ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

Transcript

1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ Τα έργα της αρχιτεκτονικής (ανοικτά, στεγασµένα και κλειστά οικοδοµικά κελύφη) κτίζονται για να ικανοποιήσουν πολυποίκιλες ανθρώπινες ανάγκες, σε συγκεκριµένο τόπο και χρόνο. Οι παράµετροι που επηρεάζουν τη σύνθεση είναι: ΚΛΙΜΑ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ που αποτελεί το υπόβαθρο των κατασκευών ΙΑΘΕΣΙΜΑ ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟ ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ και ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ της εποχής

2 Το αρχιτεκτόνηµα γίνεται έργο τέχνης όταν η µορφή του αποτελεί µία σύνθεση τριών στοιχείων: της πρακτικώς αναγκαίας µορφής που εξυπηρετεί τον σκοπό του έργου της τεχνικώς αναγκαίας µορφής που προκύπτει από την κατασκευή της καλλιτεχνικώς αναγκαίας µορφής που έχει αισθητική αυτοτέλεια χάρις στην αρµονία των αναλογιών της.

3 Η Ιστορία της Αρχιτεκτονικής εξετάζει και µελετά σε χρονική σειρά την εξελικτική πορεία της, δηλαδή τρόπους σύνθεσης, αρχιτεκτονικές µορφές, διαµόρφωση του χώρου, κατασκευαστικές µεθόδους δοµής σε συνάρτηση µε τις επικρατούσες συνθήκες που ίσχυαν σε κάθε περίοδο της ιστορίας του ανθρώπου. Η ιδιαιτερότητα αυτή των αρχιτεκτονικών έργων σε σχέση µε ταυπόλοιπαέργατηςτέχνηςαπαιτείτην µελέτη τους από αρχιτέκτονες και όχι από ιστορικούς Τέχνης.

4 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΡΥΘΜΟΣ Είναι η έκφραση του πνεύµατος της κάθε εποχής µέσω των αρχιτεκτονικών µορφών. Οι λαοί δίνουν στους αρχιτεκτονικούς ρυθµούς την εικόνα του σύµπαντος του κόσµου, όπως τους παρουσιάζεται. (Vischer)

5 Κάθε ρυθµός έχει µία συγκεκριµένη χρονική διάρκεια που διατηρεί τον χαρακτήρα του & περιλαµβάνει: τη γέννηση την ακµή & την παρακµή του. Μορφολογικά έχει τρείς φάσεις: 1. Πρώιµη ήαρχαϊκή (η µορφή είναι άδηλη) 2. Κλασσική (η µορφή αποκτά µία τεκτονική αυστηρότητα) 3. Μπαρόκ (η µορφή χαρακτηρίζεται από γραφικότητα της ποικιλίας των στοιχείων).

6 ΚΛΑΣΣΙΚΟ ονοµάζεται το έργο εκείνο που συνοψίζει µε επιτυχηµένο τρόπο τα χαρακτηριστικά της εποχής και διακρίνεται για αρχιτεκτονικές αρετές κοινά αποδεκτές, που µένουν σεβαστές για πάντα.

7 Θα κάνουµε µία σύντοµη αναδροµή στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής αναφέροντας τους µεγάλους σταθµούς της µέσα από την ανάγνωση σηµαντικών µνηµείων του Ελλαδικού χώρου. Σκοπός µας είναι: Ηεξοικείωση µε τααντικείµενα µελέτης από τους µη ειδικούς. Ηορθήαντίληψη- ανάγνωση του όλου και των µερών του, που εξασφαλίζει την ορθή αποτύπωση

8 Μνηµ είο Μεµονωµένο κτίσµα ή σύνολο κτισµάτων που έχουν διασωθεί και διατηρηθεί από προηγούµενη ιστορική στιγµή και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιστορία της αρχιτεκτονικής Αποτελεί σηµαντικό δείγµα της εποχής του

9 Πολιτιστική Πορεία του Ανθρώπου ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ Λ Ι Θ Ο Υ Παλαιολιθική π.χ (άνθρωπος του Neanderthal) Νεολιθική π.χ. (Homo Sapiens = έµφρων άνθρωπος) ΕΠΟΧΗΤΟΥΧΑΛΚΟΥ π.χ. Πρωτοελλαδική π.χ. Μεσοελλαδική π.χ. Υστεροελλαδική ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ π.χ.

