυτη τάση του ανθρώπου να περιηγείται διάφορα αξιοθέατα μέρη τα όποια συγκεντρώνουν, είτε φυσικές ομορφιές, είτε πλούσια ιστορία, είτε εντυπωσιακά τεχνολογικά ή μηχανικά επιτεύγματα. Ο τουρισμός είναι μία πανάρχαια και ανθρώπινη υπόθεση που ξεκινά από την τάση του ανθρώπου να δει και να γνωρίσει. Σύμφωνα με τον φιλόσοφο Αριστοτέλη ο άνθρωπος φύσει του ειδέναι ορέγεται δηλαδή τη δίψα της γνώσης την έχει ο άνθρωπος έμφυτη. Ο τουρισμός σαν έννοια μπορεί να οριστεί ως οι δραστηριότητες των προσώπων που ταξιδεύουν και διαμένουν σε τόπους εκτός του συνηθισμένου περιβάλλοντος τους συνήθως για αναψυχή αλλά και για άλλους λόγους όπου θα αναφερθούμε στην συνέχεια της εργασίας μας. Ο τουρισμός έχει εξελιχθεί παγκοσμίως σε μια από τις σημαντικότερες βιομηχανίες. Σήμερα ο τουρισμός δεν είναι αποκλειστικά μία οικονομική δραστηριότητα αλλά αποτελεί δικαίωμα, ευκαιρία γνώσης και προσέγγισης του περιβάλλοντος, παράγοντα διεθνούς αλληλεγγύης και ειρήνης. Είναι τρόπος χρησιμοποίησης του ελεύθερου χρόνου και κοινωνική παροχή που συμβάλλει στη ψυχολογική ισορροπία. Η σημασία του ιδιαίτερα για την Ελληνική οικονομία είναι μεγαλύτερη από ότι για το σύνολο της παγκόσμιας οικονομίας. Συγκεκριμένα συμβάλλει στο σχηματισμό Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, τόσο από πλευράς δημιουργίας εισοδήματος, όσο και από την πλευρά αύξηση της απασχόλησης και των επενδύσεων. Η σύγχρονη αντίληψη για την ανάπτυξη του τουρισμού στηρίζεται στην ποιότητα, την πιστοποίηση, την διεύρυνση και διαφοροποίηση των τουριστικών υπηρεσιών, τη σύνδεση τους με την τοπική οικονομία και την ολοκλήρωση μιας σειράς έργων τα όποια αφορούν στις υποδομές και το περιβάλλον. Ο τουρισμός αποτελεί μια γιγάντια οικονομική δραστηριότητα. Είναι η πρώτη σε παγκόσμιο επίπεδο, έχοντας 1

8 υποσκελίσει την αυτοκινητοβιομηχανία, ενώ βρίσκεται πολύ ψηλότερα από τις βιομηχανίες χημικών, τροφίμων ή καυσίμων. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ακόμη, είναι ότι αποτελεί τη μόνη ίσως δραστηριότητα που έχει πραγματικά παγκόσμια διάσταση. Σήμερα, εν έτη 2014, ο τουρισμός για την Ελλάδα είναι ο <πρωταγωνιστής> της. Ένα καίριο κομμάτι για την απαλοιφή της κρίσης που βιώνουμε είναι και ο τουρισμός. Ιδιαίτερη σημασία για την περιφερειακή ανάπτυξη έχει ο τουρισμός στον Νομό Χαλκιδικής, αφού αποτελεί πηγή εσόδων και προσφέρει νέες θέσεις εργασίας. halkidiki.com 2

9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1* 1.1 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ Η Ελληνική μυθολογία αναφέρεται συχνά στη Χαλκιδική: στην Κασσάνδρα βρίσκεται θαμμένος ο γίγαντας του σεισμού, Εγκέλαδος. Ο Aθως πάλι σχηματίστηκε από το βράχο που έριξε εναντίον των θεών ο ομώνυμος Γίγαντας, μα και η Σιθωνία οφείλει το όνομά της στο Σίθωνα, το γιο του Ποσειδώνα. Μύθοι θα πει κανείς. Υπονοούν όμως την προσπάθεια που καταβλήθηκε για να ερμηνευτούν, από τα πολύ παλιά χρόνια, οι ιδιορρυθμίες αυτού του χώρου. Η επιστημονική έρευνα πάντως έχει καταδείξει ότι η γεωμορφολογία της παλαιοντολογικής Χαλκιδικής ήταν πολύ διαφορετική από τη σημερινή. Διαφορετική σίγουρα ήταν και η χλωρίδα και η πανίδα της. Τα απολιθωμένα λείψανα ελεφαντοειδών και άλλων εξαφανισμένων ειδών που βρέθηκαν στη Νικήτη και έχουν εντοπιστεί στα Βραστά, στην Τρίγλια κ.α. αποτελούν μάρτυρες μιας άλλης εποχής, που μάλλον δεν είδε ποτέ ανθρώπινο γένος. Επίσης τα ευρήματα στο Σπήλαιο των Πετραλώνων απέδειξαν ότι η παρουσία του ανθρώπου εδώ ξεπερνά τις χρόνια, ενώ το κρανίο του αρχανθρώπου υπολογίζεται πως έχει ηλικία ετών περίπου. Εγκαταστάσεις οργανωμένης κοινωνίας έχουμε στη Χαλκιδική από το π.χ. και οι παλαιότεροι κάτοικοί της ήταν Θράκες και Πελασγοί. Τον 8ο αι. π.χ. πλήθος κατοίκων καταφθάνει στην περιοχή, προερχόμενο κυρίως από την Χαλκίδα (εξού Χαλκιδική) και την Ερέτρια. Το 5ο αι. π.χ. οι σημαντικότερες πόλεις της είναι: Αίνεια, Γίγωνος, Λίπαξος, Ποτίδαια, Σάνη, Μένδη, Σκιώνη, Αιγαί, Νεάπολις, Άφυτις, Όλυνθος, Σερμύλη, Γαληψός, Τορώνη, Σάρτη, Σίγγος, Πύλωρος, Δίον, Κλεωναί, Ολόφυξος, Άκανθος, Στάγιρα, Απολλωνία, Αρναία, Ανθεμούς. Πολλές από αυτές αποτελούν συνέχεια προϊστορικών οικισμών, που υπήρχαν στην ίδια θέση. Στο τέλος του 5ου αι. π.χ. οι 32 σπουδαιότερες πόλεις ιδρύουν υπό την ηγεσία της Ολύνθου, το "κοινόν των Χαλκιδέων", το οποίο θα διαλυθεί το 379 π.χ. από τους Σπαρτιάτες. Το 348 π.χ. ο Φίλιππος ενσωματώνει την περιοχή στο Μακεδονικό Βασίλειο. Στα Ελληνιστικά χρόνια ιδρύονται τρεις μεγάλες πόλεις: Κασσανδρεία (315), Ουρανούπολις (315) και Αντιγόνεια (στη μέση της Καλαμαριάς το 280 π.χ.). Το 168 π.χ. περνά στα χέρια των Ρωμαίων και 3

10 παρακμάζει καθώς οι πόλεις της περιήλθαν υπό τον έλεγχο Ρωμαίων εμπόρων κυρίως. Το Χριστιανισμό η Χαλκιδική πρέπει να ασπάστηκε το 50 μ.χ. (τότε δηλαδή που ο Απόστολος Παύλος πηγαίνοντας από τους Φιλίππους στη Θεσσαλονίκη είχε περάσει και από την Απολλωνία). Στους Χριστιανικούς αιώνες θα δεχθεί πολλές καταστροφικές επιδρομές όπως των Γότθων (269), των θύννων (6ο αι.) και των Καταλανών (1307). Κατά τον 9ο αι. οργανώνεται η μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους. Το 855 ο Βασίλειος Α' ο Μακεδών με χρυσόβουλο ορίζει "του λοιπού αθόρυβους και αταράχους διάγειν τους μοναχούς έως της συνελείας του αιώνος. Κατά τον 10ο αι. ένα πλήθος μονυδρίων βρίσκονταν συγκεντρωμένο γύρω από τις Καρυές. Το 963 κτίζεται η Μονή της Μ. Λαύρας και στη συνέχεια οι υπόλοιπες 19 Μονές. Έκτοτε η Αγιώνυμη πολιτεία αποτελεί ένα ιδιόμορφο κόσμο. Τόπος μυστηρίου, της σκληρής άσκησης και του πνευματικού προσανατολισμού, μπόρεσε να διασώσει στο χρόνο τους πολύτιμους θησαυρούς του, να καλλιεργήσει την ελληνοχριστιανική παιδεία και να συνδράμει στη διάσωση της εθνικής συνείδησης στις δύσκολες για το έθνος εποχές. Μετά τον 10ο αιώνα το μεγαλύτερο μέρος της καλλιεργούμενης γης πέρασε στα χέρια των Αγιορειτών ("Μετόχια""). Από τους συνοικισμούς δε των κολίγων των μονών προήλθαν πολλά νέα χωριά, που αναπτύχθηκαν πλάι στα υπάρχοντα. Μετά το 12ο αιώνα στα πλαίσια της τότε διοικητικής μεταρρύθμισης διαιρέθηκε στα καπετανίκια: Καλαμαριάς, Ερμηλείας, Ιερισσού, Κασσανδρείας και Λογγού. Στα μέσα του 14ου αιώνα ένα μεγάλο μέρος της Χαλκιδικής προσαρτήθηκε στο Σερβικό κράτος, ενώ πριν την υποδούλωση στους Τούρκους η Κασσάνδρα και άλλες παραλιακές περιοχές βρέθηκαν υπό τους Βενετούς. Το 1430 υποδουλώθηκε στους Τούρκους και αποτέλεσε τμήμα του σαντζακιού της Θεσ/νίκης. Διαιρέθηκε σε τρεις φορολογικές περιφέρειες: της Κασσάνδρας, περιοριζόμενη στα φυσικά όριο της Χερσονήσου, των Χασικοχωρίων, που περιλαμβάνει "όλη την καλλιεργήσιμη γη και τα ήμερα βουνά που εκτείνονται ως τον Τορωναίο και το Θερμαϊκό" και τέλος των Μαντεμοχωρίων. Ξεχωριστή βέβαια περιοχή αποτελούσε το Άγιο Όρος. Παρά τα ειδικά προνόμια κάθε περιφέρειας, την περίοδο της δουλείας οι Χαλκιδικιώτες υπέφεραν, όπως και οι υπόλοιποι έλληνες, από τις αυθαιρεσίες 4

