Το, -18 μόλις σελίδων-, «Βοήθημα» που ακολουθεί, διατίθεται μόνον εδώ, διαδικτυακά, και δεν αποτελεί μέρος της έντυπης έκδοσης της «Ελευθερίας».

Transcript

1 Το, -18 μόλις σελίδων-, «Βοήθημα» που ακολουθεί, διατίθεται μόνον εδώ, διαδικτυακά, και δεν αποτελεί μέρος της έντυπης έκδοσης της «Ελευθερίας». 1

2 ΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΟΗΘΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ» ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το κείμενο αυτό που ακολουθεί, δεν πρέπει να εκληφθεί σαν "ανάλυση". Για πολλά ενδέχεται να αυτοανακηρύσσεται, με περισσή ευκολία, αρμόδιος ο ποιητής, όχι όμως και για να αναλύει τον εαυτό του. Θα επιθυμούσαμε να θεωρηθεί σαν ένα επιπλέον πραγματολογικό βοήθημα. Ένα βοήθημα λίγων σελίδων, που θα επιχειρήσει να ξεκλειδώσει, με λόγο ταπεινό, χωρίς φιλολογικούς και φιλοσοφικούς όρους, τους πρώτους φλοιούς που περιβάλλουν τον αόρατο πυρήνα της «Ελευθερίας». Ενός έργου αφιερωμένου στην Γένεση της Ποίησης. Πράγμα τόσο κρυμμένο ώστε να μην προκύπτει διόλου από ένα πρώτο ξεφύλλισμα. Δεν θα πραγματευθούν παρά συγκεκριμένα, αποσπασματικά μόνον, μέρη του κειμένου. Επιλεγμένα όμως έτσι, ώστε να επαρκούν για την αποκάλυψη του άλλου έργου, του κρυφού, που διαδραματίζεται σε ένα παράλληλο αφανές σύμπαν πίσω από τις γραμμές. Ας ειπωθεί όμως, εδώ, στην αρχή : Δεν έχει κανένα νόημα να διαβάσει κανείς τo -βασικό έστω- αυτό βοήθημα χωρίς να έχει διαβάσει μια-δυό φορές το ίδιο το κείμενο. Πρέπει να μπορεί να αντιπαραβάλλει αυτά τα λίγα που ακολουθούν εδώ, με ότι κάπως συγκράτησε από το ίδιο το βιβλίο. Γνωρίζω ότι ο αναγνώστης που κρατά στα χέρια του την «Ελευθερία» κρατά μια «δύσκολη» γραφή. Απόλυτα «κλειδωμένη» και «κωδικοποιημένη». Η δυσκολία της αυτή, δεν είναι αποτέλεσμα της υψηλής διανόησης του συγγραφέα. Απορρέει, μάλλον, από την εξειδίκευση του πονήματος : Η «Ελευθερία» εδράζεται στην "Γυναίκα της Ζάκυνθος" του Δ. Σολωμού. Το πιο κρύφιο και κλειδωμένο κείμενο της ελληνικής λογοτεχνίας. Γιά όποιον κατέχει β α θ ι ά το κείμενο αυτό του Σολωμού, η «Ελευθερία» είναι ήδη διάπλατα ανοιχτή. Και καθέτως. Από την άλλη βέβαια, κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να αναλωθεί στα "σολωμικά" μόνο και μόνο για να καταλάβει εδώ, με μιαν πρώτη ανάγνωση, το έργο ενός αγνώστου. Έτσι η δυσκολία στην ευρεία πρόσληψη της «Ελευθερίας» θα αποτελεί μάλλον την εγγενή αδυναμία της. Αλλά και το μυστικό της. Ο δημιουργός της όμως δεν δικαιούται, (εφόσον εδημοσίευσε), να κρατά για τον εαυτό του τα βασικά «κλειδιά» του έργου του. Οφείλει να παραδώσει όσα μπορεί. Όλα να τα παραδώσει δεν γίνεται. Διότι κάποια, -εφόσον εδώ μιλάμε γιά ποίηση-, τον υπερβαίνουν. Τα αγνοεί, ίσως. 2

3 Φιλοδοξία είναι λοιπόν εδώ, να καταλάβουν όσοι περισσότεροι γίνεται, μέσα από μια όσο πιο σύντομη και απλή ανάλυση λίγων μόλις σελίδων αυτό το (φαινομενικά μόνον) «ακατανόητο» κείμενο. ΞΕΚΙΝΩΝΤΑΣ Ας πούμε τώρα, ξεκινώντας, ότι έχουμε ήδη κάνει μιαν ανάγνωση της «Ελευθερίας». Ποιό είναι το πρώτο συμπέρασμα του αναγνώστη? Μα ποιο άλλο από δ υ σ κ ο λ ί α κ α τ α ν ό η σ η ς. Ισχύει αναμφισβήτητα. Δεν πρόεκυψε όμως χάριν παιδιάς. Ας αφιερωθεί λοιπόν, παρενθετικά, μια μόνον σελίδα γι αυτό, πριν από όλα, πριν αρχίσουμε να βοηθούμε. Δυσκολία κατανόησης λοιπόν. Η βασικότερη αιτία της δεν είναι παρά μία και προφανής : Το κείμενο κυριαρχείται από ενοχλητικές ακατάληπτες λέξεις. «Καρατομημένες μερμήγκων κεφαλές» Εμπόδια. Φ ί λ τ ρ α α π ο θ ά ρ ρ υ ν σ η ς. Είναι οι "νεκρές, ακατανόητες, λέξεις των πεθαμένων". -Υπάρχει δικαιολογία γι αυτό? -Υπάρχει. Και δεν κατατίθεται εδώ, εκ των υστέρων. Η αιτιολογία (και απολογία συνάμα) για αυτήν τους την χρήση κατετέθη εξαρχής. Βρίσκεται μέσα στο ίδιο το έργο, στο εντός αγκύλης κείμενο των σελίδων Παρ όλα αυτά γιατί? Προς τι η χρήση, αυτών των τόσων λέξεων-εμποδίων για την ανάγνωση? Προς τι η επιλογή από τον γράφοντα αυτού του δύσκολου, πρώτα απ όλα γι αυτόν, δρόμου, που «καταστρέφει» την ροή και συγχρόνως αποθαρρύνει και τον αναγνώστη? Αφού το ιδανικό text οφείλει, λένε, να είναι t e x t i l e. Ύφασμα. Ύφασμα τέλειο. Άκρουστο. Χωρίς κόμπους. Δεν είναι πάντα έτσι. Η χασματική γραφή του Σολωμού το ανέτρεψε αυτό προ πολλού. Και μας έδειξε ότι το συγκινησιακό αποτέλεσμα μπορεί να παράγεται ακόμη και από ο π έ ς. Οι νεκρές και επίτηδες δύσληπτες λέξεις της "Ελευθερίας" αντιστοιχούν (λειτουργικά) στα σολωμικά χάσματα. Είναι απουσίες. Και επειδή βέβαια ο γράφων δεν έχει ούτε χιλιοστό από το ανάστημα του Σολωμού και δεν διανοείται ούτε και νομιμοποιείται να απομιμηθεί εμμέσως & πονηρώς ποιητικά χάσματα (προϊόντα της Θεοφάνειας στον Σολωμό, όπως σοφά έχει επισημανθεί από μελετητές) δεν μπορεί παρά στην υποτιθέμενη θέση τους να τοποθετήσει νεκρές λέξεις με αρχικό σκοπό να τραυματίσει, να πληγώσει, το σώμα του κειμένου. Το δέρμα του. Το πρώτο-πρώτο που έχουμε λοιπόν να συμβουλέψουμε, είναι ότι το έργο πρέπει να διαβάζεται στις αρχικές αναγνώσεις του- δια μιάς, χωρίς να διακόπτουμε και να ανατρέχουμε στο γλωσσάρι και χωρίς να σταματούμε στις όποιες ακατανόητες λέξεις. Είναι απλώς πληγές. Κενά. Οφείλουν να μείνουν, αρχικά, ακατανόητες. Διότι μόνον έτσι «διαβάζονται» πραγματικά. Στον ήχο και στο χρώμα τους. Σαν «ασύλλαβοι παλμοί». Και μας πρωτομιλούν μέσα από μιαν άλλην ατραπό. Ατραπό απουσίας. Λοιπόν : Αντί για κείμενο- «ύφασμα» έχουμε εδώ ένα κείμενο-πληγωμένο δέρμα. 3

