«ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΟΠΩΣΗΣ ΣΤA ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΠΡΟΣΘΙΑ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΑ ΠΡΟΒΟΛΗ» Πτυχιακή Εργασία. Χατζηνικολάου Παναγιώτης

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΤΟΜΕΑΣ ΑΘΛΗΤΙΑΤΡΙΚΗΣ & ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ «ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΚΟΠΩΣΗΣ ΣΤA ΚΙΝΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΚΙΝΗΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΠΡΟΣΘΙΑ ΚΑΙ ΠΛΑΓΙΑ ΠΡΟΒΟΛΗ» Πτυχιακή Εργασία Χατζηνικολάου Παναγιώτης A.M Ειδίκευση: Άσκηση, Ευρωστία και Υγεία. Επιβλέπουσα: Ελισσάβετ Ρουσάνογλου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αθλητικής Βιομηχανικής ΔΑΦΝΗ 2017

2 i ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΩΝ Θα ήθελα να ευχαριστήσω την επιβλέπουσα καθηγήτρια κ. Ελισσάβετ Ρουσάνογλου, Επίκουρο Καθηγήτρια Αθλητικής Βιομηχανικής για την ευχάριστη συνεργασία, τη συνολική καθοδήγηση και την υπομονή και επιμονή που μου έδειξε σε όλη τη διαδικασία. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τους γονείς μου για την οικονομική και ψυχολογική υποστήριξη, αλλά και όσους/ες στάθηκαν φερέγγυα με ηθική υποστήριξη, στη διάρκεια της διαδικασίας αλλά και των σπουδών μου.

3 ii ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή. Τα τελευταία χρόνια η άσκηση της προβολής (πρόσθια και πλάγια προβολή) χρησιμοποιείται πολύ συχνά, τόσο στα ατομικά και στα ομαδικά προγράμματα άσκησης στα γυμναστήρια. Στα προγράμματα κυκλικής προπόνησης και διαλειμματικής άσκησης υψηλής έντασης, οι προβολές συνήθως εκτελούνται μέχρι το πέρας του προκαθορισμένου αριθμού επαναλήψεων ή μέχρι εξαντλήσεως του ασκούμενου σει λόγω κόπωσης. Κατά την επαναληπτική εκτέλεση μέχρι εξαντλήσεως επηρεάζεται η ορθή τεχνική των ασκήσεων, αλλά και ο ισορροπιστικός έλεγχος. Κατά συνέπεια, θα ήταν λογική η υπόθεση της αυξημένης προδιάθεσης για τραυματισμό κατά την εκτέλεση προβολών υπό κατάσταση κόπωσης. Εντούτοις, παρατηρείται έλλειμμα εργασιών που να έχουν εξετάσει την επίδραση της κόπωσης στα κινηματικά και κινητικά χαρακτηριστικά των ασκήσεων προβολής. Μέθοδος. Σκοπός της εργασίας ήταν να εξεταστεί η επίδραση της κόπωσης στα κινητικά και κινηματικά χαρακτηριστικά των ασκήσεων πρόσθια και πλάγια προβολή. Στην συλλογή δεδομένων συμμετείχε ένας φυσικά δραστήριος άνδρας (Ηλικία 25, σωματικό ανάστημα 1,75m, σωματική μάζα 71kg). Εκτελέστηκαν επαναλαμβανόμενες προβολές έως εξάντλησης (δοκιμασία κόπωσης), ξεχωριστά για την άσκηση της πρόσθιας και της πλάγιας προβολής. Κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας κόπωσης έγινε βιντεογράφηση (κινηματική ανάλυση, συχνότητα δειγματοληψίας 25Ηz, Camera: Panasonic, HC-V130, 8.9 MegaPixels, 75X izoom)και δυναμογράφηση (κινητική ανάλυση, συχνότητα δειγματοληψίας 500Ηz, Kistler forceplate 9286AA, Bioware Software version ). Η ανάλυση αφορούσε σε επιλεγμένες φάσεις κατά την χρονοεξέλιξη της δοκιμασίας κόπωσης (4 φάσεις για την πρόσθια προβολή και 3 φάσεις για την πλάγια προβολή). Για την στατιστική ανάλυση εφαρμόσθηκε η τεχνική σύγκρισης ενός δείγματος, με σύγκριση του συνόλου των επαναλήψεων της τελικής φάσης κόπωσης με τη μέση τιμή των επαναλήψεων κάθε προηγούμενης φάσης της δοκιμασίας (4 η φάση με 1 η, 2 η και 3 η για την πρόσθια προβολή, και 3 η φάση με 1 η και 2 η για την πλάγια προβολή) (SPSS 22.0, p 0.05). Aποτελέσματα. Στην πρόσθια προβολή μειώθηκε το μήκος της προβολής, μειώθηκε η γωνία του ισχίου καi αυξήθηκε η γωνία γονάτου (p 0.05). Κατά την κινητική ανάλυση βρέθηκε μείωση της διάρκειας του χρόνου κίνησης (p 0.05), όχι όμως και κατά την κινηματική ανάλυση. Στην πλάγια προβολή η κόπωση φάνηκε να μειώνει το μήκος της και την διάρκεια κίνησης (p 0.05), ενώ το ύψος προβολής αυξήθηκε (p 0.05). Επίσης, η προσθιοπίσθια

4 iii (Fx) δύναμη απόσβεσης κατά την αρχική επαφή ήταν μεγαλύτερη (p 0.05). Συμπεράσματα. Η κόπωση που προκλήθηκε από την επαναληπτική εκτέλεση των προβολών έως εξάντλησης φάνηκε να επηρεάζει ορισμένα κινηματικά και κινητικά χαρακτηριστικά τόσο της πρόσθιας όσο και της πλάγιας προβολής. Η πρόσθια προβολή στις τελευταίες επαναλήψεις εκτελέστηκε με μικρότερο εύρος κίνησης συγκριτικά με τις αρχικές επαναλήψεις, και αυτό ενδέχεται να αντανακλά μια κινηματική στρατηγική για ελάττωση της ενεργειακής κατανάλωσης και μείωση της μυϊκής επιβάρυνσης. Επίσης, φαίνεται να επηρεάστηκε η κινητική ικανότητα του σώματος να ωθεί προς τα πίσω το σώμα για την πραγματοποίηση της φάσης ανόδου και επιστροφής στην αρχική θέση. Στην πλάγια προβολή η κόπωση φάνηκε να μειώνει το μήκος της και την διάρκεια της κίνησης, ενώ το ύψος προβολής αυξήθηκε, εύρημα που επίσης δείχνει ότι, κατά την κόπωση, τα κινηματικά χαρακτηριστικά των πλάγιων προβολών τροποποιήθηκαν έτσι ώστε να μειωθεί η μυϊκή επιβάρυνση και η ενεργειακή κατανάλωση. Η αλλαγή της κατακόρυφης δύναμης ώθησης και η ανάπτυξη μεγαλύτερων δυνάμεων απόσβεσης κατά την αρχική επαφή είναι επίσης ευρήματα ενδεικτικά των κινητικών αλλαγών που επιφέρει η κόπωση στην πλάγια προβολή.

5 iv ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Έκφραση Ευχαριστιών...ii Περίληψη...iii ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. Ορισμός και διατύπωση του προβλήματος Σκοπός της εργασίας Ερευνητικό Ερώτημα Ερευνητική Υπόθεση...3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.1. Περιγραφή ασκήσεων πρόσθιας και πλάγιας προβολής Παράμετροι που καθορίζουν την εκτέλεση της προβολής Εργαλείο λειτουργικής και κλινικής αξιολόγηση Εφαρμογή στην πρόληψη και αποκατάσταση τραυματισμών Βελτίωση φυσικής κατάστασης και απόδοσης Επίδραση της κόπωσης στην απόδοση και τεχνική ασκήσεων...22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1. Δείγμα Όργανα μέτρησης Πειραματική διαδικασία Επεξεργασία δεδομένων Στατιστική Ανάλυση...30

6 v ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 4.1. Πρόσθια Προβολή Πλάγια Προβολή...34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ V ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 5.1. Σύγκριση με προηγούμενες μελέτες Σημασία αποτελεσμάτων Σύγκριση των δύο μεθόδων ανάλυσης Σύνοψη συζήτησης Συμπέρασμα...45 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...47 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΑΡ-Α. Εντυπο Συγκατάθεσης ΠΑΡ-Β. Πίνακες Ανασκόπησης Βιβλιογραφίας Πίνακας ΠΑΡ-Β1. Ανασκόπηση βιβλιογραφίας για την χρήση της προβολής ως εργαλείο αξιολόγησης. Πίνακας ΠΑΡ-Β2. Ανασκόπηση βιβλιογραφίας για την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια της άσκησης προβολής στην αποκατάσταση. Πίνακας ΠΑΡ-Β3. Ανασκόπηση βιβλιογραφίας για την χρήση τη χρήση της προβολής στην βελτίωση της απόδοσης. Πίνακας ΠΑΡ-Β4. Ανασκόπηση βιβλιογραφίας για την επίδραση της κόπωσης σε ασκήσεις κλειστής κινητικής αλυσίδας. ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα 1.1. Πρόσθια προβολή: α) Όρθια θέση, β) πρώτη επαφή, γ) μέγιστη κάμψη Εικόνα 1.2.Πλάγια προβολή: α) όρθια θέση, β) πρώτη επαφή, γ) μέγιστη κάμψη

7 vi Εικόνα 3.1. Φωτοσειρά πρόσθιας προβολής με σημειωμένα τις χρονικές στιγμές έναρξης που ορίζουν τη διάρκεια ενός κύκλου κίνησης (t κύκλου), τη διάρκεια επαφής (t επαφής) και τις χρονικές διάρκειες καθόδου (t καθόδου) και ανόδου (t ανόδου). Ο κύκλος κίνησης περιέχει τη φάση κίνησης (t κκαι τη φάση αναμονής (ενδιάμεση χρονική διάρκεια στατικής θέσης).. 28 Εικόνα 3.2. Φωτοσειρά πλάγιας προβολής με σημειωμένα τις χρονικές στιγμές έναρξης που ορίζουν τη διάρκεια ενός κύκλου κίνησης (t κύκλου), τη διάρκεια επαφής (t επαφής) και τις χρονικές διάρκειες καθόδου (t καθόδου) και ανόδου (t ανόδου). Ο κύκλος κίνησης περιέχει τη φάση κίνησης και τη φάση αναμονής (ενδιάμεση χρονική διάρκεια στατικής θέσης)...29 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 2.1. Παράμετροι που καθορίζουν την εκτέλεση της προβολής...8 Πίνακας 4.1. Πρόσθια Προβολή Κινηματικά Χαρακτηριστικά. Μέση τιμή (Μean), Τυπική Απόκλιση (SD) και συντελεστής μεταβλητότητας (CV) των κινηματικών χαρακτηριστικών στις 4 χρονεξελικτικές φάσεις της δοκιμασίας κόπωσης...32 Πίνακας 4.2. Πρόσθια Προβολή-Κινητικά Χαρασκτηριστικά. -Μέση τιμή (Μean), Τυπική Απόκλιση (SD) και συντελεστής μεταβλητότητας (CV) των κινηματικών χαρακτηριστικών στις 4 φάσεις της δοκιμασίας κόπωσης...33 Πίνακας 4.3. Πλάγια Προβολή- Κινηματικά Χαρακτηριστικά. -Μέση τιμή (Μean), Τυπική Απόκλιση (SD) και συντελεστής μεταβλητότητας (CV) των κινηματικών χαρακτηριστικών στις 3 χρονεξελικτικές φάσεις της δοκιμασίας κόπωσης...35 Πίνακας 4.4. Πίνακας 4.4. Πλάγια Προβολή Κινητικά Χαρακτηριστικά. -Μέση τιμή (Μean), Τυπική Απόκλιση (SD) και συντελεστής μεταβλητότητας (CV) των κινητικών χαρακτηριστικών στις 3 χρονοεξελικτικές φάσεις της δοκιμασίας κόπωσης...36 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΣΧΗΜΑΤΩΝ Σχήμα 3.1. ΠΑΝΩ: Δυναμογραφήματα επαναλήψεων προβολής στη διάρκεια των 30 δευτ συλλογής δεδομένων μεμονωμένης φάσης κατά την εκτέλεση πρόσθιας (Αριστερά) και πλάγιας (Δεξιά) προβολής. ΚΑΤΩ: Ενδεικτικό δυναμογράφημα με σημειωμένες τις μεταβλητές που εξήχθησαν προς ανάλυση. Οι μεταβλητές ήταν οι ίδιες για την πλάγια και πρόσθια προβολή...31