11 της τυραννικής εξουσίας. Μπόρεσαν όμως και την πίστη τους να μη χάσουν και την εθνική τους συνείδηση να διατηρήσουν. Στα τέλη του 18ου αιώνα όλες οι περιφέρειες σημειώνουν ανάπτυξη (αύξηση σιτοπαραγωγής, μεταξοσκωληκοτροφία, κτηνοτροφία). Εξαιτίας αυτής της ευημερίας τα παραλιακά χωριά αντιμετωπίζουν πολλές επιδρομές πειρατών. Στα Μαντεμοχώρια μάλιστα η Πύλη το 1775 εμπιστεύεται την εκμετάλλευση των αργυρωρυχείων στα 12 μεγάλα χωριά της περιοχής στο "Κοινό των Μαδεμίων" κι έτσι δημιουργείται ένας εκτεταμένος μεταλλευτικός συνεταιρισμός με χωριστή δική του κοινοτική διοίκηση. Τον Μάιο του 1821 επαναστατεί, υπό την ηγεσία του Εμμανουήλ Παππά, χωρίς επιτυχία με αποτέλεσμα να καταστραφεί ολοσχερώς. Θα δυναμώσει όμως πάλι και το 1854 θα συγκλονιστεί από νέα επανάσταση υπό τον Τσιάμη Καρατάσο. Επαναστατικός αέρας έπνευσε στη Χαλκιδική και το 1878, όμως οι Τούρκοι πήραν έγκαιρα προληπτικά μέτρα και η κίνηση ματαιώθηκε. Στις αρχές του αιώνα μας η Χαλκιδική παίρνει μέρος στο Μακεδονικό Αγώνα. Η αρχική μορφή της τουριστικής μετακίνησης είναι τοποθετημένη στη στιγμή που ο άνθρωπος άρχισε να διακινείται από το μόνιμο τόπο της διαμονής του σε άλλους τόπους για πολλούς και διάφορους σκοπούς, όπως εμπορία, συμμετοχή σε θρησκευτικές γιορτές, αθλητικές εκδηλώσεις, ικανοποίηση της έμφυτης περιέργειας του κ.α. Στον Ελληνικό χώρο το αναπτυγμένο αίσθημα της ξενίας κατά την περίοδο της αρχαιότητας, μας μαρτυρά ότι τέτοιου είδους μετακινήσεις και με πολλαπλούς σκοπούς, υπήρχαν από τότε. Το φαινόμενο του τουρισμού κατά την αρχαιότητα είχε διαφορετική μορφή από την σημερινή, αλλά τα βασικά στοιχεία του ήταν σχεδόν τα ίδια. Ο ομαδικός τουρισμός στην Ελλάδα αναπτύσσεται με αφορμή τις γιορτές και τα προσκυνήματα. Οι κύριοι λόγοι των μετακινήσεων ήταν θρησκευτικοί, αθλητικοί, υγείας καθώς και εμπορικοί. Οι πρώτες οργανωμένες εκδρομές αρχίζουν το 1900 όμως οι δύο πόλεμοι εξαφάνισαν αυτές τις διοργανώσεις. Η μεγάλη ανάπτυξη του τουρισμού αρχίζει μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και ιδιαίτερα μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Το 1950 η Ελλάδα τελείως εξαντλημένη από τους πολέμους βρίσκεται χωρίς πρόγραμμα, η βιομηχανοποίηση απαιτεί χρόνο και έτσι ο τουρισμός δίνει 5

12 γρήγορες λύσεις στο οικονομικό πρόβλημα της χώρας που διαθέτει τις κατάλληλες προϋποθέσεις όπως το καλό κλίμα, τις φυσικές ομορφιές, την τέχνη και την ιστορία. Το κράτος αρχίζει την τουριστική ανάπτυξη κατασκευάζοντας δρόμους καλυτερεύουν οι συγκοινωνίες και αρχίζουν οι δανειοδοτήσεις για την κατασκευή ξενοδοχείων, bangalous, motels, campings και ιδρύονται σχολές τουριστικών επαγγελμάτων, διοργανώνονται κρουαζιέρες στα νησιά, φεστιβάλ και αρχίζει η παραγωγή έργων Λαϊκής Τέχνης. Από το 1953 αρχίζει μια συνεχής αύξηση του τουριστικού ρεύματος προς την Ελλάδα που σταθεροποιείται από το 1965 και μετά. Το 1963 αναπτύσσεται και ο εσωτερικός τουρισμός που βοηθά την περιφερειακή ανάπτυξη. Η ανάπτυξη του παραλιακού τουρισμού παίρνει μεγάλες διαστάσεις και αρχίζει η χώρα να αξιοποιεί με κατάλληλες εγκαταστάσεις τις παραλίες της τις οποίες εκμεταλλεύονται. Έτσι άρχισε σιγά σιγά να αυξάνεται ο αριθμός των επισκεπτών και να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις μίας νέας συναλλαγματικής πηγής για την οικονομία της χώρας (akx.gr,2012). Σήμερα η Ελλάδα αποτελεί κορυφαίο τουριστικό προορισμό παγκοσμίως. Η Ελλάδα κατατάσσεται ανάμεσα στους Top 10 τουριστικούς προορισμούς για το 2010 σύμφωνα με τη Lonely Planet και επίσης βρίσκεται στη δεύτερη θέση σύμφωνα με τα Telegraph Travel Awards 2008 της Αγγλίας στην κατηγορία της Καλύτερης Ευρωπαϊκής Χώρας. Την τελευταία δεκαετία, ο αριθμός των τουριστών αυξάνεται σταθερά. Σύμφωνα με το Travel& Tourism Competitiveness Report, 2009, που δημοσιεύτηκε από το World Economic Forum, η Ελλάδα κατέχει συνολικά την 24η θέση μεταξύ 133 χωρών, και παράλληλα βρίσκεται στο Top 10 σε μία σειρά από σημαντικούς επιμέρους δείκτες (3η Θέση: Prioritizationoftravel & tourismsubindex, 9η θέση: WorldHeritageculturalsites, 5η θέση: Tourisminfrastructure, 1η θέση: Physiciandensitysubindex) (investingreece,2013). Πλέον η Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως παραδοσιακός προορισμός διακοπών και ως εκ τούτου δεν ανήκει στην ομάδα των Νέων Τουριστικών Κρατών. Η δυναμικότητα της χώρας σε κλίνες ξεπερνά το ένα εκατομμύριο. 6