4 Διάτρητο. Διάτρητο από λέξεις-«κενά», αλλά και με τις ίδιες αυτές λέξεις, να σπεύδουν να περιδέσουν τις πληγές-εαυτό τους και να πιάνουν το αίμα μη χυθεί. Και άλλος δρόμος, ο εύκολος, δεν θα επιτρεπόταν να είχε επιλεγεί εδώ. Θα ήταν παράφωνος. Διότι εδώ κρατάμε στα χέρια μας μια γραφή π ο λ ε μ ι κ ή. Η παρένθεση κλείνει. Πίσω στην ουσία τώρα: Δεν γράφτηκε το βιβλίο αυτό για τίποτε από όλα αυτά τα πιο πάνω. Δεν γράφτηκε για να περιφέρει έναν τέτοιο χιτώνα, διάτρητο ή μη. Αυτά δεν είναι παρά μονάχα το προσωπείο και το μ έ σ ο ν του, που απλώς περιελίσσονται γύρω από έναν άλλον, βαθύτερο, σκοπό. Όλη η γραφή που κρατά στα χέρια του ο αναγνώστης δεν είναι, παρά ένα ποίημα για τον μηχανισμό γένεσης της ποίησης, ένα ποίημα για τους ποιητές. Αυτό βέβαια, σε δεύτερο, μη ιστορικό επίπεδο. Σε τρίτο επίπεδο είναι ένα ποίημα για την γένεση της σολωμικής και μόνον ποίησης. Και, ακόμη βαθύτερα, σε τέταρτο φλοιό, ένα ποίημα, του τρόπου με τον οποίο επιτελείται η Θ ε ο φ ά ν ε ι α στον Διονύσιο Σολωμό. Ο οποίος εμφανίζεται αυτοπροσώπως και ως πρωταγωνιστής, στο βιβλίο αυτό. Με την κεντρική ιδιότητα του έφεδρου ανθυπολοχαγού / σκοπευτή / ποιητή. Τα 3 επίπεδα τα οποία καλείται να αποκαλύψει και να υπερβεί ο αναγνώστης, προτάσσουν, -για να κρυφτούν από αυτόν-, Τρεις Γραφές. Και μιαν οθόνη Ιστορίας. Οι Τρεις Γραφές είναι η Πρώτη, η Δεύτερη και η Ύστατη. Δεν υπάρχουν παρά σαν απαραίτητοι παραστάτες του σ ο λ ω μ ι κ ο ύ π υ ρ ή ν α, που άλλος δεν είναι, παρά μονάχα η Τ ρ ί τ η Γ ρ α φ ή. Η οθόνη Ιστορίας είναι ο Ελληνοϊταλικός Πόλεμος. Που δεν υπάρχει είναι «κίβδηλος». Και άλλο τίποτε δεν είναι, παρά το υ λ ι κ ό του συγγραφέα. Διότι στην αλήθεια άλλος είναι ο πόλεμος που διεξάγεται εδώ: Ο Ελληνοϊταλικός γ λ ω σ σ ι κ ό ς πόλεμος του σκοπευτή (Σολωμού). Μα τότε τι είναι όλο τούτο, που απεικονίζεται σε τόση έκταση και με τόσην ενάργεια στο δεύτερο φωτογραφικό μέρος του βιβλίου? Μα δεν πρόκειται για φωτογραφικό μέρος. Είναι η συνέχεια του ποιήματος σε φως. Υπάρχει εκεί για να "σταλάξει φως" στο, έμμετρο, πρώτο μέρος. Το φωτογραφικό κομμάτι με το οποίο κλείνει το βιβλίο δεν πρέπει με τίποτε ούτε να παρερμηνευθεί ούτε και να περιφρονηθεί. Οι εικόνες του είναι κι αυτές το ίδιο «κίβδηλες». Και τι περίεργη σύμπτωση το θέλησε, να βρίσκονται όλα τούτα τα τοπία του, ακριβώς απέναντι από το παράθυρο του Σολωμού, στα Μουράγια της Κέρκυρας. Όλα τα κλειδιά για το πρώτο, έμμετρο, μέρος βρίσκονται εκεί, κρυμμένα καλά, κάτω από μιαν επίφαση Ιστορίας. Και κάτω από μια φωτογραφική επίφαση «κίβδηλων» εικόνων. 4

5 Που καμιά τους δεν δείχνει στην πραγματικότητα τ ί π ο τ ε από τον γνωστό Ελληνοϊταλικό πόλεμο, παρά μόνον την προβολή, το είδωλο, τού άλλου πολέμου, του γλωσσικού, πάνω σε αυτόν. Το ίδιο και τα κείμενα και οι λεζάντες που πλαισιώνουν τις φωτογραφίες. Για να μην αοριστολογώ οφείλω να δώσω μια μικρή μόνον έστω ένδειξη. Θα αφήσω κατά μέρος το κεφάλαιο «Το Δρασκέλεμα», για το οποίο όχι λίγοι θα εννόησαν ότι πραγματεύεται την καταβύθιση του ποιητή στο Ασυνείδητο - δείχνοντας ότι πουθενά δεν κινδυνεύει ο Ποιητής παρά μονάχα μέσα στις γραμμές του-και θα αδράξω το λιγότερο προφανές κεφάλαιο «Αρτάνης» το οποίο και χάρισε το ψευδώνυμο στον γράφοντα. Στο κεφάλαιο "Αρτάνης", λοιπόν, ο έφεδρος ανθυπολοχαγός / σκοπευτής / ποιητής / Σολωμός οδηγεί μια στρατιωτική φάλαγγα / πρόταση, αποτελούμενη από στρατιώτες / λέξεις ενάντια στην ιταλική γλωσσική πατρίδα. Η αποστολή αυτή είναι στρατιωτική / εντεταλμένη. (Ο Σπυρίδων Τρικούπης σχεδόν διέταξε τον Σολωμό να μην γράφει πλέον ιταλικά) Όταν, αυθάδης και άφρων, σιμώσει στην σκέπη της για να της αντιπαραθέσει περήφανος τον νέο στρατό του θα χάσει εξ ουρανού τον πρώτο στρατιώτη / λέξη από την φάλαγγα του / πρόταση. Θα του προκύψει έτσι το πρώτο σολωμικό χάσμα, από όπου, σκοντάφτοντας μέσα του, θα του ξετυλιχθεί -δυνητικά- ένα εκτενές fragmentum, κτλ. Θα μπορούσα, μακρολογώντας, να εξηγήσω σελίδα-σελίδα τι «γράφει» το βιβλίο αυτό. Όμως δεν χρειάζεται. Είμαι σίγουρος ότι ο επαρκής αναγνώστης ποίησης (ο οποίος αποτελεί και έναν εν δυνάμει ποιητή) θα καταλάβει πολύ καλά. Διότι, όπως σοφά, πρώτος, είπε ο Παλαμάς "Ποίηση είναι η Τέχνη που γράφεται από ποιητές γιά ποιητές" Ο μη επαρκής και ο μη ποιητής, θέλω να ελπίζω, θα βοηθηθεί κάπως από αυτό εδώ το, όσο σύντομο & απλό γίνεται, κείμενο που θα ακολουθήσει. Δεν χρειάζεται δα να γίνει και σολωμιστής. Και ο γράφων εξάλλου θεωρεί τον εαυτό του ανεπαρκή στον αχανή τομέα αυτόν. Κάποιος που διάβασε τις γραμμές μου, μού έγραψε, σοφά, ότι τα σημεία κειμένων, που δεν μπορεί ακόμη να κατακτηθούν, αρκεί κατ αρχάς να «ψ α ύ ο ν τ α ι». Διότι, συμπλήρωσε, «ψαύοντας την επιφάνεια των αρετών αντλεί κανείς την έσω θεϊκή λειτουργία τους». Αναλογιζόμενος αυτό, (και βάζοντας στην άκρη την...θεϊκή λειτουργία) όντως δεν ανησυχώ για το αν τελικά βοηθώ ή όχι, σε πλήρες βάθος, ως προς το κείμενο αυτό. Διότι δεν γνωρίζω αν θα έπρέπε κιόλας. Σε κάθε άξιο, ή λιγότερο άξιο, κείμενο βρίσκει ο καθένας κάπου μια δική του αλήθεια. Και άξιο κείμενο είναι μόνον εκείνο που ενεργοποιεί πολλές και -γιατί όχιαντικρουόμενες μεταξύ τους υποκειμενικές αλήθειες. Όποιος σε πάρει από το χέρι σε οδηγεί μοιραία στην δική του αλήθεια και χάνεις την δική σου, ίσως μεγαλύτερη. Τα πραγματικά μεγάλα κείμενα ποίησης υπερβαίνουν τον δημιουργό τους και οδηγούν τους αναγνώστες (είπαμε, αναγνώστες ποίησης = ποιητές, -εν δυνάμει τουλάχιστον) σε σφαίρες ανώτερες εκείνης του δημιουργού τους, σφαίρες στις όποίες εκείνος ούτε έφθασε, ούτε τις μάντεψε. Θα αποτολμήσω, καινοτομώντας, να ισχυρισθώ : Ο δημιουργός «μεγάλης» ποίησης δεν είναι πάντοτε και αντάξιος της. 5

