ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΝΕΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΡΟΛΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Α.Μ.

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΝΕΕΣ ΑΡΧΕΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η απορρόφηση των πτυχιούχων του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών ΚΑΡΟΛΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ (Α.Μ. 161) ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, Επίκουρος Καθηγητής ΤΡΙΜΕΛΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Ανδρουλάκης Γεώργιος Οικονομάκης Γεώργιος Πολυχρονίου Παναγιώτης ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2011 ΠΑΤΡΑ 1

2 2

3 3 Κατάλογος περιεχομένων 1. Πρόλογος Εισαγωγή Το θεωρητικό πλαίσιο της έρευνας Οι απόφοιτοι των Τμημάτων Διοίκησης Επιχειρήσεων Το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών Οι έννοιες της μετάβασης και της επαγγελματικής ένταξης Προσδιοριστικοί παράγοντες της διάρκειας μετάβασης Οικονομική θεωρία και χαρακτηριστικά της μετάβασης Αμοιβές, ανεργία, κινητικότητα...22 α) Θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου...22 β) Θεωρία της κινητικότητας...23 γ) Θεωρία αναζήτησης εργασίας...24 δ) Θεωρία της σύζευξης μέσω ανακύκλησης...24 ε) Θεωρία του εργασιακού ανταγωνισμού...25 στ) Θεωρία κατάτμησης της αγοράς εργασίας Μεθοδολογία της έρευνας Ερωτηματολόγιο Βασικοί άξονες της έρευνας Στατιστικές Μέθοδοι Εκλογική μεθοδολογία Borda Count Δείγμα Ποσοτική προσέγγιση Τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού Τα χαρακτηριστικά του δείγματος Φύλο Ηλικία Απόφοιτοι με παιδιά Στρατιωτική Θητεία Επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα των αποφοίτων Επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας των αποφοίτων Ζω με: Έτος εισαγωγής Έτος Αποφοίτησης Τα χαρακτηριστικά των σπουδών Διάρκεια Φοίτησης Ηλικία αποφοίτησης Η σειρά προτίμησης του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών στο μηχανογραφικό δελτίο Το ενδιαφέρον των αποφοίτων για το επιστημονικό αντικείμενο του τμήματος στην αρχή των σπουδών τους Βαθμοί Πτυχίων Γεωγραφική μετακίνηση - Τόπος σπουδών Βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος Βαθμός ικανοποίησης αποφοίτων από τους διδάσκοντες του τμήματος...78

4 Βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από τις λειτουργικές υποδομές του τμήματος Βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από τη διοικητική υποστήριξη του τμήματος Κατάταξη τομέων Συμμετοχή αποφοίτων σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης Εμπειρία εργασίας κατά τη διάρκεια προπτυχιακών σπουδών Απόκτηση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος από τους αποφοίτους Μεταπτυχιακές σπουδές Η κατάσταση απασχόλησης Η εργασιακή κατάσταση των αποφοίτων τη στιγμή της έρευνας Το ετήσιο ατομικό εισόδημα των αποφοίτων Πως ανταπεξέρχονται οι απόφοιτοι στις υποχρεώσεις τους Απασχολούμενοι Μορφή εργασίας των απασχολούμενων αποφοίτων Δημόσιος και ιδιωτικός τομέας Ικανοποίηση των απασχολούμενων αποφοίτων από τη σημερινή τους απασχόληση Γεωγραφική μετακίνηση για την εύρεση εργασίας Το διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ της σημερινής και της προηγούμενης απασχόλησης ή μεταξύ της σημερινής απασχόλησης και της αποφοίτησης, εάν η σημερινή απασχόληση ήταν η πρώτη απασχόληση Αριθμός εργασιών που άλλαξαν οι απασχολούμενοι πριν τη σημερινή εργασία Αντιμετώπιση προβλημάτων στην εύρεση εργασίας εξαιτίας του φύλου τους για τους απασχολούμενους αποφοίτους Συμμετοχή αποφοίτων σε πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης ή κάποια επιδοτούμενη θέση Από που βρήκαν την εργασία οι απασχολούμενοι πτυχιούχοι: Βοήθεια της πρακτικής άσκησης στην εύρεση της σημερινής εργασίας για τους απασχολούμενους πτυχιούχους Είδος σύμβασης μισθωτών εργαζομένων αποφοίτων τη στιγμή της έρευνας Ανασφάλεια μισθωτών για την εργασίας του στο άμεσο μέλλον Θετικές προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης των μισθωτών για την εργασία που είχαν τη στιγμή της έρευνας Καθαρές μηνιαίες αποδοχές των μισθωτών Αντιστοιχία εργασίας των απασχολούμενων αποφοίτων με τις σπουδές τους Ταξινόμηση 8 τομέων εκπαίδευσης από τους απασχολούμενους αποφοίτους ως προς τη σημαντικότητά τους για την εργασία που έκαναν τη στιγμή της έρευνας Βαθμός εργασιακού ανταγωνισμού με τους αποφοίτους των ΤΕΙ Ο βαθμός ικανοποίησης / δυσαρέσκειας απασχολούμενων από τη θέση εργασίας τους συνολικά Ο βαθμός ικανοποίησης / δυσαρέσκειας απασχολούμενων από το περιεχόμενο εργασίας Βαθμός δυσαρέσκειας/ικανοποίησης απασχολούμενων από τις φυσικές συνθήκες της εργασίας Βαθμός ικανοποίησης/δυσαρέσκειας των απασχολούμενων από τις προοπτικές εξέλιξης που τους παρείχε η εργασία Βαθμός ικανοποίησης/δυσαρέσκειας των απασχολούμενων από το ύψος των αποδοχών τους Βαθμός ικανοποίησης/δυσαρέσκειας των απασχολούμενων από τις ώρες εργασίας Βαθμός ικανοποίησης/δυσαρέσκειας των απασχολούμενων αποφοίτων από τα

