Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας

Transcript

1 Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Καβάλας Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών Τμήμα Μηχανολογίας Πτυχιακή Εργασία Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας Σπουδάστρια: Α.Μ Επιβλέπων: Λιόγκας Βασίλειος Καβάλα, Μάιος 2005

2 Π ρόλογος Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η έρευνα του ευτροφισμού, ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα που παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή της Καβάλας και όχι μόνο, αλλά και, μια προσπάθεια στο να εξετασθούν οι λόγοι που το προκαλούν και να κατατεθούν προτάσεις για την εξάλειψη του. Η μελέτη οργανώνεται σε έξι κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο, εξετάζεται η φωτοσύνθεση, η απεικόνιση των ποιοτικών τροφικών σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ των οργανισμών ενός οικοσυστήματος, η οποία γίνεται με τις τροφικές αλυσίδες και τα τροφικά πλέγματα, η παραγωγικότητα του οικοσυστήματος αλλά και πως καταλήγουμε στην υπερανάπτυξη των φυτικών οργανισμών δηλαδή στο φαινόμενο του ευτροφισμού. Στο δεύτερο κεφάλαιο, παρουσιάζεται η θαλάσσια περιοχή του κόλπου της Καβάλας και τα χαρακτηριστικά της αλλά και τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει. Στη συνέχεια, γίνεται μια αναφορά στις κύριες θέσεις ρύπανσης του οικοσυστήματος και την κατηγορία στην οποία ανήκουν. Έμφαση δίνεται, στην τελευταία μελέτη που πραγματοποιήθηκε την περίοδο με την παρουσίαση των χαρακτηριστικών ποιότητας του \νερού της Καβάλας και στα συμπεράσματα τα οποία δικαιολογούν την εμφάνιση του ευτροφισμού. Στο τρίτο κεφάλαιο, γίνεται εκτενή περιγραφή της σημερινής κατάστασης που επικρατεί στην παράκτια ζώνη της Καβάλας. Επίσης, γίνονται εκτιμήσεις των αιτιών που συμβάλουν στον ευτροφισμό του Κόλπου καθώς και των επιπτώσεων του. Στο τέταρτο κεφάλαιο, διατυπώνονται έρευνες επιστημόνων που προσπαθούν μέσα από μετρήσεις-στοιχεία να εξετάσουν την ανάπτυξη του φυτοπλαγκτού. Επιπλέον, βλέπουμε πως αντιμετωπίζουν το θέμα οι οικολογικές οργανώσεις αλλά και τι αναφέρουν οι τοπικές εφημερίδες. Δυστυχώς, η υπέρμετρη αύξηση του πληθυσμού των υδρόβιων φωτοσυνθετικών οργανισμών παρατηρείται και σε άλλες παράκτιες

3 περιοχές της Ελλάδος και αυτό αποτυπώνεται στο πέμπτο κεφάλαιο της εργασίας. Τα γενικά συμπεράσματα της μελέτης δίνονται στο έκτο κεφάλαιο και το τελευταίο. Στο ίδιο κεφάλοιο παρουσιάζονται προτάσεις και σκέψεις του σπουδαστή. Θα ήθελα, τέλος, να αναφέρω ότι στοιχεία - μετρήσεις που να δείχνουν την σημερινή κατάσταση του νερού του Κόλπου της Καβάλας δυστυχώς δεν έχουμε. Έγιναν προσπάθειες από τη μεριά μου στο να συλλέξω πληροφορίες, που να μας υποδεικνύουν την ρύπανση του νερού, αλλά δυστυχώς αρνήθηκαν να μου τις δώσουν οι αρμόδιοι και για αυτό παραθέτω στην εργασία μου στοιχεία της περιόδου Ευχαριστώ θερμά τους καθηγητές και ερευνητές καθώς και το Λιμεναρχείο της Καβάλας, για τη βοήθειά τους κατά την προετοιμασία της πτυχιακής μου. Ειδικά τον κ. Β. Λιόγκα, Μηχανολόγο - Μηχανικό ΑΠΘ, που μου έδωσε την δυνατότητα μέσα από αυτήν την έρευνα, να "γνωρίσω" εκτενέστερα αυτό το φαινόμενο, που απασχολεί το παράκτιο οικοσύστημα της Καβάλας αλλά και διατυπώσω τις προτάσεις μου για την εξάλειψή του. Τον κ. Μ. Ζόμπιρα, Καθηγητή Βιολογίας, ευχαριστώ θερμά για την πολύπλευρη βοήθεια του που τόσο πρόθυμα προσέφερε κατά το στάδιο της διαμόρφωσης αλλά και τελικής σύνθεσης της εργασίας. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Γ. Συλαίο, Ερευνητή - Ωκεανογράφο ΕΘΙΑΓΕ (Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας Καβάλας), για τις πολύτιμες πληροφορίες του αλλά και για την άδειά του νο χρησιμοποιήσω υλικό από έρευνές του που συνέβαλον στην διεκπεραίωση της έρευνας. Τέλος, χρήσιμες ήταν οι συζητήσεις με τον κ. Ε. Ζήσου, Προϊστάμενο Περιφερειοκού Σταθμού Καταπολέμησης Ρύπανσης Λιμεναρχείου Καβάλας.

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜ ΕΝΑ Πρόλογος... 2 Εισ α γω γή... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Νέο Φαινόμενο για τον Κόλπο της Καβάλας 1.1. Φωτοσύνθεση Κατανομή των Βιολογικών Παραμέτρων σε Υδάτινα g Ο ικο συστή μα τα Τροφ ικό Π λ έ γ μ α Το Φαινόμενο Ε υ τρ ο φ ισ μ ό ς ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Παράκτια Ζώνη Κόλπου Καβάλας 2.1 Χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά Ειδικές Δ ια π ιστώ σ εις Υ λικά-μ έθ ο δ ο ι ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Καταγραφή των Παραγόντων που Συμβάλλουν στην Εμφάνιση του Φαινομένου Καθώς και των Συνεπειών του 3.1 Περιγραφή του Προβλήματος στην Κ α β ά λ α Μηχανισμοί Δημιουργίας - Α ιτ ίε ς Σ υ ν έ π ε ιε ς...i ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Εξέταση του Προβλήματος από Ερευνητικά Κέντρα και Παρουσίαση του στα Μ.Μ.Ε. της Καβάλας 4.1 Έρ ευνα του Θέματος από Ε.Κ.Θ.Ε.-IN.Α Λ.Ε Αναφορά από Τοπικό Τύπο και Ο ικολογικές Ο ρ γα ν ώ σ εις ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Προβλήματα Ευτροφισμού και σε Αλλες Περιοχές g Εμφάνιση Τροφικών Συνθηκών σε Αρκετά Θαλάσσια Οικοσυστήματα της Ε λ λ ά δ ο ς... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Συμπεράσματα-Προτάσεις 6.1 Καταλήξεις Ερευνητώ ν-π ρόταση Σ π ο υ δ α σ τ ή Β ΙΒ Λ ΙΟ ΓΡΑ Φ ΙΑ... 41

5 Εισαγω γή Αφορμή για την παρούσα μελέτη έδωσαν οι επιφανειακές κηλίδες μεγάλης έκτασης και τα διάφορα περιβαλλοντικά προβλήματα που εμφανίζονται τα τελευταία χρόνια στον κόλπο της Καβάλας. Το φαινόμενο του χρωματισμού των υδάτων πρωτοεμφανίστηκε στο λιμάνι της Καβάλας το 1978 όταν βυθίστηκε το μοτορσίπ «Παναγία-Ίμβρος» με φορτίο 750 τόνους φωσφορικών λιπασμάτων. Μετά το ναυάγιο έγιναν πολλές προσπάθειες ανέλκυσης του πλοίου με αποτέλεσμα μέρος του φορτίου να χυθεί μέσα στα αμπάρια του. Τον Αύγουστο του 1986, σε μια νέα επιχείρηση ανέλκυσης, έγινε προσπάθεια να καθαριστούν τα αμπάρια και να εκτιμηθεί το φορτίο που παρέμεινε σε σάκους. Αυτό συνετέλεσε στην εκ νέου διαρροή των λιπασμάτων που είχε ως αποτέλεσμα, λίγες ημέρες αργότερα και ενώ επικρατούσε νηνεμία και ζέστη, η θαλάσσια περιοχή του λιμανιού να πάρει χρώμα καφέ-κόκκινο. Το χρώμα εξαπλώθηκε στην περιοχή των Β.Δ. ακτών του κόλπου της Καβάλας όπου παρέμεινε για 20 ημέρες περίπου. Το περιβαλλοντικό αυτό πρόβλημα συνεχίζει να υφίσταται στη παράκτια ζώνη του Κόλπου Καβάλας και να απασχολεί τους τοπικούς φορείς της και για το λόγο αυτό συλλέγονται δείγματα φυτοπλαγκτού και θρεπτικών αλάτων με σκοπό να βρεθούν τα αίτια της εμφάνισής του.

