inforegio Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή, ο δρόμος προς τα εμπρός panorama Αριθ. 28 Δεκέμβριος 2008

Transcript

1 el inforegio panorama Αριθ. 28 Δεκέμβριος 2008 Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή,

2 Περιεχόμενα Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή, Η Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή Μετατροπή της εδαφικής ποικιλομορφίας σε προτέρημα 4 Ποια ερωτήματα περιβάλλουν το μέλλον της πολιτικής συνοχής στην Ευρώπη; Το Panorama παρουσιάζει την Πράσινη Βίβλο και εξετάζει κάποια βασικά ζητήματα. Η Πράσινη Βίβλος από διάφορες σκοπιές 8 Πέντε συνεντεύξεις φανερώνουν πώς βλέπουν οι άμεσα ενδιαφερόμενοι την Πράσινη Βίβλο, το αντικείμενο και τους στόχους της. Ευρωπαϊκός Όμιλος Εδαφικής Συνεργασίας: τι είναι και πώς λειτουργεί 12 Το νέο μέσο της Επιτροπής έχει σκοπό να βοηθήσει τη δημιουργία μιας ενιαίας νομικής οντότητας από διαφορετικές περιφέρειες, μειώνοντας τη γραφειοκρατία και εξαλείφοντας τα εμπόδια στη συνεργασία. Ανταπόκριση: Το συνέδριο του Παρισιού με θέμα την εδαφική συνοχή και το μέλλον της πολιτικής συνοχής 13 Το Panorama ταξιδεύει στο Παρίσι για να σας μεταφέρει τα κυριότερα μηνύματα του διήμερου συνεδρίου, καθώς και μια γενική επισκόπηση των απόψεων και των ερωτημάτων που τέθηκαν στη διάρκεια της συζήτησης. Ατζέντα 18 REGIO & Δίκτυα 19 Διαδίκτυο 20 Φωτογραφίες (σελίδες): European Commission (3, 4, 5, 7, 9, 11, 12, 14, 15, 16, 17), EPA PHOTO / CTK / MILAN KOSECEAR (6), EPA PHOTO / ATTILA KISBENEDEK (8). Εξώφυλλο: Wind generator at Blyth, United Kingdom. Photo: European Commission. Εκδότης: Raphaël Goulet, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Περιφερειακής Πολιτικής. Άλλες πηγές: Tipik S.A. Το περιοδικό αυτό εκδίδεται στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, και τούρκικα σε ανακυκλωμένο χαρτί και διατίθεται σε 22 γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διεύθυνση: Οι απόψεις που εκφράζονται στην παρούσα έκδοση είναι προσωπικές και δεν ταυτίζονται υποχρεωτικά με τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

3 Εν ơuvτομіа Εδαφική συνοχή Μετατροπή της εδαφικής ποικιλομορφίας σε προτέρημα Η πρόσφατα δημοσιευθείσα Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής για την εδαφική συνοχή έδωσε το έναυσμα για τη συζήτηση ορισμένων θεμάτων που είναι ουσιώδη για τον τρόπο λειτουργίας της ΕΕ. Το έγγραφο, που δεν αφορά μόνο την πολιτική συνοχής, θέτει ερωτήματα για τη φύση της εδαφικής συνεργασίας, τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τον τόπο στον οποίο ζουν, τις εδαφικές επιπτώσεις των τομεακών πολιτικών, τη σχέση μεταξύ συνεργασίας και ανταγωνιστικότητας. Ο τρόπος ζωής αλλάζει, εμφανίζονται προκλήσεις ανήκουστες στο παρελθόν. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σε όλα τα επίπεδα πρέπει να ανταποκριθούν. Πώς όμως; Δεδομένης αυτής της γόνιμης συζήτησης που καλύπτει ποικιλία θεμάτων, το παρόν τεύχος του περιοδικού Panorama επικεντρώνεται αποκλειστικά στην Πράσινη Βίβλο. Εξετάζουμε την ίδια την Πράσινη Βίβλο, παρουσιάζουμε μια ανταπόκριση από το διήμερο εναρκτήριο συνέδριο στο Παρίσι, παίρνουμε συνέντευξη από πέντε άτομα που παίζουν ενεργό ρόλο στην περιφερειακή πολιτική σε διάφορα επίπεδα για να μάθουμε τις ελπίδες και τους φόβους τους και παρουσιάζουμε το νέο εργαλείο της ΕΕ που έχει ως στόχο να διευκολύνει την περιφερειακή διασυνοριακή συνεργασία: τον Ευρωπαϊκό Όμιλο Εδαφικής Συνεργασίας (ΕΟΕΣ). Η εδαφική διάσταση βρίσκεται στον πυρήνα της πολιτικής συνοχής από τη γέννησή της, μέσω των συστημάτων επιλεξιμότητας και κατανομής των πόρων, καθώς και του τρόπου με τον οποίο έχει οργανωθεί ο προγραμματισμός. Όμως πολλοί πιστεύουν ότι χρειάζεται να βελτιωθεί ο τρόπος κάλυψης των εδαφικών αναγκών από τις δημόσιες πολιτικές, ακόμα κι αν προς το παρόν δεν υπάρχει συμφωνία για το πώς θα επιτευχθεί αυτό. Στα πλαίσια αυτά, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι άτυπες σύνοδοι των αρμόδιων υπουργών για την αστική ανάπτυξη και την εδαφική συνοχή στη Λειψία το 2007, καθώς και πολλές οργανώσεις που εκπροσωπούν συγκεκριμένους τύπους εδαφών, ζήτησαν από την Επιτροπή να παρουσιάσει ένα έγγραφο για την εδαφική συνοχή. Η Πράσινη Βίβλος είναι η απάντησή μας. Εγκαινιάζοντας τη συζήτηση, η Επιτροπή φιλοδοξεί να καταλήξει σε έναν κοινό ορισμό της εδαφικής συνοχής και σε κοινές ευρωπαϊκές λύσεις. Σας προσκαλώ να διαβάσετε αυτό το τεύχος του περιοδικού Panorama και να επισκεφθείτε το δικτυακό τόπο Inforegio που είναι αφιερωμένος στην Πράσινη Βίβλο: Λάβετε μέρος στη συζήτηση και κάντε γνωστές τις απόψεις σας! Danuta Hübner Επίτροπος αρμόδια για την περιφερειακή πολιτική inforegio panorama Αριθ. 28 σελ. 3

4 Μετατροπή της εδαφικής ποικιλομορφίας σε προτέρημα Η Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή Πυκνότητα, απόσταση και διαχωρισμός: τρεις παράγοντες που σύμφωνα με την έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας του 2009 μπορούν να επηρεάσουν το ρυθμό της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Στην Πράσινη Βίβλο για την εδαφική συνοχή, η Επιτροπή περιγράφει τρία πιθανά μέτωπα για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων, εξετάζει περιφέρειες με ιδιαίτερα γεωγραφικά χαρακτηριστικά, συζητά την έννοια της εδαφικής συνοχής στον προγραμματισμό των κοινοτικών πολιτικών και θέτει προς συζήτηση το ζήτημα της συνοχής. Το 2006 το Συμβούλιο ενέκρινε τις κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές σύμφωνα με τις οποίες «η προώθηση της εδαφικής συνοχής θα πρέπει να αποτελεί μέρος της προσπάθειας που καταβάλλεται προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι όλο το έδαφος της Ευρώπης έχει την ευκαιρία να συμβάλει στη στρατηγική για την ανάπτυξη και την απασχόληση». Οι στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές για την αγροτική ανάπτυξη τονίζουν επίσης τη συμβολή που μπορούν να έχουν τα σχετικά προγράμματα στην επιδίωξη της εδαφικής συνοχής. Αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο η ανάγκη να προαχθεί η συνεργασία, ο διάλογος και η εταιρική σχέση μεταξύ των διάφορων επιπέδων διακυβέρνησης και των οργανώσεων και των ανθρώπων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή που αφορά άμεσα η αναπτυξιακή διαδικασία. Με δεδομένα αυτά τα ζητήματα και τις αλλαγές που επέφερε η πρόσφατη διεύρυνση, την ανάγκη να εναρμονιστούν τα πλεονεκτήματα ώστε να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις μιας παγκόσμιας οικονομίας και την αναγκαιότητα να εργαστούμε για την επίτευξη πιο βιώσιμης ανάπτυξης, η Επιτροπή δημοσίευσε αυτή την Πράσινη Βίβλο και εγκαινίασε τη φάση διαβούλευσης. Ποια θέματα τίθενται λοιπόν επί τάπητος; Συγκέντρωση Διασύνδεση Συνεργασία: απάντηση στις προκλήσεις Συγκέντρωση Η οικιστική δομή της ΕΕ είναι ασυνήθιστη. Σε ολόκληρη την Ευρώπη υπάρχουν περίπου 5000 κωμοπόλεις και σχεδόν 1000 πόλεις. Παρόλο που το αστικό δίκτυο είναι σχετικά πυκνό, μόνο το 7% του πληθυσμού ζει σε πόλεις με πάνω από πέντε εκατομμύρια κατοίκους, σε σύγκριση με το 25% στις ΗΠΑ. Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πόλεις της ΕΕ είναι μικρότερες και αυτό έχει αντίκτυπο στην παραγωγικότητα. Η ΕΕ χαρακτηρίζεται από μικρότερη χωρική συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας απ ό,τι άλλες ανεπτυγμένες περιοχές του κόσμου, πράγμα που αντικατοπτρίζει έναν συγκεκριμένο, ευρωπαϊκό τρόπο ζωής ο οποίος θεωρεί πολύτιμη τη βιώσιμη ανάπτυξη, την προστασία των φυσικών πόρων και των πολιτισμικών παραδόσεων. Αυτό σημαίνει ότι παρόλο που η αστική ζωή αποτελεί διαδεδομένο χαρακτηριστικό, δεν έχει συγκεντρωτικό χαρακτήρα: οι κάτοικοι των πόλεων ζουν κοντά σε αγροτικές περιοχές και οι κάτοικοι της υπαίθρου συχνά ζουν σε περιοχές με εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες. Οι μικρές και μεσαίες πόλεις είναι πιο σημαντικές απ ό,τι θα έκρινε κανείς με βάση το μέγεθός τους, καθώς προσφέρουν υποδομές και υπηρεσίες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην αποφυγή της εγκατάλειψης της υπαίθρου και της αστυφιλίας. Τα οικονομικά οφέλη της συγκέντρωσης πρέπει να ενισχυθούν, ενώ παράλληλα να διατηρηθούν τα θετικά στοιχεία των ευρωπαϊκών πόλεων. Σε μια επικράτεια που χαρακτηρίζεται από μεγάλο αριθμό πόλεων μικρού και μεσαίου μεγέθους, πώς μπορούμε να επιτύχουμε τα πλεονεκτήματα της συγκεντρωμένης οικονομικής δραστηριότητας αποφεύγοντας τα μειονεκτήματα, όπως τη μόλυνση, τη συμφόρηση, την αστική υποβάθμιση και τον κοινωνικό αποκλεισμό; Η απάντηση είναι να ενθαρρυνθεί η συνεργασία, η αλληλεπίδραση και η διασύνδεση μεταξύ κωμοπόλεων, πόλεων και της γύρω υπαίθρου. Προκειμένου να επωφεληθεί από την αύξηση της παραγωγικότητας που συνοδεύει τη συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας, η Ευρώπη πρέπει να φτάσει την κρίσιμη μάζα μέσω της διασύνδεσης αντί να περιμένει από τεράστιες πόλεις να επιτύχουν το ίδιο αποτέλεσμα λόγω του μεγέθους τους. Η εδαφική συνοχή μάς ρωτά πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε στο έπακρο αυτή τη μοναδική και ποικιλόμορφη οικιστική δομή, αφού οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν πρέπει να βρίσκονται σε μειονεκτική θέση όσον αφορά τις ευκαιρίες απασχόλησης, τις συνθήκες στέγασης, την πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες κ.ο.κ. απλά και μόνο λόγω της περιφέρειας στην οποία ζουν. σελ. 4 inforegio panorama Αριθ. 28