5 5 πνευματικά ερεθίσματα που τους παρέχει η θέση εργασίας Άνεργοι απόφοιτοι Διάρκεια ανεργίας Λόγοι της ανεργίας Τρόπος αναζήτησης εργασίας από τους ανέργους Άνεργοι που έκαναν ενέργειες να βρουν δουλειά κατά τον τελευταίο μήνα πριν την έρευνα Εμπειρία προηγούμενης εργασίας για τους ανέργους Συμμετοχή ανέργων σε πρόγραμμα κατάρτισης η σε κάποια επιδοτούμενη θέση Μη οικονομικά ενεργοί απόφοιτοι Λόγοι μη ενεργοποίησης Εμπειρία προηγούμενης εργασίας των μη οικονομικά ενεργών Απασχόληση των μη οικονομικά ενεργών αποφοίτων σε προγράμματα κατάρτισης ή κάποια επιδοτούμενη θέση εργασίας Εργασία και ζωή εκτός εργασίας Εργασία συζύγου ή συντρόφου των απασχολούμενων αποφοίτων Η εργασιακή ζωή και η ζωή στο σπίτι των απασχολούμενων αποφοίτων Επιθυμητά όρια εργασιακής ζωής και ζωής στο σπίτι των απασχολούμενων Βαθμός στον οποίο η εργασία βοηθούσε τους απασχολούμενους να επιτύχουν μία ισορροπία ανάμεσα στις εργασιακές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις της ζωής εκτός εργασίας Βαθμός στον οποίο υπήρχε ένα σαφές όριο ανάμεσα στην εργασιακή και οικογενειακή ζωή των απασχολούμενων αποφοίτων Βαθμός ικανοποίησης από την ισορροπία ανάμεσα στην εργασιακή και οικογενειακή ζωή των απασχολούμενων αποφοίτων Κατά πόσο το ωρολόγιο πρόγραμμα εργασίας και η ευελιξία του ήταν σύμφωνο με τις ανάγκες των απασχολούμενων αποφοίτων Βαθμός πίεσης από τις υποχρεώσεις της δουλειάς Συμπεράσματα Σπουδές Τμήμα Γεωγραφική μετακίνηση Εργασιακή μετακίνηση Εργασιακή κατάσταση αποφοίτων Ποιότητα εργασίας Ανεργία Μη οικονομικά ενεργοί ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική Ξένη ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Ερωτηματολόγιο Έρευνας ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β Κώδικας στο R statistics Κώδικας μονομεταβλητής ανάλυσης Κώδικας διμεταβλητής ανάλυσης...237

6 6

7 7 1. Πρόλογος Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες οι νέοι σήμερα θεωρούνται ευνοημένοι ως προς τις συνθήκες ζωής σε σχέση με τους νέους προηγούμενων ετών. Εξαίρεση αποτελούν τα ζητήματα σχετικά με την εύρεση εργασίας. Τα τελευταία χρόνια η ανεργία θεωρείται ο σημαντικότερος παράγοντας που τους προκαλεί ανησυχία, καθώς εμφανίζονται μειωμένες οι προοπτικές απασχόλησης και σταδιοδρομίας, ενώ ταυτόχρονα οι μισθοί παρουσιάζονται μικρότεροι σε σχέση με τους αντίστοιχους μισθούς του κοντινού παρελθόντος. Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της εκπόνησης του μεταπτυχιακού προγράμματος Νέες Μέθοδοι Διοίκησης Επιχειρήσεων του τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του πανεπιστημίου Πατρών. Αφορά έρευνα με θέμα: Η απορρόφηση των πτυχιούχων Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών στην αγορά εργασίας και στόχος της είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων σχετικά με την ένταξη των αποφοίτων του εξεταζόμενου τμήματος στην αγορά εργασίας. Η έρευνα αυτή κατατάσσεται στην κατηγορία των ερευνών επαγγελματικής ένταξης και μετάβαση των νέων από την εκπαίδευση στην εργασία. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον καθηγητή μου κ. Γεώργιο Ανδρουλάκη για την πολύτιμη βοήθεια και τις ώρες που αφιέρωσε ώστε να ολοκληρωθεί με επιτυχία αυτή η διπλωματική εργασία. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω και τους συνεπιβλέποντες καθηγητές κ. Γεώργιο Οικονομάκη και Παναγιώτη Πολυχρονίου για την συμμετοχή και τη βοήθειά τους με συμβουλές από διαφορετικές σκοπιές.

