5 Ο Πακέτο Εργασίας: Καταγραφή Σωματομετρικών και Σωματοκινητικών Δεδομένων σε Φυσιολογικούς Υπερήλικες και σε Υπερήλικες με Πτώσεις

Transcript

1 5 Ο Πακέτο Εργασίας: Καταγραφή Σωματομετρικών και Σωματοκινητικών Δεδομένων σε Φυσιολογικούς Υπερήλικες και σε Υπερήλικες με Πτώσεις Εισαγωγή Η λειτουργική ικανότητα αντικατοπτρίζει το εύρος των ικανοτήτων των ηλικιωμένων στην καθημερινή τους ζωή (Spirduso, 1995). Το εύρος των ικανοτήτων στην καθημερινή ζωή των ηλικιωμένων μπορεί να διακριθεί στις βασικές καθημερινές δραστηριότητες αυτοσυντήρησης (όπως ντύσιμο, καθαριότητα σώματος, σήκωμα από την καρέκλα, βάδισμα μιας μικρής απόστασης), στις επικουρικές καθημερινές δραστηριότητες, οι οποίες περιλαμβάνουν πιο σύνθετες καθημερινές δραστηριότητες και είναι αναγκαίες για την ανεξαρτησία του ατόμου (όπως ετοιμασία φαγητού, καθαριότητα σπιτιού και ρούχων, χρήση τηλεφώνου και μέσων μαζικής μεταφοράς, χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής) (Lawton & Brody, 1969) και στην κινητικότητα που περιλαμβάνει τη λειτουργική ικανότητα των κάτω άκρων (όπως βάδισμα, ισορροπία, ανάβαση σκαλοπατιών) (Spector, 1990). Τα άτομα της μεγάλης ηλικίας και τα προβλήματα τους προσελκύουν όλο και συχνότερα το ενδιαφέρον διαφόρων επιστημονικών ομάδων. Παγκοσμίως, ένα από τα συχνότερα προβλήματα των ατόμων της τρίτης ηλικίας είναι οι πτώσεις. Οι πτώσεις ευθύνονται για το 70% των ατυχημάτων στους ηλικιωμένους. Στοιχεία έχουν δείξει ότι: 1 στους 3 άνω των 65 ετών έχουν υποστεί πτώση τον τελευταίο χρόνο. Υπάρχει τεράστιος οικονομικός αντίκτυπος στον προϋπολογισμό του κάθε κράτους Στον Ελλαδικό χώρο δεν υπάρχουν επαρκείς βιβλιογραφικές αναφορές για την λειτουργική απόδοση των ατόμων τρίτης ηλικίας που έχουν υποστεί πτώση η όχι και με διαφορετικό λειτουργικό καθεστώς (ανεξάρτητοι η λειτουργικά εξαρτημένοι). Η συστηματική διαδικασία για την αναγνώριση, διάγνωση, παρακολούθηση και ανάπτυξη της λειτουργικής ικανότητας των ατόμων της τρίτης ηλικίας απαιτεί αρχικά τον προσδιορισμό των λειτουργικών τεστ απόδοσης που να αντανακλούν εγκυρότητα και αξιοπιστία, με απώτερο στόχο την πραγματοποίηση παρεμβάσεων - στρατηγικών με απώτερο σκοπό την ανεξαρτησία, την προαγωγή της υγείας και κατ επέκταση στην ποιότητα ζωής των ατόμων της τρίτης ηλικίας. Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να εξετάσει και να αξιολογήσει τα σωματομετρικά χαρακτηριστικά και την λειτουργική απόδοση (σωματοκινητικά χαρακτηριστικά) ατόμων τρίτης ηλικίας, ανάλογα με το ιστορικό πτώσεων και του λειτουργικού status τους, μέλη των ΚΑΠΗ από όλη την Ελληνική επικράτεια.