8 vii Σχήμα 4.1.Πρόσθια Προβολή. ΠΑΝΩ:Αντιπροσωπευτικές γραμμικές απεικονίσεις των μελών του σώματος του 2 ου κύκλου κίνησης σε κάθε μία από τις 4 χρονοεξελικτικές φάσεις της πρόσθιας προβολής, στο τέλος της φάσης καθόδου. ΚΑΤΩ: Μέση τιμή και τυπική απόκλιση της αρθρικής γωνίας του ισχίου (θ ισχίου) και του γονάτου (θ γονάτου) 4 χρονοεξελικτικές φάσεις. *σημαντική διαφορά (p 0.05) μεταξύ της 4 ης Φάσης (κόπωσης) με την 1 η και με την 3 η Φάση για τη θ ισχίου, και μεταξύ της 4 ης και 3 ης Φάσης για την θ γονάτου Σχήμα 4.2. Πλάγια Προβολή. Αντιπροσωπευτικές γραμμικές απεικονίσεις του ύψους των ώμων (πάνω γραμμή) και του μήκους προβολής (κάτω γραμμή) του σώματος στις 3 χρονοεξελικτικές φάσεις της πλάγιας προβολής, στο τέλος της φάσης καθόδου (μέγιστη κάμψη γόνατος)...37 Σχήμα 4.3. Πρόσθια Προβολή. Μέση τιμή (συνεχής γραμμή) και τυπική απόκλιση (διάστικτη γραμμή) των Κινηματικών χαρακτηριστικών (Αριστερά) (Διάρκεια κίνησης Επάνω, διάρκεια αναμονής - Κέντρο και μήκος προβολής - Κάτω) και Κινητικών Χαρακτηριστικών (Δεξιά) (Διάρκεια κύκλου κίνησης-πάνω, Διάρκεια επαφής- Κέντρο και Διάρκεια μη επαφής - Κάτω) στις 4 χρονοεξελικτικής φάσεις της πρόσθιας (προβολής)...38 Σχήμα 4.4. Πλάγια Προβολή. Μέση τιμή (συνεχής γραμμή) και υπική απόκλιση (διάστικτη γραμμή) των Κινηματικών χαρακτηριστικών (Αριστερά) (Διάρκεια κίνησης Επάνω, διάρκεια αναμονής - Κέντρο και μήκος προβολής - Κάτω) και Κινητικών Χαρακρτηριστικών (Δεξιά) (Διάρκεια κύκλου κίνησης - Πάνω, Διάρκεια επαφής - Κέντρο και Διάρκεια μη επαφής - Κάτω) στις 3 χρονοεξελικτικής φάσεις της πλάγιας προβολής...39 Σχήμα 4.5. Πρόσθια Προβολή. της πρόσθιας προβολής κατά την Κινηματική (Αριστερά) και την Κινητκή (Δεξιά) ανάλυση. Μέση τιμή και τυπική απόκλιση της ποσοστιαίας διάρκειας επαφής και της διάρκειας μη επαφής (% t κύκλου) (Πάνω) και της ποσοστιαίας διάρκειας καθόδου και διάρκειας ανόδου (% t επαφής (Κάτω) στις 4 χρονοεξελικτικές φάσεις...40 Σχήμα 4.6. Πλάγια Προβολή. Μέση τιμή και τυπική απόκλιση της ποσοστιαίας διάρκειας επαφής και της διάρκειας μη επαφής (% t κύκλου) (Πάνω) και της ποσοστιαίας διάρκειας

9 viii καθόδου και διάρκειας ανόδου (% t επαφής (Κάτω) στις 3 χρονοεξελικτικές φάσεις της πλάγιας προβολής κατά την Κινηματική (Αριστερά) και την Κινητκή (Δεξιά) ανάλυση... 4

10 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Ορισμός και διατύπωση του προβλήματος Κινήσεις τύπου καθίσματος χρησιμοποιούνται στην προπόνηση δύναμης και φυσικής κατάστασης σε αθλητές και ασκούμενους για πολλά χρόνια. Γενικά τα καθίσματα πραγματοποιούνται με τα πόδια σε μια ευθεία μεταξύ τους και με άνοιγμα λίγο μεγαλύτερο από το άνοιγμα των ώμων. Ωστόσο, στα περισσότερα αγωνίσματα, αθλήματα αλλά και στη καθημερινότητα πραγματοποιούνται κινήσεις τύπου καθίσματος που όμως τα πόδια είναι ανοιχτά μακριά έτσι ώστε το ένα να βρίσκεται πιο μπροστά από το άλλο όπως και στην βάδιση. Η θέση αυτή ονομάζεται προβολή και θεωρείται λειτουργική άσκηση γιατί προσομοιάζει θεμελιώδης πρότυπα της ανθρώπινης κίνησης (Keogh, et al, 1999). Ως προβολή ορίζεται οποιαδήποτε θέση του σώματος κατά την όρθια στάση στην οποία το ένα πόδι βρίσκεται μπροστά με το γόνατο σε κάμψη και το πέλμα του πατάει ολόκληρο στο έδαφος ενώ το άλλο πόδι είναι τοποθετημένο πίσω. Είναι μία λειτουργική κίνηση που χρησιμοποιείται πολύ στον αθλητισμό, σε προγράμματα ενδυνάμωσης, πρόληψης και αποκατάστασης, αλλά και στην καθημερινότητα ( Επίσης, χρησιμοποιείται για την αποφυγή της πτώσης όταν κατά την διατάραξη της ισορροπίας οι στρατηγικές της ποδοκνημικής και του ισχίου αποτύχουν (Bloomfield, 2009). Επειδή είναι μια πολυαρθρική άσκηση κλειστής κινητικής αλυσίδας, που πραγματοποιείται στο προσθιοπίσθιο επίπεδο καθίσταται πολύ σημαντική στην αποκατάσταση αλλά και στην ενδυνάμωση των κάτω άκρων. Απο βιομηχανικής πλευράς η προβολή είναι μια άσκηση που έχει υψηλές δυναμικές απαιτήσεις για την άρθρωση του γόνατος και αποτελεί πρόκληση για την σταθερότητα της άρθρωσης του γόνατος, ενώ παράλληλα έχει λειτουργική και κλινική σημαντικότητα (Henriksen, et al, 2009). Υπάρχουν πολλές παραλλαγές της άσκησης προβολής ανάλογα με την τοποθέτηση των χεριών και του κορμού (Farrokhi, et al, 2008), την κατεύθυνση της κίνησης (Flanagan, et al, 2004), το μήκος προβολής (Riemann, et al, 2013) και τη προσθήκη εξωτερικής αντίστασης (Keogh, 1999). Όταν συνταγογραφούνται ασκήσεις για τα κάτω άκρα, οι λειτουργικές ασκήσεις (πολυαρθρικές, κλειστής κινητικής αλυσίδας) είναι συχνά οι δραστηριότητες που επιλέγονται

11 2 γιατί προσομοιάζουν πιστά τα κινητικά μοτίβα καθημερινών και αθλητικών δραστηριοτήτων, γυμνάζουν πολλές μυικές ομάδες ταυτόχρονα, χρειάζονται ελάχιστο εξοπλισμό (Romanazzi, et al, 2014). Αυτές οι ασκήσεις (κάθισμα, προβολή, άρση θανάτου κλπ) χρησιμοποιούνται ευρέως για την αύξηση της απόδοσης, στην αποκατάσταση, και ως διαγνωστικά εργαλεία για τη μέτρηση δύναμης, ελαστικότητας, κινητικότητας, και ισορροπίας και ιδιοδεκτικότητα (Romanazzi, et al, 2014; Keogh, 1999). Η προβολή με ή χωρίς προσθήκη βάρους χρησιμοποιείται συχνά από φυσικοθεραπευτές και γυμναστές για την αποκατάσταση ασθενών με σύνδρομο επιγονατιδομηριαίου πόνου ώστε να αναρρώσουν γρηγορότερα και να γίνουν πιο λειτουργικοί νωρίτερα (Escamilla, et al, 2008α). Τα τελευταία χρόνια οι προβολές χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο στα ατομικά και στα ομαδικά προγράμματα άσκησης στα γυμναστήρια. Εντούτοις, ομαδικά προγράμματα ο γυμναστής δεν μπορεί να ελέγχει την τεχνική όλων των ασκούμενων, είναι πολύ πιθανό να προκληθεί τραυματισμός. Ως παράγοντες επικινδυνότητας για τραυματισμό αναφέρονται, η ασυμμετρία του μηχανισμού έκτασης, η μυική αδυναμία, η μυική σκληρότητα, η υπέρχρηση ή προϋπάρχων τραυματισμός, η ασυμμετρία κάτω άκρων (γωνία Q), και ο υπερβολικός πρηνισμός - υπτιασμός ποδιού (Escamilla, et al, 2008a). Στα ομαδικά προγράμματα άσκησης που γίνονται σε μορφή κυκλικής προπόνησης και διαλειμματικής προπόνησης υψηλής έντασης συνήθως δεν καθορίζεται ένας συγκεκριμένος αριθμός επαναλήψεων και εκτελούνται προβολές μέχρι το πέρασμα της χρονικής διάρκειας του σετ ή μέχρι να μην μπορεί να συνεχίσει ο ασκούμενος την εκτέλεση (Olson, et al., 2014; Kika, 2013). Κατά συνέπεια, η επικινδυνότητα όλων των παραγόντων που προδιαθέτουν για τραυματισμό δυνητικά αυξάνεται λόγω της κόπωσης καθώς κατά την επαναληπτική εκτέλεση μέχρι εξαντλήσεως επηρεάζεται η ορθή τεχνική των ασκήσεων (Longpre, et al, 2015), αλλά και ο ισορροπιστικός έλεγχος (Sparto, et al, 1997). Εντούτοις, παρατηρείται έλλειμμα εργασιών που να έχουν εξετάσει την επίδραση της κόπωσης στη τεχνική της προβολής. Οι Pincivero και συνεργάτες (2000) αναφέρουν ότι όταν η η κόπωση, αυξάνει την ενεργοποίηση των έσω και έξω πλατύ και του δικέφαλου μηριαίου κατά την εκτέλεση πρόσθιας προβολής, πιθανότατα ως προστατευτικός μηχανισμός που θα εμποδίσει την υπερβολική μετατόπιση της κνήμης από τον μηριαίο οστό. Σε ασκήσεις κλειστής κινητικής αλυσίσας που περιλαμβάνουν το κινητικό πρότυπο του «καθίσματος» προσομοιάζοντας σε κάποιο βαθμό την άσκηση της προβολής, η κόπωση φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά το κινητικό πρότυπο

12 3 και τα μηχανικά και χαρακτηριστικά της άσκησης (Hagen, et al., 1995; Hooper, et al., 2014; Longre, et al., 2015; Sparto, et al., 1997; Trafimow, et al., 1993). Πιο συγκεκριμένα στην κατάσταση κόπωσης προσαρμόζονται κινητικά πρότυπο που φαίνονται να αποτρέπουν την επιπλέον επιβάρυνση των κοπωμένων μυών με π.χ. μείωση του εύρους κίνησης στην άρθρωση του γόνατος και αύξηση του εύρους κίνησης στην άρθρωση του ισχίου ώστε να μειωθεί η επιβάρυνση των εκτεινόντων του γόνατος. Επίσης, με την κόπωση φαίνεται να επηρεάζεται σημαντικά και η ικανότητα ελέγχου της ισορροπίας με πιθανή συνέπεια την αύξηση κινδύνου πτώσης Σκοπός Εργασίας Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εξετάσει την επίδραση της κόπωσης στα κινητικά και κινηματικά χαρακτηριστικά των ασκήσεων πρόσθιας και πλάγιας προβολής Ερευνητικό Ερώτημα Ποια θα είναι η επίδραση της κόπωσης στα κινηματικά και κινητικά χαρακτηριστικά των ασκήσεων πρόσθιας και πλάγιας προβολής; 1.4 Ερευνητική Υπόθεση Η κόπωση θα διαφοροποιήσει τα κινηματικά και κινητικά χαρακτηριστικά των ασκήσεων πρόσθιας και πλάγιας προβολής.

13 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.1. Περιγραφή ασκήσεων Πρόσθια και Πλάγια προβολή Τόσο στην πρόσθια όσο και στην πλάγια προβολή η αρχική και τελική θέση η είναι οι ίδιες, οι οποίες είναι η όρθια στάση του σώματος με τα δυο πόδια το ένα δίπλα στο άλλο (Escamilla, et al, 2008α). Επίσης, σύμφωνα με τον Kuntze και συνεργάτες (2010) οι οποίοι έκαναν βιομηχανική ανάλυση των πιο συχνών τεχνικών προβολής στο μπάντμιντον πάνω σε δυναμοδάπεδο, διακρίνονται 5 φάσεις για όλα τα σενάρια προβολής που ερεύνησαν. Αυτές είναι η φάση της αρχικής μέγιστης πρόσκρουσης (initial impact peak-heel strike transient), η δεύτερη μέγιστη πρόσκρουση (secondary impact peak-impact loading), η απόσβεση (amortization), η αποδοχή βάρους (weight acceptance-loading), και η απώθηση (drive off). Πρόσθια προβολή. Από την αρχική θέση για την πρόσθια προβολή πραγματοποιείται ένα βημα μπροστά με το πόδι οδηγό, με την επαφή του στο έδαφος ακολουθεί η φάση της καθόδου όπου το γόνατο κάμπτεται μέχρι τη μέγιστη κάμψη γονάτου η οποία είναι περίπου 90 ο με 100 ο και μεχρι το πίσω γόνατο να φτάσει σε σημείο λίγο πριν ακουμπήσει το έδαφος. Σε αυτή τη θέση η κνήμη θα πρέπει να ειναι κάθετη με το έδαφος και τον μηρό, γιατί αν το γόνατο περάσει πιο μπροστά από τα δάχτυλα του μπροστινού ποδιού τότε αυξάνεται σημαντικά η δύναμη στην επιγονατιδομηριαία άρθρωση και τα μεγέθη της πίεσης (Escamilla, et al, 2008β). Στη συνέχεια από την θέση της μέγιστης κάμψης το πόδι οδηγός ωθεί αμέσως προς τα πίσω ώστε να επιστρέψει το σώμα στην αρχική θέση, αυτή είναι η φάση της ανόδου (Escamilla, et al, 2012, 2010, 2008α & 2008β). Εικόνα 1.1. Πρόσθια προβολή: α) Όρθια θέση, β) πρώτη επαφή, γ) μέγιστη κάμψη.