8 8

9 9 2. Εισαγωγή Η χώρα μας, μέχρι πρόσφατα, σχεδόν απουσίαζε από τη συζήτηση και τον προβληματισμό σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη μετάβαση των νέων από το σχολείο στην αγορά εργασίας. Δεν διέθετε τα αναγκαία έγκυρα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία τα οποία θα επέτρεπαν μια τέτοια συμμετοχή αλλά τα οποία πρωτίστως θα βοηθούσαν στην ανάλυση της σύνθετης σχέσης μεταξύ εκπαιδευτικού συστήματος και αγοράς εργασίας και στη λήψη μέτρων εργασιακής και εκπαιδευτικής εθνικής πολιτικής για τη μετάβαση. Τελευταία, όμως, η αύξηση της ανεργίας, της υποαπασχόλησης και της ετεραπασχόλησης ανάμεσα στους αποφοίτους όλων των εκπαιδευτικών βαθμίδων, συνετέλεσε στο να ενταθεί ο προβληματισμός και στην Ελλάδα και να συνειδητοποιηθεί η αναγκαιότητα για τη συγκέντρωση και μελέτη τέτοιων στοιχείων. Μία μελέτη σχετική με τη κατεύθυνση αυτή πραγματοποιήθηκε το 2001 (Η απορρόφηση των πτυχιούχων πανεπιστημίου στην αγορά εργασίας, πανελλαδική έρευνα στους απόφοιτους των ετών ) [5], αφορούσε στην απορρόφηση των αποφοίτων στην αγορά εργασίας μετά τις πανεπιστημιακές τους σπουδές. Στην ίδια κατεύθυνση πραγματοποιήσαμε και την παρούσα έρευνα η οποία θα λέγαμε πως αποτελεί μία συμπληρωματική έρευνα και μία ευκαιρία σύγκρισης των αποφοίτων του Τμήματος της Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών με τα ευρήματα της έρευνας [5]. Η παρούσα μελέτη εστίασε στα συνολικά αποτελέσματα της έρευνας απορρόφησης στην αγορά εργασίας των αποφοίτων του τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών. Σκοπός της έρευνας είναι να εξεταστεί ο βαθμός και η ποιότητα της επαγγελματικής ένταξης των πτυχιούχων του τμήματος, καθώς και να εντοπιστούν και να επισημανθούν τα χαρακτηριστικά της διαδικασίας της ένταξης (μετάβασης) τους από το πανεπιστήμιο στην αγορά εργασίας. Η παρούσα μελέτη επιμερίζεται σε πέντε κεφάλαια. Αρχικά γίνεται μία εισαγωγή ως προς το θέμα της εργασίας, το βασικό της σκοπό και τη διάρθρωσή της. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι διαφορετικές θεωρητικές προσεγγίσεις του ζητήματος της επαγγελματικής ένταξης και μετάβασης των νέων από την εκπαίδευση στην εργασία και προσεγγίζονται παραθέτονται συνοπτικά κάποιες πληροφορίες για τα τμήματα διοίκησης επιχειρήσεων σε

10 10 πανεπιστημιακό επίπεδο στην Ελλάδα.. Το τρίτο κεφάλαιο της μελέτης περιλαμβάνει τη μεθοδολογία που ακολουθήσαμε για να διεξαχθεί σωστά η έρευνα. Περιγράφονται τα στοιχεία, οι μεταβλητές και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για να απαντηθούν τα ερευνητικά ερωτήματα. Στο τέταρτο κεφάλαιο προσεγγίζονται ποσοτικά τα γενικά αποτελέσματα της έρευνας παραθέτοντας την μονομεταβλητή και τη διμεταβλητή ανάλυση. Στο πέμπτο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα γενικά συμπεράσματα της έρευνας και υπογραμμίζονται τα ζητήματα αιχμής που χρειάζεται να συζητηθούν ευρέως. Τέλος, στο Παράρτημα Α υπάρχει το ερωτηματολόγιο που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα ενώ στο Παράρτημα Β ο κώδικας που χρησιμοποιήθηκε για τη στατιστική επεξεργασία των δεδομένων στο στατιστικό πακέτο R. Μαζί με τη διπλωματική, στο οπισθόφυλλο επισυνάπτεται ένα cd με τα συνολικά ευρήματα (8008 έλεγχοι).

11 11 3. Το θεωρητικό πλαίσιο της έρευνας 3.1 Οι απόφοιτοι των Τμημάτων Διοίκησης Επιχειρήσεων Στην Ελλάδα λειτουργούν σε πανεπιστημιακό επίπεδο έξι τμήματα είτε Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων είτε Διοίκησης Επιχειρήσεων. Αυτά είναι: Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πειραιά Διοίκηση Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών Διοίκηση Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου της Χίου Διοίκηση Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Κομοτηνής Η επιστήμη της οργάνωσης και διοίκησης επιχειρήσεων αφορά σπουδές οι οποίες σχετίζονται με ολόκληρο το φάσμα των λειτουργιών μιας επιχείρησης. Προσεγγίζονται θεωρητικά και πρακτικά, μέσω των μαθημάτων, οι κυριότερες λειτουργίες μιας επιχείρησης. Οι κύριοι τομείς μαθημάτων σε ένα Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων είναι μαθήματα σχετικά με το μάνατζμεντ, τα οικονομικά, τη λογιστική, τη χρηματοοικονομική διοίκηση, το μάρκετινγκ, τις ποσοτικές μεθόδους, τους Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές και το Δίκαιο. Η πολυπλοκότητα της λειτουργίας των επιχειρήσεων καθιστά την επιστήμη της διοίκησής τους μία πολύπλευρη διαδικασία που συνδυάζει αρκετές διαφορετικές επιστήμες. Για αυτόν τον λόγο και στα Προγράμματα Σπουδών των Τμημάτων διδάσκονται μαθήματα διαφορετικών επιστημονικών κατευθύνσεων έτσι ώστε ο κάθε φοιτητής να εξειδικευτεί στην καταλληλότερη και πιο ενδιαφέρουσα για αυτόν. Είναι πεποίθηση ότι οι απόφοιτοι των τμημάτων διοίκησης έχουν μεγάλη ποικιλία ευκαιριών απασχόλησης από όλα τα άλλα τμήματα του 5ου επιστημονικού πεδίου. Ανάλογα με το επιστημονικό τους ενδιαφέρον, μπορούν να επιλέξουν το χώρο στον οποίο θα δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά. Η ποικιλία των εξειδικευμένων περιοχών που καλύπτει το τμήμα, παρέχει ένα ευρύ