10 ΠΑΛΑΙΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ

11 Νεάντερταλ

12 ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ΥΛΙΚΑ ΟΜΗΣΗΣ ΠΗΛΟΣ ΠΕΤΡΑ Νεολιθικός οικισµός Σέσκλου 5000π.Χ. Αναπαράσταση

13 ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ Η εποχή του χαλκού σηµαδεύεται από την ανάπτυξη δύο µεγάλων πολιτισµών του Μινωϊκού του Μυκηναϊκού

14

15

16

17

18

19 ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ Η τέχνη που κυριάρχησε στην Ελλάδα κατά την περίοδο αυτή έχει ως κύριο χαρακτηριστικό της τη διακόσµηση των αγγείων µε γεωµετρικά και γραµµικά σχήµατα.

20 ΥΛΙΚΑ & Τ ΡΟΠΟΙ ΟΜΗΣΗΣ Στην Προϊστορική περίοδο εφαρµοζόταν Αλάξευτες τοιχοποιίες Στα Υστεροελλαδικά Λαξευτές τοιχοποιίες Θολωτές κατασκευές µε τοεκφορικόσύστηµα Ανάγλυφα

21 Κυκλώπεια τοιχοποιία Ο Θησαυρός του Ατρέως Κάτοψη Τοµή

22 Η αρχιτεκτονική κατά τον 5ο αι. π.χ. στην Ελλάδα Ο 5 ος και ο 4 ος αιώνας π.χ. αποτελούν την κλασσική ελληνική περίοδο. Προηγείται η αρχαϊκή και έπεται η ελληνιστική εποχή

23 ΥΛΙΚΑ & Τ ΡΟΠΟΙ ΟΜΗΣΗΣ Χρησιµοποιούνται: λίθοι όλων των ειδών ξύλα πηλός (ωµός και ψηµένος) διάφοραάλλαυλικάσεπεριορισµένη κλίµακα. Τοιχοποιίες δοµούνται από λαξευτούς λίθους µε µεταλλικούς συνδέσµους. Ανάλογα µε το σχήµα τους προσδιορίζουν και την εποχή εν έχουµε επενδύσεις

24 ιακρίνονται τα παρακάτω συστήµατα: Λέσβια τοιχοποιία Εικ. 3 Λέσβια τοιχοποιία Ισόδοµο σύστηµα Πολυγωνικό σύστηµα Ψευδοϊσόδοµο σύστηµα

25 ΤΑ ΛΑΤΡΕΥΤΙΚΑ ΚΤΗΡΙΑ δηµιουργούνται σχεδόν αποκλειστικά προς θέαση επειδή έχουν περιορισµένες εσωτερικές λειτουργίες. Τυπολογικά στοιχεία Στενοµέτωπα ορθογώνια κτήρια µε κλειστό σηκό, στο βάθος του οποίου υψώνεται το λατρευτικό άγαλµα, αποτελούν τον κανόνα. Η σύνθεση είναι οργανωµένη τριαδικά: τριµερής κάτοψη: πρόναος, ναός και άδυτο τριµερής όψη: βάση, κορµός και στέψη

26 Κατόψεις δωρικών ναών Όψεις δωρικών ναών

27 Το Θησείο

28 Οπτικές Εκλεπτύνσεις ωρικοί και Ιωνικοί κίονες Σχέδιο οπτικών εκλεπτύνσεων του δωρικού ναού Καµπυλότητα, κλίση κιόνων (Clouton 1977)