2 Μεθοδολογία Συμμετέχοντες Στην παρούσα έρευνα έλαβαν μέρος άνδρες και γυναίκες, ηλικίας ετών από όλη την Ελληνική επικράτεια (αστικές ημιαστικές και αγροτικές περιοχές), μέλη των ΚΑΠΗ. Όλοι οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν για το σκοπό της μελέτης και συμφώνησαν να συμμετάσχουν εθελοντικά σ αυτήν υπογράφοντας το ανάλογο έντυπο αποδοχής για συμμετοχή στην έρευνα. Όλες οι διαδικασίες πραγματοποιηθήκαν σύμφωνα με τη συνθήκη του Ελσίνκι. Διαδικασία και Όργανα Μέτρησης Πριν την έναρξη των μετρήσεων ο κάθε εθελοντής ενημερωνόταν προφορικά για το σκοπό της έρευνας, ενώ οι φυσικοθεραπευτές-ερευνητές του έδιναν να διαβάσει, ή αν δε μπορούσε, του διαβαζόταν, το Έντυπο Ενημέρωσης και ακολούθως υπέγραφε το Έντυπο Συγκατάθεσης (αν βέβαια συμφωνούσε να λάβει μέρος). Κατόπιν συναίνεσης μετά από πληροφόρηση για την έρευνα, συμπληρώνονταν τα δημογραφικά στοιχεία κάθε εθελοντή από τον φυσικοθεραπευτή. Η χορήγηση και συμπλήρωση των ερωτηματολογίων γινόταν υπό την βοήθεια των φυσικοθεραπευτών. Συγκεκριμένα, αποφασίστηκε ότι ήταν καλύτερο και ευκολότερο (λόγω πιθανών προβλημάτων π.χ. οράσεως, τρόμου χεριών κτλ.) να διαβάζονται δυνατά και να απαντιούνται προφορικά οι ερωτήσεις από κάθε εθελοντή, ενώ οι απαντήσεις που έδιναν συμπληρώνονταν από τους φυσικοθεραπευτές. Για τον σκοπό αυτό, συντάχθηκε ο Οδηγός Ηλικιωμένων, που περιλάμβανε τα 4 προς συμπλήρωση ερωτηματολόγια, το Falls Efficacy Scale International (FES-I), το Confidence in Maintaining balance (CONFbal), το Short Form-36 Health Survey (SF-36) και το General Health Questionnaire (GHQ-30), ο οποίος ήταν γραμμένος με πολύ μεγάλα γράμματα (14αρια & 18άρια γραμματοσειράς Times New Roman), για διευκόλυνση της ανάγνωσης των ερωτήσεων. Σε περίπτωση λανθασμένης ανάγνωσης, ο φυσικοθεραπευτής έκανε προφορική διορθωτική παρέμβαση (βάσει οδηγιών των ερωτηματολογίων). Σε περίπτωση αδυναμία ανάγνωσης των ερωτηματολογίων, τα ερωτηματολόγια διαβάζονταν από τους φυσικοθεραπευτές αργά και προσεχτικά χωρίς να προδιαθέτουν τον εθελοντή για συγκεκριμένη απάντηση. Σε ελάχιστα άτομα η ανάγνωση έγινε από τον φυσικοθεραπευτή λόγω προβλημάτων οράσεως. Τα ερωτηματολόγια δίνονται αναλυτικά στα Παραρτήματα 1, 2, 3, και 4 αντίστοιχα. Στη συνέχεια οι συμμετέχοντες εκτέλεσαν τρία τεστ λειτουργικής απόδοσης, το Timedup and Go test (TUG) (Podsiadlo & Richardson, 1991), στροφή 180 ο, και το Functional reach test. Το Timed Up Go Test σχεδιάστηκε για την αξιολόγηση της κινητικότητας σε άτομα τρίτης ηλικίας (Podsiadlo & Richardson, 1991). Το TUG τεστ είναι απλό, εύχρηστο τεστ λειτουργικής απόδοσης. Καταγράφεται ο χρόνος (sec) που απαιτείται για την άρση του ατόμου από την καρέκλα, το περπάτημα μιας απόστασης τριών μέτρων, στροφή, περπάτημα πίσω στη καρέκλα και κάθισμα σ αυτήν (Podsiadlo & Richardson, 1991). Τα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν μια καρέκλα