5 Διασύνδεση Τα προηγμένα συστήματα διαχείρισης κυκλοφορίας μας φέρνουν κοντά τον έναν στον άλλο και η καλύτερη χρήση της τεχνολογίας προωθεί τη διάδοση ιδεών. Όσο ισορροπημένη κι αν είναι η μελλοντική αστικοποίηση, τα μεμονωμένα αστικά κέντρα και οι κάτοικοί τους πρέπει να συνδέονται. Η πρώτη σκέψη είναι η σύνδεση μέσω των μεταφορών. Ωστόσο, διασύνδεση σημαίνει, επίσης, καλή ευρυζωνική πρόσβαση στο Διαδίκτυο, σύνδεση με αξιόπιστες πηγές εφοδιασμού με ενέργεια, συνδέσμους μεταξύ ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων, καθώς και την εξασφάλιση ότι καλύπτονται οι ανάγκες των μειονεκτουσών ομάδων. Στα νέα κράτη μέλη οι καλές οδικές συνδέσεις είναι λιγοστές και η κατάσταση των σιδηρόδρομων ανομοιογενής. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υφίστανται γραμμές υψηλής ταχύτητας και οι υπάρχουσες γραμμές χρειάζονται συντήρηση. Πρέπει να τοποθετηθούν προηγμένα συστήματα διαχείρισης κυκλοφορίας. Επιπλέον, δεν επιτυγχάνεται μείωση των εκπομπών CO 2 με την αποστολή φορτίων μέσω υδάτινων οδών, αφού οι μεταφορές μέσω θαλάσσης και πλωτών αρτηριών δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς. Η πρόσβαση σε υπηρεσίες γενικού ενδιαφέροντος, όπως η υγειονομική περίθαλψη ή η παιδεία, αποτελεί συχνά πρόβλημα στις αγροτικές περιοχές. Σε απομακρυσμένες περιφέρειες το 40% του πληθυσμού κατά μέσο όρο ζει σε απόσταση μεγαλύτερη της μισής ώρας με το αυτοκίνητο από το πλησιέστερο νοσοκομείο και το 43% σε απόσταση μεγαλύτερη της μίας ώρας από ένα πανεπιστήμιο. Οι δυνατότητες των ΤΠΕ για τηλεϊατρική και εκπαίδευση εξ αποστάσεως δεν αξιοποιούνται. Οι μητροπολιτικές περιοχές που ξεπερνούν τοπικά και περιφερειακά σύνορα, καθώς και οι συνοριακές περιφέρειες, στο εσωτερικό της ΕΕ-15 επωφελούνται εδώ και χρόνια από το θετικό αντίκτυπο της πολιτικής συνοχής, όπως τη βελτιωμένη προσβασιμότητα, την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της διασυνοριακής υγειονομικής περίθαλψης, γεγονός μεγάλης σημασίας αφού δεν υπάρχουν ξεκάθαροι κανόνες σχετικά με το θέμα της πρόσβασης. Προς συζήτηση Χρειάζεται να αναπτυχθούν συνεκτικές πολιτικές για τις υποδομές και την οικονομική συνεργασία στα νέα κράτη μέλη και στις παραμεθόριες περιοχές του παλιού Σιδηρού Παραπετάσματος. Απαιτείται επίσης δουλειά ώστε να βελτιωθεί η χρήση των θαλάσσιων χώρων και η διέλευση των χερσαίων και θαλάσσιων συνόρων. Προς συζήτηση Χρειάζεται πιο ισορροπημένη και βιώσιμη ανάπτυξη που να ενισχύει την ανταγωνιστικότητα σεβόμενη ταυτόχρονα τους φυσικούς πόρους, όπως την ανοιχτή ύπαιθρο. Αυτή η ανάπτυξη πρέπει επίσης να εξασφαλίζει την κοινωνική συνοχή. Κάτι τέτοιο συνεπάγεται την αποφυγή υπερβολικών συγκεντρώσεων ανάπτυξης, βοηθώντας ταυτόχρονα τους πάντες να καρπωθούν τα οφέλη από τη ζωή στις πόλεις, όπως για παράδειγμα την πρόσβαση σε νοσοκομεία και σχολεία. Η ΕΕ περιβάλλεται από περιφέρειες στα νότια και στα ανατολικά των οποίων το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕγχΠ) εξακολουθεί να είναι χαμηλότερο απ ό,τι στις εξωτερικές συνοριακές περιφέρειες της Ένωσης, οι οποίες έχουν το χαμηλότερο ΑΕγχΠ στην ΕΕ. Ο πληθυσμός ορισμένων από αυτές τις χώρες εκτός ΕΕ αυξάνεται, πράγμα που δημιουργεί μεγάλες πιέσεις για μετανάστευση. Συνεργασία Τα ζητήματα που απαιτούν στενότερη συνεργασία μπορεί να είναι λεπτά. Προβλήματα που φαινομενικά προκύπτουν σε μια περιφέρεια και την επηρεάζουν μπορεί στην πραγματικότητα να πηγάζουν από κάπου αλλού. Το πρόβλημα του μολυσμένου εδάφους μοιάζει να είναι τοπικής φύσης. Όμως οι ρυπογόνες ουσίες που θάβονται σε μια χώρα μπορεί να προκαλέσουν διήθηση και να επηρεάσουν μια άλλη ο υδροφόρος ορίζοντας κάτω από την επιφάνεια του εδάφους ίσως υποβαθμιστεί και μπορεί μια χώρα να την πληρώσει εξαιτίας της ανεύθυνης συμπεριφοράς μιας άλλης. Η κλιματική αλλαγή, οι επακόλουθες πλημμύρες, πυρκαγιές και ξηρασίες αποτελούν πιο προφανείς προκλήσεις που θα απαιτήσουν όλο και πιο αποτελεσματική διασυνοριακή συνεργασία. Ενώ οι περιβαλλοντικές ανησυχίες κλονίζουν τις πεποιθήσεις μας σχετικά με τα σύνορα, τα όρια και τις ανεξάρτητες περιοχές, η φύση των σύγχρονων ροών εργασίας απαιτεί επίσης στενότερες εταιρικές σχέσεις μεταξύ περιοχών που παλιότερα ίσως θεωρούσαν ότι αποτελούν ξεχωριστές οντότητες. Η οικονομική ανάπτυξη, οι δημόσιες συγκοινωνίες, η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη, την ανώτερη παιδεία και τις εγκαταστάσεις κατάρτισης ξεπερνούν τα περιφερειακά σύνορα. Η προστιθέμενη αξία της συνεργασίας αναγνωρίζεται ευρέως. Έπειτα από 14 χρόνια προγραμμάτων που έχουν ως στόχο αυτό το ζήτημα, η Επιτροπή ελπίζει ότι με την Πράσινη Βίβλο θα φανούν τα πλεονεκτήματα από την περαιτέρω εμβάθυνση της εδαφικής συνεργασίας. Αυτό φαίνεται ήδη στην εκκολαπτόμενη στρατηγική της ΕΕ για την περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας, με την οποία θα δοκιμαστεί η αναθεώρηση της φύσης της εδαφικής συνεργασίας ώστε να δίνει έμφαση σε πιο συνεκτικές στρατηγικές, κοινούς στόχους για όλη την κοινότητα και δυνατά εργαλεία εφαρμογής. Όμως τα ιδανικά πρέπει να δοκιμαστούν στην πράξη και να βρεθούν τρόποι για την επίτευξη των στόχων. Ο Ευρωπαϊκός Όμιλος Εδαφικής Συνεργασίας (ΕΟΕΣ) παρέχει σε διαφορετικές κυβερνήσεις ένα νομικό πλαίσιο συνεργασίας, αλλά μπορούν και πρέπει να γίνουν περισσότερα. inforegio panorama Αριθ. 28 σελ. 5