6 Ως προς αυτό το τελευταίο, ίσως, είναι που λένε μερικοί, ότι, «δεν είναι ο ποιητής που γράφει», ή ότι «ο ποιητής αγνοεί αυτό που γράφει». Ίσως κάπου να ισχύει αυτό. Διότι όταν (κατά) γράφει είναι «άλλος» από εκείνον που είναι, όταν δεν το πράττει. Και κάπου πάλι, όχι!, δεν ισχύει αυτό. Ο Σολωμός μας απεκάλυψε άθελα του, (μέσα από τους "Στοχασμούς" του, που δεν πρόλαβε να καταστρέψει), ότι ο ποιητής, συχνά, ακολουθεί σχέδιο μεθοδικό έως και υστερόβουλο. Το ευκταίον είναι λοιπόν, να θεωρηθεί κάποτε κοινά, ότι οι υστεροβουλίες αυτές διέπονταν από προθέσεις αγαθές. Και πάντα- ωστόσο- οφείλει να κρατά κανείς μέσα του κρυφά ανοικτό και το ενδεχόμενο, ότι όλο αυτό το τάχα "συνειδητό" κομμάτι, καθοδηγείται από εσωτερικές δυνάμεις που αγνοούμε. ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Η πρώτη-πρώτη βοήθεια που οφείλω να παράσχω -μη καταστροφικά- είναι να ξεκλειδώσω ε ρ ε θ ι σ τ ι κ ά μόλις ένα-δύο τεχνικά θέματα του πρώτου, ιστορικού επιπέδου. Θέματα που προϋποθέτουν κάποιες γνώσεις ιστορικές, τεχνικές, στρατιωτικές, που κανείς (σολωμιστής ή μη) δεν είναι υποχρεωμένος να κατέχει. Ζητούμενο είναι λοιπόν να ερεθισθεί έτσι ο αναγνώστης, ώστε να ζητήσει να απεμπλακεί μόνος του και οριστικά από την ιστορική θεώρηση του κειμένου σε όλη την υπόλοιπη έκταση του. Να ανακαλύψει το κρυμμένο υπερσύστημα, την σολωμική στρωματογραφία, «ξύνοντας» τον γήινο φλοιό που την επικαλύπτει, την ιστορική δηλ. διάσταση που επιδομείται σαν φραγή και φίλτρο προς τους συνωμοτικούς φλοιούς. Το Στρατηγικό Αδιέξοδο: Τον όρο αυτόν πουθενά δεν θα τον βρει κανείς γραμμένο στο βιβλίο, αλλά για τους καλά γνωρίζοντες είναι η κατάσταση στην οποία περιέπεσε ο Ελληνικός Στρατός στην αντιπαράθεση του με τον Ιταλικό. Στα ιστορικά βέβαια βιβλία ούτε λέξη για αυτό το ταμπού, η λύση του δράματος δόθηκε έτσι κι αλλιώς από αλλού. Λοιπόν, συχνά ένας στρατός περιπίπτει σε Στρατηγικό Αδιέξοδο. Αυτό είναι η κατάσταση στην οποία εκείνος, ούτε δύναται πλέον να απωθήσει παραπέρα τον αντίπαλο, αλλά ούτε όμως και να απωθηθεί από αυτόν. Καθηλώνονται αμφότεροι. Εκεί όμως, -από αυτούς τους δύο-, είναι αυτός που θα αιχμαλωτισθεί αν υποχωρήσει και όχι ο αντίπαλος. Αν πάλι δεν υποχωρήσει και παραμείνει στις θέσεις του -για να μην αιχμαλωτισθεί, όπως είπαμε, υποχωρώντας-, θα αιμορραγήσει αργά και ηρωικά και θα πεθάνει εκεί, διότι αναπληρώνει τις απώλειες του με μικρότερο ρυθμό από ότι ο εχθρός. Και αυτό διότι έχοντας τον, νικηφόρα, απωθήσει, έχει απομακρυνθεί ο ίδιος από τα κέντρα εφοδιασμού του και έχει εκθέσει τις γραμμές τους σε μήκος μεγαλύτερο από όσο μπορεί να προστατεύσει, ενώ συγχρόνως έσπρωξε τον αντίπαλο πλησιέστερα στα δικά του κέντρα. Τ ι π ά ε ι ν α θ υ μ ί σ ε ι α υ τ ό τ ο σ κ η ν ι κ ό σ τ ο υ ς κ α λ ο ύ ς Σ ο λ ω μ ι σ τ έ ς? 6

7 Μα ποιόν άλλον από "τον μαστροπό ποιητή τους, που τρέμει στα κατώφλια τις νύχτες" Ήδη από την πρώτη ανάγνωση έχει καταλάβει ο επαρκής αναγνώστης ότι μάλλον για κάποιον άλλον, παλαιότερο, αλλά εξίσου λυσσαλέο Ελληνοϊταλικό πόλεμο μιλά το βιβλίο, αυτόν που ετοιμαζόταν στην Cremona και την Pavia, για να διεξαχθεί στον λόφο του Στράνη και στα Μουράγια της Κέρκυρας. Ο Σολωμός λοιπόν, περιπίπτει με τον ίδιο ακριβώς μηχανισμό που περιγράφει η στρατιωτική Επιστήμη σε γλωσσικό αδιέξοδο, ακολουθώντας την, εν τινι τρόπω, επίσης εντεταλμένη αποστολή του. Αντιπαραθέτοντας αναγκαστικά την ελληνική γλώσσα απέναντι στην εκτοπισμένη ιταλική του, θα καθηλωθεί όταν η αντιπαράθεση αυτή φθάσει στην κορύφωση της, όταν τα γλωσσικά κέντρα εφοδιασμού του δεν επαρκούν πλέον. Και εκεί διαλέγει : Την υποχώρηση τελικά. Και όπως το απαιτεί ακριβώς ο παραπάνω ορισμός του Αδιεξόδου, «α ι χ μ α λ ω τ ί ζ ε τ α ι». Ο Σολωμός, στην Κέρκυρα, εγκαταλείπει σχεδόν οριστικά την ελληνική γλώσσα και επιστρέφει στην ιταλική που τον άνδρωσε, (με την οποία άλλωστε ξεκίνησε και την πορεία του) για να κλείσει τα τελευταία περίπου οκτώ χρόνια της ζωής του αποκλειστικά στην αγκαλιά της. Ο Σολωμός δεν θα ξαναγράψει ελληνικά. Αλλά από τις δύο αυτές (γλωσσικές) πορείες, μόνον η ματωμένη πορεία προς το Ανέλπιδο, προς την απώτατη αμυντική γραμμή, προς το τελικό όρυγμα του Στρατηγικού Αδιεξόδου, η πορεία που αν και γυμνή τσακίζει με τυφλές βολές τα «θωρακωτά τέρατα»- δαίμονες της, των φωτογραφιών, η πορεία που ενατενίζει τραυλίζοντας το Θείον, μόνον και μόνη αυτή -και όχι η οπτικά άψογη, πλην μετριοτάτη, άλλη- θα μείνει πίσω χαραγμένη ανεξίτηλα στο έδαφος. Σαν αχνάρι Ελευθερίας. Και σαν ορισμός της. Αυτός λοιπόν ο πραγματικός και κρυφός Ελληνοϊταλικός Πόλεμος της "Ελευθερίας". Σε πρώτο, εδώ, πολύ ρηχό επίπεδο, για την ώρα. Και αυτά για τον Μακρόκοσμο του. Στον Μικρόκοσμο τώρα : Δηλαδή στο «Πυροβολικό». Που είναι «ψεύτικο» κι αυτό. Του συγγραφέα υ λ ι κ ό. Καν δεν υπάρχει. Διότι ο τρόπος στελέχωσης, στοίχισης και δράσης του «Ορειβατικού Πυροβολικού» στην «Ελευθερία» δεν καταδεικνύει παρά μόνον τον τρόπο στοίχισης (στον χώρο της Υλικότητας), του μηχανισμού γένεσης και εκφοράς του ποιητικού λόγου. Και σε προέκταση του σολωμικού. Μόνον εδώ, στην Τρίτη Γραφή, στην «ΙV γ Μοίρα Ορειβατικού Πυροβολικού» πάλλει η ψυχή και η καρδιά όλου του βιβλίου, ο σολωμικός του πυρήνας δηλαδή. Το «Πυροβολικό» λοιπόν. Το ίδιο, ως γνωστόν, δεν έχει και δεν δύναται να έχει οπτική επαφή με τον στόχο. Από όλον τον λαό του Πυροβολικού, μια και μόνον μία Ύπαρξη (σκοπευτής / ποιητής) θα συρθεί και με ένα Δ ρ α σ κ έ λ ε μ α Γ ο ρ γ ο ύ ς (καταβύθιση) θα βρεθεί πολλά χιλιόμετρα πίσω από τα «βουνά» (Ασυνείδητο) για να διαχειριστεί με την διόπτρα και το 7