3 (ύψος 44 εκατοστά, με πλάτη και στηρίγματα), μια ταινία πλάτους και μήκος 3 μέτρων και ένα χρονόμετρο ακριβείας (Morris, Morris, Iansek, 2001). Για το Functional reach test (δοκιμή εφικτής λειτουργικότητας) μετρήθηκε η μέγιστη απόσταση που κάθε άτομο ήταν σε θέση να φτάσει διατηρώντας μια σταθερή βάση υποστήριξης μετά από τη διαδικασία που έχει περιγραφεί από τους Duncan et al. Από τα άτομα απαιτήθηκε να σταθούν με τη δεξιά πλευρά τους κοντά σε έναν τοίχο χωρίς να τον ακουμπάνε και τα πόδια τους ανοιχτά κατά 10cm. Τα άτομα κλήθηκαν να τοποθετήσουν το δεξί τους βραχίονα σε 90 μοίρες σε σχέση με το αντιβράχιο και η θέση του τρίτου δακτύλου σημειώθηκε στον τοίχο με κολλητική ταινία. Τα άτομα έπειτα έφτασαν όσο μακριά μπορούσαν προς τα εμπρός χωρίς να κινήσουν τα πόδια τους, και η θέση του τρίτου δακτύλου σημειώθηκε στον τοίχο με μια καινούρια λωρίδα της ταινία. Η διαφορά μεταξύ των θέσεων 1 και 2 υπολογίστηκε έπειτα χρησιμοποιώντας μέτρο. Η δοκιμασία αυτή βρέθηκε να έχει υψηλή αξιοπιστία ICC: 0,98 (Duncan et al, 1990). Η δοκιμασία Turn απαιτoύσε από το άτομο να βηματίσει γύρω από τον εαυτό του επί τόπου 180 μοίρες χωρίς υποστήριξη από οποιαδήποτε έπιπλα ή βοηθήματα βάδισης. Ένα βήμα ορίζεται ως οποιαδήποτε προσπάθεια από πλευράς του ατόμου να κάνει ένα βήμα, επιτυχές ή όχι. Η δοκιμασία αυτή βρέθηκε να έχει υψηλή αξιοπιστία: ICC=0.828 Simpson et al, 2002). Μεταξύ των τεστ λειτουργικής απόδοσης υπήρχε διάλειμμα 3 λεπτών για την αποφυγή της κόπωσης. Τα άτομα χρησιμοποίησαν τρεις (3) προσπάθειες, και ο μέσος όρος αυτών των προσπαθειών χρησιμοποιήθηκε στη στατιστική ανάλυση. Στατιστική Ανάλυση Η στατιστική επεξεργασία και ανάλυση των δεδομένων πραγματοποιήθηκε με το στατιστικό πακέτο SPSS για Windows (ver. 15.0). Στην παρούσα έρευνα εξετάσθηκε η συγχρονικής συνάφεια και δομική εγκυρότητα. Η δομική εγκυρότητα αφορά το βαθμό στον οποίο ένα όργανο μέτρησης μετρά, όντως την έννοια που επιδιώκεται να μετρηθεί. Για τον προσδιορισμό της δομικής εγκυρότητας του Timed Up and Go, turn 180ο, και functional reach test πραγματοποιήθηκαν διαχωρισμός των συμμετεχόντων σε λειτουργικά ανεξάρτητους και λειτουργικά εξαρτημένους (μπαστούνι η Π). Η συνυπάρχουσα ή συγχρονικής συνάφεια εγκυρότητα εξετάζει αν το τεστ κριτήριο που διαλέγουμε συσχετίζεται με το υπό εξέταση τεστ. Στην παρούσα μελέτη χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο λειτουργικής ικανότητας για να προσδιορισθεί η συνυπάρχουσα εγκυρότητα των λειτουργικών τεστ απόδοσης. Χρησιμοποιήθηκε ανάλυση συσχετίσεων (Pearson) για να διαπιστωθεί αν υπήρξε στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ των μεταβλητών. Όλες οι μεταβλητές μετατράπηκαν σε z-τιμές λόγω των διαφορετικών κλιμάκων μέτρησης. Επιπρόσθετα πραγματοποιήθηκε ιεραρχική ανάλυση παλινδρόμησης για τον καθορισμό της σχέσης για τη λειτουργική απόδοση. Αποτελέσματα

4 Η παρούσα έρευνα ολοκληρώθηκε με 870 εθελοντές γυναίκες και άνδρες, ηλικία άνω των 58 ετών. Τα δημογραφικά και ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά, η οικογενειακή κατάσταση, η παρουσία χρόνιων ασθενειών, το ποσοστό των ηλικιωμένων με πτώσεις, και το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας σύμφωνα με τα ερωτηματολόγια παρουσιάζονται στους παρακάτω πίνακες. Πίνακες των σωματομετρικών και σωματοκινητικών δεδομένων από ηλικιωμένους οι οποίοι διαβιούν στη κοινότητα (στα ΚΑΠΗ) διαφόρων περιοχών της Ελλάδας Πίνακας 1: Δημογραφικά και σωματομετρικά χαρακτηριστικά συμμετεχόντων (Ν=870) Μ.Ο. + ΤΑ Εύρος Ποσοστό (%) Ηλικία (έτη) Σωματικό Βάρος (kg) Ύψος (cm) Καπνιστές Φύλο Άνδρες (Ν= 391) Γυναίκες (Ν=479) Ηλικιακές ομάδες (έτη) > 96 Οικογενειακή Κατάσταση Παντρεμένοι Άγαμοι Σε χηρεία Χωρισμένοι Εργασία Χειρονακτική Καθιστική Μαθητής Μη εξειδικευμένη Άνεργος