6 <7>(.το--ιΑα\ Α,-.τι ιζοι Ρύπανση της Θάλασσας Κ ΕΦ Α Λ Α ΙΟ 1 ΝΕΟ Φ ΑΙΝ Ο Μ ΕΝ Ο ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ 1.1 φωτοσύνθεση Τα φυτά έχουν την ικανότητα, να μετατρέπουν απλές ανόργανες ενώσεις (νερό, διοξείδιο του άνθρακα) σε οργανικές ενώσεις π.χ. γλυκόζη με τη βοήθεια της φωτεινής ενέργειας του ήλιου. Έτσι η ενέργεια αυτή δεσμεύεται με τη μορφή της χημικής ενέργειας στις οργανικές ενώσεις που σχηματίζονται. Η παραπάνω λειτουργία ανομάζεται φωτασύνθεση. Ο ατμοσφαιρικός αέρας εισέρχεται από τα στόματα των φύλλων και το διοξείδιο του άνθρακα που περιέχει διαλύεται στα νερό το οποίο έφτασε στα φύλλα από τη ρίζα. Η χλωροφύλλη (χρωστική ουσία που υπάρχει στα πράσινα μέρη του φυτού) δεσμεύει ένα μέρος από τη φωτεινή ενέργεια του ήλιου. Το νερό με τη βοήθεια της ενέργειας που δεσμεύτηκε διασπάται στα συστατικό του, το υδρογόνο και το οξυγόνο (φωτόλυση). Το υδρογόνο και το διοξείδιο του άνθρακα σχηματίζουν ενώσεις, τα ζάχαρα. Το οξυγόνο πρυ απομένει από τη φωτόλυση του νερού φεύγει στον αέρα από τα στόματα των φύλλων. Τα φυτά φωτοσυνθέταυν μόνο με την ύπαρξη φωτός. Ορισμένα φυτά που δεν έχουν χλωροφύλλη φωτοσυνθέτουν με τη βοήθεια άλλων χρωστικών ουσιών κατανομή των βιολογικών παραμέτρων σε υδάτινα οικοσυστήματα Σε μια τυπική λίμνη συναντώνται διακριτές βιοκοινότητες οι οποίες εξαρτώνται άμεσα από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της λίμνης, αλλά και τις φυσικοχημικές παραμέτρους του χώρου εξάπλωσής τους, που μπορεί να είναι το νερά, ο πυθμένας ή η ακτή. Έτσι οι οργανισμοί της λίμνης μπορούν να διακριθούν σε:

7 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της θάλασσας Α) Οργανισμούς που ζουν στον πυθμένα της λίμνης και είναι: Φυτά: ανώτερα φυτά (μακρόφυτα) και προσκολλημένα μικροφύκη Βακτήρια και μύκητες Βενθικοί οργανισμοί: υδρόβια έντομα, μαλάκια (μύδια, σαλιγκάρια), άλλα ασπόνδυλα (καραβίδες). Β) Οργανισμούς που παρασύρονται από το νερό: Φυτοπλαγκτόν, ζωοπλαγκτόν, βακτήρια Γ) Οργανισμούς που μετακινούνται ελεύθερα: Τα μεγαλύτερα είδη του ζωοπλαγκτού Αμφίβια Ψάρια Στην παράκτια ζώνη, στα ρηχά δηλαδή κατά μήκος της παραλίας, το φως διεισδύει μέχρι τον πυθμένα επιτρέποντας την ανάπτυξη υδρόβιων φυτών - μακροφυτών. Τα φυτά αυτά μπορεί να είναι υπερυδατικά (περιοδικά βρίσκονται μέσα στο νερό, αλλά μπορούν να επιβιώσουν και εκτός νερού για μεγάλα χρονικά διαστήματα - συνήθως αποτελούνται από καλάμια), εφυδατικά (μακρόφυτα με επιπλέοντα φύλλα και άνθη, όπως νούφαρα) ή υφυδατικά (μακρόφυτα με βυθισμένα φύλλα, όπως μυριόφυλλα που βρίσκονται έξω από το νερό, μέσα στο νερό ή στην επιφάνεια του νερού ή ακόμη είναι βυθισμένα εξ ολοκλήρου στο νερό), εικόνα 1.

8 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της θάλασσας Εικόνα 1. Στη ν ευφωτική ζώνη μπορούν να αναπτυχθούν όλα τα είδη που φωτοσυνθέτουν, όπως η υδρόβια βλόστηση στην παράλια ζώνη και το φυτοπλαγκτόν στην πελαγική ζώνη αλλά και την παραλία. Η παράκτια ζώνη εξαπλώνεται από τις όχθες της λίμνης έως τα βάθος όπου η ένταση του φωτός είναι περίπου το 1 % της επιφανειακής, δηλαδή στην ευφωτική^ ζώνη όποΐι μπορεί να γίνει η φωτοσύνθεση. Τα φυτά της παράκτιας ζώνης εκτός από τροφή για τους φυτοφάγους οργανισμούς της περιοχής, αποτελούν το υπόστρωμα ανάπτυξης για μεγάλο αριθμό μικροσκοπικών φυκών και ασπόνδυλων και παρέχουν μια φυσική κατοικία για ψάρια και άλλους οργανισμούς διαφορετική από αυτή της βενθικής ζώνης^. ' Ευφωπκή ςώνη:η ζόινη ίων υδάπνων οικοσυστημάτων, η οχοία ξεκτνά οκό τη> εχιφάνεια του νίρού κιπ φτάνει μέχρι βάθος όχου υχάρχει αρκετό φως ττα να yiva φωτοσύνθεση αχό τους φυτικούς οργανισμούς. Βενθική ζώνη:το ίζημα του χυθμένα αχοτελεί την βενθική ζώνη, είναι χλούσια σε οργανική ύλη και η χαραγωγυοότητά της εξαρτάται αχό το οργανικό χεριεχόμενο και τις φικηκές συνθήκες του ιζήματος.

9 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας 1.2 τροφικό πλέγμα Για να καταλάβουμε πώς λειτουργεί το οικοσύστημα της λίμνης, μπορούμε να οργανώσουμε τις βιολογικές κοινότητες σε τροφικές αλυσίδες και τροφικά πλέγματα (εικόνα 2 ). ηυμ«γιι»γ<»ί ^σνοι^κλω βΐ ' I Ορητικώ ν κατανιι> tutr> <ηιβιών I i^tuvu/.iiltt.^ I Α(Λ τ(ρης τάίης L m m m # αχβικοα coreuco. ομητίς ϋΐηαναλωτί.; τρίτης τά4ην ' 4 απώ οπώλτια λχια OpcrrucuiT crucruav Xirfto μανιμης καοίςηνιις ται>ς στον πυθμένιι, σλημμιιρικής ικροής κ-ά. Εικόνα 2. Απλοποιημένη παρουσίαση της τροφικής αλυσίδας, της ροής ενέργειας και της ανακύκλωσης των θρεπτικών στοιχείων σε μια λίμνη. Στην πλατιά βάση των παραγωγών ανήκουν οι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί και τα κυανοβακτήρια. Οι παραγωγοί υποστηρίζουν τα ανώτερα τροφικά επίπεδα της πυραμίδας, δηλαδή τους φυτοφάγους οργανισμούς (ζωοπλαγκτόν), τους πλαγκτονοφάγους οργανισμούς και τους πολύ μικρότερους πληθυσμούς των σαρκοφάγων. Τα φυτά αποτελούν τροφή των καταναλωτών πρώτης τάξης και όταν ολοκληρώσουν τον κύκλο της ζωής και νεκρωθούν, γίνονται τροφή των αποικοδομητών. Οι πρωτογενείς καταναλωτές, όπως το ζωοπλαγκτόν και η ποικιλία ασπόνδυλων αποτελούν τροφή για τους καταναλωτές δεύτερης τάξης, που είναι τα μικρά ψάρια και κάποια είδη της ορνιθοπανίδας. Οι μεγαλύτεροι ζωικοί οργανισμοί, όπως τα μεγάλα ψάρια, τα ψαροφάγα πουλιά αλλά και ο άνθρωπος είναι καταναλωτές τρίτης τάξης (4 τροφικό επίπεδο). Τα πιο πάνω ανεξάρτητα επίπεδα μπορούν να απεικονιστούν με τροφικές αλυσίδες, αλλά στην πραγματικότητα πολλοί οργανισμοί

10 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας είναι παμφάγοι και συνεπώς δεν αντιπροσωπεύονται πάντα απά ένα απά τα παραπάνω επίπεδα. Παράλληλα, οι καταναλωτές πολύ συχνά αλλάζουν τροφικά επίπεδο στη διάρκεια του κύκλου της ζωής τους. Για παράδειγμα ένα ψάρι μπορεί στα πρώτα στάδια της ζωής του να τρέφεται από μικροφύκη, βακτήρια και τρίμματα νεκρής ή αποικοδούμενης οργανικής ύλης, στη συνέχεια από ζωοπλαγκτόν και στα ώριμα στάδια της ζωής τους από άλλα ψάρια. Τα τροφικά πλέγματα είναι συνήθως πολύ σύνθετα και στο οικοσύστημα της λίμνης εκατοντάδες οργανισμοί μπορεί να συμμετέχουν σ' αυτά. Επειδή όμως η διαθέσιμη ενέργεια μειώνεται όσο προχωράμε στα ανώτερα τροφικά επίπεδα, είναι απαραίτητη μια μεγάλη βάση παραγωγών ώστε να μπορεί να συντηρήσει τα λιγότερα σε αριθμό μεγάλα ψάρια. Τα τροφικά πλέγματα επίσης απεικονίζουν τη ροή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών (άνθρακας, άζωτο, φώσφορος) εικόνα 3. Η ανακύκλωση των θρεπτικών στοιχείων είναι απαραίτητη για τη λειτουργία του οικοσυστήματος.

11 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση τηζ Θάλασσοζ X Α. Ρ ΚΟΦΛ. I Λ ΙΙΑΑίΚΓΟΝΟΦΑΙΆ ;^ 110Μ ΑΑΙ'Κ 'Γ< > Ν «η Υ Τ Ο Ι Ι Α Α Ι Κ'ΓΟΙΝ O P F. n X I K A ΑΓ«4ΑΚΥΚΑΙ15; Εικόνα 3. Απλοποιημένη σχημσπκή απεικόνιση τροφικού πλέγματος λιμναίου οικοσυστήματος Όπως και στα χερσαία οικοσυστήματα, ί^ύο είναι οι βασικές λειτουργίες για τη διατήρηση της ζωής στη λίμνη: η φωτοσύνθεση και η αναπνοή. Τα πράσινα τμήματα των φυτών δεσμεύουν ενέργεια από τον ήλιο και μετατρέπουν τις αβιοτικές ανόργανες χημικές ουσίες (CO2, νερό, ανόργονα άλατα,) σε οργανικές. Στους φωτοσυνθετικούς οργανισμούς της λίμνης περιλομβάνονται το φυτοπλαγκτόν, τα μακρόφυτα (εικόνα 4 ). Είναι οι παραγωγοί του συστήματος που παράγουν τις οργανικές ενώσεις που απαιτούνται για τη θρέψη, την πρόσληψη δηλαδή ενέργειας από τους υπόλοιπους οργανισμούς. Το οξυγόνο, παραπροϊόν της φωτοσύνθεσης, προστίθεται στο οξυγόνο της λίμνης που προέρχεται από την ατμόσφαιρα.