6 Προς συζήτηση Πρέπει να προωθηθεί μια πιο απλή, πιο αποτελεσματική και προσαρμόσιμη εργαλειοθήκη προκειμένου να διευκολυνθεί η συνεργασία μεταξύ διαφορετικών διοικητικών και θεσμικών παραδόσεων ο ΕΟΕΣ αποτελεί ένα καλό πρώτο βήμα. Προς συζήτηση Απαιτούνται ειδικά μέτρα πολιτικής για τις περιοχές με συγκεκριμένα γεωγραφικά χαρακτηριστικά; Γεωγραφία φίλος ή εχθρός; Οι ορεινές και οι νησιωτικές περιφέρειες παρουσιάζουν οικονομικά χαρακτηριστικά τόσο μοναδικά όσο και η τοπογραφία τους. Ενώ ο τουρισμός τις έχει ευνοήσει σε πολλές περιπτώσεις, τονώνοντας την τοπική οικονομία και παρέχοντας τα μέσα και τα κίνητρα για συνδέσεις μεταφορών και καλές βασικές υπηρεσίες, τις έχει επίσης καταστήσει ευάλωτες. Η εξάρτηση από έναν μόνο τομέα βάζει τις οικονομίες αυτές σε κίνδυνο, ο οποίος αυξάνεται από τις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής. Τα νησιά έχουν να αντιμετωπίσουν την άνοδο των επιπέδων της θάλασσας και τη διάβρωση των ακτών, και τα βουνά την υποχώρηση των παγετώνων και τη μείωση των χιονοπτώσεων. Η προσβασιμότητα αποτελεί ένα άλλο σωρευτικό εμπόδιο στην ανάπτυξη. Τα νησιά βρίσκονται συχνά στην περιφέρεια και τα βουνά λειτουργούν σε πολλές περιπτώσεις ως φυσικά όρια μεταξύ των κρατών μελών, ενισχύοντας τις συνοριακές επιπτώσεις. Συνεπώς, η διεθνής συνεργασία σε αυτές τις περιφέρειες έχει ουσιώδη σημασία όχι μόνο για τις ορεινές περιοχές αυτές καθαυτές, αλλά και για τις πεδινές περιοχές που τις περιβάλλουν. Γιατί δημοσιεύθηκε τώρα η Πράσινη Βίβλος; Η συζήτηση για την εδαφική ανάπτυξη ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1990 με τη δημοσίευση δύο εκθέσεων, των Ευρώπη 2000 και Ευρώπη Όμως μόλις το 1995, στη διάρκεια μιας συνόδου της Συνέλευσης των Περιφερειών της Ευρώπης στην Αμβέρσα, εμφανίστηκε για πρώτη φορά η έννοια της εδαφικής συνοχής. Δύο χρόνια αργότερα η έννοια αυτή εισήχθη στη συνθήκη του Άμστερνταμ (άρθρο 7Δ) και το 1999 τα κράτη μέλη ενέκριναν το Πρόγραμμα Χωροταξικής Ανάπτυξης της Ευρώπης (ΠΧΑΕ). Συχνές συναντήσεις ανάμεσα στους αρμόδιους υπουργούς για τον χωροταξικό σχεδιασμό και την περιφερειακή ανάπτυξη, από διάφορες κυβερνήσεις, οδήγησαν στην έγκριση της Εδαφικής Ατζέντας που όρισε τρεις προτεραιότητες για τη συνοχή: εστίαση των εθνικών και περιφερειακών πολιτικών εδαφικής ανάπτυξης στην αξιοποίηση των εδαφικών προτερημάτων ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των περιφερειών και ολοκλήρωσή τους με την προώθηση της συνεργασίας και των ανταλλαγών και Στοιχεία της μορφολογίας του εδάφους, όπως οι οροσειρές, κλονίζουν τις πεποιθήσεις μας σχετικά με τα σύνορα. σελ. 6 inforegio panorama Αριθ. 28

7 Η άποψη ότι χρειαζόμαστε ένα εδαφικό αντίβαρο στις μεγάλες, τομεακές πολιτικές που εφαρμόζονται σε ολόκληρη την ΕΕ κερδίζει συνεχώς έδαφος, όπως και η συνειδητοποίηση ότι η πολιτική πρέπει να προσαρμόζεται σε τοπικό επίπεδο για να λειτουργήσει σωστά. Αυτό αρχίζει να εφαρμόζεται σιγά σιγά, δεδομένου ότι ορισμένα περιφερειακά προγράμματα προωθούν το συνολικό προϋπολογισμό απευθείας στις σχετικές πόλεις, δίνοντάς τους την ευκαιρία να επηρεάσουν το σχεδιασμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων. Δίνεται έμφαση στη χάραξη πολιτικής με επίκεντρο τον τόπο, με τη λέξη «έδαφος» να θυμίζει στις αρχές ότι προτού χαράξουν μια πολιτική οφείλουν να γνωρίζουν τις λεπτομέρειες μιας περιοχής. Πρέπει να αλλάξει ο σχεδιασμός των τομεακών πολιτικών. Η ανάπτυξή τους πρέπει να λαμβάνει υπόψη, σε όλα τα επίπεδα, τον αντίκτυπο που θα έχουν οι πολιτικές στις περιφέρειες αυτές καθαυτές. Γεωργία, καινοτομία, βιώσιμη ανάπτυξη κάθε κατηγορία έχει τις ιδιατερότητές της. Η Πράσινη Βίβλος συντονίζει την προσέγγιση, υποστηρίζοντας ότι η έμμεση προσοχή που δίνεται στην εδαφική συνοχή πρέπει να γίνει ρητή. Η περιφερειακή πολιτική οφείλει, όπως φανερώνει ο ορισμός της, να εφαρμόζεται σε διαφορετικά είδη περιοχών ή για να χρησιμοποιήσουμε έναν άλλο όρο περιφερειών. Η εστίαση στο υποεθνικό επίπεδο πρέπει να ενθαρρυνθεί με την έμφαση σε πολιτικές με «επίκεντρο τον τόπο» οι οποίες ενοποιούνται με πολιτικές σε τομείς όπως η βιώσιμη ανάπτυξη και η πρόσβαση σε υπηρεσίες. Προτείνοντας μια πιο ευέλικτη γεωγραφία, η Βίβλος δεν αμφισβητεί την εθνική και περιφερειακή αρμοδιότητα στον τομέα του χωροταξικού σχεδιασμού και της χρήσης του εδάφους. Όπως εξηγεί η Danuta Hübner, επίτροπος Περιφερειακής Πολιτικής, «Πρέπει να εξερευνήσουμε νέες μορφές διακυβέρνησης προκειμένου να ενισχύσουμε περαιτέρω το δύσκολο αλλά απαραίτητο συνδυασμό ευρωπαϊκής καθοδήγησης υψηλού επιπέδου και προσαρμογής από κάτω προς τα πάνω στις τοπικές ανάγκες και προτιμήσεις». Πολιτική συνοχής μετατροπή των εδαφικών προκλήσεων σε προτερήματα. βελτίωση της συνεκτικότητας των κοινοτικών πολιτικών με εδαφικό αντίκτυπο. Η έμφαση στην εδαφική συνοχή σε διακυβερνητικό επίπεδο έδειξε ότι η συζήτηση είχε προχωρήσει αρκετά ώστε να στοχεύσει προς ένα κοινό όραμα όσον αφορά το πώς «δένει» η συνοχή με τις κοινοτικές πολιτικές ύστερα από ένα έτος διαμόρφωσης δημοσιεύθηκε η Πράσινη Βίβλος ώστε να εδραιωθούν οι απόψεις και να διαμορφωθεί. Περαιτέρω εμβάθυνση της εδαφικής συνοχής Μέχρι σήμερα, ο παραδοσιακός ακρογωνιαίος λίθος της χρηματοδότησης για τη συνοχή και η μονάδα ανάλυσης στην οποία βασιζόταν η πολιτική ήταν οι μεσαίου μεγέθους λεγόμενες διοικητικές περιφέρειες NUTS-2 των κρατών μελών, οι οποίες σύμφωνα με την Eurostat μοιράζονταν ένα κοινό σύνολο παραμέτρων. Η εδαφική συνεργασία ζητά μια πιο ευέλικτη προσέγγιση της γεωγραφίας, που λαμβάνει υπόψη τόσο μικρότερες όσο και μεγαλύτερες περιοχές, όπως τη λεκάνη του Δούναβη και την περιοχή του Εύξεινου Πόντου. Όμως η ανάλυση δεν σταματά εδώ η νέα προσέγγιση της γεωγραφίας συνυπολογίζει επίπεδα συνεργασίας και δίκτυα ως γεωγραφικά χαρακτηριστικά, προσδίδοντας άλλη μια διάσταση στον τρόπο πρόσληψης της διάρθρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ποικιλομορφία ως προτέρημα, όχι ως εμπόδιο Η αλλαγή προοπτικής συνοδεύεται από μια αλλαγή φιλοσοφίας. Η συνεργασία δεν σημαίνει μόνο προσπάθεια να ξεπεραστούν τα εθνικά σύνορα, αλλά αποτελεί επίσης ένα κρίσιμης σημασίας βήμα προς την ισχύ. Τα απλά στερεότυπα όπως «πόλη ίσον παραγωγικότητα ύπαιθρος ίσον μειονέκτημα» πρέπει να εξαλειφθούν, μαζί με την άποψη ότι ορισμένα είδη τοπογραφίας είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα με το χαμηλό ΑΕγχΠ. Κάποιες πόλεις πασχίζουν, κάποιες αγροτικές περιοχές ανθούν και η εδαφική συνεργασία πρέπει να επικεντρωθεί στη συνάντηση των δύο, ώστε να παρασχεθεί στις περιφέρειες η δυνατότητα να βελτιώσουν τη ζωή των κατοίκων τους συνολικά. Πόροι πρέπει να διοχετευθούν στην ταχεία έναρξη συνεργιών που είναι αυτοτροφοδοτούμενες και προσφέρουν οφέλη για την περιφέρεια μετά το τέλος του σχεδίου ή του προγράμματος. Η έμφαση πρέπει να μετατοπιστεί από τη διατήρηση στη διασπορά του δυναμικού ανάπτυξης συνεργασία με σκοπό τον ανταγωνισμό. Η Επιτροπή επιθυμεί να ακούσει τις απόψεις σας στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας συζήτησης που θα λήξει στα τέλη Φεβρουαρίου Μπορείτε να επισκεφθείτε το δικτυακό τόπο της Πράσινης Βίβλου: index_el.htm inforegio panorama Αριθ. 28 σελ. 7