29 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΩΡΙΚΩΝ ΝΑΩΝ ιαδοχικά από τη βάση προς την στέψη τα στοιχεία των δωρικών ναών είναι τα παρακάτω: 1. Κρηπίδα 2. Αναβαθµοί 3. Κίονας 4. Θριγκός 5. Αέτωµα

30 Η Κρηπίδα έχει ένα κοµµάτι αθέατο, την θεµελίωση ένα υπέργειο Η ευθυντηρία εξέχει ελάχιστα από το έδαφος, πατάει πάνω στον στερεοβάτη (θεµελίωση) µόνο κάτω από τους τοίχους ή τις κιονοστοιχίες. Τα κενά µεταξύ των στερεοβατών δεν έχουνιδιαίτερεςθεµελιώσεις και συµπληρώνονται µέχρι ένα ύψος µε χώµα (χοή), µε θραύσµατα από λίθους τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από την κατεργασία άλλων αρχιτεκτονικών µελών (λατύπες). Οι πλάκες δαπέδου τοποθετούνται πάνω από αυτή τη διάστρωση, αλλά πατούν και στις άκρες των στερεοβατών. Αναβαθµοί Ο τελευταίος αναβαθµός καλείται στυλοβάτης (καµπυλότητα). Ιδιαίτερα σκαλοπάτια στην ανθρώπινη κλίµακα διαµορφώνονται στις στενές πλευρές.

31 Κίονας Κυκλική αναθύρωση σφονδύλων κιόνων από τον Παρθενώνα σε κάτοψη και τοµή (Α. Κ. Ορλάνδος) ωρικός κίονας

32 Οκορµός Αποτελείται από σφονδύλους και έχει Ραβδώσεις (20) Μείωση Μ = ( - δ/ ) Ενταση στα 2/5 του ύψους όχι µεγαλύτερη της Κλίση προς τον σηκό (δ είναι η πάνω διάµετρος του κίονα και η κάτω). ακτύλιος µορφής εγκοπής χωρίζει τον κορµό από το κιονόκρανο

33 Κιονόκρανα Άβακας: τετράγωνη πλάκα Εχίνος: στερεό εκ περιστροφής µε καµπύλη διατοµή Ιµάντες: τρείς ή τέσσερις (Παρθενώνας) Υποτραχήλιο µε ραβδώσεις οι οποίες είναι συνέχεια αυτών του κορµού.

34 Θριγκός Θριγκός και στέγη σε όψη ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ (Α.Κ. Ορλάνδος) Εικ. 15 Απόσπασµα όψης δωρικού ναού Επιστύλιο Συνήθωςτοαποτελούνδύοόρθιες δοκοί (η εσωτερικήλέγεταιαντίθηµα). Στο πάνω µέρος και κατά µήκος του επιστυλίου υπάρχει ταινία και κάτω από τα τρίγλυφα κανόνες από τους οποίους κρέµονται σταγόνες. ωρική ζωφόρος Αποτελείται από τα τρίγλυφα και τις µετώπες. Οι µετώπες διακοσµούνται µε ανάγλυφες παραστάσεις. Τα πίσω κοµµάτια των τριγλύφων και των µετωπών λέγονται αντιθήµατα. Στο πάνω µέρος των αντιθηµάτων σχηµατίζεται µασχαλιαία εγκοπή όπου εδράζεται ο θράνος ή το υποδόκιο που στηρίζει τις φατνωµατικές πλάκες ή τις δοκούς τους. Οριζόντιο γείσο Έχει µεγάλη προεξοχή για να προστατεύει τα από κάτω µέλη της όψης. Χαρακτηρίζεται από τις προµόχθους µε τιςσταγόνες. Κιονόκρανο σε άνοψη και όψη