12 12 πεδίο για πιθανότητες σταδιοδρομίας, κυρίως ως επαγγελματίες λογιστές, ορκωτοί λογιστές ή ελεγκτές, οικονομικοί σύμβουλοι επιχειρήσεων, υπεύθυνοι δημοσίων σχέσεων επιχειρήσεων και οργανισμών, διευθυντές προσωπικού τέτοιων οργανισμών και επιχειρήσεων, εκκαθαριστές ή διαιτητές επιχειρήσεων, ερευνητές, κ.λπ. Οι κυριότερες δυνατότητες απασχόλησης βρίσκονται στους ακόλουθους τομείς [1]: Βιομηχανία Τράπεζες Εμπορικές επιχειρήσεις Αυτοαπασχόληση ( Σύμβουλοι επιχειρήσεων, λογιστές κ.α.) Τουριστικές Επιχειρήσεις Δημόσια διοίκηση Υπηρεσίες διάφορες Επίσης, οι απόφοιτοι ενός Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων ασχολούνται σε τομείς όπου γίνεται χειρισμός πολύπλοκων πληροφοριών και όπου οι σχέσεις μεταξύ των διαφόρων μερών και των οικονομικών ιδρυμάτων είναι ανάγκη να αναλύονται σοβαρά. Και βέβαια, εκεί όπου η λήψη αποφάσεων βασίζεται στις αλληλεπιδράσεις παραγόντων εθνικού και διεθνούς επιπέδου. Τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να είναι: Μικρομεσαίες επιχειρήσεις, Γραφεία συμβούλων και έρευνας της αγοράς, Τράπεζες και άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, Ερευνητικά κέντρα επιχειρήσεων και δημοσίων οργανισμών, Ενώσεις, επιμελητήρια, συνεταιρισμοί, Εκδόσεις οικονομικής και παρόμοιας φύσεως, κ.λπ., Διεθνείς οργανισμοί πάσης φύσεως.

13 13 Επιπλέον, μπορούν να χειρίζονται με ευχέρεια τις σχέσεις εθνικών και διεθνών ιδρυμάτων με τις επιχειρήσεις. Τέτοιες περιπτώσεις περιλαμβάνουν: Διεθνή ιδρύματα και οργανισμούς, Κεντρικές και περιφερειακές δημόσιες υπηρεσίες, Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, Ιδιωτικά και δημόσια νοσοκομεία και άλλες μονάδες υγείας, Πολιτισμικά κέντρα και υπηρεσίες, Μη κερδοσκοπικούς ιδιωτικούς οργανισμούς, Επιχειρήσεις που παρέχουν κτηματομεσιτικές υπηρεσίες και γενικότερα επενδυτικές επιχειρήσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, Εκπαίδευση, ως καθηγητές οικονομικών και συναφών μαθημάτων, αφού εντάσσονται στον Κλάδο ΠΕ09, Οικονομολόγων Το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών Ο στόχος του Τμήματος, όπως αυτός επίσημα αναφέρει στον Οδηγό Σπουδών του Τμήματος, είναι η δημιουργία κατάλληλων στελεχών με επαρκή κατάρτιση, επαγγελματική ευσυνειδησία και ενθουσιασμό. Τα στελέχη αυτά θα πρέπει να γνωρίζουν τις σύγχρονες αρχές του μάνατζμεντ και να είναι σε θέση να στηρίξουν την επιχείρηση σε όλες τις λειτουργίες της, συγκεκριμένα στην παραγωγή, το μάρκετινγκ, την οργάνωση, τη χρηματοοικονομική λειτουργία, τα πληροφοριακά συστήματα και τη διοίκηση του ανθρώπινου δυναμικού. Για κάθε λειτουργία ο βαθμός εξειδίκευσης διαρκώς διευρύνεται και για τούτο ανάλογες είναι οι προσαρμογές στις γνώσεις που απαιτούνται να διαθέτουν τα στελέχη για να ανταποκριθούν στις νέες προκλήσεις. Το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών ιδρύθηκε και λειτουργεί ως ανεξάρτητο τμήμα από το 1999 σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα ΦΕΚ 206/6-9/1999. Από τότε έως και το ακαδημαϊκό έτος έχουν φοιτήσει ή φοιτούν 1560 φοιτητές ενώ από το 2003 μέχρι και την ορκωμοσία του Νοεμβρίου του 2010 έχουν αποφοιτήσει 863 φοιτητές από τους 1080 οι οποίοι είχαν εισαχθεί μέχρι και το 2006 και συνεπώς είχαν δικαίωμα αποφοίτησης με βάση την ελάχιστη απαιτούμενη διάρκεια σπουδών.

14 14 Οι βάσεις εισαγωγής στο Τμήμα μέσω πανελληνίων εξετάσεων Βάσεις Διοίκησης Επιχειρήσεων Πάτρας Μόρια Έτη Η πορεία των βάσεων όπως φαίνεται στο παραπάνω διάγραμμα είναι πτωτική. 3.2 Οι έννοιες της μετάβασης και της επαγγελματικής ένταξης Στις μέρες μας φαίνεται πως οι νέοι νιώθουν ανέτοιμοι να εισέλθουν στην αγορά εργασίας μετά την ολοκλήρωση των βασικών σπουδών τους. Θεωρούν ότι σήμερα είναι αναγκαίο κάποιος να διευρύνει τις γνώσεις του και να εξειδικευτεί περαιτέρω στο αντικείμενο που τον ενδιαφέρει. Έτσι η μετάβαση στην αγορά εργασίας δεν είναι ούτε άμεση ούτε εύκολη για τον πτυχιούχο ενός ανώτατου ιδρύματος. Τις περισσότερες φορές χρειάζεται να περάσουν δύο, τρία ή και περισσότερα χρόνια ώστε να ασκήσει το επάγγελμα το οποίο σπούδασε. Από τη δεκαετία του 1970 ως σήμερα έχει παρατηρηθεί ότι οι χώρες που έχουν υψηλή συμμετοχή των νέων στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση, έχουν και το υψηλότερο επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης [3]. Ταυτόχρονα έχει διαπιστωθεί ότι σε αυτές τις χώρες επιμηκύνθηκε η περίοδος μετάβασης των νέων αποφοίτων από την εκπαίδευση στην εργασία. Οι νέοι απόφοιτοι των τελευταίων δεκαετιών, μέχρις ότου σταθεροποιηθούν σε κάποια απασχόληση που να έχει σχέση με τις σπουδές που έκαναν, διανύουν περίπλοκες και επικίνδυνες διαδρομές και αισθάνονται, και οι ίδιοι και η κοινωνία, πως είναι νέοι σχεδόν ως τα 30 τους [7].