14 5 Πλάγια προβολή. Από την αρχική θέση εκτελείται βήμα προς το πλάι από το πόδι οδηγό ενώ το γόνατο του αντίθετου ποδιού παραμένει τεντωμένο. Με το που γίνει η επαφή με το έδαφος το πόδι οδηγός γυρνάει ακριβώς ο σχετικά με το άλλο πόδι, το γόνατο του πρώτου ποδιού κάμπτεται μέχρι τις ο ενώ το άλλο παραμένει τεντωμένο. Από αυτήν τη θέση γίνεται ώθηση από το πόδι οδηγό ώστε να επιστρέψει στην αρχική θέση. Στη θέση της μέγιστης κάμψης το γόνατο δεν πρέπει να περνάει τα δάκτυλα του ποδιού (Escamilla, et al, 2008α & 2008β). Επομένως, σύμφωνα με τον παραπάνω ερευνητή και στις δυο προβολές για έναν ολόκληρο κύκλο προβολής διακρίνουμε μια φάση καθόδου, ξεκινάει από την αρχική θέση με κίνηση του ποδιού, πρώτη επαφή πτέρνας με το έδαφος και κάμψη μέχρι το χαμηλότερο σημείο, και μια φάση ανόδου στην οποία το πόδι οδηγός ωθεί από το χαμηλότερο σημείο μέχρι να ξεκολλήσει το πόδι και να επιστρέψει στην αρχική θέση. Εικόνα 1.2. Πλάγια προβολή: α) όρθια θέση, β) πρώτη επαφή, γ) μέγιστη κάμψη Παράμετροι που καθορίζουν την εκτέλεση της προβολής. Οι παράμετροι που καθορίζουν την εκτέλεση της προβολής διακρίνονται στα εγγενή ατομικά χαρακτηριστικά του ασκούμενου, στον τύπο της προβολής και στα κινηματικά και κινητικά χαρακτηριστικά εκτέλεσης της κίνησης (Πίνακας 2.1.) Εγγενή ατομικά χαρακτηριστικά. Ως εγγενή ατομικά χαρακτηριστικά ορίζονται εκείνα που συνδέονται με ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά των ασκουμένων, όπως το φύλο, η ηλικία, το σωματικό ανάστημα, η σωματική μάζα, το μήκος των κάτω άκρων, καθώς και λειτουργικά χαρακτηριστικά, όπως η μυική σκληρότητα, η διατασιμότητα των μυών, και η κινητικότητα των αρθρώσεων (Cronin, et al, 2002). Το φύλο φαίνεται να επηρεάζει βιομηχανικά και νευρομυικά χαρακτηριστικά κατα την εκτέλεση ασκήσεων κλειστής

15 6 κινητικής αλυσίδας. Πιο συγκεκριμένα, ο Hale και συνεργάτες (2014) βρήκαν πως οι γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες κατά την φάση μέγιστης κάμψης γονάτου ενεργοποιούν περισσότερο τον έξω πλατύ μυ, τον έσω πλατύ κατά την άνοδο, και καθόλη τη διάρκεια εκτέλεσης της προβολής εμφάνισαν αυξημένη ενεργοποίηση στον ημι-τενοντώδη. Ο Dwyer και συνεργάτες (2010) βρήκαν πως στις γυναίκες οι μέγιστες γωνίες κάμψης στην άρθρωση του γόνατος ήταν μικρότερες και οι μέγιστες γωνίες έκτασης ισχίου ήταν υψηλότερες. Ακόμη, η ενεργοποίηση του μέγα γλουτιαίου και του ορθού μηριαίου ήταν μεγαλύτερη στις γυναίκες από ότι στους άνδρες. Τέλος, στις εσωτερικές παραμέτρους μπορούν να συμπεριληφθούν οι μυοσκελετικές παθήσεις και ανισορροπίες (Escamilla, et al, 2008a) τραυματισμοί και πόνος στο γόνατο (Henriksen, 2009 και Huang, 2014) καθώς αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να υιοθετεί το σώμα προσταυτετικά και συντηρητικά πατέντα κίνησης για να μπορέσει να εκτελέσει την δραστηριότητα και να αποφύγει τραυματισμό. Ακόμη εξαιτίας του πόνου και των χρόνιων παθολογιών επηρεάζεται η νευρομυική ενεργοποίηση των μυων κατά την εκτέλεση της άσκησης αλλά και σταθερότητα του γόνατος. Κατά τον Singh και συνεργάτες (2014) η συσχέτιση ανάμεσα στο εύρος κίνησης και το παραγόμενο έργο των εκτεινόντων ήταν μεγάλη, με αποτέλεσμα ασκούνται μεγαλύτερες φορτίσεις στις αρθρώσεις. Τύπος προβολής. Η προβολή έχει πολλές παραλλαγές και όλες τους προσομοιάζουν δραστηριότητες και κινήσεις διαφόρων αγωνισμάτων, ιδιαίτερα στις αθλοπαιδιές, στα άλματα, στο δρόμο ταχυτήτων, στις ρίψεις, στο μπάντμιντον, στο σκουός και στην ξιφασκία (Cronin, et al, 2002). Όλες οι παραλλαγές έχουν διαφορετικό προπονητικό στόχο, διαφορετική επιβάρυνση και προσαρμογές στις μυικές ομάδες που λειτουργούν, στις αρθρώσεις αλλά και νευρομυικές προσαρμογές. Οι παράμετροι τεχνικής που παράγουν και όλες τις διαφορετικές παραλλαγές της άσκησης είναι με βηματισμό ή στατικά (Escamilla, et al, 2008β), η κατεύθυνση στα διάφορα επίπεδα κίνησης (πρόσθια, πλάγια, πίσω κλπ), το μήκος και το πλάτος της προβολής (Escamilla 2012, 2010, 2008α, 2008β, ; Riemann, et al, 2013, & Flanagan, et al, 2004), η θέση του κορμού και των χεριών (Wilson, 2008 ; Farrokhi 2008), η γωνία κάμψης του γόνατος (Wilson, et al, 2008), ο ρυθμός εκτέλεσης και συνολική διάρκεια εκτέλεσης της άσκησης (Cronin, et al, 2002), ο τύπος και η ένταση της εξωτερικής φόρτισης (Riemann, 2012 και Jacobsen, 2013), χρήση εξοπλισμού (steps, bosu ball, δίσκοι και μαξιλάρια ισορροπίας κλπ), με παπούτσια ή με γυμνό πόδι, με ανοιχτά ή κλειστά μάτια, και συνδυασμός κινήσεων στο ίδιο ή σε άλλα επίπεδα κίνησης.

16 7 Κινηματικά και κινητικά χαρακτηριστικά. Στα κινηματικά και κινητικά χαρακτηριστικά που εξετάζονται για την αξιολόγηση της εκτέλεσης της προβοής αναφέρονται, η ταχύτητα του ΚΒΣ, η διαφορά μεταξύ της μετατόπισης του κέντρου μάζας και του κέντρου πίεσης (Huang, et al, 2014), το μήκος βήματος (Riemann, et al, 2013). Επίσης, χρησιμοποιούνται και η οριζόντια και κατακόρυφη μετατόπιση του κέντρου βάρους του σώματος (ΚΒΣ) καθώς και η διάρκεια επαφής του προβαλλόμενου άκρου (Escamilla, et al, 2008α & Riemann, et al, 2012 & 2013), η μέγιστη απόλυτη και σχετικοποιημένη ως προς το σωματικό βάρος δύναμη εδαφικής αντίδρασης, ο χρόνος επίτευξης της μέγιστης δύναμης εδαφικής αντίδρασης και η ισχύς, (Cronin, et al, 2002) Η προβολή ως εργαλείο λειτουργικής και κλινικής αξιολόγησης Η προβολή εκτός από ενδυνάμωση χρησιμοποιείται και ως εργαλείο ή και κριτήριο λειτουργικής και κλινικής αξιολόγησης σε υγιείς και ασθενείς πλυθησμούς. Στη συνέχεια παρουσιάζονται μελέτες που χρησιμοποίησαν την προβολή ως εργαλείο λειτουργικής και κλινικής αξιολόγησης. Συγκεντρωτική παρουσίαση της σχετικής βιβλιογραφίας υπάρχει στον Πίνακας ΠΑΡ-Β1 του παραρτήματος της παρούσας εργασίας. Οι Alkjaer και συνεργάτες (2002) εξέτασαν τις διαφορές στο κινητικό μοτίβο της πρόσθιας προβολής σε δύο τύπους ασθενών με ανεπάρκεια πρόσθιου χιαστού συνδέσμου (ΠΧΣ) (copers, non-copers). Στην έρευνα συμμετείχαν 17 άντρες ασθενείς με ανεπάρκεια ΠΧΣ οι οποίοι χωρίστηκαν σε 2 ομάδες των copers και non-copers, και 9 υγιείς άντρες. Οι copers ήταν εκείνοι οι οποίοι κατάφεραν να επιστρέψουν στο προηγούμενο επίπεδο δραστηριότητας τους παρά τον τραυματισμό τους. Οι non-copers ήταν εκείνοι που δεν τα κατάφεραν. Όλοι οι συμμετέχοντες όταν έφτασαν στο εργαστήριο ενημερώθηκαν για την σωστή εκτέλεση της πρόσθιας προβολής. Στη συνέχεια εκτέλεσαν 15 συνεχόμενες επαναλήψεις πρόσθιας προβολής παίρνοντας όσο διάλειμμα θέλουν ανάμεσα για να αποφύγουν την κόπωση. Οι ασθενείς εκτέλεσαν τις προβολές με το τραυματισμένο τους πόδι, ενώ η ομάδα ελέγχου με το δεξί πόδι. Όλες οι μετρήσεις έγιναν σε δυναμοδάπεδο, βιντεοσκοπήθηκαν και χρησιμοποιήθηκε και ηλεκτρομυογραφία στους μυς των κάτω άκρων. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η απόλυτη

17 8 Πίνακας 2.1. Παράμετροι που καθορίζουν την εκτέλεση της προβολής. Ατομικά Εγγενή Χαρακτηριστικά Τύπος Προβολής Κινηματικά - Κινητικά Χαρακτηριστικά Φύλο Κατεύθυνση κίνησης Χρόνος επίτευξης μέγιστης απόδοσης (Hale, et al, 2014) (Escamilla, et al, 2010) (Cronin, et al., 2003) Βάρος Μήκος - Πλάτος προβολής Ισχύς (Cronin, et al., 2003) (Escamilla, et al, 2010) (Cronin, et al., 2003) Ανάστημα Θέση Κορμού & Χεριών Σχετική δύναμη (Cronin, et al., 2003) (Farrokhi, et al, 2008) (Cronin, et al., 2003) Κέντρο βάρους Σώματος Ρυθμός εκτέλεσης - Διάρκεια κίνησης Χρόνος επαφής του προβαλλόμενου άκρου (Cronin, et al., 2003) (Jakobsen, et al, 2013) (Riemann et al., 2012) Μήκος κάτω άκρων Εύρος κίνησης αρθρώσεων Οριζόντια μετατόπιση ΚΒΣ (Cronin, et al., 2003) (Wilson, et al, 2008) (Riemann et al., 2012) Κινητικότητα αρθρώσεων Τύπος και ένταση εξωτερικής φόρτισης Κατακόρυφη μετατόπιση ΚΒΣ (Cronin, et al., 2003) (Jakobsen, et al, 2013) (Riemann et al., 2012) Διατασιμότητα μυών Χρήση εξοπλισμού (bosu,steps) Ταχύτητα ΚΜΣ (Cronin, et al., 2003) (Keogh, 1999) (Huang, et al, 2014) Μηκο-δυναμική σχέση Μετατόπιση Κέντρους Μάζας - Κέντρου Πίεσης (Cronin, et al., 2003) (Huang, et al, 2014) Πόνος (Huang et al,, 2014) Τραυματισμοί-Χρόνιες κακώσεις (Escamilla, et al, 2008a) Κόπωση (Sparto, et al, 1997)

18 9 διάρκεια της κίνησης ήταν σημαντικά πιο υψηλή για τους non-copers, ενώ δεν υπήρχε στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στους υγιείς και τους copers. Οι εδαφικές δυνάμεις βαντίδρασεις (Fx peak) ήταν σημαντικά υψηλότερες στους υγιείς και στους copers σε σχέση με τους non-copers. Κινηματικά οι υγιείς είχαν μεγαλύτερη αρθρική γωνιακή ταχύτητα κατά την κάμψη του γόνατος από τις άλλες 2 ομάδες. Όμως στην έκταση του γόνατος δεν υπήρχε διαφορά στους υγιείς και τους copers. Τα αποτελέσματα της ηλεκτρομυογράφησης έδειξαν πως οι copers ήταν ικανοί να σταθεροποιήσουν την άρθρωση του γονάτου αυξάνοντας την ενεργοποίηση του ημιτενοντώδη κατά την φάση της έκτασης. Συμπερασματικά, η πρόσθια προβολή με βηματισμό φάνηκε να είναι μια απλή μέθοδος για να ξεχωρίζει τους ασθενείς με ανεπάρκεια ΠΧΣ σε copers και non-copers, και το μόνο που χρειάζεται είναι μια κάμερα και ένα δυναμοδάπεδο. Οι Alkjaer και συνεργάτες (2009) εξέτασαν αν η κίνηση πρόσθιας προβολής μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως λειτουργική δοκιμασία σε ασθενείς με ανεπάρκεια ΠΧΣ και σε ασθενείς με ανακατασκευή του ΠΧΣ. Σκοπός της έρευνας ήταν να εξετάσει την αξιοπιστία κάποιον βιομηχανικών μεταβλητών της πρόσθιας προβολής σε υγιή άτομα, και να καθορίσει τον αριθμό των επαναλήψεων που χρειάζονται για να υπάρχει ένα ικανοποιητική αξιοπιστία. Το δείγμα αποτελούσαν είκοσι υγιή άτομα ( 10 άντρες και 10 γυναίκες ) τα οποία δεν είχαν κάποιο τραυματισμό στα κάτω άκρα. Οι συμμετέχοντες πήγαν στο εργαστήριο 2 διαφορετικές μέρες με μια βδομάδα κενό ανάμεσα. Αφού έγινε περιγραφή της άσκησης και κάποιες δοκιμαστικές προσπάθειες ζητήθηκε από τους δοκιμαζόμενους να εκτελέσουν έξι με οκτώ επαναλήψεις πάνω σε δυναμοδάπεδο. Το πόδι οδηγός ήταν το τραυματισμένο. Όλες οι προσπάθειες βιντεοσκοπήθηκαν από 5 κάμερες ώστε να γίνει βιομηχανική ανάλυση αργότερα. Για την σχετική αξιοπιστία της δοκιμασίας χρησιμοποιήθηκε Intraclass Correlation Coefficients (ICCs). Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η αξιοπιστία βελτιώνεται όταν χρησιμοποιούνται πολλαπλές επαναλήψεις στη πρόσθια προβολή. Η πρόταση των συγγραφέων είναι η δοκιμασία να έχει τουλάχιστον τρεις επαναλήψεις. Οι Clifton και συνεργάτες (2013) ερεύνησαν την σχέση μεταξύ λειτουργικών δοκιμασιών και των αλλαγών που προκαλούνται από την άσκηση κατά την στατική ισοροπία. Σκοπός της έρευνας ήταν να εξετάσουν αν οι τιμές του Functional Movement Screen (FMS) που μετρήθηκαν στην ηρεμία σχετίζονται με αλλαγές στην στατική ισορροπία μετά από πρωτόκολλο άσκησης. Ένας δεύτερος στόχος ήταν να συγκρίνουν τις τιμές του FMS πριν και μετά από το ίδιο πρωτόκολλο. Συμμετείχαν δεκαεπτά γυναίκες και οκτώ άντρες, όλοι ήταν υγιείς και έκαναν