12 Εικόνα 4. Διαφορετικά είδη φυτοπλαγκτόν σε πολλές ανόμοιες μορφές και μεγέθη Στα υδάτινα στρώματα που ο ρυθμός της φωτοσύνθεσης είναι πολύ υψηλός, όπως στις περιπτώσεις της άνθισης του νερού, το νερό μπορεί να υπερκορεσθεί σε οξυγόνο. Το σημείο κορεσμού του νερού σε οξυγόνο αυξάνεται όσο μειώνεται η θερμοκρασία του. Σε περιόδους στρωμάτωσης της λίμνης, η μοναδική πηγή οξυγόνου για τις βαθύτερες ζώνες είναι οι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί. Εκτός από το φως, το φυτοπλαγκτόν και τα ανώτερα φυτά χρειάζονται οξυγόνο, διοξείδιο του άνθρακα και θρεπτικά συστατικά για να αναπτυχθούν και να επιζήσουν. Εκτός από τα ελάχιστα είδη κυανοπράσινων μικροφυκών, τα υπόλοιπα δεν μπορούν να επιζήσουν σε περιβάλλον χωρίς Ο2. Το διοξείδιο του άνθρακα είναι πρακτικά πόντο διαθέσιμο, αφού προέρχεται από τη χημική και μηχανική διάβρωση, τη διάλυση των πετρωμάτων της λεκάνης απορροής, τη διάχυση του από την ατμόσφαιρα και από τη λειτουργία της κυτταρικής αναπνοής των οργανισμών της λίμνης. Τα βασικά θρεπτικά συστατικά, που είναι το άζωτο και ο φώσφορος, βρίσκονται διαλυμένα στο νερό ή στο ίζημα του πυθμένα και απορροφούνται από τους μικροφυτικούς οργανισμούς και τα ανώτερα φυτό αντίστοιχα. Η χαμηλή συγκέντρωσή τους στο νερό αποτελεί περιοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη των φυτών. Άλλα στοιχεία απαραίτητα για τη ζωή είναι τα κύρια ιόντα: ασβέστιο, μαγνήσιο, νάτριο και κάλιο, τα ιχνοστοιχεία σίδηρος, κοβάλτιο, μαγγάνιο, βόριο, ψευδάργυρος και είναι συνήθως παρόντα σε επαρκείς συγκεντρώσεις. Το θείο που επίσης χρειάζονται οι ζωντανοί οργανισμοί υπάρχει συνήθως στις λίμνες με τη μορφή V αλάτων.

13 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της θάλασσας Η αναπνοή και η οξείδωση του οργανικού υλικού απελευθερώνει μέρος της ενέργειας που αρχικά δεσμεύτηκε για τη φωτοσύνθεση. Οι μικροοργανισμοί (βακτήρια και μύκητες) καταναλώνουν ένα μεγάλο μέρος του διαθέσιμου οξυγάνου κατά την αποικοδάμηση του νεκρού οργανικού υλικού που αποβάλλεται απά τους οργανισμούς, ενώ παράλληλα ανακυκλώνουν τα θρεπτικά που είναι απαραίτητα για την φωτοσύνθεση. Όλοι αυτοί οι λάγοι συντελούν στη διάδοση του φαινομένου του ευτροφισμού. Ο όρος ευτροφισμός αναφέρεται στην υπέρμετρη ανάπτυξη της πρωτογενούς παραγωγικότητας, στην υπέρμετρή δηλαδή αύξηση της φυτικής βιομάζας (φυτοπλαγκτόν, υδρόβια βλάστηση) μιας «κλειστής» υδάτινης μάζας (εικόνα 5). Ο ευτροφισμός των λιμνών ή κλειστών θαλασσών οφείλεται στη διοχέτευση, στην υδάτινη μάζα, μεγάλης ποσότητας θρεπτικών αλάτων, κυρίως αζώτου και φωσφόρου και μπορεί να οφείλεται σε φυσικούς παράγοντες (γεωγραφικά, γεωμορφολογικά, κλιματολογικά, μορφομετρικά, υδρονομικά και άλλα χαρακτηριστικά της λίμνης) ή σε ανθρωπογενείς επιδράσεις (αστικά λύματα, κτηνοτροφικά και βιομηχανικά απόβλητα, αποπλύσεις γεωγραφικών εδαφών). Τα αποτελέσματα του ευτροφισμού είναι δυσμενή για τα φυσικοχημικά και βιολογικά' χαρακτηριστικά του νερού.

14 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας Εικόνα 5. Σ ε εύτροφες λίμνες και κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του φθινοπώρου (περίοδοι ανάμιξης των νερών) εμφανίζεται το φαινόμενο της «άνθισης του νερού» το φαινόμενο ευτροφισμός Ο ευτροφισμός επιφέρει σημαντική αύξηση της συγκέντρωσης του διαλυμένου οξυγόνου στο επιφανειακό στρώμα του νερού κατά τη διάρκεια της ημέρας, λόγω της έντονης φωτοσύνθεσης, ενώ παράλληλα προκαλεί μείωση του διαλυμένου στο νερό οξυγόνο στα βαθύτερα υδάτινα στρώματα, λόγω αυξημένων αναγκών των βακτηρίων που αποικοδομούν τις οργανικές ουσίες και μπορεί να διαμορφώσει ανοξικές συνθήκες. Σε εύτροφες λίμνες και κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του φθινοπώρου (περίοδοι ανάμιξης των νερών) εμφανίζεται το «φαινόμενο της άνθισης του νερού». Η συσσώρευση θρεπτικών αλάτων κατά τη διάρκεια του χειμώνα, εποχή κατά την οποία η αύξηση του φυτοπλαγκτού παρεμποδίζεται λόγω χαμηλών θερμοκρασιών προκαλεί την ταχεία ανάπτυξη των φωτοσυνθετικών

15 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας οργανισμών κατά τη διάρκεια της άνοιξης, εποχή κατά την οποία είναι ευνοϊκή για την αύξησή τους. Η εξάντληση των θρεπτικών ουσιών στην ευφωτική ζώνη που παρουσιάζεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω της θερμικής στρωμάτωσης που έχει ως αποτέλεσμα την παρεμπόδιση της ανάμιξης των νερών, περιορίζει το μέγεθος των φυτοπλαγκτονικών πληθυσμών γιατί τα θρεπτικά άλατα συσσωρεύονται στα κατώτερα στρώματα. Η φθινοπωρινή ψύξη των νερών προκαλεί ομοιοθερμία και ανάμιξη του νερού, με αποτέλεσμα να επανέρχονται τα θρεπτικά άλατα στα επιφανειακά στρώματα, γεγονός που συντελεί στην ταχεία αύξηση του φυτοπλαγκτού (φθινοπωρινή άνθιση του νερού). Η αναλογία αζώτου - φωσφόρου παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση των τροφικών συνθηκών ενός λιμναίου οικοσυστήματος. Στα υδάτινα οικοσυστήματα, τα οποία βρίσκονται κοντά σε αστικά κέντρα παρατηρείται πολύ συχνά διατάραξη αυτής της αναλογίας. Στους φυτοπλαγκτονικούς και στους υδρόβιους φυτικούς οργανισμούς γενικότερα η σχέση φωσφόρου/αζώτου είναι 1 άτομο φωσφόρου προς 16 άτομα αζώτου. Ενδεικτικά για την ανάπτυξη ευτροφισμού σε ένσ υδάτινο οικοσύστημα είναι τα παρακάτω στοιχεία; ' Βιολογικοί Δείκτες για ύπαρξη ευτροφισμού Μείωση της ποικιλίος των φυτοπλαγκτονικών ειδών Αύξηση της βιομάζας των φυκών και της χερσαίας βλάστησης Αύξηση της βακτηριακής πυκνότητας Αύξηση του αριθμού εκείνων των πλαγκτονικών ειδών που αποτελούν δείκτες ρύπονσης

16 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας Χημικοί Δείκτες για ύπαρξη ευτροφισμού Έλλειμμα οξυγόνου στον πυθμένα Υπερκορεσμός του επιλημνίου σε οξυγόνο Αύξηση του ανόργανου αζώτου και φωσφόρου Αύξηση του λόγου Ν/Ρ του νερού Μεταβολή του ph του νερού Μεταβολή της σύστασης του ιζήματος του πυθμένα Φυσικοί Δείκτες για ύπαρξη ευτροφισμού Μείωση της διαφάνειας της λίμνης Βέβαια, οφείλουμε να αναφέρουμε για να ολοκληρώσουμε την έννοια του φαινομένου, πως ο ευτροφισμός αποτελεί βασικό ένα βραδύ φυσικό φαινόμενο. Δημιουργείται με το συνεχή εμπλουτισμό των υδάτων με θρεπτικά στοιχεία. Η ύπαρξη όλων αυτών των απαραίτητων θρεπτικών υλικών στο νερό προκαλεί υπέρμετρη ανάπτυξη των φυτικών κυρίως οργανισμών με διατάραξη της υπάρχουσας ισορροπίας. Αυτό οδηγεί στο να γίνεται η λίμνη βαθμιαία παραγωγικότερη. Βέβαια οι χρονικές περίοδοι για όλα αυτά κανονικά είναι χιλιάδες χρόνια. Εντούτοις, οι άνθρωποι μέσω των διαφόρων δραστηριοτήτων τους έχουν επιταχύνει πολύ αυτή τη διαδικασία σε χιλιάδες λίμνες. Συνεπώς, εξαρτάται κατά ένα μεγάλο ποσοστό από την περιεκτικότητα και την ποσότητα των θρεπτικών υλικών που εισρέουν στην λίμνη. Ο ευτροφισμός όταν δεν είναι αποτέλεσμα ανθρωπίνων δραστηριοτήτων λαμβάνεται ως ένα φυσικό στάδιο. Σακκά ευφροσύνη