8 Η Πράσινη Βίβλος από διάφορες σκοπιές Οι συνεντεύξεις που ακολουθούν φανερώνουν πώς γίνεται αντιληπτή η Πράσινη Βίβλος από διάφορα άτομα που σχετίζονται με την περιφερειακή πολιτική. Οι προτεραιότητες και οι απόψεις τους είναι συνυφασμένες με τη θέση που κατέχουν και προκειμένου να υπογραμμιστεί η διαφορά των αντιλήψεών τους, κάθε συνεντευξιαζόμενος κλήθηκε να απαντήσει στις ίδιες δύο βασικές ερωτήσεις. Η τρίτη ερώτηση είναι διαφορετική και μας δίνει μια εικόνα για τα κυριότερα θέματα που τους απασχολούν, τα οποία διαφέρουν ανάλογα με το ρόλο τους. Danuta Hübner, Ευρωπαία επίτροπος Περιφερειακής Πολιτικής 1. Τι αλλαγές προβλέπετε ότι θα φέρει σε πρακτικό επίπεδο η πρόσφατη Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή; Η Πράσινη Βίβλος μάς ζητά να εξετάσουμε τον πρακτικό αντίκτυπο που έχουν διάφορες πολιτικές, όπως αυτές για τις μεταφορές ή τη γεωργία. Ρωτά πώς μπορεί να επιτευχθεί η αρμονική ανάπτυξη διαφορετικών εδαφών μέσω διαφορετικών δημόσιων πολιτικών, και ιδιαίτερα της ευρωπαϊκής πολιτικής συνοχής. περιοχές, από διασυνοριακές περιφέρειες μέχρι διεθνικές θαλάσσιες ή ποτάμιες λεκάνες. Χρειάζεται πρόοδος στο συντονισμό των τομεακών και περιφερειακών πολιτικών, ακόμα κι αν οι διάφορες πολιτικές παραμένουν αυτόνομες. Υπάρχει επίσης ανάγκη για περαιτέρω εταιρικές σχέσεις ώστε να ενισχυθεί ο δύσκολος αλλά απαραίτητος συνδυασμός της ευρωπαϊκής καθοδήγησης υψηλού επιπέδου και του ορισμού από κάτω προς την κορυφή των τοπικών αναγκών και προτιμήσεων. Για τη βελτίωση της διαδικασίας λήψης αποφάσεων απαιτείται βαθύτερη γνώση των εδαφών μας, συμπεριλαμβανομένων του δυναμισμού, του αντίκτυπου, των σεναρίων σε τοπικό επίπεδο κ.ο.κ. Τα δεδομένα και οι δείκτες, καθώς και οι μέθοδοι, πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να ανιχνεύουν την πολύπλοκη φύση του πρακτικού αντίκτυπου των πολιτικών. Στον τομέα αυτόν βρίσκονται σε εξέλιξη σημαντικές προσπάθειες, για παράδειγμα στα πλαίσια του προγράμματος ESPON. Η πολιτική πρέπει να ενοποιηθεί σε όλα τα επίπεδα, καλύπτοντας τις ανάγκες των ανθρώπων που ζουν σε κατάλληλα ορισμένα εδάφη. Σκοπός της πολιτικής συνοχής είναι να εξασφαλίσει ότι οι άνθρωποι εκμεταλλεύονται στο έπακρο τα εγγενή χαρακτηριστικά των περιοχών στις οποίες ζουν και η Πράσινη Βίβλος εγκαινιάζει τη συζήτηση με θέμα το πώς μπορεί να εξασφαλιστεί κάτι τέτοιο. Ακούμε ό,τι έχει να πει το κοινό αυτή την περίοδο διαβούλευσης και δίνουμε βάση στα σχόλιά τους, αλλά, κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν συγκεκριμένες πλευρές που πρέπει να μελετήσουμε. Πρέπει να αναθεωρήσουμε τον τρόπο ορισμού του «εδάφους» και τον τρόπο χάραξης πολιτικής. Ολοένα και περισσότερο οι άνθρωποι παύουν να περιορίζονται από τα καθιερωμένα διοικητικά όρια εργάζονται μακριά από τον τόπο κατοικίας τους και καλύπτουν μεγαλύτερες αποστάσεις για αγορές ή διασκέδαση, έτσι αλλάζει και ο τρόπος με τον οποίο ζουν σε κάθε περιοχή. Ταυτόχρονα, νέες προκλήσεις όπως η παγκοσμιοποίηση, η κλιματική αλλαγή και η μετανάστευση απαιτούν κοινή ευρωπαϊκή δράση με τη συμμετοχή όλων των επιπέδων χάραξης πολιτικής. Πρέπει να διαθέτουμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στη χάραξη πολιτικής σε όλα τα επίπεδα οι δημόσιες πολιτικές οφείλουν να καλύπτουν τις ανάγκες του απλού κόσμου σε εδάφη που έχουν οριστεί σωστά. Τα εδάφη αυτά μπορεί να ποικίλλουν από τοπικές κοινότητες μέχρι μητροπολιτικές 2. Η συνεργασία δείχνει ν αποτελεί βασικό θέμα της Πράσινης Βίβλου. Ποια προβλήματα πιστεύετε ότι πρέπει να λυθούν ώστε να επιτευχθεί πραγματική διαπεριφερειακή και διεθνική περιφερειακή συνεργασία; Στο προοίμιο της συνθήκης της Λισαβόνας σημειώνεται ότι ο πρωταρχικός στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να «δημιουργήσει μια ολοένα στενότερη ένωση μεταξύ των λαών της Ευρώπης» και να «εξασφαλίσει με κοινή δράση την οικονομική και κοινωνική πρόοδο των κρατών τους καταργώντας τους φραγμούς που διαιρούν την Ευρώπη». Για να εξασφαλιστεί αυτό πρέπει να επικεντρωθούμε στη συνεργασία. Όσο σωστά κι αν εφαρμόζουμε την εσωτερική αγορά, οι φραγμοί παραμένουν. Ελπίζω ότι η Πράσινη Βίβλος θα δώσει το έναυσμα για μια εκτενή συζήτηση, προσδιορίζοντας τις προκλήσεις που είναι κοινές για συγκεκριμένους τύπους περιφερειών και οι οποίες θα αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα μέσω της συνεργασίας. Η συνεργασία και η διάδοση εμπειριών μεταξύ των περιφερειών μπορούν να αποτελέσουν βασικό στοιχείο για τη δρομολόγηση μιας δυναμικής διαδικασίας περιφερειακής ανάπτυξης με το βλέμμα στο μέλλον. Η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση μπορεί να οδηγήσει σε ουσιαστικές μορφές συνεργασίας ανάμεσα σε μεγάλες, διεθνικές περιοχές όπως οροσειρές, διασυνοριακούς οικισμούς και κοινές περιφέρειες σε πιο τοπική κλίμακα. Εδώ, ο Ευρωπαϊκός Όμιλος Εδαφικής Συνεργασίας, στον οποίο μπορούν να συμμετάσχουν όλα τα δημόσια επίπεδα, δείχνει ν αποτελεί εμβληματικό εργαλείο της ΕΕ. σελ. 8 inforegio panorama Αριθ. 28