35 ΜΕΤΑΛΛΙΚΟΙ ΣΥΝ ΕΣΜΟΙ Τρόπος συνδέσεως επιστυλίων και αντιθηµάτων σε γωνία: Α. Ναός Απόλλωνος της ήλου Β. Παρθενώνας Μεταλλικοί σύνδεσµοι: Α. Πελεκίνος Β. Ζητόµορφος Γ. Σχήµατος διπλού Τ. Σχήµατος Π (Α.Κ. Ορλάνδος)

36 ΑΕΤΩΜΑ Πρόκειται για την τριγωνική απόληξη της δίρριχτης στέγης στις στενές πλευρές του ορθογωνικού κτίσµατος. Συνήθως διακοσµείται µε τα εναέτια αγάλµατα. Το τριγωνικό κενό του αετώµατος κλείνει µε τοτύµπανο. Τα εναέτια αγάλµατα πατούν στο οριζόντιο γείσο, αλλά στηρίζονται και στο τύµπανο. Το καταέτιο γείσο έχει απλή κοίλη διατοµή, προβάλει πάνω από τα εναέτια αγάλµατα και τα προφυλάσσει από τη βροχή. Προοπτική απεικόνιση τοµής δωρικού ναού (της Αφαίας στην Αίγινα) και ορολογία των αρχιτεκτονικών του µελών (Lawrence) Ησίµα ήσίµη (σίµη επαετίς) υπάρχει µόνο στις στενές πλευρές. Στις µακριές πλευρές η οριζόντια απόληξη της στέγης καλείται υδρορρόη σίµη ή παράρρους. Ακρωτήρια στολίζουν τις τρεις γωνίες των αετωµάτων

37 Ναός της Αφαίας - Αίγινα

38 ΞΥΛΙΝΗ ΣΤΕΓΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Ηξύλινηστέγη επικαλυπτόταν µε κεραµίδια (µαρµάρινα) στρωτήρες καλυπτήρες µε ανθεµωτούς ηγεµόνες.

39 ΓΕΙΣΟ

40 ΓΕΙΣΟ

41 * ιακρίνονται δύο τύποι ΙΩΝΙΚΩΝναών ο Ασιατικός - Ιωνικός και ο Αττικός - Ιωνικός. Οµοιότητες και διαφοροποιήσεις από τον δωρικό ρυθµό: Κρηπίδα Παρεµφερής µε του δωρικού. Αναβαθµοί Θεωρούνται και απλές βαθµίδες λόγω του µικρού µεγέθους των µνηµείων. Κίονες: Βάση (στουςδωρικούςναούς λείπει). Κιονόκρανο διπλής όψης. Πρόσοψη και πίσω όψη Τα γωνιακά κιονόκρανα προκύπτουν από συγχώνευση δύο κιονοκράνων µε άξονα συµµετρίας την διαγώνιο. Έχουν έλικες και στις δύο εξωτερικές όψεις.

42 ΚΟΡΜΟΣ Έχει επίσης ραβδώσεις, αλλά µε κατακόρυφες ταινίες µεταξύ τους. Πάνω και κάτω έχει µία µικρή διαπλάτυνση,την απόθεση ή απόφυση. Μεταξύ της απόθεσης και της βάσης παρεµβάλλεται περιµετρική ταινία Έχει όπως και ο δωρικός κίονας µείωση και ένταση Σε τµήµα τουερεχθείου υπάρχουν στη θέση των ιωνικών κιόνων γυναικεία αγάλµατα (Καρυάτιδες)