8 τηλέφωνο (τέχνη του / βλ. Κεφάλαιο «Η Ματιά») το Πυρ (λέξεις) που παίρνει από τον Γεμιστή (λαό), ο οποίος παραμένει ασφαλής στο απυρόβλητο, στα μετόπισθεν (δηλ. στον συνειδητό, μη ποιητικό, χώρο). Μόνον ο προωθημένος παρατηρητής βλέπει τον «φ ρ ι χ τ ό φ ό ν ο», τις συνέπειες της δράσης του αυτής, τις συνέπειες των ενεργειών του, τις συνέπειες των έργων του χεριού του πάνω στην διόπτρα. Όταν «επιστρέφει» τα βράδια, ανήκει κάθε φορά και λιγότερο στους δικούς του, διότι μόνον αυτός έχει δει το για εκείνους Απερίδρακτον και Αόρατον. Άξιον εστί το χέρι που επιστρέφει από φόνο φριχτόν και τώρα ξέρει ποιός αλήθεια ο κόσμος που υπερέχει ποιό το "νυν" και ποιό το "αιέν" του κόσμου... Αυτό το σκηνικό δράσης είναι ο μηχανισμός Γένεσης της Ποίησης. Ο τρόπος ενέργειας του Πυροβολικού, σε δίκαιο αγώνα. Μαθηματικά πανομοιότυπος. Και ποιος άλλος, από όλους που το στελεχώνουν, ταιριάζει να είναι ο Ποιητής, πάρα ο π ρ ο ω θ η μ έ ν ο ς π α ρ α τ η ρ η τ ή ς, ο αναλώσιμος έφεδρος αξιωματικός βολής. (Όσο για το «δίκαιον» του αγώνα, θα δούμε λίγο παρακάτω εάν είναι όντως έτσι, ή όχι) Ο σκοπευτής - Ποιητής λοιπόν, είδαμε, θα δ ρ α σ κ ε λ ή σ ε ι και θα π ρ ο ω θ η θ ε ί προς την μη ορατή -ασυνείδητη- πλευρά και εκεί, μόνος, θα αντικρίσει το Αντιπέραν. Από εκεί θα αποτανθεί στον Γεμιστή (Λαό του) και θα του ζητήσει Πυρ (γλώσσα). Μόνος πάντα και μέσα από την γυάλινη ματιά της Γοργούς (διόπτρας) θα διαχειριστεί το πυρ εναντίον του «Αδίκου» θέλοντας να το εξαναγκάσει "νa βγάλει πρώτο φθόγγο". Μόνον αυτός έχει την αμφίπλευρη κοσμοεικόνα του γενεσιακού αυτού μηχανισμού. Και εκεί αντικρίζει και το πρώτο Νόημα της ύπαρξής του. Ενώ πίσω του, μακριά, πίσω από τα βουνά, στον σ υ ν ε ι δ η τ ό χώρο, εκεί που άφησε τον Γεμιστή-Λαό, δεν επιστρέφει παρά μόνον η Η χ ώ των πράξεων του αυτών. Και πράγματι. Να το, κρυμμένο μέσα σε όλο αυτό το σκηνικό βολής, να κάτι που τελικά τον ξεπερνά, περνά αδιάφορο από πάνω του χωρίς καν να μπορεί -αν και γεννήτορας του- να το ελέγξει, πετά για τα μετόπισθεν και μόνον αυτό δικαιώνει την ύπαρξη του. Η Η χ ώ. The sound must seem an echo to the sense Μόνον γι αυτήν μοιάζει να γίνονται όλα αυτά, και τελικά, μόνον για τον Γεμιστή (λαό) :.Σαν μια του νοήματος Ηχώ πρέπει να μοιάζει ο ήχος, γράφει ο Alexander Pope. Ο σκοπευτής ποιητής βλέπει μόνος, σαν πρώτο Νόημα και σαν θ ε σ π ι σ μ έ ν ο ρόλο του μέσα στην Υλικότητα, το ότι, δ ρ α σ κ ε λ ώ ν τ α ς, θα παίζει κάθε μέρα με τον Θάνατο, μόνο και μόνο για να στείλει πίσω, σε κάποιους ελάχιστους, ευήκοους και εν δυνάμει ποιητές του Λαού του, αυτήν την κωδική Ηχώ Θανάτου. 8

9 «ομ κ γi μŏ φiγη το τ(ŏ) η κακia η δικ η λiσα κ πομπi πŏ από τά λογiα κ απο τά εργατα της γiνεκός»... Η ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ Τετράδιο Ζακύνθου αρ. 13 «Η γυναίκα της Ζάκυθος» Πρέπει όμως τώρα εδώ να αγγίξουμε επόμενο επίπεδο. Και για να το κατορθώσουμε αυτό χρειάζεται να διαγράψουμε όσα είπαμε. Και να τα ανατρέψουμε. Ώστε να δούμε ότι ο σκοπευτής / ποιητής / Σολωμός θα έλθει αντιμέτωπος με δεύτερο Νόημα. Ένα νόημα που σε αντίθεση με το πρώτο δεν το είχε προβλέψει. Η ανατροπή αυτή, που αποτελεί τον αμέσως βαθύτερο πυρήνα του βιβλίου, δείχνει ξανά ότι ή ψυχή του ποιήματος, ο σολωμικός πυρήνας του, η Θ ε ο φ ά ν ε ι α, πάλλουν στην Τρίτη Γραφή και μόνον. Η Πρώτη, η Δεύτερη και η Ύστατη δεν υπάρχουν παρά για να την πλαισιώσουν. Στην Τρίτη Γραφή έχουν κριθεί όλα. Εκεί θα αποκαλυφθεί στον σκοπευτή / ποιητή / Σολωμό η «κρυφή αλληλουχία των νοημάτων» ο «Νους του Θεού», εκεί επιτελείται η Θεοφάνεια τελικά. Και είναι απολύτως φυσικό ότι όποιος αγγίξει το Θείον, δεν μπορεί να το διαμεσολαβήσει ποιητικά, τ ρ α υ λ ί ζ ε ι. Και μόνον από όποιον δεν εγκαταλείψει, από φόβο, λευκό το χαρτί αλλά αποτολμήσει να σύρει την γραφίδα πάνω σε αυτό, αυτή η ενόραση του Θείου, του Νου του Θεού, μοιραία σαν γραπτό τραύλισμα καταμαρτυρείται : Προκύπτουν χ ά -σ μ α- τ α. κ εθαυμαξα γιατί ιταν η πρότη φορά πŏ ακŏα τῆ ψηχῆ τŏ ανθρόπŏ να τραβλίζi Ο «Νους του Θεού» Κάποτε, λέγεται, στο αρχοντικό των Σολωμών στην Ζάκυνθο είχε συγκεντρωθεί για κάποια γιορτή η τοπική αριστοκρατία. Ο Διονύσιος, παιδάκι τότε 4-5 ετών, έτρεχε τρελά ανάμεσα στους καλεσμένους. Κάποιος από αυτούς τον άρπαξε από την μασχάλη, τον ακινητοποίησε και κοιτάζοντας τον στα μάτια, τού είπε σοβαρά ώστε να ακούσουν (και να γελάσουν) όλοι : «-Παιδί μου, που ήσουν πριν γεννηθείς?» «-Εις τον Νουν του Θεού», ήρθε η απάντηση, αφήνοντας άναυδη την ομήγυρη. «Αίσθησιν μεγίστην προεκάλεσεν εις τους παρευρισκομένους η απάντησις, ιδία δια το νεαρότατον της ηλικίας του παιδίου» Ο Νους του Θεού λοιπόν Ας δούμε πως αποκαλύπτεται, και με ποιον τρόπο στον Σκοπευτή. 9

10 Η Τρίτη Γραφή τον βρίσκει, όπως είδαμε, να έχει δρασκελήσει, να έχει διαβεί, προωθημένος το διάσελο και αόρατος πλέον, πίσω από το βουνό, βρίσκεται σε οπτική επαφή με το Α ν τ ι π έ ρ α ν. Με το Α σ ύ ν δ ε τ ο ν και το Α π ε ρ ί δ ρ α κ τ ο ν. Τον Χώρο πίσω από τα κάτοπτρα της διόπτρας, δηλαδή πίσω από τον «καθρέπτη που έχει τον ψήλο του δώματος», στην Γυναίκα της Ζάκυνθος. Καταλαβαίνει κανείς, ότι σε ένα άλλο επίπεδο, βρισκόμαστε ουσιαστικά σε αυτό πού ονομάζεται Α σ υ ν ε ί δ η τ ο. Εκείνο τον Χώρο που, από όλες τις Τέχνες, η Ποίηση παλεύει να μετατρέψει σε Λόγο. Ο Σκοπευτής λοιπόν, γιά τον λόγο αυτό, ζητά επειγόντως Πυρ (Λέξεις). Από τον Λαό του (Γεμιστή). Για να τις «βροντήξει», με την χρήση των συντεταγμένων, «πυρ παλτόν», «αντίμπροστα», στο σώμα του Ασυνδέτου και του Απεριδράκτου, που βέβαια, θ έ σ ε ι, τα εκλαμβάνει βασικά σαν «Κ α κ ό» και με την προσδοκία (και την αυθάδη περιέργεια) να το εξαναγκάσει σε χρησμό (Ποίηση). Πριν το δούμε όμως κάπως καλύτερα αυτό, ας αποτολμήσουμε να ορίσουμε κάτι άλλο πρώτα. Με έναν τρόπο που δεν έχει γραφεί αλλού. Τρόπο τελείως καινούργιο και απλό: Το Καλό και το Κακό. Ας φανταστούμε τις 3 θεμελιώδεις καταστάσεις ισορροπίας στην Φυσική : 1. Μια ελεύθερη σφαίρα τοποθετείται πάνω σε μια σταθερή σφαίρα : Αποτέλεσμα κρούσης=labil (αστάθεια). Η σφαίρα θα πέσει και με ένα φύσημα. 2. Μια ελεύθερη σφαίρα τοποθετείται πάνω σε ένα οριζόντιο επίπεδο: Αποτέλεσμα κρούσης=indifferent (αδιαφορία) 3. Μια ελεύθερη σφαίρα τοποθετείται μέσα σε μια ανοικτή κοίλη σφαίρα : Αποτέλεσμα κρούσης = stabil (ευστάθεια) Η τρίτη περίπτωση είναι η απόλυτη ενεργειακή απεικόνιση της δράσης του Κακού (σφαίρα). μέσα στον Χώρο του Καλού (κοίλη επιφάνεια). Με άλλα λόγια : Όση ενέργεια και να αναλίσκει η σφαίρα, όσο και να κτυπιέται μέσα στο σφαιρικό ποτήρι, αργά ή γρήγορα θα καταλήξει φυλακισμένη στον πυθμένα του. Το Κακό απαιτεί διαρκή ενέργεια. Το Καλό νομιμοποιεί το όνομα του σαν τέτοιο, μόνον αν «σχηματικοποιείται» έτσι, ώστε και να παγιδεύει, και, μέσω μιας «εσωτερικής ροπής» να αναλίσκει και να εξουθενώνει ε ν τ ό ς τ ο υ την κακή ενέργεια έως άρτι. «Στον τοίχο μου κρέμεται ένα γιαπωνέζικο γλυπτό μάσκα ξύλινη ενός κακού δαίμονα, βαμμένη με χρυσό. Με συμπάθεια κοιτώ τις φουσκωμένες αρτηρίες που δείχνουν πόσο κοπιαστικό είναι να είσαι κακός». B.Brecht 10