9 3. Μήπως η συζήτηση για την εδαφική συνοχή είναι πρόωρη δεδομένου ότι δεν έχει υπογραφεί ακόμα η συνθήκη της Λισαβόνας που την καθιερώνει; Η συζήτηση δεν είναι πρόωρη. Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι η έννοια της εδαφικής συνοχής δεν είναι καινούργια. Στο πλαίσιο αυτό, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η άτυπη σύνοδος των αρμόδιων υπουργών για την αστική ανάπτυξη και την εδαφική συνοχή στη Λειψία το 2007, καθώς και πολλές ενώσεις που εκπροσωπούν συγκεκριμένους τύπους εδαφών, ζήτησαν από την Επιτροπή να παρουσιάσει ένα έγγραφο με θέμα την εδαφική συνοχή. Η απάντησή μας είναι η Πράσινη Βίβλος. Η εδαφική διάσταση βρισκόταν εξαρχής στον πυρήνα της πολιτικής συνοχής, μέσω των συστημάτων επιλεξιμότητας και κατανομής των πόρων, καθώς και του τρόπου με τον οποίο έχει οργανωθεί ο προγραμματισμός. Όμως, πολλοί πιστεύουν ότι πρέπει να βελτιωθεί ο τρόπος κάλυψης των εδαφικών αναγκών από τις δημόσιες πολιτικές, παρόλο που προς το παρόν δεν υπάρχει συμφωνία για το πώς θα επιτευχθεί αυτό. Εγκαινιάζοντας τη συζήτηση, η Επιτροπή ελπίζει να φτάσει σε έναν κοινό ορισμό της εδαφικής συνοχής και σε κοινές ευρωπαϊκές λύσεις. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψη τη διαδικασία χάραξης πολιτικής. Η συνθήκη της Λισαβόνας θα καταστήσει ορατό και σαφή το στόχο της εδαφικής συνοχής πρώτα όμως πρέπει να επικυρωθεί. Η μελλοντική πολιτική συνοχής θα εμβαθύνει την εδαφική διάσταση της ανάπτυξης, όμως προς το παρόν εργαζόμαστε σκληρά για να στεφθεί με επιτυχία η εφαρμογή των προγραμμάτων Πρέπει να σκεφτόμαστε το μέλλον, αλλά πολλά πράγματα μπορούν να γίνουν στα πλαίσια των συνθηκών και των κανονισμών που ισχύουν ήδη. Michel Delebarre, πρώτος αντιπρόεδρος της Επιτροπής των Περιφερειών από το 2008, δήμαρχος της Δουνκέρκης 1. Τι αλλαγές προβλέπετε ότι θα φέρει σε πρακτικό επίπεδο η πρόσφατη Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή; Το πρώτο πλεονέκτημα είναι η έναρξη της συζήτησης. Η έννοια της εδαφικής συνοχής θα παίξει σημαντικό ρόλο τα επόμενα δέκα χρόνια για την οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τι εννοούμε λοιπόν λέγοντας «εδαφική συνοχή»; Η ανάλυσή μου είναι ότι η κάθε περιοχή πρέπει να έχει ελπίδα για το μέλλον, πρέπει να μπορεί να συγκροτήσει μια πολιτική στα μέτρα της. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλες οι περιοχές είναι όμοιες, θα έχουν τον ίδιο αριθμό ΜΜΕ ή το ίδιο επίπεδο υποδομών. Όλες οι περιφέρειες αντιμετωπίζουν εσωτερικά προβλήματα που συνδέονται με την εδαφική συνοχή και την ανταγωνιστικότητα. Σε ό,τι μας αφορά, είναι αναγκαίο να αφεθούν όλες οι περιφέρειες να παίξουν το ρόλο τους στην «ευρωπαϊκή συναυλία» τόσο παρά την ποικιλομορφία τους όσο και εξαιτίας αυτής. Καμία περιφέρεια δεν πρέπει να εγκαταλειφθεί κατά την ανάπτυξη της ΕΕ. Χρειάζεται να συγκροτήσουμε μια εθελοντική πολιτική συνοχής ώστε να φτάσουμε στην εδαφική συνοχή. Δεν πρέπει να είναι μια πολιτική-πανάκεια για κοινοτικές πολιτικές που έμειναν απαράλλακτες ανεξάρτητα από την περιοχή, από δική τους επιλογή, όπως για παράδειγμα η πολιτική έρευνας ή η γεωργική πολιτική. Δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί η πολιτική συνοχής ή η εδαφική συνοχή πανάκεια για όλες τις υπόλοιπες πολιτικές. Έτσι είναι σημαντικό να σκεφθούμε το μέλλον της ΕΕ. 2. Η συνεργασία δείχνει ν αποτελεί βασικό θέμα της Πράσινης Βίβλου. Ποια προβλήματα πιστεύετε ότι πρέπει να λυθούν ώστε να επιτευχθεί η πραγματική διαπεριφερειακή και διεθνική περιφερειακή συνεργασία; Όλοι θέλουν να δουν τις σωστές πρακτικές να εφαρμόζονται, αλλά αυτό δεν είναι δυνατόν χωρίς κάποια χρηματοδότηση και νομοθετικές ρυθμίσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρέπει να δηλώσουμε ξεκάθαρα ότι για τους εκλεγμένους αντιπροσώπους, όσους εργάζονται στα θεσμικά όργανα και όσους σχετίζονται με τις οικονομικές και κοινωνικές πλευρές των περιοχών, είναι αδιανόητο να επανεξεταστεί ο παρών στόχος της συνεργασίας μετά το Ναι στις βελτιώσεις. Ναι στις μεταρρυθμίσεις. Όμως η ανταλλαγή ορθών πρακτικών δεν μπορεί να γίνει δωρεάν και δεν πρέπει να τεθούν περιορισμοί στην εδαφική συνεργασία. 3. Τι ρόλο πρέπει να παίξουν οι δημόσιες υπηρεσίες στην εδαφική συνοχή; Η συνθήκη της Λισαβόνας συνδέει ρητά την έννοια των δημόσιων υπηρεσιών με την εδαφική συνοχή, γεγονός που αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο για την επίτευξη της εδαφικής συνοχής. Ας δούμε για παράδειγμα την οδηγία για τις ταχυδρομικές υπηρεσίες. Είμαι σίγουρος ότι αν είχαμε προηγουμένως υποβάλει το κείμενο προς εξέταση, σε ό,τι αφορά τις ανάγκες της πολιτικής εδαφικής συνοχής, δεν θα ήμασταν σε θέση να χρησιμοποιήσουμε το ίδιο κείμενο επειδή δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες της εδαφικής συνοχής. Οι δημόσιες υπηρεσίες είναι μια διάσταση που πρέπει να ληφθεί υπόψη στην έννοια της εδαφικής συνοχής. Έτσι ίσως παρακινηθεί η Ευρώπη να αναθεωρήσει μερικά πράγματα σε σχέση με τις δημόσιες υπηρεσίες. Θα ήθελα η Πράσινη Βίβλος να είχε δώσει περισσότερη έμφαση στο σημείο αυτό. Κανένας δεν αμφισβητεί την προστιθέμενη αξία που αποκτά η Ευρώπη μέσω της εδαφικής συνεργασίας, η οποία πρέπει να ενισχυθεί ως βασικό εργαλείο της εδαφικής συνοχής. Όταν εξετάζουμε τα σύνορα σε πρακτικό επίπεδο συναντάμε περιφέρειες οι οποίες, χωρίς αμφιβολία, παρέχουν τις μεγαλύτερες ευκαιρίες για τη μελλοντική οικοδόμηση της Ευρώπης. Εδώ επηρεάζουμε πραγματικά την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Υπάρχουν εμπόδια στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης και των μεταφορών, αλλά πιστεύω ότι θα καταφέρουμε να τα ξεπεράσουμε όλα. Η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να θεωρεί αυτή τη διαδικασία ως εργαστήριο για την οικοδόμηση μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης με καθημερινή παρουσία. Πιστεύω ότι αυτό είναι πολύ σημαντικό. Η ευρωπαϊκή συναυλία: η ποικιλομορφία κάθε περιφέρειας αποτελεί ένα από τα δυνατά σημεία της Ευρώπης συνολικά. inforegio panorama Αριθ. 28 σελ. 9