5 Εργασία στο σπίτι Συνταξιούχος Ασφάλεια ΙΚΑ Δημοσίου ΟΓΑ ΤΕΒΕ-ΤΑΕ Άλλη Συνθήκες διαβίωσης Μόνος στο σπίτι Ζει με τον/την σύζυγο Ζει με τον/την σύζυγο και τον φροντιστή Γηροκομείο Άλλο Μ.Ο. = Μέσος όρος, Τ.Α. = Τυπική απόκλιση Πίνακας 2: Σωματοκινητικά χαρακτηριστικά συμμετεχόντων (Ν=870) Παθήσεις Ζάλη Αστάθεια Διαβήτης Εγκεφαλικό Επεισόδιο Πάρκινσον Πτώσεις το τελευταίο χρόνο Περισσότερες από 2 Τοποθεσία πτώσης Μέσα στο σπίτι Εκτός σπιτιού Πτώση από ύψος Τραυματισμός από πτώση Δυσκολία έγερσης από πτώση Φόβος για πτώση

6 Λίγο Αρκετά Πολύ Προβλήματα ισορροπίας Φυσική Δραστηριότητα Υψηλό Επίπεδο Μέτριο Χαμηλό Λήψη φαρμάκων Πάνω από 4 φάρμακα Επισκέψεις στο γιατρό τον τελευταίο μήνα Κινητικότητα Ανεξάρτητος Με μπαστούνι Με Π Μ.Ο. = Μέσος όρος, Τ.Α. = Τυπική απόκλιση Πίνακες φυσιολογικών τιμών διαφόρων κινητικών χαρακτηριστικών και προσδιορισμός παραγόντων κινδύνου για πτώσεις στους Έλληνες υπερήλικες Πίνακας 3: Φυσιολογικές τιμές (άτομα χωρίς πτώση) (Ν=568) Μ.Ο. + ΤΑ Εύρος Ποσοστό (%) Ηλικία (έτη) Σωματικό Βάρος (kg) Ύψος (cm) ΒΜΙ Καπνιστές

7 Φύλο Άνδρες (Ν= 299) Γυναίκες (Ν=269) Ηλικιακές ομάδες (έτη) > 96 Οικογενειακή Κατάσταση Παντρεμένοι Άγαμοι Σε χηρεία Χωρισμένοι Εργασία Χειρονακτική Καθιστική Μαθητής Μη εξειδικευμένη Άνεργος Εργασία στο σπίτι Συνταξιούχος Ασφάλεια ΙΚΑ Δημοσίου ΟΓΑ ΤΕΒΕ-ΤΑΕ Άλλη Συνθήκες διαβίωσης Μόνος στο σπίτι Ζει με τον/την σύζυγο Ζει με τον/την σύζυγο και τον φροντιστή Γηροκομείο Άλλο Μ.Ο. = Μέσος όρος, Τ.Α. = Τυπική απόκλιση

8 Πίνακας 4: Σωματοκινητικά χαρακτηριστικά συμμετεχόντων (χωρίς πτώση) (Ν=568) Παθήσεις 46.7 Ζάλη 27.9 Αστάθεια 18.5 Διαβήτης 38.1 Εγκεφαλικό Επεισόδιο 14.0 Πάρκινσον 1.5 Φόβος για πτώση Λίγο Αρκετά Πολύ Προβλήματα ισορροπίας Φυσική Δραστηριότητα Υψηλό Επίπεδο Μέτριο Χαμηλό Λήψη φαρμάκων Πάνω από 4 φάρμακα Επισκέψεις στο γιατρό τον τελευταίο μήνα Κινητικότητα Ανεξάρτητος Με μπαστούνι Με Π Έγερση από καρέκλα χωρίς βοήθεια με τα χέρια Μ.Ο. = Μέσος όρος, Τ.Α. = Τυπική απόκλιση