17 Φυτοπλαγκτόν και Ρυπα\ ση τη^ Κ ΕΦ Α Λ Α ΙΟ 2 Π Α ΡΑ Κ ΤΙΑ ΖΩΝΗ ΚΟΛΠΟΥ ΚΑΒΑΛΑΣ 2.1 χαρακτηριστικά Ο Κόλπος της Καβάλας βρίσκεται στο Θρακικό Πέλαγος βόρεια της Ν. Θάσος και ανήκει διοικητικά στο Νομό Καβάλας και στη περιφέρεια Αν. Μακεδονίας - Θράκης. Ο Κόλπος Καβάλας αποτελεί τη δεύτερη σε μέγεθος ημίκλειστη λεκάνη νερού του Θρακικού Πέλαγους και της παράκτιας υφαλοκρηπίδας του Βορείου Αιγαίου, μετά το Στρυμονικό Κόλπο. Το Βόρειο Αιγαίο είναι μία ιδιαίτερη ετερογενής θαλάσσια περιοχή της Μεσογείου Θάλασσας, τα υδρολογικά χαρακτηριστικά της οποίας επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, όπως η εισροή υδάτινων μαζών χαμηλής θερμοκρασίας και αλατότητας από τα Στενά των Δαρδανελίων (7000 m^), η μεγάλης έκτασης ηπειρωτική υφαλσκρηπίδα και η εκροή σημαντικών ποσοτήτων ποταμιών υδάτινων μαζών (Έβρος, 100 m Vsec; Νέστος, 50 m Vsec; Στρυμόνας, 30 m Vsec). Από παλαιότερες μετρήσεις, έχει βρεθεί ότι το καλοκαίρι η θερμοκρασία στα επιφανειακά νερό του κόλπου κυμαίνεται μεταξύ C και η αλατότητα psu, ενώ στα βαθύτερα στρώματα η θερμακρασία κυμαίνεται μεταξύ C και η αλατότητα 37,5-38,5 psu. Τα κύρια περιβαλλοντικά προβλήματα της παράκτιας ζώνης του Κάλπου Καβάλας συνοψίζονται στον Πίνακα 1. Σακκό Ευφροσύνη

18 I και Ρύπανση τηη Θάλασσας Περιβαλλοντικό Πρόβλημα 1. Υφαλμύρωση παράκτιας ζώνης 2. Ευτροφισμός παράκτιας ζώνης 3. Αποξήρανση και υποβάθμιση υγρότοπων 4. Διάβρωση παράκτιας ζώνης πίνακας 1. Κύρια Περιβαλλοντικά Προβλήματα Παράκτιας Ζώνης Κόλπου Καβάλας Όπως βλέπουμε ο ευτροφισμός δηλαδή η υπέρμετρη αύξηση της φυτικής βιομάζας (φυτοπλαγκτάν, υδράβια και υδροχαρής βλάστηση) αποτελεί ένα απά τα σημαντικάτερα περιβαλλοντικά προβλήματα του Κάλπου της Καβάλας τα οποία οδηγούν σε ρύπανση του ύδατος. Με τον όρο ρύπανση υδάτων εννοούμε την οποιανδήποτε ανεπιθύμητη αλλαγή στα φυσικά, χημικά και βιολογικά χαρακτηριστικά του νερού των θαλασσών, λιμνών ή ποταμών, η οποία είναι ή μπορεί υπά προϋποθέσεις να γίνει ζημιογόνος για τον άνθρωπο, τους υπόλοιπους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς αλλά και τις βιομηχανικές διαδικασίες και τις συνθήκες ζωής. Η ρύπανση των υδάτων δημιουργείται με την απελευθέρωση σε λίμνες, ποτάμια και θάλασσες ουσιών οι οποίες είτε διαλύονται, είτε κατακάθονται στον πυθμένα. Οι ρύποι αυτοί είναι πάρα πολύ και αυτά γιατί στο

19 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της θάλασσας υδάτινο ορίζοντα καταλήγουν και οι ρύποι από την ρύπανση της ατμόσφαιρας και του εδάφους μέσω των βροχών και της απορροής. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, τα αίτια της ρύπανσης που οδηγούν στην ευτροφική κατάσταση της παράκτιας ζώνης του νομού Καβάλας αναφέρονται στο νιτρικό ιόν (NOs ), στο νιτρώδες (NOj"), φωσφορικό (ΡΟ4" ) και στο πυριτικό (SiOa') ειδικές διαπιστώσεις Η πόλη της Καβάλας, με πληθυσμό κατοίκων, διαιρεί τη παράκτια ζώνη του κόλπου σε δύο τμήματα: α) το δυτικό τμήμα, όπου κυρίως αναπτύσσονται κυρίως τουριστικές δραστηριότητες στις Κοινότητες Ν. Περάμου, Ν. Ηρακλείτσας και Παληού, και β) στο ανατολικό τμήμα, όπου αναπτύσσονται παραγωγικές δραστηριότητες (βιομηχανία, βιοτεχνίες, ακτοπλοΐα, ιχθυοκαλλιέργειες). Οι κύριες θέσεις μεταφοράς και διάχυσης της ρύπανσης κατά μήκος του Κόλπου Καβάλας, καθώς και η κατηγορία στην οποία ανήκουν οι αναμενόμενοι παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Σακκά ευφροσύνη

20 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας Θέσεις Ρύπανσης Κατηγορία αναμενόμενων ρύπων 1. Θέση απόθεσης οικιακών Βακτηριδιακή ρύπανση λυμάτων Ν. Ηρακλείτσας 2. Σταθμός Βιολογικής Θρεπτικά άλατα-βακτηριδιακή Επεξεργασίας Λυμάτων ρύπανση-βαρέα Μέταλλα Παληού 3. Ιχθυόσκαλα Καβάλας Βακτηριδιακή ρύπανση 4. Λιμάνι Καβάλας Θρεπτικά άλατα 5. Σταθμός Βιολογικής Βακτηριδιακή ρύπανση- Επεξεργασίας Λυμάτων Θρεπτικά άλατα-βαρέα Καβάλας Μέταλλα 6. Βιομηχανία Φωσφορικών Θρεπτικά άλατα-βαρέα Λιπασμάτων Μέταλλα 7. Λιμάνι Κεραμωτής Θρεπτικά άλατα-βαρέα Μέταλλα 8. Λιμνοθάλασσες π. Νέστου Θρεπτικά άλατα-φυτοφάρμακα 9. Εξέδρα άντλησης Βαρέα Μέταλλα-Πετρελαϊκοί πετρελαίου υδρογονάνθρακες Πίνακας 2. Εκτψώμενες θέσεις ρύπανσης στο Κόλπο Καβάλας

21 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της θάλασσας υλικά - μέθοδοι Κατά την περίοδο , πραγματοποιήθηκε συστηματική δειγματοληψία, από το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας Καβάλας με σκοπό τη συσχέτιση της ποιότητας των παράκτιων υδάτων με τις παραπάνω εκτιμώμενες θέσεις ρύπανσης. Δείγματα νερού συλλέχθηκαν, τα οποία είναι και τα τελευταία στοιχεία που έχουμε, από την επιφάνεια και το πυθμένα 30 σταθμών κατά μήκος της παράκτιας ζώνης, με διμηνιαία επαναληψιμότητα (σχήμα 1 ). Σχήμα 1. Περιοχή μελέτης και σταθμοί δειγματοληψίας στην επιφάνεια και το πυθμένα Οι παράμετροι που αναλύθηκαν, οι μέσες τιμές, τα εύρη και οι τυπικές αποκλίσεις τους παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.

22 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας Αριθμός Μέση Ελάχιστη Μέγιστη Τυπική Δειγμάτων Τιμή Τιμή Τιμή Απόκλιση Αιωρούμενα στερεά (mg 1 *) Πίνακας 3. Περίληψη ποιοτικών χαρακτηριστικών νερού παρακπας ζώνης Κόλπου Καβάλας Η ανάλυση των παραπάνω δεδομένων έδειξε τη διαίρεση των σταθμών δειγματοληψίας σε τρεις κύριες ομάδες με βάση τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του νερού (Πίν. 3 ). Η πρώτη ομάδα χαρακτηρίζεται από αυξημένες συγκεντρώσεις φωσφορικών αλάτων όπου παρατηρούνται στις περιοχές της Καρβάλης, της λιμνοθάλασσας Αγιάσματος, της παραλίας Καλαμίτσας και του λιμανιού της Κεραμωτής. Στη συνέχεια, η δεύτερη ομάδα χαρακτηρίζεται από υψηλές συγκεντρώσεις πυριτικών αλάτων και περιλαμβάνει το λιμάνι της Ηρακλείτσας, τις λιμνοθάλασσες Βάσοβας και Ερατεινό και σταθμούς μεγάλου βάθους στα όρια του Κόλπου Καβάλας. Τέλος, στην τρίτη ομάδα σημειώνονται υψηλές συγκεντρώσεις ρύπανσης σε