15 15 Επίσης, ενώ πριν τη δεκαετία του 1970 οι νέοι με την αποφοίτησή τους έβρισκαν άμεσα εργασία που αντιστοιχούσε με το αντικείμενο των σπουδών τους και έπαυε η σχέση τους με το εκπαιδευτικό σύστημα, στις δεκαετίες που ακολούθησαν οι απόφοιτοι έχουν να αντιμετωπίσουν ένα μεγάλο ανταγωνισμό στην επαγγελματική τους ένταξη καθώς υπάρχουν πολλοί που διεκδικούν την ίδια θέση εργασίας και μετρούν όλο και περισσότερο τα επιπρόσθετα προσόντα. Έτσι αναγκάζονται να επιστρέφουν στην εκπαίδευση, μετά από κάποιο διάστημα εργασίας για να αποκτήσουν ένα επιπλέον πτυχίο, μια επιπλέον πιστοποίηση ξένης γλώσσας ή αναγκάζονται να εργάζονται και να εκπαιδεύονται ταυτόχρονα. Τι ήταν όμως αυτό που έφερε τα πάνω κάτω κι εκεί που η επαγγελματική ένταξη θεωρούνταν δεδομένη, τώρα είναι πραγματικά ένας αγώνας για επιβίωση; Ο σπουδαιότερος λόγος είναι η μεγάλη αύξηση της ανεργίας που ήταν το αποτέλεσμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του Το πολιτικό σύστημα κάθε χώρας, θεωρώντας πως η έξοδος από την κρίση θα επιτευχθεί καλύτερα και γρηγορότερα μέσα από την αναβάθμιση της εκπαίδευσης, επέτρεψαν την εισαγωγή στις ανώτερες και ανώτατες βαθμίδες της εκπαίδευσης μεγάλο αριθμό φοιτητών που δεν αντιστοιχούσε στις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας με αποτέλεσμα, καθώς υπήρχε επιβράδυνση της οικονομικής μεγέθυνσης λόγω κρίσης και του ρυθμού αύξησης της απασχόλησης, να αυξάνονται επικίνδυνα τα ποσοστά ανεργίας, [4]. Οι νέοι της περιφέρειας και μάλιστα εκείνοι που για διάφορους λόγους εγκατέλειψαν την εκπαίδευση βρήκαν απασχόληση στη γεωργία, στην κτηνοτροφία και σε επαγγέλματα όπου δε χρειαζόταν κάποιο πτυχίο. Οι νέοι απόφοιτοι όμως είχαν να αντιμετωπίσουν και αντιμετωπίζουν ένα θολό τοπίο όπου τίποτα δεν είναι σίγουρο, όπου υπάρχει ένας εξοντωτικός ανταγωνισμός και μέχρι να σταθεροποιηθούν σε κάποια απασχόληση διανύουν ένα μεγάλο χρονικό διάστημα είτε σαν άνεργοι είτε εργαζόμενοι σε κάποια προσωρινή εργασία που δεν έχει καμία σχέση με το αντικείμενο των σπουδών τους. Και μάλιστα παρατηρούμε να αυξάνεται το μερίδιο της προσωρινής απασχόλησης σε σχέση με τη συνολική απασχόληση ιδιαίτερα στις καπιταλιστικές χώρες με αναπτυγμένη την οικονομία τους. Αυτός είναι και ο δεύτερος λόγος των αλλαγών στη διαδικασία επαγγελματικής ένταξης των νέων με σπουδαιότερη αυτής της επιμήκυνσης της μετάβασής τους από την εκπαίδευση στην εργασία [4]. Πριν τη δεκαετία του 1970 αυτό που ενδιέφερε πρώτα τους κοινωνιολόγους ήταν να ερευνήσουν ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τους νέους στην επιλογή κάποιου επαγγέλματος. Δηλαδή,