19 10 δραστηριότητες αναψυχής τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα. Οι δοκιμαζόμενοι επισκέφτηκαν το εργαστήριο δυο διαφορετικές μέρες με σαρανταοκτώ ώρες διαφορά. Η πρώτη μέρα ήταν για την εκμάθηση των δοκιμασιών του FMS. Την δεύτερη μέρα συλλέχθηκαν δεδομένα με την ακόλουθη σειρά 1) μετρήσεις ισορροπίας πριν την άσκηση, 2) FMS δοκιμασίες πριν την άσκηση, 3) πρωτόκολλο άσκησης, 4) μετρήσεις ισορροπίας, 5) FMS δοκιμασίες. Η στατική ισορροπία μετρήθηκε στην δυναμοπλατφόρμα AccuSwayPlus σε μονοποδική στήριξη με κλειστά τα μάτια και στα 2 πόδια. Πραγματοποιήθηκαν 3 συνεχόμενες προσπάθειες των 10 δευτερολέπτων για κάθε πόδι. Το πρωτόκολλο άσκησης διήρκησε 36 λεπτά και περιλάμβανε εναλασσόμενους κύκλους 5 λεπτών βάδισης στον διάδρομο και 1 λεπτό εκρηκτικών αλτικών ασκήσεων. Μετά από κάθε λεπτό αλτικών ασκήσεων παίρνονταν τιμές υποκειμενικής αντιλαμβανόμενης κόπωσης. Οι δοκιμασίες του FMS είναι το βαθύ κάθισμα (deep squat), πέρασμα εμποδίου (hurdle step), προβολή σε μια γραμμή (In line lunge), ενεργητική ανύψωση τεντωμένου ποδιού (active straight leg raise), push up σταθεροποίησης κορμού, ευκινησία ώμου (shouder mobility), rotational stability. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η απόδοση στην στατική ισορροπία έπεσε μετά την εφαρμογή του πρωτοκόλλου άσκησης και αυτό φάνηκε από τις μετρήσεις του κέντρου πίεσης. Οι τιμές του FMS ήταν αντιστρόφως ανάλογες της ταχύτηταςκέντρου πίεσης που μέτρηθηκε στη στατική ισορροπία πριν την άσκηση. Συγκεκριμένα από το FMS οι δοκιμασίες In line lunge, το Hurdle step και rotational stability φάνηκε πως μπορούν να καθορίσουν ποιος έχει γενικά πτωχή ισορροπία και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κλινική αξιολόγηση ελειμμάτων στην στάση και σταθερότητα του σώματος Οι Thornblund και συνεργάτες (2012) εξέτασαν την νευρομυική λειτουργία κατά την πρόσθια προβολή σε ασθενείς που έχουν κάνει μηνισεκτομή. Σκοπός της έρευνας ήταν να ερευνηθεί αν υπάρχουν διαφορές στην κινηματική της άρθρωσης του γόνατος, στις εδαφικές δυνάμεις αντίδρασης και στην νευρομυική ενεργοποίηση κατά την πρόσθια προβολή ανάμεσα στο υγιές πόδι και το εγχειρισμένο. Το δείγμα αποτελούσαν είκοσι δύο ασθενείς που έχουν κανει εγχείριση μηνίσκου. Κατά την διαδικασία των μετρήσεων μετά από μερικές δοκιμαστικές προσπάθειες τους ζητήθηκε να εκτελέσουν 3 πρόσθιες προβολές με το κάθε πόδι ξεχωριστά πάνω σε δυναμοδάπεδο. Το μήκος προβολής ήταν ίσο με το μήκος του κάτου άκρου όπως μετρήθηκε από τον μείζονα τροχαντήρα μέχρι το έξω σφυρό. Επίσης, χρησιμοποιήθηκε ένα εύκαμπτο ηλεκτρογωνιόμετρο στο γόνατο και ηλεκτρομυογραφία για τους μύς των κάτω άκρων. Τα αποτελέσματα εμφάνισαν κατά την φάση της επαφής και φόρτισης αυξημένα επίπεδα μυικής

20 11 συνενεργοποίησης, μειωμένο εύρος κίνησης και αυξημένο ρυθμό φόρτισης στο εγχειρισμένο πόδι. Από αυτά τα ευρήματα φάνηκε πως οι ασθενείς με μηνισεκτομή παρουσιάζουν τροποποιήσεις στη κινητική, κινηματική και νευρομυική ενεργοποίηση και για αυτό οι συγγραφείς καταλήγουν πως η πρόσθια προβολή είναι μια δοκιμασία ικανή να διακρίνει διαφορές ανάμεσα στα πόδια μετά από χειρουργικές επεμβάσεις. Οι Wagenaar και συνεργάτες (2012) στην έρευνα τους προσπάθησαν να αναπτύξουν μια κλινική δοκιμασία πολλαπλών προβολών για την πρόβλεψη των πτώσεων στους ηλικιωμένους. Οι συμμετέχοντες αποτελούνταν από 130 ηλικιωμένους από τους οποίους οι 40 είχαν ιστορικό πτώσεων. Κατά την εργαστηριακή διαδικασία αφού συμπλήρωσαν 3 ερωτηματολόγια (PARQ, Falls history, RAPA) τους ζητήθηκε να εκτελέσουν 5 συνεχόμενες προβολές με το κυρίαρχο πόδι και με μήκος προβολής το 60% του μήκους του κάτω άκρου. Έγινε μια δοκιμαστική εκτέλεση και δυο κανονικές οι οποίες χρονομετρήθηκαν. Σε κάθε μέτρηση αξιολογούνταν οι επιτυχημένες εκτελέσεις προβολής και η συνολική διάρκεια της δοκιμασίας. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η δοκιμασία έχει ευαισθησία και ακρίβεια 73% και 63% αντίστοιχα. Επομένως, οι συγγραφείς καταλήγουν πως η δοκιμασία αυτή μπορεί να διακρίνει διαφορές στις ικανότητες αρκετά λειτουργικών ηλικιωμένων, αλλά επισημαίνουν πως χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για να διασφαλιστεί και η εγκυρότητα. Συμπερασματικά, με βάση τις προαναφερθείσες μελέτες η δοκιμασία της πρόσθιας προβολής μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την λειτουργική και κλινική αξιολόγηση υγιών και τραυματισμένων ατόμων με σκοπό την πρόληψη μελλοντικών τραυματισμών αλλά και για την επανένταξη τους στις προ-τραυματισμού καθημερινές τους δραστηριότητες. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την αξιολόγηση της ισορροπίας και σταθερότητας του σώματος Εφαρμογή της προβολής στην πρόληψη και αποκατάσταση τραυματισμών Όταν συνταγογραφούνται ασκήσεις για τα κάτω άκρα, οι λειτουργικές ασκήσεις (πολυαρθρικές, κλειστής κινητικής αλυσίδας) είναι συχνά οι δραστηριότητες που επιλέγονται γιατί προσομοιάζουν πιστά τα κινητικά μοτίβα καθημερινών και αθλητικών δραστηριοτήτων, γυμνάζουν πολλές μυικές ομάδες ταυτόχρονα, χρειάζονται ελάχιστο εξοπλισμό (Romanazzi, 2014). Αυτές οι ασκήσεις (κάθισμα, προβολή, άρση θανάτου κλπ) χρησιμοποιούνται ευρέως για την αύξηση της απόδοσης, στην αποκατάσταση, και ως διαγνωστικά εργαλεία για τη μέτρηση δύναμης, ελαστικότητας, κινητικότητας, και ισορροπίας και ιδιοδεκτικότητα (Romanazzi, 2014

21 12 & Keogh, 1999). Η προβολή με ή χωρίς προσθήκη βάρους χρησιμοποιείται συχνά από φυσικοθεραπευτές και γυμναστές για την αποκατάσταση ασθενών με σύνδρομο επιγονατιδομηριαίου πόνου ώστε να αναρρώσουν γρηγορότερα και να γίνουν πιο λειτουργικοί νωρίτερα (Escamilla, 2008α). Στην συνέχεια παρουσιάζονται μελέτες στις οποίες εξετάστηκε η καταλληλότητα, ασφάλεια και αποτελεσματικότητα της προβολής και των παραλλαγών της σε προγράμματα πρόληψης και αποκατάστασης τραυματισμών της άρθρωσης του γονάτου. Συγκεντρωτική παρουσίαση της βιβλιογραφίας σχετικά με την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια της άσκησης προβολής στην αποκατάσταση παρατίθενται στον Πίνακα ΠΑΡ-Β2 του παραρτήματος της παρούσας εργασίας. Οι Escamilla και συνεργάτες (2008α) εξέτασαν την επιγονατιδομηριαία συμπιεστική δύναμη και πίεση στις πρόσθιες και πλάγιες προβολές με βήμα και χωρίς. Το δείγμα αποτελούνταν από δεκαοκτώ υγιή άτομα (εννιά άντρες και εννιά γυναίκες) χωρίς ιστορικό επιγονατιδομηριαίου πόνου. Οι συμμετέχοντες εκτέλεσαν μια σειρά από τρεις επαναλήψεις για καθεμιά από τις τέσσερις διαφορετικές τεχνικές προβολής με την προσθήκη βάρους με αλτήρες, 1) πρόσθια προβολή με βήμα, 2) πρόσθια προβολή χωρίς βήμα, 3) πλάγια προβολή με βήμα, και 4) πλάγια προβολή χωρίς βήμα. Για αντίσταση χρησιμοποιήθηκε για τον καθένα το μέγιστο βάρος με το οποίο μπορούσαν να εκτελέσουν 12 συνεχόμενες επαναλήσεις (12ΜΑΕ). Τους δόθηκε η οδηγία το μήκος προβολής να είναι όσο μακρύ ένιωθαν άνετα και το βρήκαν και διδάχτηκαν από τον εξεταστή την σωστή τεχνική. Ο ρυθμός εκτέλεσης ρυθμίστηκε από μετρονόμο στις 45 ο ανά δευτερόλεπτο. Για την συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν ηλεκτρόδια για ηλεκτρομυογραφία, έξι κάμερες ανάλυσης κίνησης και δυναμοπλατφόρμα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η επιγονατιδομηριαία δύναμη και πίεση αυξάνονταν σταδιακά όσο αυξανόταν η κάμψη του γόνατος και αντίστροφα με την μείωση της κάμψης. Η επιγονατιδομηριαία δύναμη και πίεση ήταν μεγαλύτερες στη πλάγια προβολή σε σχέση με την πρόσθια στις ο του γόνατος και υψηλότερες στην εκτέλεση με βηματισμό σε σχέση με την χωρίς βήμα στις γωνίες ο του γόνατος. Όμως, και στις δυο προβολές μετά τις 90 ο και όσο πλησίαζαν την μέγιστη κάμψη η επιγονατιδομηριαία συμπιεστική φόρτιση μειωνόταν και σταθεροποιούταν. Συμπερασματικά, οι συγγραφείς προτείνουν κατά τις πρώιμες φάσεις επιγονατιδομηριαίας αποκατάστασης να εκτελούνται οι προβολές με κάμψη γόνατος από 0-50 ο και στατικά χωρίς βηματισμό καθώς έτσι ελαχιστοποιείται η επιγονατιδομηριαία δύναμη και πίεση. Ακόμη, επισημαίνουν πως κατά την εκτέλεση καθισμάτων και προβολών ο κίνδυνος