11 Ας κλείσουμε όμως -προσωρινά- την μεγάλη αυτή παρένθεση και ας μεταφερθούμε γρήγορα, πίσω, στο πεδίο της μάχης. Αφήσαμε τον Σκοπευτή να ζητά επειγόντως Πυρ (Λέξεις), από τον Γεμιστή του (Λαό). με την προσδοκία (και την αυθάδη περιέργεια) να εξαναγκάσει σε χρησμό το «Κακό». Θραύσμα αριθμών σαϊτευτό, στη σάρκα του κακού μέσα από το άναρθρον α ς δ έ σ ε ι π ρ ώ τ ο φ θ ό γ γ ο..., τον ακούμε να ψιθυρίζει Και τότε, εδώ, στην Τρίτη γραφή, το «Κακό», απρόσμενα, τού απαντά! Και τού αποκαλύπτει, με μια καταπρόσωπο διπλή καμουτσιά, ποιό είναι. Και μαζί με αυτό τού αποκαλύπτει μεμιάς και το «κρυφό Μυστήριο» : τον Νουν του Θεού. Με μια κρυμμένη για τον όχι πολύ προσεκτικό αναγνώστη απάντηση. Μια απάντηση που αφήνει τον σκοπευτή / ποιητή άναυδο. Μαρμαρωμένο. Μα σέρνοντας το βλέμμα μου απ τ αντικρύ, που καιγόταν μέσα στο φλογοβρόχι ξανά πίσω σε σένα, σκοπευτή, σε βλέπω ξαφνικά μαρμαρωμένο! Γιατί;!... Τί να σου έγινε; Ο σκοπευτής συγκλονίζεται από μιαν απάντηση-κόλαφο. Απάντηση, μέσα από μια σβησμένη, μακρινή κραυγή από α ν τ ι κ ρ ύ : L I B E R T A, L I B E R T A Δύο φορές. Έτσι όπως σχηματίζεται, κ α τ ο π τ ρ ι κ ά, (γιατί έτσι πρέπει), διαβάζοντας αντίστροφα τα αρχικά γράμματα από τα ονόματα των Ιταλών, που είναι πλέον νεκροί. Πατά λοιπόν και αντικρύ, δυικά, η Ελευθερία? -Ναι, πατά! Και αν κρυφά προτιμάς, την εκεί απέναντι νεκρή ενώ την δική σου εδώ ζωντανή & άγια, ε! τότε, μάθε, δεν θα σου βγει ολιγότερη εκείνη, από την δεύτερη, «νεκρή» κόρη της Γυναίκας της Ζάκυνθος. Αυτήν, που τόσο επιτήδεια κρύβει στο ίδιο δωμάτιο με την φανερή κόρη ο Σολωμός. Τόσο επιτήδεια ώστε να την «ανακαλύψουν» 100 χρόνια αργότερα, οι σολωμιστές φιλόλογοι! Δύο οι κόρες. Ε ν ω μ έ ν ε ς άψογα, σε μια δ ι φ υ ή ν ε κ ρ ο ζ ώ ν τ α ν η διάσταση. Ο Κόσμος του σκοπευτή καταρρέει εδώ, μπροστά στα μάτια του, μέσα σε μια στιγμή και μέσα από μια σκληρότατη και τόσο πικρή διάψευση : Η Ελευθερία, η Αρμονία, για την οποία άγιος κι υπερήφανος θαρρούσε ότι μαχόταν σε δίκαιο αγώνα μόνος του ο σκοπευτής, εδράζεται τελικά ισοβαρώς και παντελώς αδιάφορη τόσον στην όχθη του «Καλού» όσον και στην εχθρική όχθη του «Κακού». 11

12 Τι το Καλό? Τι το Κακό? Ένα σημείο Ένα σημείο και σ αυτό πάνω ισορροπείς και υπάρχεις κι απ αυτό πιο πέρα ταραχή και σκότος κι απ αυτό πιο πίσω βρυγμός των αγγέλων Ένα σημείο Ένα σημείο και σ αυτό μπορείς απέραντα να προχωρήσεις ή αλλιώς τίποτε άλλο δεν υπάρχει πια Η σφαίρα εξαντλώντας την ενέργεια μένει για πάντα μέσα στο ποτήρι, ζεύγος τα δυο τους πια, ε ν ω μ έ ν α. Αν αφαιρεθεί από αυτό, τότε είναι πλέον, και περιττό, και αδικαιολόγητο να συνεχίζει να σχηματικοποιείται το ποτήρι για χάρη της. Η εξουθενωμένη σφαίρα στον πυθμένα οφείλει να θεωρηθεί ως άκακη. Το ποτήρι, αν επιμένει, σαν πεισμωμένη φυλακή. Οι ρόλοι ε ν α λ λ ά χ θ η σ α ν. Ο προωθημένος παρατηρητής -σκοπευτής -ποιητής -Σολωμός αγγίζει εδώ Φως Εξώτερον, τα όρια της Θεοφάνειας. Ψελλίζει. Ο λόγος του, (οβίδες) αδυναμεί, θρυμματίζεται σε fragments. Συνειδητοποιεί εδώ, ψαύοντας, ότι υπάρχει Ανώτερο Σχέδιο που υπερβαίνει τελικά και τον «εις τες αίσθησες αόρατο Μονάρχη». Ο Νους του Θεού αρχίζει να εκδιπλώνεται και να τού αποκαλύπτεται γράμμα-γράμμα, λέξη-λέξη. Με πρώτο-πρώτο τούτο: Δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι Κ α λ ό κ α ι Κ α κ ό γ ι α τ ο ν Θ ε ό Είναι ε ν ι α ί α και για τούτο αόρατα για Εκείνον. Διότι ο Θεός έχει την Αιώνια Προοπτική. Καλό και Κακό -εσχισμένα- υπάρχουν μόνον για τον άνθρωπο. Που είναι μικρός. Και «λιγόστιγμος». Και σαν μικρός, δεν του χαρίζεται να κατακτήσει την έ ν ω σ η τούτη, παρά μονάχα μια στιγμή : Η στιγμή του Θανάτου του. Και η μόνη δυνατότητα που προσφέρεται για να καταδειχτεί και να μαρτυρηθεί στους ζώντες τούτη η όψιμη κατάκτηση, τυγχάνει να παρέχεται μόνον μέσα από τους άρρενες, μόνον στο πεδίο της μάχης, μόνον σβήνοντας, και μόνον με έναν αρχέγονα αλλά πολύ γνωστό, αιώνες τώρα, τρόπο : Με έναν θριαμβικό, ανατριχιαστικό, θ α ν ά σ ι μ ο ε ν η γ κ α λ ι σ μ ό με το «Κακό». Σαν τους ανεξήγητους και «χαρομαγεμένους» εκείνους ενηγκαλισμούς έ ν ω σ η ς, που παρατηρεί καθημερινά, από μακριά, μέσα από την διόπτρα, στο πεδίο μάχης του Πεζικού ο σκοπευτής. Τόσους θανάσιμους ενηγκαλισμούς χ α ρ ά ς, πρώιμες - & συνάμα - όψιμες 12