43 ΙΩΝΙΚΟ ΚΙΟΝΟΚΡΑΝΟ Έλικες Εχίνος. Το εκ περιστροφής πεπλατυσµένο στοιχείο διακοσµηµένο µε ωά (µεταξύ των ελίκων). Πλάγιες όψεις: Προσκεφάλαια. Ζωστήρες στο µέσον του πλάτους τους. Άβακας. Είναι πολύ µικρότερος του δωρικού και έχει κυµάτια. ΙΩΝΙΚΕΣ ΒΑΣΕΙΣ Σπείρα (απλή, διπλήήπολλαπλή). Οι σπείρες διακοσµούνται µε ραβδώσεις ή µε γλυπτό πλέγµα (πλοχµός). Σκοτία και µεταξύ των σπειρών. Ιωνικό κιονόκρανο Γωνιακό κιονόκρανο Προπύλαια Όψη και άνοψη Ναός Απτέρου Νίκης Άνοψη Ιωνικές βάσεις σε όψη ναών: Σάµου, Πριήνης, Ερεχθείου, Προπυλαίων

44 ΕΡΕΧΘΕΙΟ

45 ΘΡΙΓΚΟΣ Αποτελείται από τα παρακάτω µέλη: Επιστύλιο εν έχει ταινία και σταγόνες και χωρίζεται σε τρείς ζώνες. Αποτελείται όπως και αυτό του δωρικού ναού από δύο στοιχεία (το εσωτερικό λέγεται αντίθηµα) Ζωφόρος Συνεχής ζώνη διακοσµηµένη µε ανάγλυφες παραστάσεις (η ζωφόρος παραλείπεται στο τµήµα του Ερεχθείου που στηρίζουν οι Καρυάτιδες) Γείσο Οριζόντια προεξοχή διαφορετικής τοµής από αυτή του δωρικού (χωρίς προµόχθους και σταγόνες). ΑΕΤΩΜΑ Έχει ίδια δοµή και στοιχεία µε το δωρικό. ΦΑΤΝΩΜΑΤΙΚΕΣ ΠΛΑΚΕΣ Είναι βαθύτερες και µε πλουσιώτερη διακόσµηση από τις δωρικές (πλαίσια µε αστραγάλους και ιωνικά κυµάτια). Θριγκός και αέτωµα του Ερεχθείου σε όψη (Durm)

46 ΠΡΟΠΥΛΑΙΑ ωρικού και Ιωνικού ρυθµού ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ ωρικού ρυθµού ΕΡΕΧΘΕΙΟ Ιωνικού ρυθµού Ακρόπολις των Αθηνών ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΠΤΕΡΟΥ ΝΙΚΗΣ Ιωνικού ρυθµού

47 Ακρόπολις Αθηνών - Παρθενώνας

48 Αρχιτεκτονική του 4ου αιώνα π.χ. και της Ελληνιστικής περιόδου (τα συµβατικά της όρια π.χ.) Εµφανίζεται ένας νέος ρυθµός, ο Κορινθιακός. Έχει όλα του τα στοιχεία ίδια µε τουιωνικού ρυθµού εκτός από το κιονόκρανο. ΚΙΟΝΟΚΡΑΝΟ. Τα στοιχεία του είναι τα παρακάτω: Κάλαθος Άβακας Κορινθιακό κιονόκρανο

49 ΚΙΟΝΟΚΡΑΝΟ Τα στοιχεία του είναι τα εξής Κάλαθος Περιβάλλεται από τρείς ζώνες µε φυτικό διάκοσµο (φύλλα ακάνθου). Οι δύο κάτω ζώνες διακοσµούνται µε οκτώ φύλλα ακάνθου η κάθε µία, ενώ η ανώτερη ζώνη έχει έλικες αντί φύλλων, τέσσερις σε κάθε πλευρά που αφήνουν ορατό µεγάλο µέρος της καλάθου. Κορινθιακό κιονόκρανο. Χάραξη και κάτοψη του άβακα. Σχηµατική ανάλυση της δοµής του µε ενδείξεις των αναλογικών σχέσεων των µερών του (Durm) Άβακας Οι πλευρές του είναι ελαφρά κοίλες. ιακοσµείται συνήθως από κυµάτια. Γλυπτική απόδοση του φύλου της ακάνθου (Durm) Κορινθιακό κιονόκρανο από το Φιλιππείον της Ολυµπίας. Όψη και άνοψη. (Robertson)