22 13 τραυματισμού δεν αυξάνεται περισσότερο μετά τις 75 ο -110 ο κάμψης γόνατος, υπάρχει όπως το επιπρόσθετο πλεονέκτημα της μεγαλύτερης ενεργοποίησης των τετρακεφάλων, οπίσθιων μηριαίων και του γαστροκνημίου σε σύγκριση με την προπόνηση σε χαμηλές γωνίες κάμψης (0-75 ο ). Τέλος, τονίζουν πως χρειάζεται περαιτέρω έρευνα και για τις υπόλοιπες παραλλαγές της προβολής ώστε οι κλινικοί να μπορούν να σχεδιάζουν ασφαλή και αποδοτικά προγράμματα παρέμβασης. Οι Escamilla και συνεργάτες (2008β) εξέτασαν την επιγονατιδομηριαία αρθρική δύναμη και πίεση ανάμεσα στην προβολή με μεγάλο και μικρό μήκος βήματος. Το δείγμα αποτελούσαν δεκαοκτώ υγιή άτομα (εννιά γυναίκες και εννιά άνδρες) χωρίς ιστορικό επιγονατιδομηριαίου πόνου. Οι δοκιμαζόμενοι κλήθηκαν να εκτελέσουν μια σειρά με τρεις επαναήψεις με προσθήκη βάρους 12ΜΑΕ πρόσθια προβολή με μεγάλο μήκος βήματος και με μικρό, στατικά και με βηματισμό. Το μεγάλο μήκος χρησιμοποιήθηκε βηματισμός στον οποίο κατά την θέση μέγιστης κάμψης στη προβολή η κνήμη κάθετη με την ποδοκνημική και το γόνατο. Για το μικρό μήκος χρησιμοποιήθηκε η μισή απόσταση του μεγάλου μήκους ώστε κατά το χαμηλότερο σημείο το γόνατο να περνάει πιο μπροστά από τα δάχτυλα του ποδιού. Χρησιμοποιήθηκε μετρονόμος στις 45 ο ανά δευτερόλεπτο για να ρυθμιστεί ο ρυθμός εκτέλεσης της άσκησης. Για την συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ηλεκτρομυογραφία, έξι κάμερες ανάλυσης κίνησης και δυναμοδάπεδο. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η επιγονατιδομηριαία δύναμη και πίεση αυξανόταν με την αύξηση της γωνίας του γόνατος και αντίστροφα με την μείωση. Μεταξύ των ο κάμψης γόνατος η φόρτιση ήταν σημαντικά υψηλότερη στην προβολή με μικρό βήμα σε σχέση με το μεγάλο. Στις ο κάμψης γόνατος η φόρτιση ήταν υψηλότερη στην προβολή με βήμα σε σχέση με την εκτέλεση χωρίς. Συμπερασματικά, οι συγγραφείς καταλήγουν πως στη φάση της αποκατάστασης όταν ο στόχος είναι να ελαχιστοποιηθεί η φόρτιση στην επιγονατιδομηριαία άρθρωση η πρόσθια προβολή πρέπει να εκτελείται με μεγάλο μήκος προβολής και αρχικά στατικά. Επίσης, βρέθηκε σχέση μεταξύ της πρόσθιας μετατόπισης του γόνατος και αυξημένης επιγονατιδομηριαίας αρθρικής δύναμης και φόρτισης. Οι Escamilla και συνεργάτες (2010) εξέτασαν τις εφελκυστικές δυνάμεις που εφαρμόζονται στους χιαστούς συνδέσμους κατά την εκτέλεση πρόσθιας και πλάγιας προβολής με βηματισμό και χωρίς. Στο δείγμα συμμετείχαν δεκαοκτώ υγιή άτομα (εννιά άνδρες και εννιά γυναίκες) χωρίς ιστορικό παθολογίας στους χιαστούς συνδέσμους. Για την πειραματική διαδικασία οι δοκιμαζόμενοι κλήθηκαν να εκτελέσουν μια σειρά από τρεις επαναλήψεις για την

23 14 προβολή σε τέσσερις διαφορετικές συνθήκες: πρόσθια και πλάγια προβολή, με βήμα και χωρίς. Κατά την άσκηση υπήρχε προσθήκη βάρους με αντίσταση 12ΜΑΕ και ο ρυθμός ελεγχόταν από μετρονόμο στις 45 ο ανά δευτερόλεπτο. Η σωστή τεχνική εξασφαλίστηκε από την εποπτεία του εξεταστή και για μήκος προβολής τους δόθηκε η οδηγία να είναι όσο μακρύ τους είναι βολικό ώστε να αποφεύγεται η πρόσθια μετατόπιση του γονάτου πέρα από τις μύτες του ποδιού. Για την συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε ηλεκτρομυογραφία, έξι κάμερες ανάλυσης κίνησης, και δυναμοδάπεδο. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι δυνάμεις που ασκούνται στον οπίσθιο χιαστό σύνδεσμο ήταν σημαντικά μεγαλύτερες στην πρόσθια προβολή σε σχέση με την πλάγια και ειδικότερα στις γωνίες γονάτου 40 ο, 50 ο, 60 ο, 0 ο, 80 ο κατά την κάθοδο και στις 80 ο, 70 ο, 60 ο κατά την άνοδο. Η φόρτιση στον πρόσθιο χιαστό σύνδεσμο ήταν ελάχιστη. Από τα παραπάνω οι συγγραφείς προτείνουν τις τεχνικές αυτές προβολής για την αποκατάσταση του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου ενώ θα πρέπει να δίνεται προσοχή όταν οι ασκήσεις αυτές συνταγογραφούνται για αποκατάσταση του οπίσθιου χιαστού συνδέσμου. Οι Heijne και συνεργάτες (2004) ερεύνησαν την καταπόνηση στον πρόσθιο χιαστό σύνδεσμο κατά την εκτέλεση ασκήσεων κλειστής κινητικής αλυσίδας. Οι τεσσερις ασκήσεις οι οποίες εξετάστηκαν ήταν 1) step up, 2) step down, 3) προβολή χωρίς βηματισμό, 4) one-legged sit to stand. Στην έρευνα αυτή έλαβαν μέρος εννιά άτομα (πέντε άνδρες και τέσσερις γυναίκες) τα οποία ήταν υποψήφια για αρθροσκόπηση και μερική μηνισεκτομή. Για την πειραματική διαδικασία αμεσως μετά από την εγχείριση εμφυτέυτηκε ένα differential variable reluctance transducer (DVRT) στον πρόσθιο χιαστό σύνδεσμο και τοποθετήθηκε ένα ηλεκτρογωνιόμετρο πάνω στον μηρό και το καλάμι. Στην συνέχεια ζητήθηκε στους συμμετέχοντες να εκτελέσουν τρεις επαναλήψεις για κάθε μια από τις τέσσερις ασκήσεις υπο την επίβλεψη και τις οδηγίες ενός ειδικού φυσικοθεραπευτή. Απτά ευρήματα γίνεται φανερό πως δεν υπήρχαν σημαντικές διαφορές στη μέγιστη φόρτιση του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου ανάμεσα στις τέσσερις ασκησεις. Υπήρχε σημαντική αύξηση στην καταπόνηση του πρόσθιου χιαστού συνδέσμου μόνο κατά την έκταση του γονάτου σε κάθε άσκηση. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν πως οι ασκήσεις κλειστής κινητικής αλυσίδας ενδέχεται να φορτίζουν λιγότερο τον πρόσθιου χιαστού συνδέσμου όταν το ισχίο βρίσκεται σε θέση μεγαλύτερης κάμψης σε σχέση με όταν έχει λιγότερη κάμψη. Οι Henriksen και συνεργάτες (2009) εξετέσαν την επίδραση της εφαρμογής πειραματικού μυικού πόνου κατά την εκτέλεση της πρόσθιας προβολής και τα αποτελέσματα του στην δυναμική της άρθρωσης του γόνατος και στην ηλεκτρομυογραφική δραστηριοότητα.

24 15 Το δείγμα αποτελούσαν είκοσι υγιή άτομα (δέκα άνδρες και δέκα γυναίκες) χωρίς ιστορικό τραυματισμού στα κάτω άκρα. Κάθε δοκιμαζόμενος εξετάστηκε σε δύο διαφορετικές μέρες οι οποίες είχαν κενό μια βδομάδα μεταξύ τους. Κατά τη διάρκεια κάθε δοκιμασίας εκτελέστηκαν τρεις σειρές τεσσάρων επαναλήψεων πρόσθιας προβολής με διάλειμμα πέντε λεπτά στις δυο πρώτες σειρές. Οι προβολές εκτελέστηκαν μόνο με το δεξί πόδι και το μήκος ήταν τόσο ώστε να νιώθει άνετα ο κάθε δοκιμαζόμενος. Πριν την τρίτη σειρά εγχύθηκε ένεση υπερτονική ή υποτονική και κρατήθηκε διάλειμμα είκοσι λεπτών. Για την συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε δυναμοδάπεδο, δεκαπέντε σημάδια αντανάκλασης στα κάτω άκρα και πέντε κάμερες για την βιομηχανική ανάλυση, και ηλεκτρομυογραφία. Βρέθηκε πως ο πόνος που προκλήθηκε από την υπερτονική ένεση επηρέασε σημαντικά τη δυναμική της άρθρωσης του γονάτου και τις καταγραφές της ηλεκτρομυογραφίας. Πιο συγκεκριμένα η ώθηση και το παραγόμενο έργο των εκτεινόντων του γονάτο ήταν σημαντικά χαμηλότερο και η ενεργοποίηση του έσω και έξω πλατύ και των οπίσθιων μηριαίων ήταν σημαντικά μειωμένη. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν πως το μειωμένο παραγόμενο έργο των εκτεινόντων του γονάτου ενδέχεται να προκαλεί αστάθεια στο γόνατο με αποτέλεσμα αυξημένο κίνδυνο τραυματισμών. Καταλήγοντας, τα ευρήματα αυτά μπορεί να έχουν ευρεία εφαρμογή στη διαχείριση του μυικού πόνου και στην πρόληψη τραυματισμών σε δραστηριότητες με υψηλες δυναμικές απαιτήσεις στην άρθρωση του γόνατος. Οι Wilson και συνεργάτες (2008) εξέτασαν την κινηματική και την κινητική σε δυο τεχνικες πρόσθιας ημι-προβολής. Σκοπός της έρευνας ήταν να αξιολογηθούν οι διαφορές στη κινηματική και κινητική της θέσης του σώματος στις δυο τεχνικές προβολής και η πρόσθια μετατόπιση του κέντρου βάρους. Το δείγμα αποτελούσαν δέκα εθελοντές (πέντε γυναίκες και πέντε άνδρες) οι οποίοι ήταν υγιείς και δεν είχαν εμπειρία στην εκτέλεση προβολών. Οι δοκιμαζόμενοι ολοκλήρωσαν τρεις σειρές τριών επαναλήψεων πρόσθιας προβολής με το δεξί πόδι με τα χέρια α) σταυρωμένα στο στήθος, β) κρατημένα οριζόντια μπροστά. Το μήκος προβολής ήταν ίσο με το 75% του μήκους από το σφυρό ως τον τροχαντήρα για τον κάθε δοκιμαζόμενο και το γόνατο του μπροστινού ποδιού έκανε κάμψη μέχρι τις 30 ο γωνία ακριβώς. Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν δυο κάμερες και δυναμοπλατφόρμα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η τεχνική με τα χέρια τεντωμένα μπροστά είχε στατιστικά μεγαλύτερη πρόσθια μετατόπιση του κέντρου βάρους του σώματος και αυτό δημιουργούσε αυξημένες ισορροπιστικές απαιτήσεις. Για να αντισταθμιστεί η πρόσθια αυτή μετατόπιση είναι

25 16 πιθανή η αύξηση της ενεργοποίησης των οπίσθιων μηριαίων. Οι συγγραφείς κατέληξαν πως και οι δυο τεχνικές είναι κλινικά ασφαλείς και μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην αποκατάσταση ασθενών. Ασκήσεις που έχουν μεγάλη κάμψη ισχίου ενδέχεται να επιβαρύνουν λιγότερο τον ΠΧΣ. Οι Huang και συνεργάτες (2014) εξέτασαν την επίδραση του πόνου στο γόνατο στην κίνηση του κορμού και του γονάτου κατά τη διάρκεια κινήσεων προβολής του μπάντμιντον. Στόχος της έρευνας ήταν να συγκριθεί η κινηματική της άρθρωσης του γονάτου, η κίνηση του κορμού και η δυναμική ισορροπία σε παίκτες του μπάντμιντον με και χωρίς πόνο στο γόνατο. Ένας δεύτερος στόχος ήταν να συγκριθούν τα πατέντα ενεργοποίησης τν μυών του κορμού και των κάτω άκρων στους υγιείς και τραυματισμένους αθλητές. Το δείγμα αποτελούσε μια ομάδα τραυματισμένων (δεκαεπτά άτομα) και μια ομάδα ελέγχου (δεκαεπτά άτομα). Η ομάδα των τραυματισμένων αθλητών ανέφερε πόνο στο γόνατο κατά την εκτέλεση βαθύ καθίσματος ή και στο τρέξιμο. Για την πειραματική διαδικασία οι δοκιμαζόμενοι έκαναν προθέρμανση πέντε λεπτά και στη συνέχεια τους ζητήθηκε να εκτελέσουν με το κυρίαρχο πόδι πέντε διαγώνιες προβολές σε δυο διαφορετικές κατευθύνσεις (πρόσθια και οπίσθια) σε τυχαία σειρά. Το μήκος προβολής υπολογίστηκε δυόμιση φορές το μήκος του ποδιού για την πρόσθια κίνηση και τρεις φορές για την πίσω. Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τριάντα-ένα αντανακλαστικά σημάδια, οκτώ κάμερες, ηλεκτρομυογράφος και δυναμοπλατφόρμα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως τα άτομα με πόνο στο γόνατο εμφάνισαν μικρότερη κίνηση στο γόνατο στο μετωπιαίο και οριζόντιο επίπεδο κατά τις πρόσθιες προβολές αλλά μεγαλύτερη κίνηση στο προσθιοπίσθιο επίπεδο κατά τις πίσω προβολές. Επίσης, φάνηκε πως οι τραυματίες αθλητές είχαν υιοθετήσει ένα πιο συντηρητικό πατέντο κίνησης ώστε να ελαχιστοποιήσουν την εμφάνιση πόνου στο γόνατο. Συμπερασματικά, τα προγράμματα προπόνησης των αθλητών με πόνο στο γόνατο θα πρέπει να είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να βελτιώνουν τον νευρομυικό συντονισμό και την δύναμη των μυών του κορμού και των εκτεινόντων του γονάτου με ιδιαίτερη έμφαση στην κίνηση της πίσω προβολής. Συμπερασματικά, με βάση τις προαναφερθείσες μελέτες η πρόσθια και η πλάγια προβολή είναι κατάλληλες και κλινικά ασφαλής για την αποκατάσταση και ενδυνάμωση σε άτομα με επιγονατιδομηριαίο σύνδρομο, ρήξη/αφαίρεση πρόσθιου χιαστού συνδέσμου και οπίσθιου χιαστού συνδέσμου. Προτείνεται στα πρώτα στάδια της αποκατάστασης οι ασκήσεις να εκτελούνται στατικά και με μεγάλο μήκος προβολής, στην αρχή σε χαμηλές γωνίες 0-50 ο και