23 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας όλες τις παραμέτρους και περιλαμβάνει τις περιοχές των λιμανιών Περάμου, Καβάλας και Σφαγείων, την Ιχθυόσκαλα, τους Βιολογικούς σταθμούς Παληού και Καβάλας και τη Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων. Ιδιαίτερη σημαντική θεωρείται η συμμετοχή της γεωργικής δραστηριότητας του κάμπου της Χρυσούπολης στην μετακίνηση θρεπτικών αλάτων στην παράκτια ζώνη του Κόλπου Καβάλας. Ο Πίνακας 4 παρουσιάζει την εκτίμηση της επιφανειακής απορροής αζώτου και φωσφόρου ανά δραστηριότητα. Δραστηριότητα Επίπεδο Δραστηριότητας Συνολικό Ποσό Αζώτου (κιλά/έτος) Συνολικό Ποσό φωσφόρου (κιλά/έτος) Οικιακή κάτοικοι Κτηνοτροφική άτομα Γεωργική εκτάρια ΣΥΝΟΛΟ Πίνακας 4. Συνολική ποσότητα αζώτου και φωσφόρου που μεταφέρεται στη παράκτια ζώνη Κόλπου Καβάλας

24 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας Κ ΕΦ Α Λ Α ΙΟ 3 ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΟΝΤΩΝ ΠΟΥ ΣΥΜ ΒΑΛΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΜ Φ ΑΝ ΙΣΗ ΤΟ Υ Φ ΑΙΝ Ο Μ ΕΝ Ο Υ ΤΟ Υ ΕΥΤ ΡΟ Φ ΙΣΜ Ο Υ ΚΑΘΩΣ Κ Α Ι ΤΩΝ ΣΥΝ ΕΠ ΕΙΩ Ν ΤΟ Υ 3.1 περιγραφή του προβλήματος στην Καβάλα Στην Καβάλα, αυτή η εκρηκτική ανάπτυξη των φυτικών οργανισμών, εμφανίζεται στο Ανατολικά τμήμα του Κόλπου της δηλαδή στις λιμνοθάλασσες Ερατεινό, Βάσσοβα, Αγιάσμα, στις περιοχές Χαϊδευτό, Ν. Καρβάλη αλλά και στις ακτές της Ραψάνης και της Καλαμίτσας (εικόνα 6). Εικόνα 6 Ρύπανση της ακτής Καλαμίτσας από την αύξηση των θρεπτικών συστστικών Κάθε χρόνο κάνει την εμφάνισή του με το σχηματισμό κόκκινων ή και καφέ κηλι'δων (εικόνα 7 ), που σχηματίζονται στην θάλασσα και

25 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της θάλασσας πολύ κοντά στις ακτές, ιδιαίτερα κατά τους μήνες Απρίλιο έως Μάιο και Σεπτέμβριο και η διάρκεια του είναι ολιγοήμερη. Η διάρκεια βέβαια του ευτροφισμού σε ένα υδάτινο οικοσύστημα εξαρτάται απά τις τοπικές καιρικές συνθήκες που επικρατούν καθώς και απά άλλους παράγοντες τους οποίους θα αναπτύξουμε παρακάτω. Όπως, επίσης, θα εκτιμήσουμε τις επιπτώσεις του ευτροφισμού. Εικόνα 7. Εμφάνιση καφέ κηλϊδων στην ακτή της Ραψάνης τον Οκτώβριο του μηχανισμοί δημιουργίας - αιτίες Οι κύριοι παράγοντες που συμβάλουν στον ευτροφίσμά του Κάλπου της Καβάλας άπως συμπεράναμε και από τις μετρήσεις των χαρακτηριστικών νερού του Κόλπου Καβάλας, αναφέρονται σε δραστηριότητες κατά μήκος της παράκτιας ζώνης του αλλά και εκτός. Δραστηριότητες κατά μήκος της παράκτιας ζώνης του Κόλπου της Καβάλας: Βιομηχα νία Φ ω σφ ορικώ ν Λιπασμάτω ν: η συγκεκριμένη εταιρεία παραγωγής λιπασμάτων με τις παραγωγικές της μονάδες, στη Νέα Καρβάλη Καβάλας λόγω της υψηλής συγκέντρωσης φωσφόρου φέρει μεγάλες επιπτώσεις ρύπανσης στα παράκτια ύδατα της Καβάλας. Η εισραή φωσφόρου ή αζώτου στην επιφάνεια του κόλπου διαταρόσσουν την ισορροπία του οικοσυστήματος και

26 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση τη; Θάλασσας ενισχύουν την αύξηση του φυτοπλαγκτού, που χαρακτηρίζεται ως ευτροφισμός. Σταθμοί Βιολογικής Επεξεργασίας Λυμάτων Παληού και Καβάλας; οι σταθμοί Βιολογικής Επεξεργασίας βελτιώνουν το λύμα και αφαιρούν συστατικά δηλαδή απορροφούν οργανισμούς και βακτηρίδια αλλά δεν καθαρίζουν πλήρως το νερό με άμεσο αποτέλεσμα να παραμένουν φωσφορικά και νιτρικά άλατα τα οποία οδηγούν στην ρύπανσή του. Ένας επιπλέον παράγοντας που συμβάλει σημαντικά στο φαινόμενο του ευτροφισμού είναι η στρωμάτωση του κόλπου και οι επιπτώσεις της στους υδρόβιους οργανισμούς του. Κατά την φθινοπωρινή και εαρινή αναστροφή, η ανάμιξη του νερού διαμορφώνει ομοιόμορφες σχεδόν συνθήκες ως προς τη συγκέντρωση οξυγόνου σε όλο τον όγκο της υδάτινης μάζας. Ο συνδυασμός της θερμικής στρωμάτωσης και των βιολογικών δραστηριοτήτων επηρεάζει σημαντικά τη συγκέντρωση διαλυμένου οξυγόνου. Χειυεοινή στοωυάτωση: Κατά τη διάρκεια της χειμερινής περιόδου, η κάλυψη των επιφανειακών νερών με πάγο προκαλεί στρωμάτωση του κόλπου ως προς τη συγκέντρωση του διαλυμένου οξυγόνου στα διάφορα βάθη, η οποία δημιουργεί προβλήματα στους υδρόβιους οργανισμούς λόγω της μείωσης του οξυγόνου, το οποίο υπάρχει στο νερό. Σε περιπτώσεις όπου καλύπτεται από πάγο σε όλη την έκταση της επιφάνειας του, η διάχυση οξυγόνου από την ατμόσφαιρα παρεμποδίζεται και το διαθέσιμο οξυγόνο στο εσωτερικό του σταδιακά μειώνεται. Συνεπώς, η έλλειψη φωτός καταστέλλει τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα. Εαρινή στοωυάτωση: Κατά τη διάρκεια της άνοιξης και ιδιαίτερα τους μήνες Απρίλιο και Μάιο έχουμε αύξηση της φωτοσυνθετικής δραστηριότητας λόγω αύξησης της θερμοκρασίας και της ακτινοβολίας αλλά και την συσσώρευση των θρεπτικών αλάτων από το χειμώνα. Επομένως, έχουμε ανάπτυξη των φυτοπλα γκτονικών οργανισμών, οι οποίοι καταναλώνουν

27 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας περισσότερη τροφή και χρησιμοποιούν περισσότερο οξυγόνο με άμεση συνέπεια όμως να οδηγούμαστε σε ευτροφική κατάσταση. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, η συγκέντρωση του διαλυμένου οξυγόνου στην ανώτερη ζώνη παραμένει υψηλή εξαιτίας της φωτοσυνθετικής δραστηριότητας (το καλοκαίρι είναι ευνοϊκή περίοδος για την ανάπτυξη των φωτοσυνθετικών οργανισμών - η ηλιακή ακτινοβολία είναι έντονη και επιταχύνει τους φωτοσυνθετικούς ρυθμούς) που αναπτύσσεται και της διάχυσής του από την ατμόσφαιρα. Ωστόσο, στον ευτροφικό κόλπο της Καβάλας, το διαλυμένο οξυγόνο της κατώτερης ζώνης του μειώνεται καθώς το διαχεόμενο από την ατμόσφαιρα και το παραγόμενο από τους φωτοσυνθετικούς οργανισμούς των ανώτερων στρωμάτων οξυγόνο δεν εισέρχεται στην υδάτινη αυτή ζώνη λόγω θερμικής στρωμάτωσης. Τέλος, το φαινόμενο της μη ανάμιξης ποσοτήτων ύδατος μεταξύ ανωτέρων και κατωτέρων στρωμάτων του οικοσυστήματος "διαλύεται" τον Σεπτέμβριο με τους νοτιάδες, όπου έχουμε μείωση της επιφανειακής θερμοκρασίας άρα ψυχρό επιφανειακό νερό και θερμότερο βαθύτερο νερό με θρεπτικά συστατικά. Παρατηρείται νέα άνθιση φυτοπλαγκτού δηλαδή και εκδήλωση φαινομένου ευτροφισμού. Γεω ργική δραστηριότητα στον κάμπο της Χ ρυσούπ ολης: ιδιαίτερη θεωρείται η συμμετοχή της γεωργικής δραστηριότητας της ευρύτερης πεδιάδας Χρυσούπολης, που με την υπερχρήση των φυτοφαρμάκων και των λιπασμάτων διασπείρει νιτρικά και φωσφορικά άλατα στο έδαφος, εμπλουτίζει με τα θρεπτικά συστατικά τα νερά, αλλοιώνει το οικοσύστημα και προκαλεί τον ευτροφισμό της θαλάσσιας περιοχής. Αστική απ ορροή: τα αστικά και βιομηχανικά λύματα που καταλήγουν μέσω των αγωγών αποχέτευσης στα υδάτινα οικοσυστήματα, ανεπεξέργαστα ή μερικώς επεξεργασμένα, περιέχουν παραπροϊόντα του ανθρώπινου μεταβολισμού (περιττώματα, σωματικές εκκρίσεις) και διάφορες ουσίες καθημερινής χρήσης όπως απορρυπαντικά (περιέχουν φώσφορο).