16 16 αν έχει σχέση το εκπαιδευτικό σύστημα με αυτές τις επιλογές, γιατί υπάρχουν κοινωνικές ανισότητες σε θέματα επαγγελματικής ένταξης των νέων και ποιες ευκαιρίες υπάρχουν για καλύτερη επαγγελματική αποκατάσταση των νέων. Από την πλευρά των οικονομολόγων γίνονταν έρευνες ως προς το κατά πόσο η εκπαίδευση ανταποκρίνεται στις ανάγκες της οικονομίας του κράτους σε εργατικό δυναμικό. Με την εμφάνιση της ανεργίας όμως, οι κοινωνιολόγοι και οι οικονομολόγοι διαπιστώνοντας ότι οι νέοι απόφοιτοι διανύουν μεγάλη χρονική απόσταση μέχρι την επαγγελματική τους ένταξη, εισήγαγαν στις έρευνές τους την έννοια της «μετάβασης από την εκπαίδευση στην εργασία» (school-to-work transition) ή αλλιώς από την εκπαίδευση στην εργασία (education-to-work transition). σ Οι κυβερνήσεις από την πλευρά τους, στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν την ανεργία, διαφοροποίησαν τις πολιτικές τους και στην εκπαίδευση και στην απορρόφηση των νέων αποφοίτων στην εργασία και χρηματοδοτούν έρευνες πάνω στη μετάβαση και στην επαγγελματική ένταξη των νέων. Οι ορισμοί της έννοιας της μετάβασης μπορεί να είναι μικρο-οικονομικοί (αν αναφέρονται στο άτομο), μακρο-οικονομικοί (αν αναφέρονται σε μια σειρά αποφοίτων που έχουν εισαχθεί ή έχουν αποφοιτήσει από το εκπαιδευτικό σύστημα). Μπορεί επίσης να διαφέρουν ανάλογα με το ποια χρονική στιγμή ορίζεται ως αρχική κατάσταση της μετάβασης και ποια ως τελική, αυτής δηλαδή της ένταξης των αποφοίτων στην εργασία. Έτσι, άλλοι θεωρούν πως αρχική κατάσταση της μετάβασης είναι η στιγμή της αποφοίτησης ή η στιγμή της απόκτησης του βασικού πτυχίου ή η στιγμή που ξεκινά κάποιος φοιτητής επαγγελματικές σπουδές. Για την τελική κατάσταση, αυτής της ένταξης, μπορεί να είναι η πρώτη απασχόληση, η σταθερή απασχόληση ή η εργασία που αντιστοιχεί στις σπουδές [14]. Όμως οι πιο πολλοί ορισμοί συγκλίνουν ότι η μετάβαση είναι η διαδρομή των ατόμων μεταξύ του τέλους των σπουδών και της πρόσβασης σε σταθερή απασχόληση. Κάποιοι συγγραφείς θεωρούν πως δεν είναι απαραίτητο η τελική κατάσταση της μετάβασης να είναι μόνο η απόκτηση σταθερής εργασίας, αρκεί μόνο να υπάρχει συνεχές εισόδημα είτε μέσα από μια σύμβαση σταθερής απασχόλησης είτε μέσα από διαδοχικές συμβάσεις ακόμη και σε προσωρινές εργασίες [4]. Η σταθεροποίηση, λοιπόν, στην απασχόληση προσδιορίζει γι αυτούς τη λήξη της περιόδου μετάβασης, αρκεί τα μεταξύ διαστήματα της συνεχόμενης απασχόλησης να μην είναι πολύ μεγάλα. Οι παραπάνω μικρο-οικονομικοί ορισμοί της μετάβασης από την εκπαίδευση στην εργασία ανήκουν στην κατηγορία των αντικειμενικών ορισμών, καθώς οι ερευνητές είναι εκείνοι που

17 17 θέτουν με τα ερωτήματά τους τη βάση των χαρακτηριστικών της μετάβασης που είναι κοινά για όλα τα άτομα. Οι ίδιοι οι ερευνητές ορίζουν πότε ξεκίνησε η διαδικασία της επαγγελματικής ένταξης των ερωτηθέντων και πότε πραγματοποιήθηκε η τελική κατάσταση. Δεν ρωτούν τα ίδια τα άτομα πότε θεωρούν αυτά ότι ξεκίνησε η μετάβαση και πότε ολοκληρώθηκε η διαδικασία της επαγγελματικής τους ένταξης. Επομένως υπάρχει και η κατηγορία των υποκειμενικών ορισμών της μετάβασης [5]. Οι μακρο-οικονομικοί ορισμοί της μετάβασης, όπως αναφέραμε παραπάνω αφορούν τις σειρές αποφοίτων κάποιας χρονιάς. Ο ΟΟΣΑ, στο γενικό του ορισμό για τη μετάβαση, θεωρεί πως αυτή είναι «το χρονικό διάστημα που μια σειρά νεαρών ατόμων κινείται από τη σχεδόν πλήρη στην αμελητέα συμμετοχή στην εκπαίδευση και από αμελητέα σε υψηλά επίπεδα δραστηριότητας στην αγορά εργασίας» [12]. Όμως αυτός ο ορισμός δεν προσδιορίζει απόλυτα την αρχική και τελική κατάσταση της διαδικασίας μετάβασης. Το τέλος της περιόδου μετάβασης της σειράς νέων θα μπορούσαμε εναλλακτικά να το ορίσουμε ως εκείνο το χρονικό σημείο κατά το οποίο: α) Το ποσοστό ανεργίας της σειράς αποφοίτων εξισώνεται με το ποσοστό ενός πληθυσμού ενηλίκων ως αναφοράς. β) Το ύψος κάποιων κεντρικών μεταβλητών, όπως για παράδειγμα τα ποσοστά απασχόλησης, τα ποσοστά σταθερής απασχόλησης, τα ποσοστά ανεργίας κ.ά. σταθεροποιείται [13] και γ) Ένα συγκεκριμένο ποσοστό των μελών της σειράς των αποφοίτων έχουν σταθερή εργασία ή έχουν σταθεροποιηθεί στην απασχόληση [14]. Όταν τελειώσει η περίοδος μετάβασης, τότε θεωρείται πως οι περισσότεροι μιας σειράς αποφοίτων έχουν ενταχθεί πια επαγγελματικά. Δεν αρκούν όμως ως χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου η απόκτηση σταθερής εργασίας ή η σταθεροποίηση στην απασχόληση. Για να συμπληρωθεί επαρκώς το θέμα της μετάβασης χρειάζεται να ερευνηθούν και η ποιότητα της επαγγελματικής ένταξης των νέων αποφοίτων καθώς και τα χαρακτηριστικά της διαδικασίας μετάβασης και ένταξης. Χαρακτηριστικά που έχουν μεγάλη σημασία για την ποιότητα της επαγγελματικής ένταξης είναι η ασφάλεια της απασχόλησης, (εάν είναι σταθερή η εργασία, υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια για τον εργαζόμενο, ενώ στην προσωρινή εργασία υπάρχει η αβεβαιότητα και το άγχος για το