26 17 στη συνέχεια με προβολή του ποδιού και σε σταδιακά μεγαλύτερες γωνίες. Ακόμη, για την ελαχιστοποίηση της φόρτισης της άρθρωσης του γονάτου ενδείκνυται οι ασκήσεις να εκτελούνται με μεγαλύτερη κάμψη στην άρθρωση του ισχίου Βελτίωση φυσικής κατάστασης και απόδοσης Η προβολή και οι παραλλαγές της, ως ασκήσεις κλειστής κινητικής αλυσίδας, προσφέρουν πολλά πλεονεκτήματα στην βελτίωσης της φυσικής κατάστασης, απόδοσης, και στην ενίσχυση λειτουργικών κινητικών μοτίβων (Riemann, 2012). Η βέλτιστη επιλογή ασκήσεων περιλαμβάνει τον καλύτερο συνδυασμό των αναγκών του ασκούμενου με τις απαιτήσεις και τα προπονητικά οφέλη της άσκησης (Riemann, 2012). Στη συνέχεια παρουσιάζονται μελέτες που παρουσιάζουν τα αποτελέσματα που έχουν οι διάφορες τεχνικές προβολής στην προπόνηση των κάτω άκρων. Συγκεντρωτική παρουσίαση της βιβλιογραφίας σχετικά με τη χρήση της προβολής για τη βελτίωση της απόδοσης γίνεται στον Πίνακα ΠΑΡ-Β3 του παραρτήματος της παρούσας εργασίας. Οι Riemann και συνεργάτες (2012) εξέτασαν τα βιομηχανικά χαρακτηριστικά της πρόσθιας προβολής σε 4 διαφορετικές συνθήκες εξωτερικής φόρτισης. Το δείγμα αποτελούσαν 16 αθλητικά ενεργοί νέοι (8 άνδρες και 8 γυναίκες), χωρίς ιστορικό τραυματισμού. Η πειραματική διαδικασία είχε διάρκεια 45 λεπτά. Κατά την διαδικασία οι δοκιμαζόμενοι ολοκλήρωσαν 6 πρόσθιες προβολές υπό 4 διαφορικές συνθήκες φόρτισης (0%, 12,5%, 25%, και 50% του σωματικού βάρους). Η σειρά εκτέλεσης ανά συνθήκη ήταν τυχαία. Για την εκτέλεση της άσκησης δεν φορέθηκαν παπούτσια, επιλέχτηκε το κυρίαρχο πόδι, και το μήκος προβολής ήταν ίσο με το 70% του μήκους ποδιού ( από τον μείζον τροχαντήρα έως το έξω σφυρό). Ο ρυθμός της άσκησης καθορίστηκε με μετρονόμο στους 60 χτύπους το λεπτό. Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε δυναμοπλατφόρμα και 9 ηλεκτρομαγνητικοί αισθητήρες. Τα αποτελέσματα έδειξαν μεγάλη συσχέτιση συνολικού παραγόμενου αρθρικού έργου με το εξωτερικό φορτίο, με την μεγαλύτερη αύξηση να εμφανίζεται στην άρθρωση του ισχίου και μετά της ποδοκνημικής. Με την αύξηση του εξωτερικού φορτίου το μηχανικό έργο αυξήθηκε γραμμικά στη ποδοκνημική και στο ισχίο. Η κατακόρυφη μετατόπιση του κέντρου μάζας ήταν μικρότερη στις συνθήκες φόρτισης 50%, 0% και 12,5%. Συμπερασματικά, η πρόσθια προβολής φαίνεται να είναι άσκηση στην οποία λειτουργούν περισσότερο οι εκτείνοντες του ισχίου με σχεδόν ίση συνεισφορά της ποδοκνημικής και του γονάτου σε χαμηλά εξωτερικά φορτία. Οι

27 18 συγγραφεις προτείνουν πως οι μελλοντικές έρευνες θα πρέπει να εξετάσουν πόσο επηρεάζουν τα παπούτσια τα κινητικά και κινηματικά χαρακτηριστικά στην πρόσθια προβολή. Οι Riemann και συνεργάτες (2013) εξέτασαν τις βιομηχανικές διαφορές ανάμεσα στην πρόσθια και πλάγια προβολή σε 2 διαφορετικά μήκη προβολής. Το δείγμα αποτελούσαν 32 υγιή άτομα (16 άνδρες και 16 γυναίκες) χωρίς κάποιον τραυματισμό. Η πειραματική διαδικασία διήρκησε 45 λεπτά και ξεκίνησε με προθέρμανση και υπόδειξη της σωστής τεχνικής των ασκήσεων πρόσθιας και πλάγιας προβολής. Το πόδι οδηγός επιλέχθηκε το κυρίαρχο (εκείνο που θα επέλεγαν για το λάκτισμα μιας μπάλας) και στη συνέχεια μετρήθηκε το μήκος του επιλεγμένου άκρου και το ύψος των δοκιμαζόμενων. Η πρώτη συνθήκη είχε μήκος προβολής ίσο με το 60% του ύψους του κάθε ατόμου. Στη δεύτερη συνθήκη ο δοκιμαζόμενος επέλεγε μόνος το μήκος στο οποίο ένιωθε άνετα. Οι ασκήσεις εκτελέστηκαν χωρίς υποδήματα. Οι δοκιμαζόμενοι εκτέλεσαν 6 προβολές για κάθε μια από τις 4 διαφορετικές συνθήκες με 1 λεπτό διάλειμμα ανά συνθήκη. Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν 6 ηλεκτρομαγνητικοί αισθητήρες κίνησης και δυναμοπλατφόρμα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως για τις πρόσθιες προβολές το προκαθορισμένο μήκος προβολής ήταν μεγαλύτερο από εκείνο που επέλεξαν οι δοκιμαζόμενοι, ενώ στις πλάγιες προβολές έγινε το αντίστροφο. Ο χρόνος επαφής του κάτω άκρου ήταν συντομότερος στην πρόσθια προβολή σε σχέση με την πλάγια. Η ποδοκνημική εμφάνισε μέγιστη γωνία κάμψης στις πλάγιες προβολές, ενώ το ισχίο και το γόνατο στις πρόσθιες. Το συνολικό παραγόμενο αρθρικό έργο ήταν μεγαλύτερο για την ποδοκνημική και το γόνατο στις πλάγιες προβολές, και για το ισχίο στις πρόσθιες. Ακόμη, για το ισχίο το παραγόμενο έργο στις πρόσθιες προβολές ήταν μεγαλύτερο στο μήκος προβολής που επέλεξαν οι δοκιμαζόμενοι. Συμπερασματικά, στη πρόσθια προβολή οι μυς του ισχίου είχαν μεγαλύτερη συνεισφορά, ενώ στις πλάγιες είχαν μεγαλύτερη συνεισφορά οι μυς του γόνατος και της ποδοκνημικής. Οι πλάγιες προβολές εκτελούνταν πιο αργά. Το μικρότερο μήκος προβολής προκάλεσε μικρότερη κάμψη ισχίου και μεγαλύτερη κάμψη στο γόνατο και την ποδοκνημκή. Οι Farrokhi και συνεργάτες (2008) εξέτασαν την επίδραση της θέσης του κορμού στην κινητική, κινηματική και μυική ενεργοποίηση του ποδιού οδηγού κατά την εκτέλεση της άσκησης πρόσθιας προβολής. Το δείγμα αποτελούσαν 10 υγιείς ενήλικες (5 άνδρες και 5 γυναίκες) χωρίς ιστορικό τραυματισμού. Επιλέχτηκε για κυρίαρχο πόδι εκείνο που θα χρησιμοποιούσαν για το λάκτισμα μπάλας και το μήκος προβολής ήταν ίσο με το μήκος του κάτω άκρου. Οι δοκιμαζόμενοι εκτέλεσαν 5 επαναλήψεις πρόσθιας προβολής σε 3 διαφορετικές

28 19 θέσεις κορμού: α) σε έκταση με τα χέρια τεντωμένα και πάνω από το κεφάλι, β) κατακόρυφη ουδέτερη θέση με τα χέρια στο πλάι, γ) σε κάμψη με τα χέρια τεντωμένα μπροστά από το γόνατο του μπροστινού ποδιού. Η σειρά εκτέλεσης κάθε τεχνικής ήταν τυχαία. Ο ρυθμός εκτέλεσης ρυθμίστηκε με μετρονόμο στους 60 παλμούς ανά λεπτό και κάθε επανάληψη διαρκούσε 6 δευτερόλεπτα (3 δευτερόλεπτα για τη φάση ανόδου και καθόδου αντίστοιχα). Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε βιντεοκάμερα, δυναμοπλατφόρμα, και ηλεκτρομυογραφία. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η συνθήκη με τον κορμό σε κάμψης είχε τη μέγιστη γωνία κάμψης ισχίου και το μεγαλύτερο παραγόμενο έργο εκτεινόντων του ισχίου και των πελματιαίων καμπτήρων της ποδοκνημικής. Ακόμη, η ενεργοποίηση του μέγα γλουτιαίου και των οπίσθιων μηριαίων ήταν μεγαλύτερη. Στη συνθήκη έκτασης κορμού ήταν μεγαλύτερη η μέγιστη ραχιαία κάμψη της ποδοκνημικής, η μέγιστη κάμψη στο γόνατο, και μικρότερη η μέγιστη γωνία κάμψης στο ισχίο. Οι συγγραφείς κατέληξαν πως οι διαφορές που εμφανίστηκαν ανά συνθήκη ενδέχεται να είναι αποτέλεσμα της μεταβολής του κέντρου μάζας του σώματος αλλά και της επιβάρυνσης του ποδιού οδηγού. Συμπερασματικά, όταν ο στόχος είναι η προπόνηση των εκτεινόντων του ισχίου προτείνεται η χρήση της τεχνικής με κάμψη κορμού, ενώ όταν ο στόχος είναι η προπόνηση των εκτεινόντων του γόνατος προτείνονται οι άλλες 2 τεχνικές. Οι Flanagan και συνεργάτες (2004) εξέτασαν τα βιομηχανικά χαρακτηριστικά των ασκήσεων πρόσθιας και πλάγιας προβολής στους ηλικιωμένους. Το δείγμα αποτελούσαν 20 υγιή ηλικιωμένα άτομα (9 άνδρες και 11 γυναίκες) χωρίς ιστορικό τραματισμών. Στο εργαστήριο τους παρουσιάστηκε η σωστή τεχνική των ασκήσεων. Η συμβουλή ήταν να πηγαίνουν όσο πιο μακριά και χαμηλά νιώθουν άνετα ή μέχρι το γόνατο του πίσω ποδιού να απέχει 2 ίντσες από το έδαφος. Οι δοκιμαζόμενοι εκτέλεσαν 3 επαναλήψεις για κάθε τεχνική και σε τυχαία σειρά. Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε βιντεοκάμερα, δυναμοπλατφόρμα και 18 αντανακλαστικά σημάδια. Τα αποτελέσματα έδειξαν η τεχνική της πρόσθιας προβολής στόχευε περισσότερο τους εκτείνοντες του ισχίου εμφανίζοντας υψηλότερη μέγιστη γωνία κάμψης, παραγόμενο αρθρικό έργο, ισχύ και μηχανική ενέργεια στην άρθρωση του ισχίου. Η τεχνική της πλάγιας προβολής στόχευε περισσότερο τους πελματιαίους καμπτήρες της ποδοκνημικής παρουσιάζοντας υψηλότερη μέγιστη γωνία ραχιαίας κάμψης, αρθρικό παραγόμενο έργο και μηχανική ενέργεια στην άρθρωση της ποδοκνημικής. Η συνολική διάρκεια εκτέλεσης μιας επανάληψης της πλάγιας προβολής ήταν μεγαλύτερη. Συμπερασματικά, αν ο προπονητικός στόχος είναι η αύξηση της δύναμης των εκτεινόντων του γόνατος τότε προτείνεται η πλάγια