28 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της θάλασσας προϊόντα καθαρισμού κ.α. Στις διαταραχές που προκαλούν τα αστικά λύματα στα υδάτινα οικοσυστήματα περιλαμβάνονται και η αύξηση του μικροβιακού φορτίου τους που μπορεί να γίνει η αιτία για τη διάδοση του φαινομένου του ευτροφισμού. Ιχ θ υ ο κ α λ λ ιερ γ ικ ή δραστηριότητα; η ιχθυόσκαλα της Καβάλας προκαλεί βακτηριδιακή ρύπανση στον κόλπο της και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την προοδευτική επιδείνωση της ποιότητας του νερού και συνεπώς την ρύπανσή του. Η λιοφ ά νεια και υ ψ η λές θ ερμοκρα σίες: το φυτοπλαγκτόν αναπαράγεται πολύ εύκολα με τις συγκεκριμένες καιρικές συνθήκες και γι αυτό το λόγο ο ευτροφισμός εμφανίζεται ιδίως τους ζεστούς μήνες του έτους. Διασυνοριακοί παράγοντες: Οι υψηλές συγκεντρώσεις θρεπτικών αλάτων στη παράκτια ζώνη του κόλπου προέρχονται, ακόμη, από θρεπτικές ουσίες που παράγονται σε άλλες χώρες π.χ. Βουλγαρία και μεταφέρονται στη παράκτια ζώνη μέσω μεγάλου μήκους διασυνοριακών ποταμών (Νέστος, Έβρος, Στρυμόνας) αλλά και από άλατα που παράγονται σε άλλες χώρες π.χ. Μαύρης Θάλασσας και μεταφέρονται μέσω της μεγάλης κλίμακας υδροδυναμικής κυκλοφορίας που μεταφέρει υδάτινες μάζες από τη Μαύρη Θάλασσα μέσω των στενών των Δαρδανελλίων στο Θρακικό Πέλαγος.

29 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση τη<: Θάλασσας 3.3 συνέπειες Οι επιπτώσεις που επιφέρει ο ευτροφισμός στα θαλάσσια οικοσυστήματα είναι δυσάρεστες και απρόβλεπτες με αντίκτυπο στην αλιεία, στον τουρισμό, στις υδατοκαλλιέργειες, στην δημόσια υγεία. Καταρχήν, αυξάνεται ο πληθυσμός των μονοκύτταρων ζωικών οργανισμών (ζωοπλαγκτόν) που εξαρτώνται τροφικά από το φυτοπλαγκτόν. Με το θάνατο των πλαγκτονικών οργανισμών συσσωρεύεται νεκρή οργανική ύλη, η οποία με τη σειρά της πυροδοτεί την αύξηση των βακτηρίων που την καταναλώνουν. Με την αύξηση όμως των μικροοργανισμών ο ρυθμός κατανάλωσης οξυγόνου γίνεται πολύ μεγαλύτερος από το ρυθμό παρογωγής του. Συνεπώς η ποσότητα του οξυγόνου που βρίσκεται διαλυμένη στο νερό, τις πρώτες πρωινές ώρες ιδίως, γίνεται ολοένα μικρότερη γεγονός που πλήττει τους ανώτερους οργανισμούς του οικοσυστήματος, όπως το ψάρια, που πεθαίνουν από ασφυξία (εικόνα''8). Παράλληλα, η υπέρμετρη ανάπτυξη υδρόβιων μακρόφυτων, τα οποία επιπλέουν, αυξάνει την θαλερότητα αλλά και την πυκνότητα του νερού (μοιάζει με πυκνή σούπα), μειώνει στο ελάχιστο την διαύγεια και την πρόσβαση της ηλιακής ακτινοβολίας σε μεγαλύτερα βάθη και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την μείωση των λιβαδιών ποσειδωνίας^ στον πυθμένα. Τα φύκια όμως, που υπάρχουν στην Ποσειδωνίες: ανώτερα φυτά(φυκιάδες) που έχουν προσαρμοστεί στο θαλάσσιο περιβάλλον. Σχηματίζουν εκτεταμένα λιβάδια στον αμμώδη βυθό κοντά στις ακτές μέχρι το βάθος των 40 μ^ρων. Έχουν μακριά φύλλα σαν ταινίες που έχουν μήκος περίπου 50 εκατοστά. Βγάζούτ' άνθη και καρπούς και οι ρίζες τους στερεώνονται στην άμμο. Σαν φυτά με την χλωροφύλλη που διαθέτουν, φωτοσυνθέτουν με την επενέργεια του ηλιακού φωτός, δημιουργώντα., οργανικ-ή ύλη από ανόργανα συστατικ-ά, που βρίσκονται στο νερό. Με το οξυγόνο που ελευθερώνεται σαν παραπροϊόν της φωτοσύνθεσης λόγο της μεγάλης έκτασης που

30 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της θάλασσας επιφάνεια, με την έντονη ηλιακή επίδραση υφίστανται απονέκρωση και αποσύνθεση απελευθερώνοντας ταξικές ουσίες. Επιπρόσθετα, με την κατανάλωση οξυγόνου παρατηρούνται αναερόβιες δράσεις με αποτέλεσμα να αναδίδονται δυσάρεστες οσμές και το νερό να αποκτά επίσης δυσάρεστη γεύση και να μην είναι κατάλληλο για πόση. Σαν επακόλουθο της επιδείνωσης της ποιότητας του νερού προστίθεται η μείωση της αισθητικής του αξίας, το νερό αποκτά πράσινο ή και καφέ χρώμα ενώ οι δυνατότητές του για ψυχαγωγία και σπόρ περιορίζονται. Όπως προαναφέραμε με την απονέκρωση που υφίστανται τα φύκια αλλά και άλλοι φυτικοί οργανισμοί απελευθερώνονται τοξικές ουσίες * και αυτό έχει ως άμεση συνέπεια την εμφάνιση ταξικών ειδών φυτοπλαγκτού (εικόνα 9 ), που επηρεάζουν τα μύδια ή και τα ψάρια στον Κόλπο της Καβάλας. Οι υπερβολικές θρεπτικές ουσίες μπορούν μερικές φορές να ενθαρρύνουν την αύξηση των ειδών του φυτοπλαγκτού που παράγουν τις επιβλαβείς τοξίνες. Γι' αυτό το λόγο έχουν δημιουργηθεί ειδικά εργαστήρια με επιστημονικό προσωπικό ειδικευμένο σε ταξικά φύκη και στις βιοτοξίνες που παράγουν με στόχο αφενός την προστασία από οικονομική κςταστροφή των ανθρώπων που ασχολούνται με την παραγωγή, αλιεία και μεταποίηση ψαριών και οστρακοειδών. καταλχιμβό\ ουν τα λιβάδια της κοσειδωνίας και της παραγωγικότητας της. < σημσ\τικ ά στην οξ«γό\ ωση του ι-ερού. * Τοξικ-ές οργανικές ουσίες: φυτοφάρμακα, εντομοκτό\ α, παρασιτοκτόνα κ ό ι άλλες οργαιικές ουσίες με διάφορες ουσίες.

31 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας Εικόνα 9. Εμφάνιση ταξικών ειδών φυτοπλαγκτού στον Θερμαϊκό κόλπο Στη χώρα μας υπάρχουν δύο εργαστήριο που ασχολούνται με το θέμα του τοξικού φυτοπλαγκτού και των τοξινών που παράγει. Αυτά είναι: Η ομάδα παρακολούθησης τοξικού φυτοπλαγκτού του εργαστηρίου Βοτανικής του τμήματος Βιολογίας του Αριστοτελείου

32 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με υπεύθυνο τον αναπληρωτή καθηγητή Υδροβοτανικής Γεώργιο Νικολαϊδη. Το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Βιοτοξίνων του Υπουργείου Γεωργίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη και υπεύθυνη τη Δρ. τοξικολογίας Ιγνατία Κανιού. Στην Καβάλα, η επιστημονική ομάδα του κ. Νικολαΐδη άρχισε να ερευνά συστηματικά το τοξικό φυτοπλαγκτόν από το 2001 όπου και τους πρωτοέφεραν δείγματα. Τα τελευταία δύο χρόνια παρατηρείται έντονα το χειμώνα και το καλοκαίρι στις περιοχές της Κεραμωτής, της Βάσοβας και στο Αγιασμα. Στις περιοχές αυτές υπάρχουν μυδιοκαλλιέργειες και για το λόγο αυτό εμφανίζονται εν δυνάμει ταξικά είδη φυτοπλαγκτού, τα οποία είναι διαφορετικά μεταξύ τους. Δυστυχώς, πλήττονται όχι μόνο οι απλοί αλιείς αλλά και επιχειρησιακού τύπου δραστηριότητες όπως η μυδιοκαλλιέργεια, τομέας με ευρύτατη οικονομική δραστηριότητα και με προϋποθέσεις για ικανοποιητικές και κερδοφόρες εξαγωγές. Αξίζει να σημειωθεί ότι έχει απαγορευτεί η αλιεία για κάποιους μήνες στις περιοχές αυτές για την αποφυγή δηλητηριάσεων μετά από κατανάλωση μολυσμένων ψαριών από τις τοξίνες, που προέρχονται από είδη φυτοπλαγκτού.