18 18 μέλλον), ο χρόνος εργασίας που έχει να κάνει με το αν είναι πλήρης ή μερική η απασχόληση, το ύψος της αμοιβής του εργαζόμενου και η αντιστοιχία του επαγγέλματος με το αντικείμενο σπουδών του. Άλλα χαρακτηριστικά που έχουν σχέση με τη διαδικασία μετάβασης ένταξης είναι πάνω στη διαφορά των ατομικών διαδρομών κάθε νέου αποφοίτου. Έτσι μεγάλη σημασία έχουν: η διάρκεια της περιόδου μετάβασης, ο συνολικός χρόνος που ξοδεύεται στην απασχόληση και στα ενδιάμεσα κενά χωρίς απασχόληση κατά την περίοδο αυτή, η συχνότητα με την οποία αλλάζει εργασιακή κατάσταση ο εργαζόμενος, ο βαθμός της κινητικότητας μεταξύ των επαγγελμάτων που αλλάζει εξετάζοντας ταυτόχρονα αν αυτή η κινητικότητα δίνει στον εργαζόμενο ανοδική ή καθοδική πορεία, αν, δηλαδή, βελτιώνει τις εμπειρίες του ή την οικονομική του κατάσταση ή αν τις χειροτερεύει και πάντα φυσικά σε σχέση με τα προηγούμενα χαρακτηριστικά που αφορούν την ποιότητα της επαγγελματικής ένταξης. Αν συνδυάσουμε τα παραπάνω χαρακτηριστικά, παρατηρούμε ότι έχουμε διαφορετικούς τύπους διαδρομών. Για παράδειγμα κάποια άτομα από μια σειρά αποφοίτων παρατηρούμε να καταλαμβάνουν μια σταθερή θέση απασχόλησης σχεδόν αμέσως ή πολύ σύντομα μετά την αποφοίτησή τους, ενώ κάποια άλλα διανύουν μία μεγάλη χρονική περίοδο μέχρι να βρουν κάποια απασχόληση. Επίσης κάποια από αυτά τα άτομα βολεύονται και κρατούν αυτή τη δουλειά για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, ενώ άλλα αναζητούν μια καλύτερη εργασία δουλεύοντας προσωρινά πότε στη μία δουλειά και πότε στην άλλη με πολλά κενά διαστήματα απασχόλησης. Αυτή η ποικιλομορφία των διαδρομών θεωρείται πως έχει μεγάλη σχέση με το εκπαιδευτικό επίπεδο μιας χώρας (Lopez, 2005). Επίσης παρατηρήθηκε ότι τις πιο πολλές φορές μένουν άνεργες οι γυναίκες και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από ότι οι άνδρες. Η διαδικασία της μετάβασης σε επίπεδο σειράς αποφοίτων αντικατοπτρίζεται: 1. στο ύψος των τιμών (κατώτατες/ανώτατες) των κεντρικών μεταβλητών που περιγράφουν τη διαδικασία (ποσοστό απασχόλησης, σταθερής απασχόλησης, ανεργίας κ.λπ),

19 19 2. στη διάρκεια της περιόδου μετάβασης, που ορίζεται ως το διάστημα μεταξύ της εξόδου από την εκπαίδευση και της επίτευξης των τιμών οροφής ή κατωφλίου των κεντρικών μεταβλητών, 3. και στη μορφή εξέλιξης των τελευταίων κατά τη διάρκεια της περιόδου, [15]. 3.3 Προσδιοριστικοί παράγοντες της διάρκειας μετάβασης Οι προσδιοριστικοί παράγοντες της διάρκειας μετάβασης διαφέρουν ανάλογα με το επίπεδο ανάλυσης σε μια έρευνα. Αν, δηλαδή, ερευνούμε το σύνολο μιας σειράς αποφοίτων ή τα άτομα που την αποτελούν. Επομένως αυτοί διαφοροποιούνται ανάλογα με τη μακρο-οικονομική ή τη μικροοικονομική προσέγγιση της διάρκειας μετάβασης [11]. Αναλύοντας πρώτα τους προσδιοριστικούς παράγοντες της διάρκειας μετάβασης σε μία σειρά αποφοίτων στο μακρο-οικονομικό, δηλαδή, επίπεδο, παρατηρούμε ότι σε όλες σχεδόν τις αναπτυγμένες οικονομικά χώρες τα τελευταία είκοσι πέντε χρόνια έχει χειροτερέψει η σχετική θέση των νέων έναντι των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων. Η ανεργία μαστίζει περισσότερο τους νέους, οι δε αμοιβές τους υστερούν των μεγαλύτερών τους. Αυτό που εντυπωσιάζει είναι πως αυτό συμβαίνει ενώ ο πληθυσμός συνεχώς «γερνάει». Οι μεγάλοι σε ηλικία άνθρωποι υπερτερούν σε αριθμό των νέων καθώς υπάρχει υπογεννητικότητα κι επομένως οι νέοι καθώς είναι λιγότεροι σε αριθμό θα περιμέναμε να μην αντιμετωπίζουν πρόβλημα απορρόφησης στην αγορά εργασίας. Εντούτοις, αν και το μερίδιο στη συνολική απασχόληση των οικονομικών κλάδων που απασχολούν εντατικά νέους έχει ανεβεί και τα πτυχία των αποφοίτων νέων έχουν μεγαλύτερη αξία από αυτά των προηγούμενων γενεών καθώς οι σπουδές τους κρατούν τώρα περισσότερο χρόνο, η συμμετοχή τους στον ενεργό πληθυσμό έχει μειωθεί σε μεγάλο βαθμό. Σε κάποιες χώρες επίσης, τις τελευταίες δεκαετίες, έχει υποβαθμιστεί η αξία του πτυχίου και αυτό που μετράει είναι η επαγγελματική εμπειρία με αποτέλεσμα να προτιμώνται στις προσλήψεις οι μεγαλύτεροι σε ηλικία εργαζόμενοι υποθέτοντας πως αυτοί θα έχουν και μεγαλύτερη εμπειρία στην αγορά εργασίας. Φαίνεται, λοιπόν, πως, εκτός από την επιμήκυνση της περιόδου σπουδών, μια πληθώρα κακών μακρο-οικονομικών συνθηκών και άλλων ενδεχομένως παραγόντων επηρεάζουν αρνητικά στην απασχόληση των νέων, [7]. Το ποσοστό ανεργίας των νέων εξαρτάται άμεσα από το ρυθμό δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας. Καθώς αυτοί αποτελούν και την πλειονότητα όλων αυτών που αναζητούν μια θέση στην απασχόληση, αυτοί έχουν κατ αναλογία και το μεγαλύτερο πρόβλημα απορρόφησης στην αγορά