9 Προσδιορισμός παραγόντων κινδύνου για πτώσεις στους Έλληνες υπερήλικες Στατιστικά σημαντικές συσχετίσεις βρέθηκαν μεταξύ των τριών τεστ λειτουργικής απόδοσης (Πίνακας 5). Πίνακας 5: Συσχετίσεις μεταξύ των τεστ λειτουργικής απόδοσης * p<0.05 Functional Reach (1) Timed Up and Go Turn 180 o (2) (3) ,22* -0,187* 2. -0,22* 1 0,203* 3. -0,187* 0,203* 1 Τα λειτουργικά τεστ απόδοσης μπορούν να ξεχωρίσουν τους λειτουργικά ανεξαρτήτους από τους λειτουργικά εξαρτημένους (χρήση μπαστουνιού η Π) (Σχήμα 1). Σχήμα 1: Λειτουργική απόδοση σε άτομα τρίτης ηλικίας ανεξάρτητα, εξαρτημένα με τη χρήση μπαστουνιού και τη χρήση Π. 25 TUG (sec) *,# * # 5 0 independence stick zimmer frame

10 zimmer frame # stick # independence Functional reach (cm) Turn # # independence stick zimmer frame * p<0.01 Στατιστικά σημαντικές διαφορές # p<0.05 Στατιστικά σημαντικές διαφορές Στατιστικά σημαντικές διαφορές βρέθηκαν ανάμεσα στα ηλικιωμένα άτομα που δεν έχουν υποστεί πτώσεις και σε αυτούς που έχουν υποστεί πτώση τα τελευταία 3 χρόνια. Αντίθετα το τεστ της στροφής 180 ο δεν παρουσίασε σημαντικές διαφορές μεταξύ των ατόμων με και χωρίς πτώσεις (Πίνακας 6). Πίνακας 6: Λειτουργική απόδοση σε ηλικιωμένους με και χωρίς πτώσεις Non Fallers Fallers Timed Up and Go 12,2* 13,8 Functional Reach 21,6* 19,6 Turn 180o 4,7 4,9 * p<0.001

11 Σημαντικό εύρημα είναι ότι η λειτουργική απόδοση παρουσιάζει σημαντικές διαφορές ανάλογα τον τόπο διαμονής (κάτοικοι ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο) (Πίνακας 8). Πίνακας 7: Συμμετέχοντες ανά γεωγραφική περιοχή (Ν=870) 1-20 ΑΡΓΟΣ ΤΡΙΠΟΛΗ ΑΘΗΝΑ ΚΕΡΚΥΡΑ ΑΘΗΝΑ ΑΘΗΝΑ ΒΟΛΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ-ΞΑΝΘΗ ΑΘΗΝΑ ΑΘΗΝΑ ΑΘΗΝΑ ΑΘΗΝΑ ΑΘΗΝΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΚΡΗΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΑΤΑΛΑΝΤΗ Πίνακας 8: Λειτουργική απόδοση σε σχέση με τον τόπο διαμονής των ηλικιωμένων Timed Up and Go #,* #,* # * 670 ανά km ανά km2 566 ανά km ανά km2 Πληθυσμός # p<0.001 Στατιστικά σημαντικές διαφορές * p<0.05 Στατιστικά σημαντικές διαφορές Η ιεραρχική ανάλυση παλινδρόμησης για τον καθορισμό της σχέσης της λειτουργικής απόδοσης με στατιστικά σημαντικούς παράγοντες έδειξε: Βήμα 1: Ηλικιακή Ομάδα R2 =.191; F=39.131*