50 Υλικά και τρόποι δοµής Εφαρµόζεται κυρίως το ψευδοϊσόδοµο σύστηµα όπουοι οριζόντιες στρώσεις δεν έχουν το ίδιο ύψος, αλλά εναλλάσσονται ανά δύο. Νέα στοιχεία είναι τα τόξα και οι θόλοι µε χρήση ξυλοτύπου Ένας αξιοσηµείωτος νεωτερισµόςείναιοιηµικίονες. Τα αρτιώτερα παραδείγµατα της περιόδου αυτής είναι: Η θόλος της Επιδαύρου (350 π.χ.) Το χορηγικό µνηµείο του Λυσικράτους (334 π.χ.)- Αθήνα. Χορηγικό µνηµείο του Λυσικράτους στην Αθήνα. Όψη σε αναπαράσταση

51 Ρωµ α ï κή Αρχιτεκτονι κή Οι ΤΟΙΧΟΙ αποτελούν τα πιό ουσιαστικά µέλη των κτισµάτων, ενώ στην κλασσική και ελληνιστική εποχή ήταν οι κίονες. Οι ΚΙΟΝΕΣ έχουν ΕΥΤΕΡΕΥΟΝΤΑ ΡΟΛΟ. Προτιµούνται οι ψευδοπερίπτεροι ναοί και ο Κορινθιακός ρυθµός. Η ανάγκη δηµιουργίας µεγάλων ανοιγµάτων σε εσωτερικούς χώρους και σε τεχνικά έργα οδήγησε στη χρήση ΤΟΞΩΝ (συνήθως ηµικυκλικών) και ΘΟΛΩΝ. Τα υλικά δόµησης των τόξων και των θόλων είναι λαξευτοί λίθοι, οπτές πλίνθοι, χυτά υλικά ή µικτή κατασκευή. Καταργείται το σανίδωµα των ξυλοτύπων. Το χυτό υλικό τοποθετείται πάνω σε διάστρωση τούβλων τα οποία τελικά παραµένουν ενσωµατωµένα στην κατασκευή.

52 Η ΑψίδατουΓαλερίουήΚαµάρα Θεσσαλονίκη

53 ιατάξεις τόξων από λαξευτούς θολίτες Τοξοστοιχία από χυτά υλικά σε συνδυασµό µε οπτοπλινθοδοµή (Choisy) Ρωµαϊκό σταυροθόλιο Σχηµατικές απεικονίσεις των διαφόρων ειδών των Ρωµαϊκών θόλων

54 Υλικά & τρόποι δοµ ής Στη Ρωµαϊκή Αρχιτεκτονική χρησιµοποιούνται ευρέως φυσικές πέτρες, λευκά και έγχρωµα µάρµαρα, γρανίτες και αλάβαστρα σε πολυτελείς κατασκευές. Συνηθέστατα επενδύονται ευτελείς και ογκώδεις κατασκευές µε µάρµαρα. Οι τοιχοποιίες από πέτρες ήταν σπάνιες. Τα κονιάµατα δεν χρησιµοποιούνται µόνο ως επιχρίσµατα, αλλά και ως συνδετικά υλικά. Τα µέταλλα είχαν ευρεία εφαρµογή, όπως επίσης το γυαλί και το ξύλο κυρίως σε στέγες.

55 Πύλη του Αδριανού Αθήνα

56 Η Βιβλιοθήκη του Αδριανού Αθήνα

57 Ναός του Ολυµπίου ιός Αθήνα

58 ΚΑΡΧΗ ΟΝΑ

59 ΚΑΡΧΗ ΟΝΑ ΛΟΥΤΡΑ

60 ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΑΡΧΗ ΟΝΑ ΛΟΥΤ ΡΑ

61