33 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας Κ ΕΦ Α Λ Α ΙΟ 4 ΕΞΕΤΑ ΣΗ ΤΟ Υ ΠΡΟΒΛΗΜ ΑΤΟΣ ΑΠΟ ΕΡ Ε Υ Ν Η Τ ΙΚ Α ΚΕΝ ΤΡΑ Κ Α Ι Π Α ΡΟ ΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΣΤΑ Μ.Μ.Ε ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ 4.1 έρευνα του θέματος από Ε.Κ.Θ.Ε - ΙΝ.ΑΛ.Ε. Το φαινόμενο αυτό απασχολεί την Καβάλα και τους δημόσιους φορείς της τα τελευταία χρόνια. Πρώτα απ' όλα το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας και συγκεκριμένα οι ερευνητές Συλαίος Γιώργος, Καλλιανιώτης Αργυρής και Ορφανίδης Σωτήρης ασχολήθηκαν παρουσιάζοντας εργασίες - μελέτες σχετικά με την εκτίμηση της ποιότητας νερού στον Κόλπο της Καβάλας, με αναφορά τους στις συγκεντρώσεις θρεπτικών αλάτων και πως αυτή συμβάλει με τη σειρά της στην ανάπτυξη του φυτοπλαγκτόν και στην οπισθοδρομική εξέλιξη του υδάτινου οικοσυστήματος της, καταλήγοντας στο συμπέρασμα πως οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες επηρεάζουν τις παραμέτρους ποιότητας του νερού του κόλπου. Επίσης, απ' τη πρώτη στιγμή που παρατηρήθηκε αλλαγή του χρωματισμού των υδάτων στην Καβάλα το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών και οι ερευνητές του συμβάλουν κι αυτοί με τη σειρά τους στην προσπάθεια να εξετάσουν το είδος του φυτοπλαγκτονικού οργανισμού, την ανάπτυξη του υπερπληθυσμού του καθώς και τα αίτια της παίρνοντας μετρήσεις - δείγματα, κάνοντας αναλύσεις θρεπτικών συστατικών και γνωστοποιώντας τα αποτελέσματα των ερευνών τους στους αρμόδιους φορείς. Ακόμη, το Τεχνικά Επιμελητήριο Ελλάδος Ανατολικής Μακεδονίας έχει κάνει σε αρκετά τεύχη του εκτενή αφιερώματα στο πρόβλημα του ευτροφισμού, που λαμβάνει χώρα στην παράκτια ζώνη του Κόλπου της Καβάλας επισημαίνοντας τις οδυνηρές συνέπειες που έχει για το περιβάλλον η ύπαρξη του.

34 I 4.2 αναφορά από τοπικό τύπο και οικολογικές οργανώσεις Αξίζει, να αναφέρουμε πως οικολογικές οργανώσεις διαμαρτύρονται έντονα και προσπαθούν να ενημερώσουν το κόσμο και να επισημάνουν τους βασικούς λόγους που οδηγούν στην συνεχή υποβόθμιση της θαλάσσιας περιοχής, που μπορεί να αποτελέσει έναυσμα κάποιων πρώτων προβληματισμών όσον αφορά τις επιπτώσεις των διαφόρων κατασκευών του ανθρώπου στο τοπικό οικοσύστημα. Σ' αυτό συνδράμουν σημαντικά οι τοπικές εφημερίδες, οι οποίες αναφέρονται επανειλημμένα στο περιβαλλοντικό πρόβλημα, που ανακύπτει κάθε χρόνο, εκφράζοντας την ανησυχία χιλιάδων Καβαλιωτών, που καθημερινά περνούν από τις ακτές, στις οποίες παρατηρούνται οι κηλίδες και παραθέτοντας πολλές φορές και ερωτήματα σχετικά με το αν η εμφάνιση του φαινομένου είναι απόρροια ρύπανσης, που απλώς όταν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες, γίνεται ορατή ή είναι λογική η έντονη πληθυσμιακή ανάπτυξη του φυτοπλαγκτού και ζητώντας μια σοβαρή απάντηση ή την εκπόνηση ειδικής μελέτης του φαινομένου απ' τους δημόσιους φορείς.

35 Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ ΚΑΙ ΣΕ ΑΛΛΕΣ Π ΕΡΙΟ ΧΕΣ 5 ΠΡΟΒΛΗΜ ΑΤΑ ΕΥΤΡΟ Φ ΙΣΜ Ο Υ 5.1 εμφάνιση τροφικών συνθηκών σε αρκετά θαλάσσια οικοσυστήματα της Ελλάδος Η χώρα μας παρ' όλο πού είναι αραιοκατοικημένη (εκτός των δυο μεγόλων αστικών κέντρων), δεν στερείται περιβαλλοντικών προβλημάτων, σε μειωμένο όμως βαθμό, από άλλες χώρες. Ανησυχητικό φαινόμενα ρύπανσης ευτροφισμού παρουσιάζουν πολλές θαλάσσιες περιοχές στην Ελλάδα, σε αυτές συγκαταλέγεται ο Παγασητικός Κόλπος, ο Αμβρακικός Κόλπος, η Θεσσαλονίκη ο Κόλπος της Ελευσίνας, οι θαλάσσιες περιοχές Ασπρόπυργου και Ν. Περάμου και ο Αργολικός Κόλπος. Συνεχίζοντας, ειδικά για την ακτογραμμή της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας Θράκης που εκτείνεται από τις εκβολές του ποταμού Στρυμόνα έως το Δέλτα του ποταμού Έβρου, περιλαμβάνονται μία σειρά από ευαίσθητα παράκτια οικοσυστήματα, όπως οι λιμνοθάλασσες ποταμού Νέστου, ο Κόλπος Μαρώνειας, η λίμνη Ισμαρίδα και οι λιμνοθάλασσες Ροδόπης, η λίμνη Βιστωνίδα, ο Κόλπος Αλεξανδρούπολης και το δελταϊκό οικοσύστημα του ποταμού Έβρου. Στον Βόλο το φαινόμενο αυτό παρατηρείται από το 1997 και η σημαντικότερη αιτία που συνέβαλε στην ένταση του είναι η χρήση των λιπασμάτων στην γεωργία κυρίως των νιτρικών, τα οποία χρησιμοποιούνται ασύστολα. Τα λιπάσματα περιέχουν τα απαραίτητα στοιχεία, σε μορφή που διαλύεται εύκολα στο νερό, τα οποία με τις αρδεύσεις και τις βροχοπτώσεις το μεγαλύτερο μέρος τους καταλήγει τόσο στα υπόγεια νερό ρυπαίνοντάς τα, και τελικά στη θάλασσα. Έπειτα από αυτά, η υγεία του Κόλπου αρχίζει και απασχολεί όλο και περισσότερους, ενώ η ανησυχία για τον τουρισμό είναι φανερή και δικαιολογημένη. Στην συνέχεια, στην Πρέβεζα λόγω της ανίχνευσης τοξίνης σε μύδια της περιοχής απαγορεύτηκε η αλιεία - διακίνηση και διάθεση

36 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας στην αγορά μυδιών και άλλων οστρακοειδών που προέρχονται από την Κορωνησία. Πρόκειται για ένα εποχικό φαινόμενο αλλά δεν έχει περιοδικότητα στην εμφόνιση του και σχετίζεται άμεσα με την ανάπτυξη του φυτοπλαγκτόν στην συγκεκριμένη περιοχή. Ανάλογο περιστατικό απαγόρευσης διακίνησης και διάθεσης μυδιών και οστρακοειδών έχει αναφερθεί και στην περιοχή του Θερμαϊκού Κόλπου κατά την περίοδο στην Θεσσαλονίκη. Επίσης, μία περιοχή που είναι εξίσου σοβαρά ρυπασμένη και ευτροφική είναι ο Κόλπος της Ελευσίνας. Τους καλοκαιρινούς μήνες το διαλυμένο οξυγόνο κάτω από τα 20m μειώνεται σημαντικό οπότε γίνονται δύσκολες οι συνθήκες σε τέτοια βάθη για τη ζωή των ψαριών. Ο ευτροφισμός εκδηλώνεται ιδιαίτερα στις περιοχές Ασπροπύργου και Ν.Περάμου. Το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει έντονο στο βυθό όπου παρουσιάζονται μεγάλες συγκεντρώσεις σε βαρέα μέταλλα^ και λάδια λόγω των δυο Ναυπηγείων (Ελευσίνας και Σκαραμαγκά) και των Διυλιστηρίων. Τέλος, στον Αργολικό κόλπο καταγράφηκε για πρώτη φορά το πρόβλημα το Διοχετεύονται στη θάλασσα ποσότητες θρεπτικών αλάτων που βρίσκονται σε αστικά λύματα, βιομηχανικά απόβλητα και ταξικές ουσίες χωρίς επεξεργασία και κυρίως χωρίς κανέναν έλεγχο και αυτό έχει ως άμεση συνέπεια να αργοπεθαίνει ο Κόλπος. Βαρέα Μέταλλα: Hg. Pb. As, Cd. Cu, Ni, Co. Τα βαρέα μέταλλα μπορούν να προκαλέσουν είτε θάνατο σε θαλάσσιους οργανισμούς είτε μορφολογικές αλλαγές, μείωση της ανάπτυζης(π.χ. ο Hg και σε πολύ μικρές συγκεντρώσεις στο νερό μειώνει τη φωτοσυνθετική δραστηριότητα του φυτοπλαγκτού)