13 ενοράσεις του Θείου, ώσπου να τον φωτίσουν. Ενηγκαλισμούς συντροφευμένους με την άγρια χαρά και την αυτογνωσία, που βάζει ο Σολωμός να νοιώσει ο άγγλος ναύτης καθώς κομματιάζεται το μπράτσο του και κατασπαράσσεται από το κήτος, τον Πόρφυρα. «Nel momento in cui senti come lampo spezzarglisi il braccio, s accese lume e conobbe se stesso»... Πρὶν πάψ ἡ μεγαλόψυχη πνοὴ χαρὰ γεμίζει: Ἀστράψε φῶς κι ἐγνώρισεν ὁ νιὸς τὸν ἑαυτό του (!!) Αλλά ενώ ο σκοπευτής/ποιητής μένει ενεός και ενώ φαινομενικά θαρρεί ο αναγνώστης, -πολύ γελασμένος-, ότι τραυλίζει στο χαρτί διότι το Θείον τον ελύγισε και για τούτο ούτε ιστορεί ούτε διαμεσολαβεί με δόκιμο ποιητικό τρόπο αυτά που ξανοίγονται εμπρός του, Π ο ί η σ η ε ί ν α ι α υ τ ό τ ο β λ ά σ φ η μ ο Τ ί π ο τ ε τ ω ν χ α σ μ ά τ ω ν, που συγκροτείται καθώς εκείνος, ερίζοντας με το Θείον και αντεκδικώντας σάρκα Του, δεν εγκαταλείπει την γραφίδα, αλλά μόνος και πρώτος το λ ε κ τ ι κ ο π ο ι ε ί ζωγραφίζοντας στο χαρτί το ά φ α τ ο ν με έναν χρωστήρα βουτηγμένο, ξανά και ξανά, στην αφανιστική, «μαθηματικά διαβαθμισμένη», μαγική βαφή του Ανείπωτου. Ποίηση είναι αυτό που συγκροτείται, καθώς, μέσα από μια θεοφαγική μανία, λέξεις, φράσεις, στίχοι, στροφές ολόκληρες, εκρήγνυνται, δραπετεύουν και «φ υ γ ο δ ι κ ο ύ ν» στον αγέρα, εγκαταλείποντας τον κορμό για να αφήσουν την θέση που (θα) κατελάμβαναν ε λ ε ύ θ ε ρ α έκθετη σε άπειρες, χ α ο τ ι κ έ ς, εκδοχές. «Καθε απουσια κι απαλλαγη Ελευθερια»... Έτσι, «με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει» το κάθε χάσμα και οι κομματιασμένες αμέτρητες εκδοχές του μεταλλάσσονται και δένονται όλες τους μαζί μέσω μιας συνήχησης σε ένα «κυματιστό βουητό», σε μιαν Η χ ώ τ ο υ Ν ο ή μ α τ ο ς, που καταδεικνύει Αυτό που αποκαλύπτεται εδώ, πίσω στα μετόπισθεν......όπου εκεί πάψαν, δεν ξεχώριζαν μια μια οι εκρήξεις, αλλά δεθήκανε μαζί σ ένα απόκοσμο διαρκές κυματιστό βουητό μέσ από τις κοιλάδες... Κάποιοι ελάχιστοι του Λαού του, ενώ τυφλοί και αυτοί, θα αναβλέψουν, καιρούς μετά, ψαύοντας την κωδική αυτή γραφή Braille, αυτά τα ενοχλητικότατα, αλλά μαθηματικά τόσο τέλεια και τόσο μα τόσο συνεπή σολωμικά χάσματα και θα εννοήσουν με τι πραγματικά κατόρθωσε να γειτνιάσει μα και να το καταδείξει ο Διονύσιος Σολωμός, υπερβαίνοντας και αμφισβητώντας, πρώτος, τον από Θεού (θεσ-πισμένο) ρόλο του. Και μέσα από την α φ ω ν ί α του Α ν ε ί π ω τ ο υ, μέσα από αυτό το τρομερό Vacuum του Τ ί π ο τ ε ( Ά π ε ι ρ η Α ρ μ ο ν ί α), του χώρου που κατελάμβαναν οι ακρωτηριασμένοι, μονοπόδαροι, ή μονόχειρες σολωμικοί στίχοι, που τα κρυοπαγημένα μέλη - λέξεις τους πετιώνται, σωροί ολόκληροι, από τα ορεινά χειρουργεία, στο φαράγγι αντίκρυ από τους Βερσαλλιέρους και τους Γρεναδιέρους, αποτολμούμε εδώ να δώσουμε έναν νέο ορισμό της Ποίησης της «φιλοσοφώτερης και σπουδαιότερης και από την Ιστορία» (Αριστοτέλης). Ποίηση είναι η Τέχνη η οποία μέσα από την Υλικότητα, εξουθενωμένη και γονυπετής, πάντοτε κατορθώνει, σε μιαν ύστατη προσπάθεια, να υψώσει τρεμάμενο δάκτυλο για να μας καταδείξει ά φ ω ν η το ολοένα και πιο Σκοτεινό Σημείο, στο οποίο καταφεύγει το Θείον, για να κρυφτεί από αυτήν. 13

14 ΜΙΑ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΎΣΤΑΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ. Ο πυρήνας, ειπώθηκε, είναι η Τρίτη Γραφή. Η Γραφή της Ελευθερίας που κερδίζεται με μάχη Νου για να βιωθεί σαν Ελευθερία Νου. Όλο το ποίημα «γράφεται» και εκτυλίσσεται από εκεί, προς τα εμπρός και προς τα πίσω, σαν από μιαν κοσμογονική έκρηξη, που πυρήνα της έχει τις κρυμμένες λέξεις L i b e r t a. Η Πρώτη και η Δεύτερη Γραφή δεν χρήζουν ιδιαίτερων επεξηγήσεων. Δεν αποτελούν παρά μία εισαγωγή στην άλλη Ελευθερία. -Ποιάν Ελευθερία δηλαδή? -Την Ελευθερία των ανθρώπων, των μικρών και λιγόστιγμων. Εκείνην, την γνωστή σε όλους, που άλλες φορές χαρίζεται χάρις στο άδικα χυμένο αίμα (Πρώτη Γραφή) άλλοτε πάλι χάνεται από την μη εγρήγορση του Νου (Δεύτερη Γραφή). Όχι την Ελευθερία - Άπειρη Αρμονία της Ύστατης Γραφής, την επέκεινα του κόσμου τούτου «Ελευθερία», την «αποξαρχής» κι «ολόστερνη», που προσωποποιείται με την μορφή της Μέδουσας. Την «Ελευθερία» εκείνη, που εδώ, χρήζει κάποιας «ανάλυσης». Η Ύστατη Γραφή λοιπόν: Η Γραφή αυτή, ξεκινά με Γένεση. Γένεση με έναν μηχανισμό, που θα περιγραφόταν περίπου, με αυτό που λένε σήμερα «Μεγάλη Έκρηξη». Εδώ όμως η Γένεση αντιμετωπίζεται στην πρώτη-πρώτη στιγμή της και σαν Θάνατος. Διότι ο γράφων αποφασίζει, ότι εκείνη την στιγμή ακριβώς, πεθαίνει η Άπειρη Αρμονία, που σαν Άπειρη την ορίζει αυθαίρετα μόνον στο Τ ί π ο τ ε. Διότι, πρακτικά, μόνον στο Τίποτε δεν υπάρχει κάτι για αρμονική αντιπαράθεση. Το Τίποτε και η Άπειρη Αρμονία είναι από την άλλη ο δυαδικός και απόλυτος (αυθαίρετος πάλι) ορισμός της Ελευθερίας. Και αυτό που δένει εδώ αυτά τα δύο πρώτα στο τρίτο είναι η Απ-ουσία. Κάθε Απουσία κι Απαλλαγή, Ελευθερία... Η πρώην Άπειρη Αρμονία / Ελευθερία, Τέρας όμως τώρα και Αιθέρας, το Πάν-Τέρας (Alltier) Ελευθερία, «ξεφωλεμένο» πια, καλείται να ζήσει ολοένα λ ι γ ο σ τ ε ύ ο ν τ α ς, ιδίως δε από την στιγμή που εμφανίζεται το γένος των ανθρώπων. Εκείνων που φύσει αντιπαλεύουν και λιγοστεύουνε με τις πράξεις τους την Αρμονία. Ελευθερία, λοιπόν : Κατά πολλούς, από το αρχαίο ελεύσομαι. Αυτό το οποίο θα (επαν-)έλθει κάποτε στην αρχική τιμή του, στο Τίποτε, ούτως ή άλλως, ότι και να γίνει. Πότε? Όταν αναλωθεί η «κακή» ενέργεια που απαιτείται για κάθε δυσαρμονία. Για τον λόγο αυτόν, μετά από την Έκρηξη που σηματοδοτεί την Ύπαρξη, μετά από το σύντομο διάλειμμα της Ύπαρξης, το Παν, μέσα από μια εσωτερική ροπή, θα συρρικνωθεί ξανά στο Τίποτε, στην Άπειρη Αρμονία. Στην «αρχική τιμή του». Γιατί η Άπειρη Αρμονία να νοηθεί πλέον, μετά την Γένεση, -έτσι αυθαίρετα πάλι-, σαν Παν-Τέρας? Καθόλου αυθαίρετα. 14