13 Ο τουρισμός στην Ελλάδα από τον τρόπο οργάνωσης και διακίνησης χαρακτηρίζεται ως μαζικός, οργανωμένος, παραθεριστικός τουρισμός. Η εικόνα της χώρας που έχει διαμορφωθεί στις ξένες αγορές ταυτίζεται με το περίφημο σλόγκαν των τεσσάρων S (Sun, Sand, Sea, Sex) (schoolpress.sch.gr,2013). Ένα πανέμορφο κομμάτι της Ελλάδος δεν θα μπορούσε να είναι άλλο, από αυτό της Χαλκιδικής. Τα τρία <πόδια>. Η Τρίαινα του Ποσειδώνα στα σπλάχνα του Αιγαίου. Έτσι μοιάζει από ψηλά η μαγευτική Χαλκιδική. Ο νομός της Χαλκιδικής αποτελεί περιοχή της Μακεδονίας στη Βόρεια Ελλάδα και βρίσκεται μεταξύ Θερμαϊκού και Στρυμονικού κόλπου, συνορεύοντας στα βόρεια με το νομό Θεσσαλονίκης από τον οποίο απέχει μόλις μερικά χιλιόμετρα. Η Χαλκιδική γεωγραφικά αποτελεί την απόληξη της Κεντρικής Μακεδονίας στο Αιγαίο Πέλαγος, το οποίο εισχωρεί βαθιά μέσα σε αυτήν, σχηματίζοντας τρεις επιμήκεις χερσονήσους (ή αλλιώς η "Τρίαινα" ή τα "τρία πόδια ), που δίνουν στην περιοχή το χαρακτηριστικό της σχήμα,την Κασσάνδρα στα δυτικά, τη Σιθωνία στο κέντρο και το Άγιο Όρος στ' ανατολικά. Στην «Τρίαινα» αυτή σχηματίζονται ο Τορωναίος κόλπος ανάμεσα στην Κασσάνδρα και την Σιθωνία καθώς και ο Σιγγιτικός κόλπος ανάμεσα στην Σιθωνία και το Άγιο Όρος. Η χερσόνησος της Χαλκιδικής χωρίζεται διοικητικά στον νομό Χαλκιδικής και στην αυτόνομη μοναστική πολιτεία του Αγίου Όρους. Το βόρειο τμήμα της χερσονήσου ανήκει στο νομό Θεσσαλονίκης. Πρωτεύουσα του Νομού Χαλκιδικής είναι ο Πολύγυρος και είναι κτισμένος αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Όρους του Προφήτη Ηλία, προσφέροντας συναρπαστική θέα στη θάλασσα και το υπέροχο τοπίο. Βρίσκεται στο γεωγραφικό μέσο του νομού και έχει περίπου κατοίκους, ενώ διοικητικό κέντρο του Αγίου Όρους είναι οι Καρυές (unitedhellas.com; Wikipedia.gr). Οι Δήμοι οι οποίοι απαρτίζουν τον νομό Χαλκιδικής είναι: Δήμος Αρναίας, Δήμος Ανθεμούντα, Δήμος Ζερβοχωρίων, Δήμος Τρίγλιας, Δήμος Τορώνης, Δήμος Σταγείρων Ακάνθου, Δήμος Σιθωνίας, Δήμος Πολυγύρου, Δήμος Παναγίας, Δήμος Παλλήνης, Δήμος Ορμύλιας, Δήμος Μουδανιών, Δήμος Κασσάνδρα, Δήμος Καλλικράτειας (Wikipedia.gr). 7

14 Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία της απογραφής πληθυσμού που έγινε πρόσφατα μέσα στο έτος του 2012 ο πληθυσμός της περιφερειακής ενότητας της Χαλκιδικής, που θα μπορούσε δικαίως να χαρακτηρισθεί οικολογικός παράδεισος, ανέρχεται στους κατοίκους. Αναλυτικότερα στοιχεία επίσης από την απογραφή του νομού κατά το έτος που διανύουμε συνοψίζουν τον πληθυσμό στους παρακάτω νομούς ως εξής: Δήμος Πολυγύρου κάτοικοι, Δήμος Αριστοτέλη κάτοικοι, Δήμος Κασσάνδρας κάτοικοι, Δήμος Νέας Προποντίδας κάτοικοι και Δήμος Σιθωνίας κάτοικοι (Perifereianews.com, 2012). 1.2 ΆΓΙΟΝ ΌΡΟΣ. ΕΝΑΣ ΑΘΙΚΤΟΣ ΕΠΙΓΕΙΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ Το Άγιο Όρος είναι το μοναδικό ζωντανό Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στον κόσμο, εντυπωσιακά μοναστήρια, μερικά κρεμασμένα πάνω από βράχους και υπέροχα τοπία δημιουργούν μια κατανυκτική ατμόσφαιρα αξέχαστη σε κάθε επισκέπτη. Κατοικείται αποκλειστικά από καλόγερους και ερημίτες που κρατούν τις θρησκευτικές τους παραδόσεις εδώ και χρόνια. Η είσοδος επιτρέπεται μόνο στους άνδρες, σύμφωνα με το Τυπικό της μοναστικής πολιτείας αφού για τις γυναίκες ισχύει από το 10ο αιώνα το άβατο. Οι γυναίκες μπορούν να το επισκεφτούν μόνο από τη θάλασσα με ψαροκάικα και πολυτελή γιότ στις ημερήσιες καθημερινές κρουαζιέρες που διοργανώνονται (Campsite.gr; Inathos.gr,) Οι επισκέπτες οφείλουν, λίγες μέρες πριν από την επίσκεψη τους να τηλεφωνήσουν στα γραφεία του Άγιου Όρους, στη Θεσσαλονίκη για να κλείσουν θέση και να προμηθευτούν τα Διαμονητήρια που τους εξασφαλίζουν τρεις διανυκτερεύσεις. Όλη αυτή η διαδικασία είναι απαραίτητη και πρέπει να γίνεται έγκαιρα ειδικά τους καλοκαιρινούς μήνες γιατί καταφθάνουν κάθε χρόνο πλήθος προσκυνητών από κάθε μεριά του πλανήτη και ο αριθμός των επισκεπτών καθημερινά περιορίζεται στα 120 άτομα. Στο Άγιο Όρος οι επισκέπτες μπορούν να μεταβούν μόνο από τη θάλασσα και διαθέτει δύο λιμάνια επιβίβασης, της Ιερισσού και της Ουρανούπολης. Η 8

15 συγκοινωνία στο Άγιο Όρος δεν είναι επαρκής. Έτσι, εκτός από τα καΐκια και τα λεωφορεία μπορούν όποιοι θέλουν να μισθώσουν αυτοκίνητο για να τους πάει στον προορισμό τους. Πάντως οι επισκέπτες πρέπει να είναι και προετοιμασμένοι για αρκετό περπάτημα (lnathos.gr, χ.χ; Hotelsline.gr, χ.χ). Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν σ αυτό το κεφάλαιο προκύπτει ότι ο Νομός Χαλκιδικής μπορεί να καλύψει όλες τις μορφές τουρισμού. Το Άγιο Όρος καθώς και όλες οι εκκλησίες και τα μοναστήρια της περιοχής αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του θρησκευτικού τουρισμού. Ο πολιτιστικός τουρισμός έχει αναπτυχθεί μέσα από τους αρχαιολογικούς χώρους και τα αξιοθέατα της Χαλκιδικής. Στα θαλάσσια σπορ καθώς και στις ορεινές δραστηριότητες που μπορεί να πάρει μέρος ένας επισκέπτης εμφανίζεται ο αθλητικός τουρισμός που υπάρχει στον νομό. Επίσης, ο θεραπευτικός τουρισμός καλύπτεται από τα ιαματικά λουτρά και τις υπηρεσίες σπα. Έτσι, η Χαλκιδική ενδείκνυται τόσο ως καλοκαιρινός προορισμός όσο και ως χειμερινός διότι προσφέρει ένα μεγάλο φάσμα δραστηριοτήτων στους επισκέπτες της. 9

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2* 2.1 ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο τουρισμός είναι μια ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία περιλαμβάνει ανθρώπινη συμπεριφορά, χρήση πόρων, επαφές με άλλους ανθρώπους. Επίσης περιλαμβάνει τη φυσική κίνηση τουριστών προς περιοχές διαφορετικές από εκείνες στις οποίες συνήθως κατοικούν. Απαιτεί τη συμβολή οικονομικών, κοινωνικών, πολιτισμικών και περιβαλλοντικών δεδομένων. Το μεγαλύτερο ποσοστό το τουρισμού ανά τον κόσμο γίνεται για λόγους αναψυχής και ως εκ τούτου, συνεπάγεται τη χρήση ενός μέρους αναπόφευκτα με υποχρεώσεις, όπως οι επαγγελματικές ή οι ανάγκες υγείας. Γι' αυτό και συχνά περιγράφεται ως εξαιρετικά πολύπλευρος τομέας. Ωστόσο, ο χαρακτηρισμός του ως «βιομηχανία» δεν είναι απόλυτα ορθός, καθώς δεν παράγει συγκεκριμένο προϊόν, ενώ η απόδοσή του δεν είναι μετρήσιμη. Εξάλλου, δεν υπάρχει κάποια χαρακτηριστική μορφή της συγκεκριμένης βιομηχανίας, που να είναι κοινή σε ολόκληρο τον πλανήτη. Εξαιτίας αυτών των προβλημάτων στον ορισμό του τουρισμού, πολλοί συγγραφείς κάνουν λόγο για τουριστικό τομέα αντί για τουριστική βιομηχανία. Ορισμένες φορές οι δύο όροι χρησιμοποιούνται εναλλακτικά. Ο τουρισμός σήμερα είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής των σύγχρονων ανθρώπων. Μεγαλύτερη ευημερία, υψηλότερη εκπαίδευση, αυξημένη κινητικότητα και περισσότερος ελεύθερος χρόνος έχουν συμβάλει στην άνευ προηγουμένου ζήτηση για διακοπές στο εσωτερικό και εξωτερικό. Μακρινά και υπερατλαντικά ταξίδια πλέον δεν είναι προνόμιο των λίγων, αλλά ανάγκη των πολλών (Βικιπαίδεια, 2013). 2.2 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο ορισμός του τουρισμού παρουσιάζει επίμονες και σοβαρές δυσκολίες για τους μελετητές του. Ο άυλος χαρακτήρας της τουριστικής βιομηχανίας καθιστά δύσκολη την εκτίμηση του αντίκτυπού της στην οικονομία, σε αντίθεση με άλλους κλάδους της οικονομίας. Για τη μέτρηση της επίδρασης του τουρισμού έχουν αναπτυχθεί ορισμένες τεχνικές, όμως δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός τι αποτελεί τουριστική βιομηχανία. 10