10 Andreas Faludi, Καθηγητής Συστημάτων Χωροταξικής Πολιτικής στην Ευρώπη στο Ερευνητικό Ινστιτούτο OTB για Στεγαστικές και Αστικές Μελέτες και Μελέτες Κινητικότητας, Πανεπιστήμιο του Delft Επίτιμο μέλος του Βασιλικού Ινστιτούτου Πολεοδομίας (RTPI, Ηνωμένο Βασίλειο) και της Ένωσης Ευρωπαϊκών Σχολών Σχεδιασμού (AESOP) 1. Τι αλλαγές προβλέπετε ότι θα φέρει σε πρακτικό επίπεδο η πρόσφατη Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή; Δεδομένου ότι αποτελεί έγγραφο συζήτησης, αυτή καθαυτή η Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή δεν προσποιείται ότι «αλλάζει τα πράγματα σε πρακτικό επίπεδο», όμως κάλλιστα μπορεί κανείς να αναρωτηθεί για τις πιθανές συνέπειες της συζήτησης που θα εγκαινιάσει. Στα πλαίσια αυτά, θεωρώ ότι θα δοθεί περισσότερη προσοχή στον τόπο κατοικίας των ανθρώπων, στον τόπο όπου έχουν την έδρα τους οι επιχειρήσεις, στο σημείο όπου βρίσκονται οι τοπικές κοινότητες ή περιφέρειες σε σύγκριση με τους εταίρους τους, τους ανταγωνιστές τους, τις αγορές τους κ.λπ. Με άλλα λόγια, όπως σωστά ισχυρίζονται οι κοινοτικές στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές, «η γεωγραφία έχει σημασία» και ελπίζω ότι, ως αποτέλεσμα της Πράσινης Βίβλου, οι δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς θα ενώσουν τις δυνάμεις τους για να κατανοήσουν καλύτερα τη γεωγραφία και να λάβουν υπόψη τους τις γεωγραφικές τους θέσεις. Στη βάση αυτή, μπορεί επίσης να κατανοήσουν καλύτερα οι μεν τους δε, καθώς και να βελτιώσουν τις χωριστές και κοινές πολιτικές τους. 2. Η συνεργασία δείχνει ν αποτελεί βασικό θέμα της Πράσινης Βίβλου. Ποια προβλήματα πιστεύετε ότι πρέπει να λυθούν ώστε να επιτευχθεί η πραγματική διαπεριφερειακή και διεθνική περιφερειακή συνεργασία; Προς το παρόν, η διατύπωση εδαφικών ανησυχιών και εδαφικών στρατηγικών διαμορφώνεται σε σημαντικό βαθμό από μια θεσμική ιεραρχία που εξελίχθηκε στο πέρασμα αιώνων, με τις κοινότητες στη βάση της πυραμίδας, το εθνικό κράτος στην κορυφή και ανάμεσα ένα ή περισσότερα στρώματα. Αυτό το μοντέλο είναι τόσο εδραιωμένο που σχεδόν δεν μπορούμε να αντιληφθούμε διαφορετικά τους εαυτούς μας και τους θεσμούς μας ή την οργάνωση της δημοκρατικής νομιμότητας. Ταυτόχρονα, η πραγματικότητα αλλάζει ταχύτατα, με πολλές σχέσεις να ξεπερνούν τα καθιερωμένα και ισχυρά σύνορα που σχεδιάστηκαν για να επιβάλουν την τάξη σε αυτό το σύστημα. Έχει γίνει μεγάλη πρόοδος στη διευκόλυνση των ανταλλαγών, αλλά το υπάρχον μοντέλο παραμένει πολύ ισχυρό. Έτσι ο κάθε φορέας είναι υπόλογος στην «κοινότητά του», στην «περιφέρειά του», στο «κράτος του», στους «ψηφοφόρους του» και το ίδιο ισχύει για την πολιτική του νομιμότητα, πράγμα που ίσως αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για τη διαπεριφερειακή και διεθνική συνεργασία. 3. Γιατί είναι τόσο δύσκολο να οριστεί η εδαφική συνοχή το πρώτο ερώτημα που θέτει προς συζήτηση η Πράσινη Βίβλος και ένα θέμα που ανακύπτει συχνά στις συζητήσεις; Όπως συμβαίνει με την οικονομική και κοινωνική συνοχή, που δεν επιδέχονται απλούς ορισμούς, η εδαφική συνοχή αποτελεί γενική έννοια. Ο Michel Barnier, που ως επίτροπος Περιφερειακής Πολιτικής την περίοδο ήταν υπεύθυνος για την εισαγωγή της εδαφικής συνοχής στη συζήτηση, προσδιόρισε διάφορα χαρακτηριστικά της: ανησυχίες περί ισότητας (δηλαδή ο τόπος κατοικίας των ανθρώπων δεν πρέπει να καθορίζει τις ευκαιρίες που θα τους δοθούν ούτε την ποιότητα ζωής τους) ανταγωνιστικότητα (οι περιφέρειες και οι κοινότητες παίζουν η καθεμιά με τον τρόπο τους κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης) βιωσιμότητα και καλή διακυβέρνηση. Αυτά αντιπροσωπεύουν διαφορετικές και πιθανόν αντικρουόμενες ανησυχίες που πρέπει να οριστούν με σαφήνεια και ει δυνατόν να εναρμονιστούν, ανάλογα με την περίπτωση. Συνεπώς η εδαφική συνοχή είναι μια πρόσκληση σε χορό, δεν είναι ο ίδιος ο χορός. Lambert van Nistelrooij, μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εισηγητής για την Πράσινη Βίβλο για την εδαφική συνοχή και την 5η έκθεση προόδου για την πολιτική συνοχής 1. Τι αλλαγές προβλέπετε ότι θα φέρει σε πρακτικό επίπεδο η πρόσφατη Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή; Θέλω να δώσω έμφαση στην ανάγκη για «οριζόντιες πολιτικές» με ολοκληρωμένη προσέγγιση, έτσι ώστε να καταστεί πιο αποτελεσματική η διακυβέρνηση των εδαφών. Οι προϋπολογισμοί και οι πολιτικές της ΕΕ σε μια δεδομένη περιοχή αλληλοσυμπληρώνονται. Συνεπώς υποστηρίζω την προσέγγιση της Επιτροπής που βασίζεται «στη διασύνδεση, τη συνεργασία και τη συγκέντρωση». Αυτό οδηγεί στη γενική επισκόπηση του επιπέδου ανάπτυξης και πλούτου σε όλη την Ευρώπη. Αν το επιλέξουν τα κράτη μέλη και οι τοπικές και περιφερειακές αρχές, οι κοινοτικοί πόροι μπορούν να υποστηρίξουν τις «αναπτυξιακές αιχμές». Βλέπουμε νέες οντότητες περιφερειακής ανάπτυξης, για παράδειγμα σε διασυνοριακές και «μετα-περιφέρειες», όπως η περιοχή της Βαλτικής Θάλασσας. Πέρα από αυτές τις εξελίξεις, η εδαφική συνοχή υπογραμμίζει την υποστήριξη για τη βιώσιμη ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα σε όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες. Η μελλοντική κατανομή των ευρωπαϊκών πόρων θα επηρεαστεί από το στόχο μας να επιδιώξουμε μια συμμετρική, πολυπολική και ισορροπημένη Ευρώπη. 2. Η συνεργασία δείχνει ν αποτελεί βασικό θέμα της Πράσινης Βίβλου. Ποια προβλήματα πιστεύετε ότι πρέπει να λυθούν ώστε να επιτευχθεί η πραγματική διαπεριφερειακή και διεθνική περιφερειακή συνεργασία; Πρώτα και κύρια, οι περιφέρειες μαθαίνουν πολλά η μια απ την άλλη και μοιράζονται εμπειρίες σε προγράμματα όπως οι Περιφέρειες για την Οικονομική Αλλαγή, οι Περιφέρειες της Γνώσης και η Πρωτοβουλία για το Πρόγραμμα Ευρωπαϊκής Γειτονίας. Η Ευρώπη έχει ισχυρή παράδοση διαπεριφερειακής και διασυνοριακής συνεργασίας. Οι δημόσιες και οι ιδιωτικές επενδύσεις, ο ανοιχτός συντονισμός ή τα καινοτόμα οικοσυστήματα αποτελούν σύγχρονες έννοιες που πρέπει να υποστηριχθούν ενεργά. Οι περιφέρειες και οι πόλεις είναι η εδαφική πλατφόρμα όπου συνδέονται και αποκτούν προστιθέμενη αξία οι πολιτικές. Την περίοδο , ο στόχος τρία (Συνεργασία) περιορίστηκε στον οικονομικό τομέα. Προτείνω να ενισχυθεί αυτός ο στόχος. Η ισχύς της διαπεριφερειακής και διασυνοριακής συνεργασίας είναι πελώρια και πρέπει να καταστεί πιο εμφανής. σελ. 10 inforegio panorama Αριθ. 28

11 3. Πώς μπορεί να συνεισφέρει το Κοινοβούλιο στην προώθηση της πολιτικής συζήτησης για την εδαφική συνοχή μετά την πρόσφατη έκδοση της Πράσινης Βίβλου; Σε αυτό το στάδιο της συζήτησης για την εδαφική συνοχή, το Κοινοβούλιο θα προωθήσει νέες και ενδιαφέρουσες ιδέες για να τροφοδοτήσει το διάλογο με θέμα το μέλλον της πολιτικής συνοχής. Η «εδαφική συνοχή» πρέπει να γίνεται αντιληπτή από τα ενδιαφερόμενα μέρη ως μια οριζόντια έννοια που έχει ως στόχο να προσδιορίσει τον τοπικό αντίκτυπο της πολιτικής συνοχής και των τομεακών πολιτικών σε μια δεδομένη περιοχή. Συνεπώς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να απαιτήσει τη δημοσίευση μιας Λευκής Βίβλου για την εδαφική συνοχή, μετά το τέλος της διαδικασίας διαβούλευσης της Επιτροπής. Μόνο έτσι θα προλειανθεί το έδαφος για τη μετατροπή της «εδαφικής συνοχής» σε συγκεκριμένες διατάξεις, οι οποίες θα πρέπει να αποτελέσουν τμήμα της επόμενης νομοθετικής δέσμης για τα Διαρθρωτικά Ταμεία για την περίοδο προγραμματισμού μετά το Πιστεύω ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα διαφυλάξει την εδαφική διάσταση των πολιτικών μας με μεγαλύτερη πυγμή απ ό,τι στο παρελθόν. Αυτή θα είναι μια προσέγγιση που θα αφορά ολόκληρη την Ευρώπη, όχι μόνο τις φτωχότερες περιφέρειες! Οικοσυστήματα καινοτομίας: η ανταγωνιστικότητα ενισχύεται από τη συνεργασία και την ανταλλαγή ορθών πρακτικών. Jesús Bedoya Vega, αναπληρωτής γενικός διευθυντής Οικονομίας στο περιφερειακό υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών της Κανταβρίας 1. Τι αλλαγές προβλέπετε ότι θα φέρει σε πρακτικό επίπεδο η πρόσφατη Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή; Η Πράσινη Βίβλος είναι ένα πολύ ενδιαφέρον έγγραφο που δίνει τροφή για σκέψη και ξεκινά τη συζήτηση για έννοιες που συνδέονται με την εδαφική συνοχή. Ωστόσο, πρακτικά η πρόοδος σε αυτή τη συζήτηση υπονομεύεται από την έλλειψη συγκεκριμένων ιδεών και λύσεων σε ό,τι αφορά τις χρηματοοικονομικές πτυχές, οι οποίες είναι θεμελιώδους σημασίας όταν προσπαθούμε να εφαρμόσουμε τις ιδέες που περιέχονται στο έγγραφο. ξεκινήσουν κοινά σχέδια συνεργασίας, ακόμα και σε περιπτώσεις όπου δεν υπήρχε εμπειρία προηγούμενης συνεργασίας. Αυτή είναι η πραγματική επιτυχία της συνεργασίας. 2. Η συνεργασία δείχνει ν αποτελεί βασικό θέμα της Πράσινης Βίβλου. Ποια προβλήματα πιστεύετε ότι πρέπει να λυθούν ώστε να επιτευχθεί η πραγματική διαπεριφερειακή και διεθνική περιφερειακή συνεργασία; Κατ αρχάς είναι απαραίτητο να προσδιορίσουμε και να οριοθετήσουμε τη φύση και τα χαρακτηριστικά κάθε είδους συνεργασίας. Οι προκλήσεις, τα προβλήματα και οι λύσεις που αφορούν τη διασυνοριακή συνεργασία δεν είναι όμοια με αυτά που χαρακτηρίζουν τη διεθνική ή τη διαπεριφερειακή συνεργασία. Εδώ και χρόνια η παράδοση της συνεργασίας έχει ριζώσει σε γειτονικές περιφέρειες, και ως αποτέλεσμα η δέσμευση των φορέων διεθνικής συνεργασίας θα ενισχυθεί μόνο αν ισχυροποιηθούν και εδραιωθούν οι υπάρχοντες τομείς συνεργασίας. 3. Πώς αξιολογείτε τη διεθνική συνεργασία στην περιοχή της νοτιοδυτικής Ευρώπης, όπου η περιφέρειά σας λειτουργεί ως αρχή διαχείρισης; Η αξιολόγησή μου είναι πολύ θετική. Τα τελευταία χρόνια επιτελέστηκε σημαντική πρόοδος, που επέτρεψε σε πάνω από πεντακόσιους οργανισμούς της νοτιοδυτικής Ευρώπης να Υγειονομική περίθαλψη, τομέας που προσφέρεται για διασυνοριακή συνεργασία. inforegio panorama Αριθ. 28 σελ. 11