15 Ότι γεννήθηκε ζει στο «Σταθμητό», το μετρήσιμο. Από όλες τις μονάδες, η μονάδα μέτρησης που επιλέγεται εδώ, στην «Ελευθερία», είναι η διαρκής και αυξανόμενη έκπτωση της Αρμονίας από την άπειρη τιμή της, από το Τίποτε δηλαδή, στο εξελισσόμενο («matematicamente graduato ) δυσαρμονικό Είναι. Για κάθε αντι-αρμονική («κακή») πράξη, χρειάζεται όμως να αναλίσκεται ενέργεια. Που δεν είναι άπειρη. Ως πότε λοιπόν θα παρέχουν οι ήλιοι την ενέργεια αυτή? Μιαν ενέργεια που ματαιοπονεί, επιδιώκοντας να μειώσει την Ε ν τ ρ ο π ί α. Γι αυτό, στο τέλος της πορείας, μόλις αναλωθεί η ενέργεια της δυσαρμονίας, μια «εσωτερική ροπή» θα συρρικνώσει ξανά τα πάντα -διασχίζοντας πρώτα τον Ωκεανό της Α τ α ξ ί α ς- στην «αρχική τιμή». Στο Τ ί π ο τ ε. «Ιδού σε αστροσύναξη ξεγίνεται το Παν»... Εδώ όμως, χωρίς το ανθρώπινο γένος πλέον, που συνθλίβεται στην συρρίκνωση αυτήν. «Ρέπω, κινώ ξυλάρμενη, αυτοεπουλώμενη τραβώντας σας μαζί στην αρχική τιμή Μου». Και μοιραία η κίνηση αυτή προς το Τίποτε, προς την σύνθλιψη και την ανυπαρξία, θα εισπραχθεί από τα πλάσματα που γεννήθηκαν και έζησαν μέσα της, σαν Β ί α. Έργο ενός Αιθέρα Παν-Τέρατος. Έστω κι αν ξεκινά με Γένεση / Θάνατο, η Ύστατη Γραφή είναι στο σύνολο της αποκλειστικά Συντελειακή. Όπως άλλωστε όλο το ποίημα αυτό. Μέσα στο διάλειμμα της Ύπαρξης, το μόνο που έχει δει και ξεχωρίσει αυτό το Παν-Τέρας, -«το αλιγόστευτο» τελικά-, είναι εκείνους που σκύβουνε κεφάλια, εκείνους που τα πατάνε κάτω, και τους «Λευτερωτές». Τους εξοντώνει όλους αδιακρίτως. Έχει προλάβει όμως να ξεχωρίσει μια περίεργη φυλή : Τους Πυροβολητές (ποιητές). Εκείνους, που σε αντίθεση με τους Λευτερωτές, δεν μεταπηδούν αλλά μετεωρίζονται, προσπαθώντας μάταια (ισκιομαχώντας) να αντιπαλέψουν την δυσαρμονία (Άδικο) με το Πυρ τους (γλώσσα). Γι αυτό θα προσπαθήσει να τους «κλέψει» νύχτα από την σκηνή που κοιμούνται για να τους σύρει μαζί της. Πρώτα στο Μηδέν (που είναι, ως γνωστόν, αριθμός) και έπειτα στο Τίποτε. Όπου εκεί μπορούν να ξεπροβάλλουν μόνον νοούμενοι. -Από ποιόν να νοηθούν όμως? Αφού δεν θα υπάρχει κανείς πλέον. -Σωστά. Ας νοηθούν προς τα εκεί λοιπόν, μόνον όσο διατρέχεται ο Ωκεανός της Α τ α ξ ί α ς η Επίγνωση Θανάτου, όσο δηλαδή διαρκεί η συρρίκνωση προς το Τίποτε. Μέσα στην Άπειρη Αρμονία του οποίου, θα συντηχθούν και θα σβήσουν τελείως. Πράγμα -σε αντίθεση με όλο το υπόλοιπο ανθρώπινο γένος- απολύτως επαρκές γι αυτούς. Και μη εισπραττόμενο ως Βία. 15

16 Όπως έγραψα ήδη, η «Ελευθερία» είναι το ποίημα των Ποιητών. Και σε δεύτερο επίπεδο το ποίημα για την σολωμική ποίηση. Ας λυθεί λοιπόν τώρα το παρακάτω...αίνιγμα με βάση αυτά που ειπώθηκαν : Τι θα μπορούσε να είναι εκείνο, που ενώ δεν υπάρχει στο Είναι, «ξεπροβάλλει νοούμενο» στο Τίποτε? Μα τι άλλο, από την μοναδική εκείνη δαιμονιακή (αφού ρομαντική) γραφή, που νοείται (συγκινεί) μόνον εκεί που μετατρέπεται σε Τίποτε : Το Σολωμικό Χάσμα. Και σαν Τίποτε επιτρέπει σε όλους (και τους αναγκάζει) να αναπληρώνουν το Κενό, ο καθένας διαφορετικά, σύμφωνα με την επιθυμία του και τα βιώματα του. «Ψαύοντας». Τι σημαίνει για τον σολωμικό αναγνώστη αυτή η κατά το δοκούν (συχνά ακούσια) αναπλήρωση του Τίποτε? Ενός Τίποτε, που είναι προϊόν απουσίας και απαλλαγής? Απόλυτη Ελευθερία (κίνησης) και έτσι, Άπειρη, προκύπτουσα, (εσωτερική) Αρμονία. Γιατί? Διότι το μάτι του σολωμικού αναγνώστη καθώς σκοντάφτει απότομα στο κενό, το αναπληρώνει αυτόματα με την πιο σοφή γι αυτόν λέξη. Καθώς η πτώση στο κενό αυτό είναι απότομη και απρόβλεπτη, ο αυτόματος μηχανισμός αναπλήρωσης δεν προλαβαίνει να αντλήσει από αλλού «λόγο αμοιβό» παρά από το Α σ υ ν ε ί δ η τ ο. Αυτή εδώ είναι η κρυφή μαγεία του σολωμικού κειμένου! Τα κενά του οποίου, -από την πλευρά του Σολωμού τώρα-, (θα μπορούσε να υποστηρίξει κανείς), άλλο δεν είναι από λ α κ α ν ι κ ά σ η μ α ί ν ο ν τ α. Και η μαγεία βέβαια αυτή δεν λειτουργεί σαν τέτοια, παρά μόνον σε άμεση ανάγνωση από το αυτόγραφο, διάτρητο, έργο. Αυτά σαν μια επισκόπηση της Ύστατης Γραφής. Μια επισκόπηση γρήγορη. Και φ ι λ ο σ ο φ ι κ ά α σ υ ν ε π ή. Έτσι όπως ήταν, μέσα στον αδιέξοδο ταλανισμό της, όλη η Σολωμική ποίηση. Η οποία, αδυνατώντας -μέσα από μια επικίνδυνη ταλάντωση- να αποφασίσει τελικά, σε ποιο από τα γνωστά δύο αντίθετα άκρα της ανθρώπινης σκέψης όφειλε να αγκυρωθεί, άφησε, α σ υ ν ε π ή ς κ α ι ε λ ε ύ θ ε ρ η, μέσα στο Κενό που «εκρεμάσθη και κυμάτισε» να σιγακούγεται ως τα σήμερα ένας αργόσειστος συριγμός από το, έρημο πια, ουράνιο σκοινί που άδραξε και άφησε. Κλείνω εδώ αυτό το όσο απλό γίνεται βοήθημα γιά την «Ελευθερία» που θέλω να ελπίζω ότι όχι μόνον βοηθά αλλά αποτελεί και ερέθισμα. Διότι οι κρυφοί φλοιοί δεν εξαντλούνται εδώ, αλλά από εδώ ξεκινούν. Το ερέθισμα και βοήθημα αυτό ισχύει τόσο για τον αναγνώστη όσο και για τον γράφοντα. Που αν αυτός ο τελευταίος θαρρεί ότι αξίζει κάτι λίγο, όπως και ο οποιοσδήποτε γράφων, είναι μόνον αν θεωρεί ότι γράφει «οπλιτικά, πεζή, στην πρώτηπρώτη τη γραμμή, ώμο τον ώμο δίπλα στον ανώνυμο στρατιώτη» (αναγνώστη). 16

17 Ο ΔΙΣΚΟΣ ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ Θεωρώ όμως ότι οφείλω και μια εξήγηση για τα...ορνιθοσκαλίσματα της τελευταίας σελίδας (σελ.96). Μου ειπώθηκε ότι έστησα στην σελίδα αυτήν έναν δίσκο της Φαιστού. Μόνον που εκείνος ο δίσκος δεν λύνεται. Ενώ στην ποίηση ότι δεν λύνεται, δεν χάθηκε δα κι ο κόσμος, είπαμε, ψαύεται. Το στήσιμο της σελίδας αυτής είναι κυρίως αισθητικό, για όποιον δηλαδή το διαβάζει. Για όποιον του το διαβάζουνε, η μορφή πάει έτσι κι αλλιώς χαμένη, χωρίς να χάνονται πολλά από το σύνθεμα. Επειδή όμως τα σημάδια αυτά δεν είναι αυθαίρετα, (ούτε και προϊόντα...θεοφάνειας) ας εξηγηθούν. Κατ αρχάς: Όλο το κεφάλαιο Γ της Υστάτης Γραφής διαδραματίζεται χωρίς το εξοντωμένο πλέον, ανθρώπινο γένος. Η Αρμονία αρχίζει έτσι να αποκαθίσταται. Η στίξη που εμφανίσθηκε με τους πρώτους ανθρώπους, στο κεφάλαιο Α, αποχωρεί. Το πρώτο σύμβολο που παρεισφρύει στο κείμενο της σελ. 96 είναι ένα ισοσκελές τρίγωνο. Η μόνη άμεση αναφορά σε κάποιο τέτοιο τρίγωνο γίνεται στο φωτογραφικό μέρος στην σελίδα 125 (είπαμε, το φωτογραφικό μέρος είναι το ίδιο το ποίημα, σε φωτεινή συνέχεια). Είναι κατ αρχάς το νοητό τρίγωνο στο οποίο πάντα εδράζεται η βάση (τρίποδο) της διόπτρας. Εκείνης, με τα κάτοπτρα της «ακουμπισμένα στους χοντρούς περόνους». Στις κορυφές του τριγώνου λοιπόν αντιστοιχούν τα «φυγοδικούντα» γράμματα Λ,Υ,Ω της Δεύτερης Γραφής. Η ψαλιδωτή διόπτρα (το βλέμμα του ποιητή και της Γοργώς, ο «καθρέπτης που είχε τον ψήλο του δώματος») είναι η ίδια ένα ανάποδο («αντικέφαλο») Λ αλλά συγχρόνως και ένα «όρθιο Ύψιλον». Το «Ωμέγα» είναι ο, διαρραγής πλέον εδώ, κύκλος του Ανθρώπου με τις δυο κομμένες άκρες του γυρισμένες «απογυριστά». «Του Ανθρώπου ποιος ν αδράξει αυτόν ποτέ τον ατσαλένιο κύκλο»... Λ, Υ, Ω... Τα τρία σκόρπια γράμματα που κατόρθωσαν να «φυγοδικήσουν», -όταν όλα είχαν πλέον χαθεί στην «Δεύτερη Γραφή»-, συναντώνται πάλι εδώ, στο τέλος, και δένονται. Λ, Υ, Ω... Λύω... Πιο κάτω μια οριζόντια γραμμή και μετά κάτι σαν Γ. Αν ακουμπήσεις το μάτι σου στον δεξί προσοφθάλμιο φακό του φονικότερου όπλου του πολέμου, την πυρβολαρχιακή διόπτρα, θα τα δεις χαραγμένα σαν κανόνα στην άκρη, δεξιά από το σταυρόνημα. Στο κείμενο κυλούν και δένονται στο αρχαίο, νεκρό γράμμα «βαυ» (δίγαμμα). 17