17 Ο τουρισμός μπορεί να οριστεί με διάφορους τρόπους, ανάλογα με το πρίσμα μέσα από το οποίο θεωρείται κάθε φορά. Με άλλα λόγια, διαφορετικά βλέπει τον τουρισμό ένας οικονομολόγος π.χ. ως ιδιωτική κατανάλωση, διαφορετικά ένας κοινωνιολόγος π.χ. ως μετακίνηση κοινωνικών ομάδων, ένας νομικός π.χ. ως σύναψη συμβάσεων και πρακτορεία, διαφορετικά ένας ψυχολόγος. Στη βάση του ο τουρισμός αποτελεί ένα οικονομικό φαινόμενο με σημαντικές επιπτώσεις σε μεγάλο αριθμό κοινωνικών ομάδων, ατόμων αλλά και στο περιβάλλον. Ο τουρισμός αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο τεραστίων διαστάσεων με άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις πάνω στον οικονομικό και στον κοινωνικό τομέα ο οποίος οφείλει την ονομασία του τόσο στην αγγλική λέξη tour = γύρος' όσο και στην γαλλική λέξη tourisme = περιήγηση'. Πιο απλά, αφορά στην μετακίνηση ανθρώπων από τον τόπο μόνιμης κατοικίας τους σε άλλον τόπο, για λόγους αναψυχής, ξεκούρασης ή πνευματικής καλλιέργειας. Επιπροσθέτως, αφορά την οργανωμένη προσπάθεια ενός τόπου να συγκρατήσει αυτά τα άτομα που μετακινούνται για τους προαναφερθέντες λόγους, συνάμα να προσελκύσει και άλλους ανθρώπους, παρέχοντας τους υπηρεσίες αναψυχής, ξεκούρασης, πνευματικής καλλιέργειας κ.ά. (Καραγιάννης Σ. Έξαρχος Γ., 2006, σελ. 40). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού (WorldTourismOrganization, WTO) δίνει τον παρακάτω ορισμό: «ως τουρισμός ορίζονται οι δραστηριότητες των προσώπων που ταξιδεύουν και διαμένουν σε τόπους εκτός του συνηθισμένου περιβάλλοντος τους για όχι από περισσότερο από ένα συνεχή χρόνο, για αναψυχή, επαγγελματικούς και άλλους σκοπούς που δεν σχετίζονται με την άσκηση κάποιας δραστηριότητας αμειβόμενης στον τόπο επίσκεψης» (Stephen. J. Page, 2006, σελ.9). «Τουρισμός είναι το σύνολο των φαινομένων και των σχέσεων που προκύπτουν από το ταξίδι και τη διαμονή μη μονίμων κατοίκων σε έναν προορισμό και δεν συνδέονται με κάποια κερδοσκοπική δραστηριότητα», είναι ένας ορισμός που υιοθετήθηκε από τη Διεθνή Ένωση Επιστημών Τουρισμού (Βενετσανοπούλου Γ.Μ., 2006, σελ.45 ). Σε μια ευρύτερη γενική προσέγγιση ο τουρισμός θα μπορούσε να οριστεί ως το σύνολο των διαδικασιών, δραστηριοτήτων και εκροών που απορρέουν από τις σχέσεις και τις συναλλαγές μεταξύ των τουριστών και (Ακριβός Χριστόδουλος Σαλεσιώτης Π. Μιχάλης, 2007, σελ.1011): 11

18 Των προμηθευτών των τουριστικών υπηρεσιών Της κυβέρνησης της χώρας φιλοξενίας τους Τις τοπικές κοινωνίες που υποδέχονται τους τουρίστες Το ευρύτερο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον Που εμπλέκονται στην προσέλκυση και τη φιλοξενία των τουριστών. Ωστόσο, ορισμούς, οι περισσότεροι ακαδημαϊκοί έχουν διατυπώσει δικούς τους προκειμένου να εξυπηρετήσουν συγκεκριμένους σκοπούς. Το 1941 οι καθηγητές Hunziker και Krapf του Πανεπιστημίου της Βέρνης υποστήριξαν την άποψη πως ο τουρισμός πρέπει να οριστεί σαν το σύνολο των φαινομένων και σχέσεων που προκύπτουν από την πραγματοποίηση ενός ταξιδιού σε έναν προορισμό και τη διαμονή σε αυτόν μη μόνιμων κατοίκων του. Το 1963 η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για Διεθνή ταξίδια και τουρισμό, που πραγματοποιήθηκε στη Ρώμη συμφώνησε ο όρος επισκέπτης να περιγράφει κάθε άτομο που επισκέπτεται μία χώρα διαφορετική από εκείνη που διαμένει μόνιμα, για οποιοδήποτε λόγο εκτός από εκείνο της άσκησης ενός επαγγέλματος για το οποίο να αμείβεται με χρηματικούς πόρους της χώρας την οποία επισκέπτεται. Ο ορισμός αυτό καλύπτει δύο κατηγορίες επισκεπτών (Βικιπαίδεια, 2013): Τους τουρίστες: άτομα που επισκέπτονται μια χώρα και διαμένουν σε αυτήν τουλάχιστον επί ένα 24ωρο, και των οποίων οι λόγοι επίσκεψης είναι τις περισσότερες φορές διακοπές, επαγγελματικοί, υγείας, σπουδές, συμμετοχή σε αποστολή ή σύσκεψη ή συνέδριο, επίσκεψη φίλων ή συγγενών, θρησκευτικοί και άθληση. Τους εκδρομείς: άτομα που επισκέπτονται μια χώρα και διαμένουν σε αυτή λιγότερο από ένα 24ωρο. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι επιβάτες κρουαζιερόπλοιων, οι επισκέπτες που έρχονται και φεύγουν την ίδια μέρα χωρίς να διανυκτερεύσουν, καθώς επίσης και τα πληρώματα πλοίων, αεροπλάνων κλπ. 2.3 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ 12

19 Για να γίνει ακόμη πιο κατανοητή η έννοια του τουρισμού και της τουριστικής δραστηριότητας, αξίζει να αναφερθούν κάποια από τα εδραιωμένα και βασικά χαρακτηριστικά του. Σύμφωνα με τον καθηγητή κ. ΚαραγιάννηςΈξαρχος ο τουρισμός μπορεί να έχει τα εξής χαρακτηριστικά (ΚαραγιάννηςΈξαρχος, 2006,σελ. 34): Ο τουρισμός είναι αποτέλεσμα μεμονωμένης ή ομαδικής μετακίνησης ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς και η διαμονή τους σε αυτούς διαρκούν τουλάχιστον ένα 24ωρο, με σκοπό την ικανοποίηση των τουριστικών αναγκών ή επιθυμιών τους. Οι διάφορες μορφές τουρισμού, όποιες και αν είναι αυτές, περιέχουν απαραίτητα δύο βασικά στοιχεία και συγκεκριμένα το ταξίδι στον τουριστικό προορισμό και τη διαμονή σ αυτόν με την ευρύτερη έννοια του όρου, δηλαδή συμπεριλαμβανομένης και της διατροφής. Το ταξίδι και η διαμονή λαμβάνουν χώρα εκτός του τόπου της μόνιμης διαμονής των ανθρώπων που αποφασίζουν να μετακινηθούν για τουριστικούς λόγους. Η μετακίνηση ανθρώπων σε διάφορους τουριστικούς προορισμούς είναι προσωρινού και βραχυχρόνιου χαρακτήρα, που σημαίνει ότι πρόθεση τους είναι να επιστρέψουν στον τόπο της μόνιμης διαμονής τους μέσα σε λίγες ημέρες, εβδομάδες ή μήνες. Οι άνθρωποι επισκέπτονται διάφορους τουριστικούς προορισμούς για τουριστικούς σκοπούς, δηλαδή για σκοπούς άλλους από εκείνους της μόνιμης διαμονής τους ή της επαγγελματικής απασχόλησης τους. Επίσης ορισμένα ακόμη βασικά κοινά χαρακτηριστικά του τουρισμού. Για παράδειγμα, ο τουρισμός συνεπάγεται ότι το άτομο πραγματοποιεί ένα ταξίδι. Αυτό μπορεί να διαρκεί λιγότερο από μια μέρα (ημερήσια εκδρομή/επίσκεψη) και να πραγματοποιείται εντός των εθνικών συνόρων, οπότε πρόκειται για εγχώριο τουριστικό ταξίδι. Επίσης, μπορεί να περιλαμβάνει το πέρασμα των εθνικών συνόρων, οπότε να θεωρείται ταξίδι στο εξωτερικό. Ωστόσο, ο τουρισμός δεν καθορίζεται μόνο από τη φύση του ταξιδιού, αλλά και από το σκοπό του, ο οποίος σε γενικές γραμμές διαχωρίζεται σε επαγγελματικό και ψυχαγωγικό. 13