12 Ευρωπαϊκός Όμιλος Εδαφικής Συνεργασίας (ΕΟΕΣ) προωθώντας τους στόχους της Πράσινης Βίβλου «Η εδαφική συνοχή αφορά την προσαρμογή στην πραγματικότητα και στις προκλήσεις του σήμερα. Είναι ένα ευρωπαϊκό μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης και απασχόλησης», εξήγησε η Danuta Hübner, επίτροπος Περιφερειακής Πολιτικής, εγκαινιάζοντας τη συζήτηση για το μέλλον της πολιτικής συνοχής. Ποιο το κέρδος από τη δημιουργία ενός ΕΟΕΣ; Η προσέγγιση της πολιτικής συνοχής καθίσταται πιο αποκεντρωμένη: τα προγράμματα της περιόδου ελπίζουν να προσελκύσουν δημόσιους οργανισμούς σε υποπεριφερειακό επίπεδο ώστε να ενισχυθεί η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση. Συνεργαζόμενοι μεταξύ τους και σχηματίζοντας μία νομική προσωπικότητα, οι οργανισμοί θα κάνουν πιο αισθητή την παρουσία τους, αποκτώντας μια επιπλέον δυνατότητα να συμμετάσχουν ισότιμα στην εφαρμογή των προγραμμάτων με τις περιφερειακές ή εθνικές κυβερνήσεις. Η Πράσινη Βίβλος για την εδαφική συνοχή μιλά για την αρμονική ανάπτυξη σε ολόκληρη την ΕΕ και την εξασφάλιση ότι οι άνθρωποι μπορούν να εκμεταλλευθούν στο έπακρο τα εγγενή χαρακτηριστικά της περιφέρειας στην οποία ζουν. Υποστηρίζει ότι η ανταγωνιστικότητα εξαρτάται από τη δημιουργία σχέσεων με άλλες περιφέρειες ώστε τα κοινά πλεονεκτήματα να αξιοποιηθούν κατά συντονισμένο και βιώσιμο τρόπο. Ωστόσο, όταν διαφορετικές περιφέρειες ή διαφορετικά κράτη μέλη μοιράζονται αυτά τα κοινά πλεονεκτήματα, η κατάσταση περιπλέκεται. Προκειμένου να διευκολυνθεί η περιφερειακή συνεργασία, η Επιτροπή ίδρυσε τον ΕΟΕΣ, στόχος του οποίου είναι η απλοποίηση της διαχείρισης και του οικονομικού ελέγχου της περιφερειακής συνεργασίας στην Ευρώπη. Τι είναι ο ΕΟΕΣ; ΕΟΕΣ Απλοποίηση της διασυνοριακής συνεργασίας. Η έννοια του ΕΟΕΣ ορίστηκε σε έναν κανονισμό του 2006 ως απάντηση στην πίεση που ασκούσαν οι διασυνοριακές ευρωπεριφέρειες και παρόμοιοι οργανισμοί, οι οποίοι ζητούσαν μια νομική βάση για τη συνεργασία τους. Σε έναν ΕΟΕΣ πρέπει να μετέχουν φορείς από τουλάχιστον δύο κράτη μέλη, ενώ υπάρχει και η δυνατότητα συμμετοχής κρατών εκτός της ΕΕ. Τα εμπλεκόμενα μέρη μπορούν να ανήκουν σε οποιοδήποτε επίπεδο διακυβέρνησης, να είναι περιφερειακές ή τοπικές αρχές, οργανώσεις ή οποιοσδήποτε άλλος δημόσιος φορέας. Η ίδρυση ενός ΕΟΕΣ πρέπει να έχει στόχο ένα από τα ακόλουθα κύρια είδη δραστηριότητας. Μπορεί να ασχολείται με την εφαρμογή των ευρωπαϊκών προγραμμάτων ή σχεδίων περιφερειακής συνεργασίας. Μπορεί να καλύπτει την εφαρμογή άλλων δράσεων περιφερειακής συνεργασίας που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ. Τέλος, μπορεί να πραγματοποιεί άλλες δραστηριότητες που δεν συνδέονται με σχέδια χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ. Από τη φύση τους, τα περίπλοκα ζητήματα που συνοδεύουν την ίδρυση ενός ΕΟΕΣ μπορεί να φανούν αποθαρρυντικά. Όμως, από τη στιγμή που θα ξεκινήσει η διαδικασία, τα εμπόδια στη διασυνοριακή συνεργασία όπως οι διαφορές στα νομικά συστήματα, στις διοικητικές δομές και παραδόσεις εξαλείφονται καθώς ο όμιλος λειτουργεί σύμφωνα με ένα συγκεκριμένο σύνολο κανονισμών. Αυτή η ολοκληρωμένη προσέγγιση παρέχει στους συμμετέχοντες μια νομικά αναγνωρισμένη πλατφόρμα για το συντονισμό διαφορετικών επιπέδων και μορφών διοίκησης, ενσωματώνοντάς τους σε μια δεσμευτική, νομική δομή. Διαθέτουν λοιπόν το μέγεθος, την πολιτική δέσμευση, τους πόρους και, το σημαντικότερο, μπορούν να εκμεταλλευθούν την υπάρχουσα τεχνογνωσία για να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν περιφερειακές στρατηγικές με βάση την αποτελεσματική αξιολόγηση αναγκών. Η δημιουργία ενός ΕΟΕΣ Η διεθνική συνεργασία μεταξύ της Γαλικίας στην Ισπανία και του πορτογαλικού βορρά αποτελεί πραγματικότητα, όπως μαρτυρά το Eixo Atlántico. Το Eixo Atlántico, που αποτελείται από 34 πόλεις στη Γαλικία και στη βόρεια Πορτογαλία, ιδρύθηκε το 1992, αρχικά προκειμένου να συγκεντρωθούν οι αιτήσεις των περιφερειών για χρηματοδότηση στα πλαίσια του INTERREG. Ο στόχος αυτός διευρύνθηκε γρήγορα για να συμπεριλάβει την προαγωγή της πολιτικής συζήτησης με θέμα τις διασυνοριακές στρατηγικές για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Παρόλο που στην πορεία εμφανίστηκαν ορισμένα προβλήματα η απουσία ενός διασυνοριακού νομικού πλαισίου, πριν από τον ΕΟΕΣ, σήμαινε ότι άλλα επίπεδα διοίκησης θεωρούσαν πως ο όμιλος εισέβαλε στο δικό τους τομέα αρμοδιοτήτων ο όμιλος αποδείχθηκε επιτυχημένος. Ύστερα από δεκαπέντε χρόνια λειτουργίας, διαθέτει δικό του προϋπολογισμό, συμμετέχει στην ίδρυση ενός ΕΟΕΣ και εφαρμόζει στρατηγικές όπως η Local Digital Agenda i2020, που ενισχύει τις νέες τεχνολογίες, και η Υπηρεσία Σπουδών, που δίνει τη δυνατότητα διασύνδεσης σε ερευνητές. σελ. 12 inforegio panorama Αριθ. 28