12 Βήμα 2: Φαρμακευτική Αγωγή R2=.299; F=35.208* Βήμα 3: Πτώσεις R2=.369; F=31.921* * p<0.01 Συμπεράσματα Η αξιολόγηση της λειτουργικής κατάστασης των ατόμων της τρίτης ηλικίας αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την προαγωγή της ανεξαρτησίας, της υγείας και της ποιότητας ζωής των ατόμων της τρίτης ηλικίας (Spirduso, 1995). Η παρούσα μελέτη δείχνει ότι: Το Timed Up and Go, Functional Reach Test και η στροφή 180 ο αποτελούν έγκυρα και αξιόπιστα τεστ της λειτουργικής απόδοσης σε Έλληνες άνδρες και γυναίκες με διαφορετικό λειτουργικό status (ανεξάρτητοι, με τη βοήθεια μπαστουνιού και Π) μέλη των ΚΑΠΗ από όλη την Ελληνική Επικράτεια. Το Timed Up and Go, Functional Reach Test είναι ικανά να διαχωρίσουν τους ηλικιωμένους που έχουν υποστεί πτώση σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν, ενώ η δοκιμασία στροφή 180 ο δεν έχει την ίδια ευαισθησία Τα τρία αυτά λειτουργικά τεστ συσχετίζονται μεταξύ τους και είναι έγκυρα στην λειτουργική αξιολόγηση των ηλικιωμένων Η λειτουργική απόδοση των ηλικιωμένων παρουσιάζει σημαντικές διαφορές ανάλογα τον τόπο διαμονής Οι ηλικιωμένοι που έχουν υποστεί πτώση παρουσιάζουν μειωμένη δύναμη (σύμφωνα με την αξιολόγηση της δύναμη λαβής της άκρας χείρας), μειωμένη αυτοπεποίθηση (δοκιμασία FES-I), ισορροπία (δοκιμασία ConfBal) και μεγαλύτερο φόβο για πτώση σε σχέση με αυτούς που δεν έχουν υποστεί πτώση. Βιβλιογραφία 1. Brach, J.S., VanSwearingen, J.M. (2002). Physical impairment and disability: Relationship to performance of activities of daily living in community-dwelling older men. Physical Therapy, 82, Brach, J.S., VanSwearingen, J.M., Newman, A.B., Kriska, A.M. (2002). Identifying early decline of physical function in community-dwelling older women: performance-based measures and self-report measures. Physical Therapy. 82, Broose, A.L., Sheets, E.S., Lett, H.S., Blumenthal, J.A. (2002). Exercise and the treatment of clinical depression in adults: recent findings and future directions. Sports Medicine, 32,

13 4. Creel, G.L., Light, K.E., Thigpen, M.T. (2001). Concurrent and construct validity of scores on the timed movement battery. Physical Therapy, 81, Falconer, J., Hughes, S.L., Naughton, B.J., Singer, R., Chang, R.W., Sinacore, J.M. (1991). Self report and performance-based hand function tests as correlateds of dependency in the elderly. Journal of the American Geriatric Society,39, Folstein, M.F., Folstein, S., McHugh, P.R. (1975). Mini-mental state: a practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. Journal of Psychiatry Research, 12, Guralnik, J.M., Branch, L.G., Cummings, S.R., Curb, J.D. (1989). Physical performance measures in aging researc. Journal of Gerontology, 44, M Kempen, G.I., Suumerijer, T.P. (1990). The development of a hierarchical polychotomous ADL-IADL scalefor noninstitutionalized elders. Gerontologist, 30, Lawton, M.P., Brody, E.M. (1969). Assessment of older people: self-maintaining and instrumental activities of daily living. Gerontologist, 9, Morris, S., Morris, M.E., Iansek, R. (2001), Reliability of measurements obtrained with the timed up & go test in people with parkinson disease. Physical Therapy, 81, Podsiadlo, D., Richardson, S. (1989). The timed up and go test. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 67, Reuben DB, Siu AL. (1990). An objective measure of physical function of elderly outpatients.. The physical performance test. Journal of the American Geriatric Society, 38, Reuben, D.B., Laliberte, L., Hiris, J., Mor, V. (1990). A hierarchical exercise scale to measure function at the advanced activities of daily living (AADL) level. Journal of the American Geriatric Society,. 38, Reuben, D.B., Valle, L.A., Hays, R.D., Siu, A.L. (1995). Measuring physical function in community-dwelling older persons: a comparison of selfadministered, interviewer-administered, and performance-based measures. Journal of the American Geriatric Society, 43, Rozzini, R., Frisoni, G.B., Bianchetti, A., Zanetti, O., Trabucchi, M. (1993). Physical performance test and activities of daily living scales in the assessment of health status in elderly people. Journal of the American Geriatric Society, 41, Samson, A.M., Meeuwsen, I.B.A.E., Crowe, A., Dessens, J.A.G., Duursma, S.A., Verhaar, H.J.J. (2000). Relationships between physical performance measures, age, height and body weight inhealthy adults. Age and Ageing, 29, Sheikh, J.I., Yesavage, J.A. (1985). A knowledge assessment test for geriatric psychiatry. Hospital and Community Psychiatry, 36, Spirduso, W.W. (1995). Physical Domensions of Aging. Champaign, IL: Human Kinetics.