20 Ο κλάδος του τουρισμού (Βικιπαίδεια, 2013): Κυριαρχείται από επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα Είναι δυναμικός και στηρίζεται κυρίως στην επιχειρηματικότητα Απαρτίζεται στην πλειοψηφία του από μικρομεσαίες επιχειρήσεις Εξυπηρετεί τις εσωτερικές και διεθνείς αγορές Δίνει έμφαση στην επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο Κάνει εκτενή χρήση της νέας τεχνολογίας Χαρακτηρίζεται από επιχειρήσεις με ελλιπή οργάνωση και διοίκηση Είναι ευαίσθητος στις εξωτερικές μεταβολές και πιέσεις Ασκεί θετικές και αρνητικές επιδράσεις Ορισμένα από τα στοιχεία με το πέρασμα του χρόνου της τουριστικής βιομηχανίας είναι τα ακόλουθα (Ακριβός Χριστόδουλος Σαλεσιώτης Π. Μιχάλης, 2007, σελ.1922): Η αύξηση του όγκου του διεθνούς τουρισμού Ο εκδημοκρατισμός των διακοπών, στις οποίες πλέον συμμετέχουν περισσότερες κοινωνικοοικονομικές ομάδες Η αυξανόμενη σημασία των αερομεταφορών στην παγκοσμιοποίηση του τουρισμού Η αυξανόμενη ευελιξία των οργανωμένων εκδρομών, η οποία ενθαρρύνει τη ζήτηση στον τουρισμό και διευκολύνει τα ταξίδια σε μακρινούς προορισμούς Η ανάδειξη εξειδικευμένων υπηρεσιών μέσω των τουριστικών γραφείων και ταξιδιωτικών πρακτορείων για την παροχή πληροφοριών στους τουρίστες και βοήθειας για την επιλογή τους Η συνεχής ανάπτυξη της τεχνολογίας της πληροφορίας για τη διαχείριση της «έκρηξης πληροφοριών» που σχετίζεται με την τουριστική βιομηχανία Η τάση αύξησης της αναγνώρισης από πολλές κυβερνήσεις της σημασίας του τουρισμού στην εθνική και τοπική οικονομία Παρόλο που τα δομικά στοιχεία της τουριστικής βιομηχανίας διαφέρουν από χώρα σε χώρα, υπάρχουν ορισμένοι τομείς που σαφώς εντάσσονται στην τουριστική δραστηριότητα, όπως είναι οι διανυκτερεύσεις, στις οποίες δεν περιλαμβάνεται μόνο η επίσημη υποδομή, δηλαδή τα ξενοδοχεία, οι ξενώνες 14

21 κ.τ.λ. αλλά τα κατασκηνώσεις και τα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Ένας ακόμα επιμέρους τομέας του τουρισμού είναι τα ταξιδιωτικά πρακτορεία και τα τουριστικά γραφεία. Τα μέσα μεταφοράς (αερογραμμές, θαλάσσια μεταφορικά μέσα, τα σιδηροδρομικά δίκτυα, τα οδικά δίκτυα, τα γραφεία ενοικίασης αυτοκινήτων ή τα λεωφορεία) αποτελούν άλλο ένα βασικό στοιχείο του τουριστικού τομέα. Σε ορισμένες χώρες, η παραγωγή και η πώληση παραδοσιακών προϊόντων θεωρείται μια ακόμα δραστηριότητα που σχετίζεται με τον τουρισμό. Εντούτοις, με τους παραπάνω κλάδους συνδέεται κι ένα σημαντικό πρόβλημα, η μέτρηση του βαθμού στον οποίο η απόδοσή τους συμβάλει στην τουριστική βιομηχανία. Το πρόβλημα αυτό δυσχεραίνει την προσπάθεια καθορισμού της οικονομικής αξίας του τουρισμού. 2.4 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Ο τουρισμός στη χώρα μας, όπως και όλοι οι άλλοι κλάδοι της οικονομίας, χαρακτηρίζεται από κάποια πλεονεκτήματα τα οποία ενισχύουν την θέση της έναντι των ανταγωνιστών. Τα κυριότερα πλεονεκτήματα που συντελούν στην προσέλευση τουριστών στη χώρα μας είναι κυρίως τα παρακάτω χώρας (Βενετσανοπούλου Γ.Μ., 2006, σελ.4043): Το φυσικό περιβάλλον της χώρας μας, με την πλούσια ελληνική φύση και την ομορφιά των ελληνικών τοπίων μας. Οι καλές κλιματολογικές συνθήκες και το μεσογειακό κλίμα κατάλληλο για διακοπές. Ο μεγάλος αριθμός νησιών που έχουμε με την απίστευτη μορφολογία του εδάφους και της νησιώτικης συγκρότησης, με τις αμέτρητες παραλίες ιδανικές για να απολαύσει κάποιος τον ήλιο και τη θάλασσα τους καλοκαιρινούς μήνες. Τα εκατοντάδες μνημεία του πολιτισμού μας, η Ελλάδα τείνει να χαρακτηριστεί ως μουσείο της ιστορίας του πολιτισμού, διότι εδώ βρίσκει κανένας μνημεία από όλες της εποχές. 15

22 Επίσης, η πνευματική καλλιέργεια και το αναπτυγμένο αίσθημα φιλοξενίας των Ελλήνων επιδρούν θετικά στην τουριστική εικόνα της. Ένα ακόμη από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα του τουρισμού είναι το μέσο μεταφοράς ιδεών αλλά και γνώσης του τρόπου ζωής ενός συγκεκριμένου κράτους. Ο τουρίστας είναι εκείνος που ανανεώνει την ιδεολογία των ατόμων, σε θέματα κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά. Επισημαίνει τα αδύναμα σημεία ενός συστήματος και εξαναγκάζει τις χώρες στο να οργανώσουν καλύτερα τη ζωή τους. Ακόμη, ο τουρισμός καταφέρνει να τονώσει την εθνική οικονομία και πολλές φορές οδηγεί οικονομικές δυνάμεις και οργανισμούς στο να αναλάβουν επιχειρησιακή δράση σε άλλους χώρους. Καταφέρνει να προσθέσει συνάλλαγμα στα ταμεία μιας χώρας και ιδιαίτερα για τις υπανάπτυκτες αποτελεί εθνικό κεφάλαιο. Επίσης ένα ακόμη πλεονέκτημα του τουρισμός είναι οι εξαγωγές προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής. Έτσι, λοιπόν, η χώρα υποδοχής και φιλοξενίας τουριστών, που στην πράξη είναι ο εξαγωγέας τουριστικών προϊόντων, έχει τη δυνατότητα να ελέγχει σε μεγαλύτερο βαθμό τη διαμόρφωση των τιμών των προϊόντων της, απ ότι έχει αυτή για τις τιμές των προϊόντων της πρωτογενούς παραγωγής. Αποκτώντας τον έλεγχο αυτόν, η αναπτυσσόμενη χώρα δεν υπόκειται στις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζουν τα εξαγώγιμα προϊόντα της πρωτογενούς της παραγωγής, οι οποίες μάλιστα επιτείνονται σε περιόδους οικονομικής αστάθειας ή ύφεσης. Επιπλέον, οι αναπτυσσόμενες χώρες που χρησιμοποιούν τον τουρισμό σαν μέσο οικονομικής ανάπτυξης, ευνοούνται από το γεγονός ότι η εισοδηματική ελαστικότητα στον τουρισμό συγκριτικά με αυτήν των πρώτων υλών και των τροφίμων είναι χωρίς άλλο υψηλότερη. Έτσι, λοιπόν, μικρές αυξήσεις στα εισοδήματα των πιθανών τουριστών μπορούν να οδηγήσουν σε μια αξιόλογη αύξηση τόσο των αφίξεών τους όσο και των εισοδημάτων τους. Από την άλλη πάλι πλευρά απαιτούνται μεγαλύτερες εισοδηματικές αυξήσεις, προκειμένου να αυξηθούν ισοδύναμα τα κέρδη από τις πωλήσεις πρώτων υλών και τροφίμων. Θεωρητικά, λοιπόν, ο τουρισμός κάτω από προϋποθέσεις μπορεί να προσφέρει στις αναπτυσσόμενες χώρες σημαντικές πιθανότητες για οικονομική ανάπτυξη. Ο βαθμός στον οποίο ο τουρισμός έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης θα εξαρτηθεί από τα χαρακτηριστικά της αναπτυσσόμενης χώρας, από τη δυνατότητα που έχει η πολιτική της εξουσία να καθορίζει ρεαλιστικούς στόχους, δηλαδή 16