13 Από το συνέδριο για την εδαφική συνοχή, Παρίσι Εδαφική συνοχή πιστεύουμε ότι την επιθυμούμε αλλά δεν είμαστε σίγουροι τι είναι Είναι άραγε η συνεργασία και ο ανταγωνισμός έννοιες που αλληλοαποκλείονται; Πρέπει η χρηματοδότηση για τη συνοχή να έχει ως στόχο την υποστήριξη περιφερειών που υπολείπονται σε ΑΕγχΠ ή αντίθετα να υποστηρίζει πόλους αριστείας; Πόσο χρήσιμο είναι τελικά το ΑΕγχΠ ως δείκτης; Αυτά ήταν μερικά από τα ερωτήματα που τέθηκαν στο συνέδριο για την εδαφική συνοχή και το μέλλον της πολιτικής συνοχής. Η εκδήλωση αυτή, που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι στις 30 και 31 Οκτωβρίου, προσέλκυσε πάνω από χίλιους συμμετέχοντες από διάφορα κράτη μέλη και ομιλητές από το χώρο της χάραξης πολιτικής, την ακαδημαϊκή και επιστημονική κοινότητα. Το Panorama παρακολούθησε το συνέδριο και παρουσιάζει μια ανταπόκριση από το Παρίσι για τα θέματα συζήτησης, τα ταυτόχρονα εργαστήρια και την τελική συζήτηση στρογγυλής τραπέζης. Όπως συμφώνησαν οι ομιλητές, η έννοια της εδαφικής συνοχής δεν γίνεται εύκολα αντιληπτή, πράγμα που καθιστά ακόμα πιο αναγκαία τη συζήτηση. Υπάρχει πιεστική ανάγκη για συναίνεση σχετικά με το νόημα της έννοιας και το πώς μπορεί να λειτουργήσει με απτό, πρακτικό τρόπο, δεδομένης της θέσης που κατέχει ο όρος στη συνθήκη της Λισαβόνας. Παρόλο που δεν έχει επικυρωθεί ακόμα, οι ομιλητές εξέφρασαν ομόφωνα την ελπίδα ότι η συνθήκη θα υπογραφεί, πράγμα που καθιστά απαραίτητο τον καθορισμό του νοήματος και των μακροπρόθεσμων στόχων της έννοιας της εδαφικής συνοχής. Κηρύσσοντας την έναρξη του συνεδρίου, ο Hubert Falco, Γάλλος υφυπουργός Χωροταξικού Σχεδιασμού, υπογράμμισε την ανάγκη για ευρύτερη συζήτηση που θα συμπεριλάβει όσους εμπλέκονται ενεργά και όποιο μέλος του κοινού αισθάνεται ότι έχει κάτι να πει. «Το συνέδριο αυτό φανερώνει τη θέλησή μας να προχωρήσουμε σε διάλογο από το τοπικό μέχρι το ευρωπαϊκό επίπεδο και θα μεταφέρω τη σύνθεση των σημερινών και αυριανών συνεισφορών στη συνάντηση υπουργών της Μασσαλίας στις 25 και 26 Νοεμβρίου», εξήγησε εγκαινιάζοντας την εκδήλωση. Η δημόσια διαβούλευση θα διαρκέσει μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου. Η τελευταία ημέρα ξεκίνησε με τη σύνοψη των συμπερασμάτων από τα διάφορα εργαστήρια και έδωσε στους ομιλητές την ευκαιρία να απαντήσουν στις ερωτήσεις του κοινού. Μια τελική συζήτηση στρογγυλής τραπέζης επικεντρώθηκε ειδικά στο μέλλον της πολιτικής συνοχής. Μεταξύ των ομιλητών ήταν η επίτροπος Περιφερειακών Υποθέσεων Danuta Hübner, ο Pierre Dartout (διυπουργικός εκπρόσωπος για το Χωροταξικό Σχεδιασμό και την Ανταγωνιστικότητα των Περιφερειών, Γαλλία) και ο Mario Pezzini, αναπληρωτής διευθυντής για τη Δημόσια Διακυβέρνηση και την Περιφερειακή Ανάπτυξη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Εγκαινίαση της συζήτησης, «άνοιγμα του κουτιού της Πανδώρας» Ο αντίκτυπος της παγκοσμιοποίησης στις κεφαλαιαγορές, που πλέον αναγνωρίζονται ως ευάλωτες, η κλιματική αλλαγή, οι δημογραφικές τάσεις όλα αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη προσαρμογής στην κατάσταση που επικρατεί σε όλες τις περιφέρειες της ΕΕ. Οι εκπρόσωποι, που συγκεντρώθηκαν στην κύρια αίθουσα του συνεδρίου, συμφώνησαν μάλλον ομόφωνα στην αξιολόγησή τους για ό,τι πρέπει να αποφευχθεί, ό,τι δεν πρέπει να είναι η εδαφική συνοχή. Τα κονδύλια δεν πρέπει να θεωρούνται αποζημίωση που επιδιορθώνει τις ζημιές από κακώς σχεδιασμένες πολιτικές: «Σε κάθε στάδιο της χάραξης τομεακής πολιτικής πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η περιφέρεια, διαφορετικά χάνουμε το χρόνο μας», είπε ο Michel Delebarre, αντιπρόεδρος της Επιτροπής των Περιφερειών. Δήλωσε ότι η επιτροπή πιστεύει ακράδαντα πως η εδαφική συνοχή δεν πρέπει να είναι μια εργαλειοθήκη που επιδιορθώνει τη ζημιά την οποία προκάλεσαν προβλήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή άλλων πολιτικών. Οι ομιλητές είχαν διάφορες απόψεις σχετικά με τη φύση της συνοχής και πώς μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι της, αλλά όλοι συμφώνησαν ότι η συζήτηση, αν και πολύπλοκη, είναι ζωτικής σημασίας και οφείλει να απαντήσει σε ερωτήματα όπως: Εδαφική συνοχή, ναι ή όχι; Για να χρηματοδοτηθεί τι και για ποιον; Ολοκληρωμένες ή τομεακές πολιτικές; Ποιος είναι ο ρόλος της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης; Πώς συνδυάζεται η εδαφική συνοχή με άλλες πολιτικές; Παρομοιάζοντας την εγκαινίαση της συζήτησης με το άνοιγμα του κουτιού της Πανδώρας, ο Jan Olbrycht, μέλος της επιτροπής Περιφερειακής Πολιτικής του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ξεκαθάρισε ότι όσο επίμαχο κι αν είναι αυτό το ζήτημα πρέπει να εκτεθεί δημοσίως και να διευκρινιστεί. «Η συζήτηση συνέβαλε στη συγκρότηση θεσμών και αποτελεί μαθησιακή διαδικασία για τη σωστή διακυβέρνηση στα νεότερα κράτη μέλη», δήλωσε. inforegio panorama Αριθ. 28 σελ. 13

14 Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, πέντε εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε αγροκτήματα θα χαθούν μέχρι το Ωστόσο, από οικονομική άποψη, δεν πρέπει να θεωρείται πάντοτε ότι οι αγροτικές περιοχές βρίσκονται σε παρακμή. Ορισμένα από τα σημεία που συζητήθηκαν: Η ΚΓΠ έχει μια αναμφισβήτητη εδαφική διάσταση, ιδιαίτερα όταν εξετάζει κανείς το καθεστώς μειονεκτικής περιοχής, τα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα, το LEADER και διάφορα είδη παραγωγής που είναι στενά συνδεδεμένα με τη γεωγραφία. Ερωτήματα που τίθενται: Δεδομένης της κατάστασης, μήπως πρέπει να ενισχυθεί η εδαφική διάσταση της ΚΓΠ; Πρέπει η ΚΓΠ να συνεισφέρει στη συνοχή; Πρέπει οι φορείς χάραξης πολιτικής να συμβουλεύονται μελέτες εδαφικού αντίκτυπου; Συνοχή και κοινή γεωργική πολιτική Η μισή Ευρώπη είναι κυρίως αγροτική και φιλοξενεί το 20% περίπου του πληθυσμού. Η Κεντρική και η Ανατολική Ευρώπη χαρακτηρίζονται από ανώτερο ποσοστό αγροτικών περιοχών, οι οποίες ταυτόχρονα έχουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της μετανάστευσης και του εκσυγχρονισμού. Ο τρόπος χρήσης των αγροτικών περιοχών αλλάζει, η λειτουργία τους ποικίλλει μεταξύ των κρατών μελών, συχνά ως αποτέλεσμα της γεωγραφίας ή της εθνικής πολιτικής. Ένα πράγμα είναι αλήθεια για ολόκληρη την ΕΕ: στις αγροτικές περιοχές παρατηρούνται οι μεγαλύτερες ανισότητες στο κατά κεφαλήν ΑΕγχΠ. Οι αγροτικές περιοχές αντιμετωπίζουν πολλαπλές προκλήσεις, ορισμένες απ τις οποίες αφορούν άμεσα την ΚΓΠ και την πολιτική συνοχής. Τα προβλήματα που παρουσιάζονται στα κράτη μέλη πιθανόν οφείλονται κατά ένα μέρος στην ασαφή κατανομή των στόχων και των πεδίων αρμοδιότητας μεταξύ της πολιτικής συνοχής και της πολιτικής αγροτικής ανάπτυξης. Ερωτήματα που τίθενται: Πρέπει να αξιολογηθούν τα μέτρα της πολιτικής συνοχής που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών; Πρέπει να υπάρχει μία μόνο ευρωπαϊκή πολιτική αποκλειστικά αφιερωμένη σε αγροτικά ζητήματα; Πρέπει να αξιολογηθεί εκ νέου η διαχείριση των περιφερειακών Ταμείων; Πώς μπορεί να εξασφαλιστεί η πολυτομεακή και πολυεπίπεδη διακυβέρνηση; Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας και οι τεχνικές δέσμευσης και αποθήκευσης CO 2 θα συμβάλουν στον έλεγχο των εκπομπών αερίων. Είναι φανερό πως τα κράτη μέλη επιθυμούν να ληφθούν υπόψη οι εδαφικοί παράγοντες σε εθνικό επίπεδο στον καθορισμό των στόχων που πρέπει να επιτύχει το καθένα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κλιματική αλλαγή και ο αντίκτυπός της θα διαφέρουν από τη μια περιφέρεια στην άλλη και ότι η ικανότητα ανταπόκρισης των εδαφών θα εξαρτηθεί από τη γεωγραφία τους, καθώς και τις στρατηγικές και ιστορικές επιλογές τους σε ό,τι αφορά το χωροταξικό σχεδιασμό, τις ενεργειακές πολιτικές και την οικονομική ανάπτυξη. Βιώσιμη ανάπτυξη Μια από τις κυριότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη είναι η εδραίωση ενός οικονομικού συστήματος που να συνδυάζει την ανταγωνιστικότητα, τους περιορισμούς στην εκπομπή διοξειδίου του άνθρακα και την ενεργειακή ασφάλεια. Η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας συνεπάγεται μια σημαντική αλλαγή από τη σχετικά περιθωριακή στη μαζική παραγωγή. Η πρόκληση για την πολιτική συνοχής είναι να συμφιλιώσει τους στόχους της στρατηγικής της Λισαβόνας, που δίνει έμφαση στην ανάπτυξη και την απασχόληση, με τους στόχους της στρατηγικής του Γκέτεμποργκ, που εστιάζει στη βιώσιμη ανάπτυξη. Μερικά από τα ερωτήματα που προκύπτουν: Γιατί πρέπει να θεωρηθούν σημαντικές προϋποθέσεις για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής η ποικιλομορφία και οι προοπτικές των εδαφών; Είναι αποφασιστικής σημασίας η παρέμβαση των δημόσιων αρχών σε κοινοτικό, εθνικό και τοπικό επίπεδο στα πλαίσια της καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής; Σε ποιο βαθμό εξαρτάται η επιτυχία των εδαφικών στρατηγικών για τη βιώσιμη ανάπτυξη από την ολοκλήρωση των στρατηγικών της Λισαβόνας και του Γκέτεμποργκ; σελ. 14 inforegio panorama Αριθ. 28