18 Το δίγαμμα προσκολλάται εκεί που γραμματικά, στην αρχαία, θα ήταν κάπως ορθογραφικά σωστό (αποφολιδfουται, Fελιγματα). Σηματοδοτώντας έτσι την εγγύτητα προς την Αρμονία (Τίποτε). Η έλλειψη, δεξιά, σαν σύμβολο πλανητικής τροχιάς. Εδώ χάνεται τώρα άλλος ένας (σταθμητός) περιορισμός: η Β α ρ ύ τ η τ α. Η σελίδα 96 είναι έξω από το πεδίο βαρύτητας. Το κείμενο της παύει να κείται. Για τον λόγο αυτό τα λατινικά πού εισβάλλουν γιά να διασωθούν εδώ, στην Κιβωτό του ελληνικού αλφάβητου, δεν μπορούν να κρατηθούν όρθια, ανατρέπονται. Η χοντρή οριζόντια γραμμή θραύεται σε 2 λεπτότερες, το δίγαμμα διαλύεται στα εξ ων συνετέθη, η στάση των ευθύγραμμων υπολειμμάτων τους στον μη βαρυτικό χώρο είναι πλέον χαοτική, τυχαία. Πιο κάτω, προσεγγίζοντας στην Λ ύ σ η : Το μαθηματικό π. Τώρα, αεί ο Θεός ο Μέγας Γεωμετρεί. Το «π» το οποίο απομνημονεύει με τον στίχο αυτό -για τις μαθηματικές πράξεις στην ύπαιθρο- ο προκεχωρημένος σκοπευτής / ποιητής. Γι αυτό εδώ οι θραυσμένες ευθείες γραμμές συναντώνται πάλι και δένονται δίπλα στο 'π' σε φονικό σταυρόνημα. Και αμέσως το θριαμβικό Ω. («Προμηθέας κραδαίνοντας ψηλά το ελληνικό Ωμέγα») Γιατί όμως γυρισμένο πλάγια, αν και ελληνικό? Διότι όποιος διαρρήξει έναν κύκλο και τον σηκώσει αμέσως θριαμβικά ψηλά, τον κρατά μοιραία από ένα από τα 2 σημεία που τον έπιασε για να τον διαρρήξει. Έτσι το Ω που προέκυψε ορθώνεται (κραδαίνεται) αναγκαστικά μόνον πλαγιαστό. Και να το τελευταίο επτάστιχο : Με την λαλιά και την Γραφή του Σολωμού. Το Παν-Τέρας Αιθέρας Ελευθερία, καθώς αποφολιδούται και εγκαταλείπει την μορφή της Γοργώς, αποχαιρετά άθελά της το ανθρώπινο γένος με λαλιά «σολωμική». Διότι έχοντας ξεχωρίσει και κάνοντας το λάθος να αγγίξει το γένος των Ποιητών, φέρει πάνω της, χωρίς να το έχει διαισθανθεί, την γύρη τους. Με τον τρόπο αυτόν, εδώ, αιφνιδιαστικά, το τελευταίο αυτό επτάστιχο αποκαθηλώνει και εκθρονίζει την Ύστατη Γραφή και την πολιτογραφεί σαν «υποσύστημα» της Τρίτης. Ο Σολωμός υπερβαίνει εδώ τον από θεού ρόλο του. Μέσα σε αυτό και μόνον το «σολωμικό» επτάστιχο, έστω και χωρίς την βαρύτητα, ισορροπούν ξάφνου και τα φιλοξενούμενα μέσα του, λατινικά γράμματα. Ενώ η Αρμονία / Ελευθερία πλησιάζει να αγγίξει την απόλυτη τιμή της. Η στίξη πάντα συνώνυμη της παρουσίας ανθρώπων στην Ύστατη Γραφή- επανέρχεται μερικώς, αν και αυτοί έχουν πλήρως εξοντωθεί, μόνο και μόνον για να παρατηρήσουμε 18

19 ότι τίποτε δεν λαμβάνεται πλέον υπ όψιν, τίποτε δεν τηρείται υποχρεωτικά, κανένα αξίωμα δεν ισχύει σε όλο το επτάστιχο αυτό. Όπως άλλωστε και το κάθε πρόσχημα «ορθής» γραφής. Και δίπλα από αυτό το επτάστιχο, όπου η Γοργώ μιλά άθελά της, χωρίς να το καταλαβαίνει, με την γλώσσα του Σολωμού, ιδού και αριθμητικά η χασματική μορφή, σαν εικόνα και φως: μέτρο= 730. Το χαμηλωμένο ύψωμα 731 σαρωμένο από τα Ιταλικά πυρά, όπως φαίνεται υπέροχα στις σελίδες 164 & 165. Τα χάσματα (απόντα μέτρα) της κορυφής του αυξάνονται ολονέν. Οι εικόνες του Υψώματος, βασικά στις σελίδες αυτές, δείχνουν με τον πιο παραστατικό τρόπο το θέαμα που αντικρίζει -κυριολεκτικά έντρομος- όποιος αθώος, αδαής και ανυποψίαστος στα «σολωμικά», κάνει ν ανοίξει για πρώτη φόρα μια τυχαία σελίδα του αυτογράφου έργου του Διονυσίου. Τίποτε πιο όμοιο οποιασδήποτε σελίδας του δαιμονιακού σολωμικού «Τετραδίου αρ.13» δεν έχω δει, όσο την κάτω φωτογραφία της σελίδας 164 στην «Ελευθερία». Η φωτογραφία αυτή του Υψώματος 731 είναι η χασματική Σολωμική ποίηση σε τέλεια απεικόνιση. Απεικόνιση μιας βλάσφημης ποίησης, που, «οι λέξεις, τής λακίζουν, και κυλιντράν σαν φρύγανα στον βλητικόν αγέρα». Μιας ποίησης, που έχει δεχθεί συντριπτικά, επισκηπτικά, Ο υ ρ ά ν ι α Π υ ρ ά. Το πυκνό δασωτό κείμενο που ενυπάρχει σαν σύλληψη στο μυαλό του Σολωμού, χάνει, πριν καλά-καλά αρθρωθεί, όλο το φύλλωμα του, σαρωμένο από τα Ιταλικά γλωσσικά πυρά, απέναντι στα οποία τόλμησε να αυθαδιάσει. Ο Λόγος που θα περιέγραφε «ότι συνέλαβε ο νους και η καρδία αισθάνθη» παραμένει «απερίδρακτος». «Αλλά, Θεά, δεν ημπορώ ν' ακούσω τη φωνή σου, κι' ευθύς εγώ τ' Ελληνικού κόσμου να τη χαρίσω» Απομένουν μόνον χάσματα ανάμεσα σε όρθιους νεκρούς κορμούς,«ιστούς σε υποστολή». Δείγματα, όλα, όπως έχει τόσο σωστά, -από άλλους-, επισημανθεί, μιάς ισόβιας, αδιέξοδης και εσαεί μετέωρης ταλάντωσης ανάμεσα στην Ιταλική Γραμματεία και τα ακούσματα της Ελληνικής (και μανιάτικης) δημώδους ποίησης, μιάς ταλάντωσης ανάμεσα στον Hegel και τον Goethe, μιάς ταλάντωσης μέσα στην Σκοτεινή Ύλη που πληροί το αεί αγεφύρωτο κενό ανάμεσα στον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα. Δείγματα όλα μιας μοναδικής στα γράμματα μάχης που, -όπως η άλλη μάχη, στο «πανέρμο δάσος» του σαρωμένου Υψώματος 731-, δε χάθηκε παρά για να κερδηθεί. Πέτρος Αρτάνης Αθήνα, Κέρκυρα, Μάνη, Αλβανία

20 20