23 εφικτούς, και κυρίως από την ικανότητα που έχει να τους πετυχαίνει. Μια πετυχημένη, όμως, τουριστική ανάπτυξη μπορεί να λάβει χώρα μόνο όπου πληρούνται οι αναγκαίες προϋποθέσεις ή επικρατούν οι κατάλληλες συνθήκες, που ευνοούν την επίτευξη προγραμματισμένων στόχων της τουριστικής ανάπτυξης (Ηγουμενάκης Γ. Νίκος, 2000, σελ.3638). 2.5 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ Δυστυχώς όμως εκτός από τα θετικά στοιχεία, το τουριστικό μας προϊόν έχει και κάποια μειονεκτήματα τα οποία δρουν αρνητικά στην εικόνα της χώρας μας. Οι κυριότερες αδυναμίες οφείλονται σε όρους γεωγραφικούς, οικονομικούς και οργανωτικούς και είναι οι εξής (Βενετσανοπούλου Γ.Μ., 2006, σελ.4043): Προβλήματα συγκοινωνιών και των μέσων υποδοχής των τουριστών, αεροδρόμια, λιμάνια κτλ. Αποτελούμε ακριβό τουριστικό προορισμό σε σχέση με άλλες ανταγωνίστριες χώρες. Οι επιχειρήσεις μέσα σε δύο μήνες προσπαθούν να βγάλουν τα έσοδα όλου του χρόνου. Ο Ελληνικός τουρισμός είναι εξωστρεφής, διότι απευθύνεται σχεδόν αποκλειστικά στη διεθνή πελατεία. Είναι εξαρτημένος διότι η τουριστική αγορά διαμορφώνεται κυρίως στα μητροπολιτικά κέντρα και στην πίεση των πρακτόρων προς τους ξενοδόχους. Υπάρχει έντονη εποχικότητα η οποία επηρεάζει το κόστος και την ποιότητα του προϊόντος. Μεταφέρονται νέοι τρόποι σκέψης και ομιλίας, που καταστρέφουν το δεσμό με την παράδοση και αρκετές φορές οδηγούν το άτομο να αποστρέφεται την υπηκοότητά του. Η μάζα των τουριστών επισκέπτεται συγκεκριμένες περιοχές όπως την Κρήτη, την Αττική, τα νησιά του Αιγαίου και του Ιόνιου πελάγους. 17

24 Η προώθηση της χώρας είναι ανεπαρκής ή χρονικά καθυστερημένη. Έλλειψης μιας ρεαλιστικής πολιτικής για την τουριστική ανάπτυξη. Από την άλλη πλευρά δεν έχει καταρτιστεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα με βάση το οποίο θα επιχειρείται η τουριστική ανάπτυξη. Αυτά κατά κοινή ομολογία θεωρούνται τα κυριότερα μειονεκτήματα της χώρας μας. Κατά την προσωπική μας άποψη, το σημαντικότερο μειονέκτημα του τουρισμού στην Ελλάδα, είναι ο μεγάλος δείκτης εποχικότητας. Θεωρητικά είναι απόλυτα λογικό να προτιμούνται οι θερινοί μήνες για την περίοδο διακοπών από τους τουρίστες που επιθυμούν να επισκεφτούν την χώρα μας, με δεδομένο τις καλές κλιματολογικές συνθήκες που προσφέρει η συγκεκριμένη περίοδο. Παρόλα αυτά, είναι άκρως απογοητευτικό να υπάρχει το φαινόμενο της έντονης εποχικότητας, το οποίο έχει άμεσο αποτέλεσμα τους υπόλοιπους 8 με 9 μήνες η τουριστική δραστηριότητα να είναι ελάχιστη. Η Ελλάδα έχει να προσφέρει πολλά περισσότερα από ηλιόλουστες διακοπές. 2.6 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Ο τουρισμός χωρίζεται στις εξής κατηγορίες (Βικιπαίδεια, 2013): Εγχώριος τουρισμός (domestictourism): ο τουρισμός των κατοίκων μίας χώρας όταν ταξιδεύουν μόνο εντός αυτής (π.χ. ένας Αθηναίος πηγαίνει στην Τρίπολη). Εξερχόμενος τουρισμός (outboundtourism): αφορά στους μόνιμους κατοίκους μίας χώρας οι οποίοι ταξιδεύουν σε μία άλλη χώρα (π.χ. ένας Έλληνας που ταξιδεύει στη Γαλλία). Εισερχόμενος τουρισμός (inboundtourism): ο τουρισμός των αλλοδαπών οι οποίοι ταξιδεύουν σε δεδομένη χώρα (π.χ. ένας Γάλλος που ταξιδεύει στην Ελλάδα). Διεθνής τουρισμός (intemationaltouπsm): το σύνολο του εισερχόμενου και του εξερχόμενου τουρισμού. Εσωτερικός τουρισμός (intemaltourism): το σύνολο του εγχώριου και του 18

25 εισερχόμενου τουρισμού. Εμπειρική έρευνα για τον τουρισμό στον Νομό Χαλκιδικής Εθνικός τουρισμός: (nationaltourism): το σύνολο του εγχώριου και του εξερχόμενου τουρισμού. Η βασική διάκριση του τουρισμού σε κατηγορίες εξαρτάται από την οπτική γωνία από την οποία εξετάζεται και τους παράγοντες που προσδιορίζουν το φαινόμενο. Οι 6 βασικές κατηγορίες διάκρισης του είναι οι εξής (Ηγουμενάκης Ν., Κραβαρίτης Κ. Λύτρας Π., 1998,σελ ): ο μαζικός ο ατομικός ο εσωτερικός ο εξωτερικός ο συνεχής και ο εποχικός τουρισμός. Ο μαζικός τουρισμός είναι μια σχετικά νέα ιδέα, που προήλθε από την μεγάλη άνοδο των εισοδημάτων μετά την Βιομηχανική Επανάσταση. Πριν από αυτή, τα ταξίδια πολιτιστικού ή ψυχαγωγικού χαρακτήρα ήταν αποκλειστικό προνόμιο λίγων εκλεκτών περιηγητών, συνήθως αριστοκρατών. O μαζικός τουρισμός θεωρείται η κατηγορία εκείνη που χαρακτηρίζεται από ομαδικότητα συμμετοχής των τουριστών και που σε καμία περίπτωση δεν συνδέεται αποκλειστικά με τον τουρισμό διακοπών αναψυχής τύπου μακράς διαμονής. Συγκεκριμένα, το άτομο εντάσσεται σε ομάδες και συμμορφώνεται προς ορισμένα σχήματα συμπεριφοράς εξασφαλίζοντας έτσι ένα μίνιμουμ ικανοποίησης. Τη βάση ανάπτυξης του μαζικού τουρισμού αποτελεί σήμερα το σύστημα GIT (groupindusivetour)(βικιπαίδεια, 2013). Ο ατομικός τουρισμός είναι το αντίθετο του μαζικού τουρισμού. Ο κύριος χαρακτήρας του είναι περιηγητικός και στην ανάπτυξη του βοήθησαν κυρίως τα ιδιωτικάατομικά μέσα μεταφοράς. Η ανάπτυξη του ατομικού τουρισμού βασίζεται τα τελευταία χρόνια στο σύστημα IIT (individualinclusivetour) το οποίο προσφέρει σε μεμονωμένα άτομα τουριστικά πακέτα (Βικιπαίδεια, 2013) Ο εσωτερικός τουρισμός πραγματοποιείται από τον ντόπιο πληθυσμό μιας χώρας μέσα στην επικράτεια της. Τελευταία φορά, το θέμα της υιοθέτησης ενός ορισμού για τον εσωτερικό τουρισμό τέθηκε στην Παγκόσμια Διάσκεψη 19

26 για τον τουρισμό που συγκλήθηκε το 1980 στην Μανίλα των Φιλιππίνων από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τουρισμού, χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα. Σήμερα, κάποιες χώρες έχουν δώσει έναν ορισμό για τον ντόπιο τουρίστα. Οι ΗΠΑ π.χ. ορίζουν σαν τουρίστα που κάνει εσωτερικό τουρισμό οποιοδήποτε άτομο φεύγει από το σπίτι του με σκοπό να επισκεφτεί κάποιο μέρος που απέχει τουλάχιστον 50 μίλια (80,48 χιλιόμετρα) από αυτό για οποιοδήποτε λόγο εκτός της καθημερινής του μετάβασης στην εργασία. Είναι αρκετά σημαντική για την οικονομία μιας χώρας διότι με αυτό το είδος τουρισμού συγκρατείτε η εκροή συναλλάγματος με την μη πραγματοποίηση εξωτερικού τουρισμού (Βικιπαίδεια, 2013). Εξωτερικός ή διεθνής τουρισμός δημιουργείται από άτομα μιας χώρας που την αφήνουν προσωρινά για να επισκεφθούν μια άλλη χώρα ή χώρες για τουριστικούς λόγους. Ο εξωτερικός τουρισμός χωρίζεται σε ενεργητικό και παθητικό. Ο διαχωρισμός γίνεται με βάση τη ροή χρήματος, στον ενεργητικό τουρισμό γίνεται εισροή συναλλάγματος αντίθετα στον παθητικό γίνεται εκροή συναλλάγματος (Βικιπαίδεια, 2013). Ο συνεχής τουρισμός διαρκεί όλο τον χρόνο ανεξάρτητα από κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν σε όλες τις εποχές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τέτοιου τουρισμού είναι ο συνεδριακός τουρισμός, εκθέσεων, πόλης και μορφωτικός τουρισμός (Βικιπαίδεια, 2013). Ο εποχιακός τουρισμός δεν διαρκεί όλο τον χρόνο σε αντίθεση με τον συνεχή και οι κλιματολογικές συνθήκες επηρεάζουν τις τουριστικές δραστηριότητες. Αντιπροσωπευτικές μορφές τέτοιου τουρισμού είναι ο γενικός, την περίοδο του καλοκαιριού, ο χειμερινός τουρισμός και ο τουρισμός παραχείμασης (Βικιπαίδεια, 2013). 20