37 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση τηη Θαλασσαη ΚΕΦ ΑΛΑΙΟ 6 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 6.1 καταλήξεις ερευνητών διατύπωση σκέψεων και προτάσεων σπουδαστή Το Κεντρικό Λιμεναρχείο Καβάλας και συγκεκριμένα ο Προϊστάμενος Περιφερειακού Σταθμού Καταπολέμησης Ρύπανσης κ. Ζήσου Ευάγγελος υποστηρίζει πως η ύπαρξη καφέ και κόκκινων κηλίδων που παρατηρεϊται στις ακτές του νομού Καβάλας αποδίδεται στην έντονη πληθυσμιακή ανάπτυξη του φυτοπλαγκτονικού οργανισμού και δεν υπάρχει καμία ανησυχία για το κοινό. Το αντιμετωπίζουν σαν ένα φυσικό φαινόμενο, του οποίου η διάρκεια είναι ολιγοήμερη και καθορίζεται κυρίως από τις καιρικές συνθήκες που επικρατούν, σε συνδυασμό διαφόρων βιοτικών (φυτά - ζώα) και αβιοτικών (νερό, ανόργανες ουσίες, υγρασία, φως, θερμοκρασία) παραγόντων του οικοσυστήματος. Τα προβλήματα που αναφέρουν επισκιάζονται στην αλιεία, στην αντιαισθητική θέα του νερού και στην μείωση της ψυχαγωγικής αξίας της παραλίας. Σ ' αντίθεση με τον Δρ. Γεώργιο Συλαίο, 'Ωκεανογράφος - Ερευνητής ΕΘΙΑΓΕ, ο οποίος ισχυρίζεται πως ο ευτροφισμός στην Καβάλα είναι απόρροια ρύπανσης και όχι ένα φυσικό φαινόμενο που εμφανίζεται κάποιες συγκεκριμένες ημέρες. Για να εξαλειφθεί η υπερανάπτυξη του φυτοπλαγκτόν θα πρέπει να γίνει καλύτερη διαχείριση των φορτίων των απορριμμάτων. Συγκεκριμένα, η εταιρεία Β.Φ.Λ. (Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων), που εδρεύει στην Ν. Καρβάλη, θα πρέπει να μειώσει τα θρεπτικά άλατα που εισόγονται μέσω των υπόρχουσων παραγωγικών δυνάμεων στον Κόλπο. Ακόμη, ο βιολογικός καθαρισμός, ο οποίος πραγματοποιείται με τους Βιολογικούς Σταθμούς Επεξεργασίας Καβάλας και Παληού, βελτιώνει κατά κάποιο τρόπο το λύμα, αφαιρεί μια σημαντική ποσότητα βακτηριδίων παρ' όλα αυτά δεν καθαρίζει εντελώς το νερό αλλά αφήνει και μερικά θρεπτικά άλατα. Επομένως, τα μέτρα που πρέπει να παρθούν για τον καθαρισμό των λυμάτων είναι η κατασκευή μιας

38 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας εγκατάστασης η οποία θα τα επεξεργάζεται με βιολογικά τράπο, έτσι ώστε να μειωθεί η απαίτηση που υπάρχει για οξυγόνο διότι σ' αντίθετη περίπτωση τα λύματα καταναλώνουν το οξυγόνο που είναι διαθέσιμο για να ζουν οι οργανισμοί που είναι στη θάλασσα. Συμπερασματικό προκύπτει ότι οι ανθρωπογενείς δραστηριότητες (αστικές, βιομηχανικές, τουριστικές) επηρεάζουν τις παραμέτρους ποιότητας νερού στο Κόλπο Καβάλας. Είναι αναγκαία η συστηματική καταγραφή των ποιοτικών χορακτηριστικών του νερού στη παράκτια ζώνη, η μελέτη των επιπτώσεων της παρουσίας ρυπαντών στα αλιεύματα μιας θαλάσσιας παράκτιας περιοχής καθώς και ο περιορισμός της ανθρωπογενούς ρύπανσης στη παράκτια ζώνη, τόσο της διασυνοριακά μεταφερόμενης ρύπανσης, όσο και της τοπικής (οικιακής, βιομηχανικής και γεωργικής προέλευσης). Ειδικότερα, μετά από εισήγηση του Δρ. Γ. Συλαίο, στην Ημερίδα Τ.Ε.Ε. "Ανθρωπογενείς επιδράσεις στο περιβάλλον των παράκτιων υδατικών συστημάτων", για τις παράκτιες περιοχές κρίνεται πλέον αναγκαία η συγκρότηση ενός Φορέα Διαχείρισης της Παράκτιας Ζώνης, με τη συμμετοχή τοπικών φορέων, υπηρεσιακών παραγόντων και επιστημόνων. Σύμφωνα με την ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης, κάθε αναπτυξιακή δραστηριότητα θα πρέπει: 1. να λειτουργεί σε συνάρτηση με τις φυσικές διεργασίες 2. να βασίζεται στην κατανόηση των ειδικών συνθηκών στην περιοχή ενδιαφέροντος, και 3. να εξασφαλίζει την υποστήριξη και τη συμμετοχή όλων των σχετικών φορέων. Τέλος, από την έρευνα που διεξήγαγα τους τελευταίους μήνες, λόγω της πτυχιακής μου, πάνω στο πρόβλημα του ευτροφισμού που επιβαρύνει την παράκτια ζώνη του Κόλπου της Καβάλας τεκμηριώνεται ότι για την αποφυγή τέτοιων φαινομένων, που έχουν επιπτώσεις στην οικονομία της περιοχής (πλήττεται ο τουρισμός της) αλλά και στην υγεία των πολιτών, ωφέλιμο είναι να ληφθούν κάποια

39 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας μέτρα για την αποφυγή τους. Παρατήρησα ότι τα τελευταία 10 χρόνια, η κύρια αιτία της ευτροφικής κατάστασης επικεντρώνεται στην εισροή θρεπτικών ουσιών στσ σικοσύστημα. Συγκεκριμένα, η Βιομηχανία Φωσφορικών Λιπασμάτων με την μονάδα αζώτου, οι σταθμοί Βιολογικής Επεξεργασίας Παληού και Καβάλας αλλά και τα λιπάσματα που χρησιμοποιούν οι αγρότες στις διάφορες γεωργικές δραστηριότητες και τα οποία έρχονται σ' επαφή με το νερό βοηθούν στην εκδήλωσή του. Από τα προαναφερθέντα, το τελικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουμε είναι πως οι ανθρώπινες παρεμβάσεις συντείνουν κατά κύριο λόγο στην εμφάνιση του φαινομένου και σ' αυτήν την ανατροπή της ισορροπίας του οικοσυστήματος. Συνοψίζοντας και εγώ, σύμφωνα με όσες γνώσεις απεκόμισα από τη σχαλή μου, προτείνω πως θα πρέπει να πραγματοποιούνται συνεχείς μετρήσεις που θα καταγράφουν τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά του νερού στη παράκτια ζώνη με χρήση τεχνικών και μεθόδων αλλά και συνεχείς έλεγχοι ώστε να παρακολουθείται και να απαγορεύεται η υπερχρησιμοποίηση των λιπασμάτων. Σήμερα, οι αναφορές δείχνουν αύξηση των συγκεντρώσεων θρεπτικών αλάτων και άλλων ρύπων στο νερό, κατά δυο ή τρεις φορές σε σχέση με αυτές της τελευταίας δεκαετίας, που απαιτούν τη συστηματική μελέτη των περιβαλλοντικών διεργασιών και τη λήψη άμεσων διαχειριστικών μέτρων πρόληψης και προστασίας με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Παράλληλα, η κατάλληλη και σωστή ενημέρωση του πληθυσμού θα βοηθήσει στο να συνειδητοποιήσει ο άνθρωπσς πως με τις κατασκευές, που ο ίδιος δημιούργησε, συνέβαλε στην υποβάθμιση ταυ οικοσυστήματος. Τα υψηλά επίπεδα βιομηχανικής δραστηριότητας σημαίνουν ότι σε μερικές παράκτιες περιοχές η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει βλάψει τα φυσικά οικοσυστήματα. Ο Κόλπος της Καβάλας έχει αποδειχθεί ότι είναι ένας ευαίσθητος ημίκλειστος Κόλπος και σε τακτά χρονικά διαστήματα εκπέμπει σήματα κινδύνου και γγ αυτό χρειάζεται σταθερή και προσεκτική πολιτική αντιμετώπισης. Η συμπεριφορά των αρμοδίων παραγόντων δεν δείχνει να λαμβάνει την έκταση του γεγονότος, να το

40 Φυτοπλαγκτόν και Ρύπανση της Θάλασσας παραβλέπουν και έτσι οδηγούμαστε σε ανακύκλωση των προβλημάτων του.

41 Β ΙΒ Λ ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΑ Ελληνική Βιβλιογραφία ΣΥΛΑΙΟΣ Γ., ΙΩΑΝΝΙΔΟΥ Δ., ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ν. & ΚΑΛΛ1ΑΝΙΩΤΗΣ Α., ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΝΕΡΟΥ ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΚΑΒΑΛΑΣ. ΠΡΑΚΤΙΚΑ 6 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ ΩΚΕΑΝΟΓΡΑΦΙΑΣ & ΑΛΙΕΙΑΣ, ΣΕΛ ΣΥΛΑΙΟΣ Γ., ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΑ ΠΑΡΑΚΤΙΑ ΥΔΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ, ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΥΔΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ. ΠΡΟΣΥΝΕΔΡΙΑΚΗ ΗΜΕΡΙΔΑ HELLECO ΤΕΧΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΕΛΛΑΔΑΣ, ΠΑΡ. ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. ΣΕΛ 7 ΠΑΝΑΠΩΤ1ΔΗΣ Γ., ΓΚΟΤΣΗ Γ. & ΦΡ1ΛΙΓΚΟΣ Ν., ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΠΑ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΥΠΕΡΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΤΟΥ ΕΙΔΟΥΣ GONYAULAX TAMARENSIS ΣΤΟΝ ΚΟΛΠΟ ΤΗΣ ΚΑΒΑΛΑΣ ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ ΤΟΥ ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΕΚΘΕ, ΣΕΛ 7, ΒΙΟΛΟΠΑ ΓΕΝΙΚΗΣ =ένη Βιβλιογραφία [1] [2] httd://u'ww.care.gr/enc/ecologv/topic/?id=32 \ [3] httd://u'ww.bsa.gr/com/index2/water/text/dimosia vgeia.asi [4] [5] [6] httd:// columns htm [7] p://u'ww.sciencenews.gr/articles.asp?offset=297&article id=2 [8] u'w.minenv.gr/l/12/123/12305/gl tpl [9] [10] [11] static/epleveuazkoshiomn.php [12] te.\t7.html [13] [14] show.asp?aa-407 [15] httd://w'ww.pri.gr/ [16] 1gym-patras.ach.sch.gr/ii.htm [17] [18] problems.htm