29 20 προβολή. Όταν στόχος είναι η αύξηση της ισχύος τότε η πρόθια προβολή είναι πιο κατάλληλη. Για την βελτίωση της λειτουργίας της πελματιαίας κάμψης προτείνεται η πλάγια προβολή. Τέλος, η πρόσθια προβολή είναι πιο αποτελεσματική για την προπόνηση των εκτεινόντων του ισχίου. Οι Jakobsen και συνεργάτες (2013) εξέτασαν την μυική ενεργοποίηση κατά την εκτέλεση ασκήσεων ενδυνάμωσης των κάτω άκρων χρησιμοποιώντας ελεύθερα βάρη και ελαστική αντίσταση. Σκοπός ήταν συγκριθούν τα αποτελέσματα της ταχύτητας εκτέλεσης της άσκησης και της διαφορετικής έντασης εξωτερική αντίστασης. Το δείγμα αποτελούσαν 42 άτομα (24 γυναίκες και 18 άνδρες) χωρίς προπονητική εμπειρία. Στο εργαστήριο βρέθηκε η μέγιστη εθελούσια ισομετρική συστολή για τους καμπτήρες και εκτείνοντες του γόνατος, για τους απαγωγούς-προσαγωγούς και εκτείνοντες του ισχίου και τέλος για τους εκτείνοντες του κορμού. Στη συνέχεια βρέθηκε η μέγιστης αντίσταση για τον καθένα στις 10 επαναλήψεις. Οι δοκιμαζόμενοι εκτέλεσαν πρόσθια προβολή με ελαστική αντίσταση και με αλτήρες σε 3 διαφορετικές συνθήκες έντασης (33%, 66% και 100% του 10ΜΑΕ) και σε 2 διαφορετικές συνθήκες ρυθμού εκτέλεσης: Α) ελεγχόμενα, Β) βαλλιστικά. Το διάλειμμα ανά συνθήκη ήταν 5 λεπτά. Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε κλίμακα Borg, ηλεκτρομυογραφία. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι προβολές όταν εκτελούνται βαλιστικά με μέτρια ένταση είχαν παρόμοια ή και υψηλότερη μυική ενεργοποίηση σε σχέση με την εκτέλεση σε ελεγχόμενο αργό ρυθμό με υψηλή ένταση. Η ελαστική αντίσταση εμφάνισε ψηλότερα επίπεδα μυικής ενεργοποίησης, ειδικότερα στους οπίσθιους μηριαίους, γλουτούς και εκτείνοντες του κορμού. Οι Jonhagen και συνεργάτες (2009) εξέτασαν τα άμεσα και μακροχρόνια αποτελέσματα 2 τεχνικών πρόσθιας προβολής: πρόσθια προβολή εναλλάξ περπατώντας και πρόσθια προβολή με άλματα. Το δείγμα αποτελούσαν 32 παίκτες παιδικής ομάδας ποδοσφαίρου. Όλοι οι παίκτες χωρίστηκαν σε 3 διαφορετικές ομάδες. Η μια ομάδα εκτελούσε 4 σειρές από 12 επαναλήψεις πρόσθιες προβολές εναλλάξ περπατώντας, 2 φορές την εβδομάδα. Η δεύτερη ομάδα εκτέλεσε 4 σειρές από 12 επαναλήψεις εναλλάξ πρόσθιες προβολές με άλμα, 2 φορές την εβδομάδα. Η ομάδα ελέγχου έκανε μόνο την προπόνηση της ομάδας ποδοσφαίρου. Πραγματοποιήθηκαν μετρήσεις δύναμης, λειτουργικών δοκιμασιών και παραμέτρων πόνου 1) αμέσως πριν από το πρόγραμμα, 2) αμέσως μετά, 3) μετά από 2 μέρες, 4) μετά από 6 εβδομάδες. Έγινε μέτρηση μέγιστης δύναμης των καμπτήρων και εκτεινόντων του γονάτου, δοκικασία ταχύτητας 30 μέτρων, δοκιμασία μονοποδικού άλματος, αξιολόγηση πόνου με αλγόμετρο. Τα αποτελέσματα

30 21 έδειξαν πως η πρώτη ομάδα αύξησε κατά 35% την μειομετρική δύναμη των οπίσθιων μηριαίων. Και οι 2 τεχνικές προβολής παρουσίασαν βελτίωση στην δοκιμασία ταχύτητας 30 μέτρων. Συμπερασματικά, όταν ο στόχος είναι η αύξηση της δύναμης των οπίσθιων μηριαίων προτείνονται οι πρόσθιες προβολές εναλλάξ, ενώ όταν ο στόχος είναι η βελτίωση της ταχύτητας προτείνονται οι προβολές με άλματα. Οι Kuntze και συνεργάτες (2010) εξέτασαν τα βιομηχανικά χαρακτηριστικά των πιο συχνών προβολών του μπάντμιντον. Το δείγμα αποτελούσαν 9 παίκτες μαθητικής ομάδας μπάντμιντον με τουλάχιστον 6 χρόνια αγωνιστική εμπειρία. Οι δοκιμαζόμεντοι εκτέλεσαν 7 επαναλήψεις με τρεις διαφορετικές τεχνικές πρόσθιας προβολής: 1) kick, 2) hop, 3) step-in προβολή. Το πόδι που επιλέχτηκε ήταν το κυρίαρχο και το μήκος προβολής ήταν ίσο με 1,5 φορές το μήκος του ποδιού. Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε δυναμοπλατφόρμα και βιντεοκάμερα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η step-in προβολή εμφάνισε σημαντικά χαμηλότερες οριζόντιες δυνάμεις αντίδρασης κατά την ώθηση και χαμηλότερη παραγόμενη αρθρική ισχύ στο ισχίο σε σχέση με την kick προβολή. Η hop προβολή είχε ψηλότερες δυνάμεις αντίδρασης κατά την φάση απόσβεσης και ώθησης όπως και χαμηλότερο αρθρικό έργο και ισχύ στο γόνατο και στην ποδοκνημική σε σχέση με τις άλλες 2 προβολές. Συμπερασματικά, φαίνεται πως η τεχνική step-in είναι αποτελεσματικότερη για την μείωση της μυικής απαίτησης κατά την προβολή ενώ η hop τεχνική επιτρέπει υψηλότερη παραγωγή ισχύος. Συμπερασματικά σύμφωνα με τις προαναφερθείσες μελέτες ανάλογα με τον προπονητικό στόχο θα πρέπει να χρησιμοποιείται και διαφορετική τεχνικής της προβολής. Όταν ο στόχος είναι η προπόνηση των εκτεινόντων του ισχίου τότε προτείνεται η πρόσθια προβολή με πρόσθια κλίση του κορμού και των χεριών. Για την αύξηση της ισχύος των εκτεινόντων του γονάτου προτείνεται η πρόσθια προβολή με τον κορμό κατακόρυφο, όμως για την αύξηση της δύναμης και υπερτροφίας ενδείκνυται η πλάγια προβολή. Για την αύξηση της δύναμης στην πελματιαία κάμψη προτείνεται η πλάγια προβολή. Επίσης, η εκτέλεση προβολών με άλμα βελτιώνει τον χρόνο στη δοκιμασία ταχύτητας 30 μέτρων. Η μυική ενεργοποίηση στις προβολές αυξάνεται με τον γρηγορότερο ρυθμό εκτέλεσης, με την προσθήκη βάρους. Θα πρέπει όπως να ελέγχεται πως εκτελούνται σε όλο το εύρος κίνησης.

31 Επίδραση της κόπωσης στην απόδοση και τεχνική ασκήσεων Ορισμός. Νευρομυική κόπωση θεωρείται μια μείωση στην αποτελεσματικότητα και την ικανότητα παραγωγής μυικής δύναμης εξαιτίας ποικίλων παραγόντων που συμπεριλαμβάνουν, αλλά δεν περιορίζονται σε αυτούς, τη μειωμένη ενεργοποίηση των μυικών ινών, μειωμένο ρυθμό πυροδότησης κινητικών νευρώνων, διαταραγμένη απελευθέρωση ασβεστίου σε κυτταρικό επίπεδο, και αναχαίτιση των κινητικών νευρώνων στο περιφερικό νευρικό σύστημα (Clifton, et al, 2013). Η κόπωση αυξάνεται κατά τη διάρκεια κατά τη διάρκεια εξουθενωτικής άσκησης και μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές στην κινητική και κινηματική των κάτω άκρων. Αυτές οι αλλαγές ενδέχεται να αυξάνουν τον κίνδυνο τραυματισμών όπως διάστρεμμα ποδοκνημικής, ρήξεις χιαστών συνδέσμων και μυικών θλάσεων (Clifton, et al, 2013). Επίσης, η νευρομυική κόπωση των μυών στους μυς γύρω από το γόνατο έχει συσχετισθεί με την απώλεια του ελέγχου της σταθερότητας του σώματος κατά την όρθια στάση ηρεμίας, διαταραγμένες στρατηγικές μυικής ενεργοποίησης, και διαταραγμένη μηχανική του γόνατος κατά την εκτέλεση δυναμικών ασκήσεων όπως τα άλματα (Longpre, et al, 2015). Στη βιβλιογραφία δεν υπάρχουν πολλές έρευνες που να ασχολούνται με την επίδραση της κόπωσης στην προβολή (Pincivero, et al., 2000). Για το λόγο αυτό, εκτός από την εργασία του Pincivero, et al. (2000) η ανασκόπηση εστιάζει σε ασκήσεις κλειστής κινητικής αλυσίδας που προσομοιάζουν την κίνηση της προβολής περιλαμβάνοντας το κινητικό πρότυπο του «καθίσματος» (Hagen, et al., 1995; Hooper, et al., 2014; Longre, et al., 2015; Sparto, et al., 1997; Trafimow, et al., 1993). Συγκεντρωτική παρουσίαση της βιβλιογραφίας σχετικά με την επίδραση της κόπωσης σε ασκήσεις κλειστής κινητικής αλυσίδας γίνεται στον Πίνακα ΠΑΡ-Β4 του παραρτήματος της παρούσας εργασίας. Οι Pincivero και συνεργάτες (2000) εξέτασαν την ηλεκτρομυογραφική δραστηριότητα των τετρακεφάλων και των οπίσθιων μηριαίων κατά την εκτέλεση λειτουργικών ασκήσεων κλειστής κινητικής αλυσίδας στην κόπωση. Το δείγμα ήταν 10 άτομα (8 άνδρες και 2 γυναίκες) χωρίς ιστορικό τραυματισμών. Η άσκηση κλειστής κινητικής αλυσίδας ήταν η πρόσθια προβολή. Το πόδι εκτέλεσης ορίστηκε το κυρίαρχο (αυτό με το οποίο θα κλωτσούσε μια μπάλα ο δοκιμαζόμενος), και το μήκος προβολής ήταν ίσο με το μήκος του κάτω άκρου. Όλοι οι δοκιμαζόμενοι εκτέλεσαν προβολές μέχρι να μην μπορούν να συνεχίσουν άλλες επαναλήψεις, με ρυθμό 30 προβολές το λεπτό. Χρησιμοποιήθηκε ηλεκτρομυογραφία για τα κάτω άκρα και καταμετρήθηκε και η καρδιακή συχνότητα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η ενεργοποίηση των

32 23 έσω και έξω πλατύ και του δικέφαλου μηριαίου αυξήθηκε σημαντικά. Συμπερασματικά, οι τετρακέφαλοι και οι οπίσθιοι μηριαίοι ενεργοποιήθηκαν ταυτόχρονα κατά την κόπωση ως πιθανός προστατευτικός μηχανισμός, ώστε να εμποδίσουν την υπερβολική μετατόπιση της κνήμης από τον μηριαίο οστό. Οι Trafimow και συνεργάτες (1993) εξέτασαν τα αποτελέσματα της κόπωσης των τετρακεφάλων στην τεχνική άρσης βάρους. Το δείγμα αποτελούσαν 10 υγιής άνδρες που δεν είχαν ιστορικό τραυματισμών ή πόνου στην πλάτη. Η δοκιμασία που κλήθηκε να εκτελέσει καθε δοκιμαζόμενος ήταν η άρση ενός κουτιού από το έδαφος και η τοποθέτηση του σε ράφι ύψους 60 εκατοστών. Το κουτί είχε βάρος από Ν και βρισκόταν σε απόσταση 37 εκατοστών από τα ποδια των δοκιμαζόμενων. Η διαδικασία άρσης βάρους έγινε δυο φορές, μια χωρίς κόπωση και με κόπωση. Για την πρόκληση κόπωσης κάθε δοκιμαζόμενος κρατούσε ισομετρικά θέση ημικαθίσματος για δευτερόλεπτα. Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε βιντεοκάμερα και δυναμοπλατφόρμα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως με την κόπωση η γωνιακή ταχύτητα αυξήθηκε στην έκταση του κορμού, το παραγώμενο έργο έκτασης και κάμψης γονάτου μειώθηκε, η μέγιστη γωνία κάμψης ισχίου πριν και μετά την άρση μειώθηκε. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν πως οι μεταβολές που παρατηρήθηκαν μετά την πρόκληση κόπωσης ενδέχεται να αποτελούν στρατηγικές μείωσης της επιβάρυνσης των τετρακεφάλων. Αυτό ενώ μπορεί να είναι θετικό για την αποφυγή τραυματισμών στο γόνατο, ενέχει τον κίνδυνο τραυματισμού στην οσφυική μοίρα. Οι Hagen και συνεργάτες (1995) εξέτασαν την επιρροή του βάρους και της συχνότητας στις κινήσεις των κάτω άκρων και του κορμού κατά τη διαρκεια επαναλαμβανόμενων άρσεων βάρους με τη χρήση των τεχνικών καθίσματος και πρόσθιας κλίσης του κορμού (stoop, με τεντωμένα πόδια). Το δείγμα ήταν δέκα έμπειροι εργάτες δάσους οι οποίοι ήταν κλινικά υγιείς και χωρίς συμπτώματα πόνου στην πλάτη. Για την διαδικασία άρσης οι δοκιμαζόμενοι από όρθια θέση κρατούσαν ένα κουτί και με ηχητικό σήμα το κατέβαζα στο έδαφος καις τη συνέχεια το ανέβαζαν στην αρχική θέση. Κάθε δοκιμαζόμενος εκτέλεσε πέντε υπομέγιστες επαναλήψεις με διαφορετικούς συνδυασμούς βάρους/συχνότητας χρησιμοποιώντας και τις δυο τεχνικές άρσης βάρους. Η συλλογή δεδομένων έγινε με ισοκινητική συσκευή, αισθητήρες γωνιών, βιντεοσκόπηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως υπήρξε σταδιακή μείωση του εύρους κίνησης των μηρών και αύξηση του εύρους κίνησης του κορμού. Οι μεταβολές ήταν σημαντικές για την τεχνική καθίσματος. Επίσης, η αύξηση του βάρους του κουτιού είχε σημαντικά μικρότερη