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3* 3.1 ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ Ο εναλλακτικός τουρισμός είναι ένα είδος τουρισμού που δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε τα τελευταία 30 χρόνια. Ο όρος εναλλακτικός τουρισμός πρωτοεμφανίστηκε στον Οικουμενικό Συνασπισμό για τον Τουρισμό στον Αναπτυσσόμενο Κόσμο (ECTWT), ο οποίος ιδρύθηκε το Ο Εναλλακτικός Τουρισμός είναι ένα νέο είδος τουρισμού και περιλαμβάνει το σύνολο των τουριστικών υπηρεσιών, οι οποίες διακρίνονται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες, τις προτιμήσεις και τα κίνητρα των τουριστών, και αποσκοπεί στην προσέλκυση τουριστών με ειδικά ενδιαφέροντα οι οποίοι αναζητούν άλλες μορφές τουρισμού πέρα του παραδοσιακού και συμβάλλουν στην αύξηση της τουριστικής ζήτησης πέρα των εποχικών μηνών (Θβρ8.9Γ,2013). Οι μορφές Εναλλακτικού Τουρισμού είναι οι εξής (etmagazine,2013): Τουρισμός υγείας Ιατρικός τουρισμός Τουρισμός ευεξίας Θεραπευτικό Ιαματικό Τουρισμός ομορφιάςκοσμητική ιατρική Θρησκευτικός τουρισμός Αγροτουρισμός Οικοτουρισμός Συνεδριακός τουρισμός Αθλητικός τουρισμός Κοινωνικός τουρισμός Εκπαιδευτικός τουρισμός Εκθεσιακός τουρισμός Τουρισμός κινήτρων Επαγγελματικός τουρισμός Θεματικός τουρισμός Αστικός ή τουρισμός των πόλεων Τουρισμός υπαίθρου 21

28 Περιηγητικός τουρισμός Πολιτιστικός τουρισμός Ορεινός τουρισμός Χειμερινός τουρισμός Ορειβατικός τουρισμός Τουρισμός περιπέτειας Θαλάσσιος τουρισμός Εμπειρική έρευνα για τον τουρισμό στον Νομό Χαλκιδικής Η Ελλάδα λόγω της γεωγραφικής της τοποθεσίας έχει εξαιρετικό και σπάνιο φυσικό πλούτο όπως επίσης πολιτιστικό και ιστορικό, τα οποία εάν εκμεταλλευτούν και προβληθούν με σωστό τρόπο και σε συνδυασμό με την ήδη φημισμένη φιλοξενία της, θα καταφέρει την ανάπτυξη των διάφορων μορφών τουρισμού και την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου σε όλη τη διάρκεια του έτους. Για μία τουριστική χώρα όπως είναι η Ελλάδα η ανάπτυξη και η προώθηση του εναλλακτικού τουρισμού έχει ιδιαίτερη σημασία λόγω του ότι αυτό το είδος τουρισμού αποτελεί πρόσθετο εισόδημα για το κράτους, ο τουρισμός είναι ο μόνος τομέας που η Ελλάδα μπορεί να είναι παγκοσμίως ανταγωνιστική, ήδη το κράτος τα τελευταία έτη για να ενισχύσει την προώθηση αυτού του είδος τουρισμού βοηθάει τους επιχειρηματίες με διάφορα πακέτα στήριξης έτσι ώστε να δημιουργούν κατάλληλες υποδομές και υπηρεσίες σχετικές με τον εναλλακτικό τουρισμό, επίσης υπολογίζεται ότι το 40% της μελλοντικής ανάπτυξης της χώρας θα προέλθει από τον τουρισμό οπότε ένα μεγάλο ποσοστό από τις επιδοτήσεις του νέου αναπτυξιακού νόμο θα πρέπει να επενδυθεί αποκλειστικά στον τουρισμό (investingreece.gov.gr, 2008; ΣΕΤΕ, 2012). Το σύνολο των εσόδων της Ελλάδας από τον τουρισμό είναι μεγαλύτερο από το σύνολο της αξίας των εξαγωγών της, τόσο προϊόντων όσο και υπηρεσιών, και καλύπτει περίπου το 40% του ελλείμματος του ισοζυγίου των εξωτερικών της πληρωμών (Δημήτρης Σταθόπουλος, 2006). Τα τελευταία χρόνια οι νέες τάσεις στη ζήτηση ικανοποιούνται με ποικιλία προσφερόμενων υπηρεσιών και προορισμών από τις επιχειρήσεις που 22

29 δραστηριοποιούνται στον τουριστικό τομέα. Η εμφάνιση νέων τάσεων στην τουριστική αγορά είχε ως αποτέλεσμα την εξειδίκευση μεγάλου μέρους των επιχειρήσεων σε διάφορες μορφές τουρισμού. Το αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση των νέων μορφών τουρισμού, οι οποίες βρίσκονται στον αντίποδα του μαζικού τουρισμού. Κύριος στόχος τους είναι η διαφύλαξη του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονομιάς, καθώς και η ανάπτυξη νέων θεματικών τρόπων προσέλκυσης τουριστών και η δημιουργία καινούριων τουριστικών πόλων και αντίστοιχων τουριστικών ρευμάτων. Οι μορφές του εναλλακτικού τουρισμού είναι πολλές και καθεμία μπορεί να πάρει το όνομά της από το ειδικό κίνητρο επίσκεψης, το κίνητρο εκείνο δηλαδή που οδηγεί τα άτομα να ταξιδέψουν αναζητώντας την ικανοποίηση μιας συγκεκριμένης τους ανάγκης, αλλά και από τη μορφή της οργάνωσης και λειτουργίας της. Κύριο χαρακτηριστικό είναι η ποιότητα των προσφερόμενων υπηρεσιών και προστασία του περιβάλλοντος (9ΓΘΘΜθϋΐΊ8η 2020, 2011). Ιδιαίτερη είναι η παρουσία των εναλλακτικών μορφών τουρισμού, γιατί μπορούν να διακριθούν σε όλα σχεδόν τα τουριστικά περιβάλλοντα (αστικά, αγροτικά, νησιωτικά, ορεινά) ως «η άλλη λύση» στην προσπάθεια εδραίωσης, σταθεροποίησης και βιωσιμότητας διαφορετικού τύπου προορισμών. Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού διακρίνονται για τη διαφορετικότητα της τουριστικής ζήτησης, τον διαφορετικό τρόπο οργάνωσης και, κυρίως, για τη διαφορετική φιλοσοφία από την οποία διέπονται. Στα βασικά χαρακτηριστικά των ειδικών μορφών τουρισμού συγκαταλέγονται (Βελισσαρίου, 2000, σελ. 30): Το κίνητρο που διαφοροποιεί τη μορφή τουρισμού Η ανάλογη υποδομή για την ικανοποίηση των ειδικών τουριστικών αναγκών Η προσαρμοσμένη στις ειδικές τουριστικές ανάγκες οργάνωση Η στόχευση σε συγκεκριμένα τμήματα της αγοράς Η φιλοσοφία των εναλλακτικών μορφών τουρισμού δομείται σε 5 άξονες (Σωτηριάδης Μάριος και Φαρσαρή Ιωάννα, 2009, σελ.42): Την προστασία του περιβάλλοντος Την προστασία της κοινωνικοπολιτιστικής κληρονομιάς του προορισμού 23

30 Τη διασφάλιση της καλής αναψυχής των επισκεπτών Την ενεργή συμμετοχή και δραστηριοποίηση των τουριστών Το όφελος για την τοπική οικονομία Διάφορες ειδικές μορφές τουρισμού έχουν αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια αποτελώντας έτσι το νέο πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης που τείνει να διαδεχθεί το μοντέλου του μαζικού οργανωμένου τουρισμού. 3.2 ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ O θρησκευτικός τουρισμός δεν είναι κάποια καινούρια έννοια, πρόσφατα επινοημένη. Πρόκειται για την παλαιότερη και επικρατέστερη μορφή μετακίνησης στην ιστορία της ανθρωπότητας, καθώς τα μέλη όλων των κοινωνιών επιζήτησαν να επικοινωνήσουν με το θείο. Η Ελλάδα ήταν από τους πρώτους δέκτες του 24