33 24 επίδραση στη συνολικό όγκο δουλειάς σε σχέση με την συχνότητα άρσης. Επομένως, η συχνότητα άρσης έδειξε να έχει πιο ισχυρό ερέθισμα για την πρόκληση κόπωσης. Οι συγγραφείς συμπέραναν πως κατά τις επαναλαμβανόμενες άρσεις χρησιμοποιήθηκαν κινητικές στρατηγικές για τη μείωση της φόρτισης των τετρακεφάλων. Οι Longre και συνεργάτες (2015) εξέτασαν την μυική ενεργοποίηση και τη βιομηχανική του γόνατος στα καθίσματα και στις προβολές πριν και μετά από νευρομυική κόπωση των κάτω άκρων. Το δείγμα αποτελούσαν 25 υγιείς γυναίκες (ηλικίας ετών). Κριτήρια αποκλεισμού ήταν η εγκυμοσύνη και το ιστορικό πόνου στο γόνατο, τραυματισμού ή χειρουργείου. Οι δοκιμαζόμενοι επισκέφτηκαν το εργαστήριο δύο φορές με μια βδομάδα κενό ενδιάμεσα. Η πρώτη επίσκεψη ήταν για εξοικείωση με τον εξοπλισμό και το πρωτόκολλο. Στη δεύτερη επίσκεψη εκτέλεσαν τρία καθίσματα και τρεις προβολές προ-κόπωσης, μετά-κόπωσης 1 και μετά-κόπωσης 2. Για τη συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε βιντεοκάμερα vicon, 18 αντανακλαστικά σημάδια, ηλεκτρομυογραφία, και δυναμοπλατφόρμα. Η νευρομυική κόπωση προκλήθηκε στο δεξί πόδι εκτελώντας 50 δυναμικές ισοτονικές εκτάσεις και κάμψεις γονάτου στο 50% ΜΑΕ. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως η κόπωση μείωσε την ενεργοποίηση του έξω πλατύ στα καθίσματα και στις προβολές. Η ενεργοποίηση του έξω πλατύ ήταν υψηλότερη στις προβολές σε σχέση με τα καθίσματα, το ίδιο και η ενεργοποίηση του ορθού μηριαίου αλλά μόνο μετά το πρωτόκολλο κόπωσης. Επίσης, με την κόπωση μειώθηκε το παραγόμενο έργο κάμψης (knee flexion moment) γονάτου και προσαγωγής γονάτου (Knee adduction moment). Συμπερασματικά, η κόπωση τα κάτω άκρα αλλάζει την στρατηγική ενεργοποίησης των τετρακεφάλων και το έργο προσαγωγής και καμψης του γόνατος στις προβολές και στα καθίσματα. Οι Hooper και συνεργάτες (2014) εξέτασαν τις επιδράσεις της κόπωσης από προπόνηση αντίστασης στη βιομηχανική του καθίσματος με μπάρα στη πλάτη. Ειδικότερα, στόχος τους ήταν να ερευνήσουν τα ακραία πρωτόκολλα προπόνησης (extreme conditioning protocols) τύπου crossfit τα οποία τελευταία ανεβαίνουν σε δημοτικότητα σε στρατιωτικούς και πολιτικούς πλυθησμούς. Επομένως, σκοπός της έρευνας ήταν να αξιολογηθούν οι μεταβολές στα στα κινητικά μοτίβα που προκαλούνται από τα παραπάνω προγράμματα υψηλών απαιτήσεων και να εκτιμηθεί αν αυτά είναι ασφαλή και αποτελεσματικά όταν χρησιμοποιούνται σχετικά μεγάλα φορτία, σύντομα διαλείμματα, και μεγάλες πολυαρθρικές ασκήσεις. Το δείγμα ήταν 12 άνδρες και 13 γυναίκες με τουλάχιστον 6 μήνες εμπειρία στην προπόνηση αντιστάσεων. Έγινε

34 25 εξοικείωση των τριών ασκήσεων (κάθισμα με μπάρα στη πλάτη, πιέσεις πάγκου με μπάρα, και άρσεις θανάτου), και οι δοκιμαζόμενοι εκτέλεσαν 2 σειρές από 8-10 επαναλήψεις σε χαμηλή αντίσταση. Στη συνέχεια έγινε δοκιμασία για να βρεθεί η μέγιστης αντίσταση στην μια επανάληψη. Για το προτόκολο ακραία προπόνησης χρησιμοποιήθηκε το 75% της μιας μέγιστης επανάληψης και για τις 3 ασκήσεις. Οι δοκιμαζόμενοι ξεκίνησαν εκτελώντας 10 επαναλήψεις για κάθε άσκηση, στη συνέχεια μειωνόταν ο συνολικός αριθμός κατά 1 μέχρι να φτάσουν στην 1 επανάληψη. Για την συλλογή δεδομένων χρησιμοποιήθηκε κάμερα, μετρήθηκε το γαλακτικό οξύ στο αίμα, δείκτες υποκειμενικής κόπωσης και καρδιακή συχνότητα. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως οι γωνίες γονάτου μειώθηκαν ενώ του ισχίου αυξήθηκαν κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας. Οι μεταβολές αυτές ήταν υψηλότερες στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες. Οι συγγραφείς κατέληξαν πως όταν δεν καθορίζεται το εύρος κίνησης στα καθίσματα τότε παρατηρούνται αλλαγές στα κινητικά μοτίβα με την κόπωση με σκοπό να γίνει πιο μικρή η κίνηση κάθε επανάληψης και να επιβαρυνθούν λιγότερο οι μυς. Επίσης, συμπέραναν πως οι γυναίκες είναι πιο ευαίσθητες από τους άνδρες στις αλλαγές τεχνικής. Οι Sparto και συνεργάτες (1997) εξέτασαν την επίδραση της κόπωσης στη κινηματική, τον συντονισμό, και στην σταθερότητα της στάσης κατά την διάρκεια δοκιμασίας επαναλαμβανόμενων άρσεων. Το δείγμα ήταν 12 υγιείς άνδρες. Οι δοκιμαζόμενοι, με σήμα του εξεταστή, ξεκίνησαν να σηκώνουν ένα κουτί και να το χαμηλώνουν επαναλαμβανόμενα με γρήγορο ρυθμό που όμως διάλεγαν εκείνοι. Επίσης, διάλεγαν την τεχνική άρσης που τους ήταν άνετη. Υπήρξε ηχητική ενθάρρυνση κατά τη διάρκεια, και η δοκιμασία έληγε όταν 1) ο δοκιμαζόμενος ένιωθε πως δεν μπορούσε να συνεχίσει ή 2) η καρδιακή συχνότητα του έφτανε τους 180 παλμούς ανά λεπτό. Το βάρος του κουτιού ήταν ίσο με το 25% της μέγιστης ικανότητας άρσης του κάθε δοκιμαζόμενου. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως το γόνατο και το ισχίο είχαν μικρότερο εύρος κίνησης και μικρότερες ταχύτητες προς το τέλος της δοκιμασίας. Αντίθετα η μέγιστη κάμψη της οσφυικής μοίρας ήταν μεγαλύτερη. Επιπροσθέτως, η μεταβολή του κέντρου πίεσης στην προσθιο-οπίσθια κατεύθυνση αυξήθηκε σημαντικά. Συμπερασματικά, το μειωμένο εύρος κίνησης ενδέχεται να ήταν προσαρμογή ώστε να αποφευχθεί η κόπωση στους εκτείνοντες του γονάτου. Η αύξηση της μεταβολής του κέντρου πίεσης αυξάνει τον κίνδυνο απώλειας ισορροπίας. Τέλος, όλες οι προσαρμοστικές στρατηγικές ενδέχεται να έχουν στόχο την ελαχιστοποίηση της ενεργειακής κατανάλωσης όταν το σώμα βρίσκεται σε κατάσταση κόπωσης.

35 26 Συμπερασματικά με βάση τις προαναφερθείσες έρευνες η κόπωση φαίνεται να επηρεάζει σημαντικά το κινητικό μοτίβο, αλλά και τα βιομηχανικά και φυσιολογικά χαρακτηριστικά ασκήσεων κλειστής κινητικής αλυσίδας. Πιο συγκεκριμένα στην κατάσταση κόπωσης προσαρμόζονται στρατηγικές και κινητικά μοτίβα με σκοπό την ελαχιστοποίηση της επιβάρυνσης των μυών που έχει επιβαρυνθεί περισσότερο. Στις προβολές και στις άρσεις βάρους από το έδαφος φαίνεται να μειώνεται το εύρος κίνησης στην άρθρωση του γόνατος και να αυξάνεται το εύρος κίνησης στο ισχίο με σκοπό την μείωση της επιβάρυνσης των εκτεινόντων του γόνατος. Επίσης, με την κόπωση φαίνεται να επηρεάζεται σημαντικά και η σταθερότητα του σώματος με αποτέλεσμα την αύξηση κινδύνου πτώσης.

36 27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ 3.1 Δείγμα Στην εργασία συμμετείχε ένας φυσικά δραστήριος άνδρας (Ηλικία 25 έτη, Σωματικό Ανάστημα 175 cm, Σωματική Μάζα 71kg), με εμπειρία στην εκτέλεση της άσκησης προβολής και παραλλαγών της. Κατά τη διάρκεια της πειραματικής διαδικασίας, ήταν υγιής και χωρίς ιστορικό μυοσκελετικών προβλημάτων τα οποία θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ικανότητα του στην εκτέλεση πρόσθιων και πλάγιων προβολών. Φυσικά δραστήριος χαρακτηρίστηκε η συμμετοχή σε άσκηση ή φυσική δραστηριότητα τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα. Πρίν την έναρξη της διαδικασίας συλλογής δεδομένων, ο δοκιμαζόμενος ενημερώθηκε αναλυτικά για το σκοπό της εργασίας καθώς και τις απαιτούμενες δοκιμασίες συλλογής δεδομένων και υπέγραψε έντυπο συγκατάθεσης (ΠΑΡ-A). 3.2 Όργανα Μέτρησης Για την καταγραφή των κινηματικών χαρακτηριστικών εφαρμόσθηκε βιντεογράφηση με με συχνότητα δειγματοληψίας 25Ηz (Camera: Panasonic, HC-V130, 8.9 MegaPixels, 75X izoom). Για την καταγραφή των κινητικών χαρακτηριστικών εφαρμόσθηκε δυναμογράφηση με χρήση ηλεκτρονικού δυναμοδαπέδου (συχνότητα δειγματοληψίας 500Ηz, Kistler forceplate 9286AA, Bioware Software version ). 3.3 Πειραματική διαδικασία Για την δοκιμασία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στο εργαστήριο βιομηχανικής της ΣΕΦΑΑ. Έγινε πλήρης ενημέρωση για την διεξαγωγή της πειραματικής διαδικασίας και τους σκοπούς της έρευνας και στη συνέχεια έγιναν κάποιες δοκιμαστικές προσπάθειες πρόσθιας και πλάγιας προβολής. Ο δοκιμαζόμενος εκτέλεσε δοκιμασίες κόπωσης (εως αδυναμίας συνέχισης της προσπάθειας) κατά την εκτέλεση πρόσθιας προβολής και κατά την εκτέλεση πλάγιας προβολής με χρήση αθλητικού υποδήματος. Οι προβολές εκτελέσθηκαν επαναληπτικά με το κυρίαρχο πόδι (κάτω άκρο λακτίσματος μπάλας, Riemann, 2012). Κατά την εκτέλεση των δοκιμασιών, το προβαλλόμενο πόδι ερχόταν σε επαφή με το δυναμοδάπεδο ενώ ταυτόχρονα

37 28 γινόταν βιντεογράφηση κάθετα στον άξονα της κίνησης (προσθιοπίσθιο επίπεδο για την πρόσθια προβολή και οπίσθιο μετωπιαίο επίπεδο για την πλάγια προβολή, κλίμακα βαθμονόμησης μήκους ενός μέτρου τοποθετημένη στο έδαφος). Η συλλογή των δεδομένων βιντεογράφησης έγινε καθόλη τη διάρκεια της δοκιμασίας κόπωσης τόσο στην πρόσθια όσο και στην πλάγια προβολή. Η συλλογή των δεδομένων δυναμογράφησης, τόσο για την πρόσθια όσο και γαι την πλάγια προβολή, γινόταν ανά φάσεις 30 δευτερολέπτων η κάθε μία, με ενδιάμεσες φάσεις 30 δευτερολέπτων όπου ο δοκιμαζόμενος συνέχιζε την προσπάθεια του ενώ γινόταν συλλογή δεδομένων βιντεογράφησης αλλά όχι δυναμογράφησης. Για την πρόσθια προβολή ζητήθηκε το μήκος της προβολής να είναι όσο μεγάλο είναι άνετο για τον δοκιμαζόμενο και κατά την φάση μέγιστης κάμψης το γόνατο να μην περνάει μπροστά τα δάκτυλα των ποδιών αλλά να δημιουργεί καθετότητα με την ποδοκνημική. Στην Εικόνα 3.1. παρουσιάζεται φωτοσειρά ενός κύκλου κίνησης πρόσθιας προβολής. Η έναρξη της προσπάθειας γινόταν με φωνητική εντολή του εξεταστή, και με το κυρίαρχο πόδι να προβάλεται προς το δυναμοδάπεδο όπου γίνεται η πρώτη επαφή με την πτέρνα και συνεχίζεται η κίνηση μέχρι την μέγιστη κάμψη του γόνατος ώστε να ολοκληρωθεί η φάση καθόδου. Εικόνα 3.1. Φωτοσειρά πρόσθιας προβολής με σημειωμένα τις χρονικές στιγμές έναρξης που ορίζουν τη διάρκεια ενός κύκλου κίνησης (t κύκλου), τη διάρκεια επαφής (t επαφής) και τις χρονικές διάρκειες καθόδου (t καθόδου) και ανόδου (t ανόδου). Ο κύκλος κίνησης περιέχει τη φάση κίνησης (t κκαι τη φάση αναμονής (ενδιάμεση χρονική διάρκεια στατικής θέσης).