31 Χριστιανισμού και τα μνημεία της ελληνικής ορθοδοξίας αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής κληρονομιάς, αποτελώντας αξιόλογο πόλο έλξης επισκεπτών από όλο τον κόσμο. Το ταξίδι με θρησκευτικό χαρακτήρα αποτέλεσε ισχυρό κίνητρο που οδήγησε Έλληνες και ξένους να κατευθυνθούν σε θρησκευτικά κέντρα ανά την Ελλάδα. Ανέκαθεν οι Έλληνες συνήθιζαν να εκφράζουν το θρησκευτικό τους αίσθημα, τη βαθιά τους πίστη και ευλάβεια προς το Θεό, βασικό χαρακτηριστικό της Ορθοδοξίας εδώ και χρόνια (visitgreece.gr,2013). Οι βυζαντινές και οι μεταβυζαντινές εκκλησίες, οι επιβλητικοί καθεδρικοί ναοί, τα ξωκλήσια, τα μοναστήρια, με την αξιόλογη εικονογράφησή τους, με ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και εικόνες, μαρτυρούν την άμεση διάδοση του χριστιανισμού. Επίσης αξιόλογα είναι και τα μοναστήρια της Ελλάδας που έπαιξαν σημαντικό ρόλο τόσο στη διάδοση του χριστιανισμού όσο και στη διατήρηση των ελληνικών γραμμάτων και τεχνών, με παράδειγμα την περίοδο της τουρκοκρατίας, όπου άνθρωποι της εκκλησίας δημιούργησαν κρυφά σχολειά όπου άνθιζε η ελληνική γλώσσα. Ορισμένοι από τους πόλους έλξης επισκεπτών στην Ελλάδα περιλαμβάνονται και στον σχετικό κατάλογο της UNESCO (Εκπαιδευτικός, Επιστημονικός και Πολιτιστικός Οργανισμός των Ηνωμένων Εθνών), όπως είναι η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη, το Άγιο Όρος, τα Μετέωρα, η Μονή Δαφνίου, η Μονή Οσίου Λουκά, Νέα Μονή Χίου, καθώς επίσης η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή και το σπήλαιο της Αποκάλυψης στην Πάτμο. Πρέπει να αναφερθεί ότι η UNESCO ανακήρυξε τα μοναστήρια του Αγίου Όρους και τα Μετέωρα μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Σε όλη την Ελλάδα ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να θαυμάσει βυζαντινές βασιλικές και παλαιοχριστιανικές εκκλησίες οι οποίες είναι χτισμένες σε ερείπια αρχαίων ναών, συνυπάρχοντας με το πολιτισμικό και θρησκευτικό ψηφιδωτό αρχαίων δογμάτων και πολιτισμών (grbeaches.com, 2013; lokristravel.com, 2013). Ο θρησκευτικός τουρισμός αποτελεί ζωτικό σημείο της τουριστικής βιομηχανίας, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, ήδη από το 2007, η συγκεκριμένη μορφή τουρισμού αποτελεί την πιο γρήγορα αναπτυσσόμενη κατηγορία μέχρι στιγμής, έχουν καταγραφεί επισκέπτες στον εγχώριο τουρισμό για τα προσκυνηματικά ταξίδια, ενώ διεθνώς ο αριθμός τους υπολογίζεται στα 300 εκατομμύρια, ο δε παγκόσμιος τζίρος αγγίζει τα 15 δισ. Ευρώ. Το πλεονέκτημα αυτού του είδος του 25

32 τουρισμού είναι ότι μπορεί να συνδυάζει και τους προσκυνητές τουρίστες με θρησκευτικό κίνητρο που μεταβαίνουν σε μία περιοχή, αποκλειστικά για την επίσκεψη στον θρησκευτικό χώρο, αλλά και τουρίστες που συνδυάζουν το ταξίδι τους με άλλες τουριστικές δραστηριότητες (Χιωτοπούλου Ντέπυ, 2012). Είναι γεγονός ότι σε περιόδους κρίσης και βαθιάς ύφεσης, ο θρησκευτικός τουρισμός ανοίγει νέους δρόμους και αποτελεί μία από τις ταχύτατα αναπτυσσόμενες μορφές τουρισμού που μπορεί να τονώσει την οικονομία και να προσελκύσει ακόμη περισσότερους τουρίστες. Αυτού του είδος τουρισμού επηρεάζεται πολύ λιγότερο από την οικονομική κρίση παρά ο τουρισμός αναψυχής διότι αναπτύσσεται και τους δώδεκα μήνες του έτους (με μεγαλύτερη κίνηση τους μήνες Σεπτέμβριο Ιούνιο, δηλαδή, ουσιαστικά, εκτός της περιόδου αιχμής του τουρισμού αναψυχής). Κάθε χρόνο διακινούνται για θρησκευτικό τουρισμό περίπου 300 εκ. άνθρωποι και ο σχετικός τζίρος είναι 15,5 δισεκατομμύρια ευρώ, 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι διάφορων θρησκειών είναι εν δυνάμει υποψήφιοι για θρησκευτικό τουρισμό. Στο χώρο του θρησκευτικού τουρισμού οι τουρίστες ταξιδεύουν ακολουθώντας πρόγραμμα τουριστικού πακέτου. Κάποιοι προορισμοί θρησκευτικού τουρισμού συγκεντρώνουν εκατομμύρια επισκέπτες κάθε χρόνο (churchofcyprus.org.gr, 2012;Εφημερίδα Αγγελιοφόρος, 2012). Είναι τουρισμός μικρής διάρκειας (συνήθως μία ως τρείς μέρες, μέχρι και μία εβδομάδα) και αποτελεί μια μορφή τουρισμού που απευθύνεται σε άτομα που επισκέπτονται θρησκευτικούς προορισμούς που βρίσκονται είτε στην χώρα τους είτε σε κάποια άλλη χώρα για λόγους θρησκευτικής πίστης (συμμετοχή σε θρησκευτικές εκδηλώσεις ή τελετές, εκπλήρωση τάματος κ.τ.λ. Ώς τουριστικά πακέτα, ο θρησκευτικός τουρισμός είναι και θα πρέπει να είναι προσιτός διότι δεν είναι τουρισμός πολυτελείας, δεν απαιτεί την ανάπτυξη ιδιαίτερης υποδομής και απευθύνεται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, ενώ τα οικονομικά οφέλη για τους θρησκευτικούς τόπους και κατ επέκταση για τις οικονομίες των χωρών στις οποίες βρίσκονται αυτοί είναι σχετικά σημαντικά. Ο θρησκευτικός τουρισμός είναι δυνατόν να αναπτύσσεται όλες τις εποχές του χρόνου, παρουσιάζει όμως ιδιαίτερες κορυφώσεις σε συγκεκριμένες ημερομηνίες που συνδέονται με γεγονότα ιδιαίτερης θρησκευτικής σημασίας. Ο θρησκευτικός τουρισμός αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ελληνικής τουριστικής κίνησης και αφορά την επίσκεψη σε θρησκευτικούς τόπους 26

33 λατρείας, όπως μοναστήρια και εκκλησίες για χιλιάδες επισκέπτες κάθε ηλικιών (grbeaches.com, 2013). Πιο συγκεκριμένα, ο Νομός Χαλκιδικής έκτος από τα καταγάλανα νερά, χρυσή άμμο και μια ακτογραμμή πάνω από 550 χιλιόμετρα, στρέφει το ενδιαφέρον των επισκεπτών και στο θρησκευτικό τουρισμό, υπάρχουν πολλοί αρχαιολογικοί χώροι με σπουδαία ευρήματα και εκθέματα, ανάμεσα σε αυτούς που ξεχωρίζουν είναι η Άκανθος, η Απολλωνία, η Άφυτος, η Καλλιθέα, η Μένδη, η Όλυνθος, η Σάννη και η Τορώνη. Στην περιοχή διεθνώς γνωστό είναι το περίφημο σπήλαιο των Πετραλώνων που αξίζει τον κόπο να το επισκεφτείτε για το παλαιολογικό του ενδιαφέρον. Κυρίως ο θρησκευτικός τουρισμός στη περιοχή αναπτύχθηκε λόγω του Άγιο Όρος, το οποίο αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της ιστορίας της Ορθοδοξίας και του πολιτισμού, βρίσκεται στη χερσόνησο του Άθω στη Χαλκιδική. ^ 963 ο μοναχός Αθανάσιος ο Αθωνίτης άρχισε να χτίζει τη μονή της Μεγίστης Λαύρας, η περιοχή συγκέντρωνε αναχωρητές μοναχούς από τα μέσα του 9ου αιώνα. Στην πορεία του χρόνου δημιουργήθηκαν πολλές μονές από τις οποίες συνεχίζουν να υφίστανται είκοσι μονές και δώδεκα σκήτες. Παράλληλα αρκετοί μοναχοί διαμένουν σε κελιά, καθίσματα και ησυχαστήρια και το διοικητικό κέντρο του Αγίου Όρους είναι οι Καρυές (Μακεδονική κληρονομιά,2009). Αποτελεί την αρχαιότερη ζωντανή μοναστική πολιτεία και έχει γίνε πόλος έλξης για χιλιάδες ανθρώπους από όλον τον κόσμο. Ετησίως στο Άγιο Όρος επισκέπτονται περίπου τουρίστες, ενώ αγγίζουν το ένα εκατομμύριο αν συμπεριλάβει κανείς και τα άτομα που πραγματοποιούν τον παράπλου του Άθω με τα κρουαζιερόπλοια. Άνοιξη και φθινόπωρο έχει μεγαλύτερη κίνηση, καθώς οι τιμές στα ξενοδοχεία και τα πλοία δεν είναι υψηλές. Καθημερινά επισκέπτονται τις Μονές περίπου 120 άτομα. Στην περιοχή προ του Άθω υπάρχουν μεταξύ άλλων υποδομές κλινών και 56 ξενοδοχεία (Γερακαρίτου Κάτια, 2011). Όπως δηλώνει σε συνέντευξη του, ο πρόεδρος της Ένωσης ξενοδόχων Χαλκιδικής ο κ. Τάσιος Γρηγόρης «Η μορφή του προσκηνυματικού τουρισμού βρίσκεται σε ανοδική τροχιά. Όσο αυτός ανεβαίνει, τόσο πολλαπλασιάζεται το κέρδος για τη Χαλκιδική». Ο αρχιγραμματέας της επιστασίας του Αγίου Όρους, πατέρας Θεόφιλος δήλωσε 27