20 20 εργασίας. Έτσι, οι Blanchflower και Freeman (2000), [7], εξετάζοντας ποιοι παράγοντες προσδιορίζουν τη χειροτέρευση της σχετικής θέσης των νέων στην αγορά εργασίας στις χώρες του ΟΟΣΑ, βρήκαν ότι το γενικό ποσοστό ανεργίας είναι η μοναδική μεταβλητή που επηρεάζει αρνητικά τη θέση των νέων σε όλες τις χώρες αδιακρίτως. Η θέση των νέων έχει επιδεινωθεί στις περισσότερες χώρες, όχι όμως στον ίδιο βαθμό και στον ίδιο τομέα παντού. Σε κάποιες από αυτές η επιδείνωση διαπιστώνεται στην πτώση των μισθών, ενώ σε άλλες στο άνοιγμα της ψαλίδας των ποσοστών ανεργίας μεταξύ του ποσοστού ανεργίας των νέο-εισερχομένων στην αγορά εργασίας και του συνολικού ποσοστού ανεργίας. Πολλοί οικονομολόγοι ερευνητές θεωρούν πως αυτές οι διαφορές μεταξύ των χωρών οφείλονται στο διαφορετικό βαθμό ευελιξίας των μισθών τής κάθε χώρας πάνω στην εθνική αγορά εργασίας. Στις χώρες όπου δεν υπάρχει κατώτατος μισθός και επομένως μεγάλη διαφορά στο ύψος αμοιβής μεταξύ ενός νέου και ενός μεγάλου σε ηλικία εργαζομένου, παρατηρήθηκε πως η διαφορά στα ποσοστά ανεργίας είναι μικρή, η δε διάρκεια της περιόδου μετάβασης των νέων από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας είναι και αυτή σχετικά μικρή. Όμως καθώς οι αμοιβές ξεκινούν από πολύ χαμηλά, δεν είναι, δηλαδή, δελεαστικές και οι νέοι δεν έχουν το φόβο της ανεργίας, η ποιότητα ένταξής τους είναι χαμηλή. Στις χώρες όπου υπάρχει νομοθετικά κατώτατος μισθός και επομένως οι μισθοί είναι άκαμπτοι προς τα κάτω έχει παρατηρηθεί ότι η διαφορά των μισθών μεταξύ των νέων και των υπόλοιπων ηλικιών είναι μικρή, ενώ η διαφορά στα ποσοστά ανεργίας είναι μεγάλη. Σε αυτές τις χώρες, καθώς ο ανταγωνισμός για μια θέση εργασίας είναι μεγάλος και οι μισθοί δελεαστικοί, η διάρκεια μετάβασης των νέων από την εκπαίδευση στην αγορά εργασίας είναι σχετικά μεγάλη. Σε αυτές τις χώρες οι σπουδές διαρκούν πολύ και οι νέοι εξέρχονται από την εκπαίδευση άριστα καταρτισμένοι και γι αυτό το λόγο η ποιότητα ένταξής τους είναι σχετικά καλή, [6]. Όλοι οι οικονομολόγοι συμφωνούν γενικά για το πόσο επηρεάζει η μακρο-οικονομική συγκυρία το ύψος της ανεργίας των νέων. Κάποιοι άλλοι όμως, όπως οι νεοκλασικοί, οι κεϋνσιανοί, οι νέοι κεϋνσιανοί, που προσεγγίζουν διαφορετικά τα οικονομικά θέματα, δε συμφωνούν ως προς τη σημασία που έχει το θεσμικό πλαίσιο καθορισμού των μισθών για να ερμηνεύσουν αυτό το φαινόμενο της ανεργίας. Δε γνωρίζουμε εάν το ύψος της αμοιβής των εργαζόμενων νέων επηρεάζει και κατά πόσο τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης γι αυτούς. Είναι όμως γενικά αποδεκτό ότι ο σπουδαιότερος παράγοντας που προσδιορίζει τη διάρκεια της περιόδου μετάβασης μιας σειράς αποφοίτων από την εκπαίδευση στην επαγγελματική ένταξή τους, αλλά και της ταχύτητας με την οποία γίνεται αυτή, αποτελεί οπωσδήποτε το ύψος της ανεργίας. Φυσικά δεν πρέπει να παραβλέψουμε και τους άλλους

21 21 παράγοντες που έχουν προσθέσει μετά από έρευνες οικονομολόγοι και κοινωνιολόγοι διαφορετικών ρευμάτων όπως είναι: η διάρθρωση της αγοράς εργασίας, ο βαθμός αυστηρότητας της νομοθεσίας προστασίας της απασχόλησης, η σχέση εκπαιδευτικού συστήματος και αγοράς εργασίας, και η ανάπτυξη ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης. Όπως αναφέραμε και παραπάνω, με την επιμήκυνση της μετάβασης από το εκπαιδευτικό σύστημα στην αγορά εργασίας και με τη μεγαλύτερη διάρκεια σπουδών των σημερινών νέων, δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε ακριβώς πόσο κρατάει η νεότητα. Για κάθε απόφοιτο, σε μικροοικονομικό επίπεδο ανάλυσης, διαφέρει η διάρκεια μετάβασης αλλά και η ταχύτητα της επαγγελματικής του ένταξης ανάλογα με το φύλο, το εκπαιδευτικό επίπεδο, το είδος των σπουδών, την εργασιακή εμπειρία κατά τη διάρκεια των σπουδών και η κοινωνική προέλευση του απόφοιτου. Επιπλέον ένας παράγοντας, που συνδέει το μικρο-οικονομικό με το μάκρο-οικονομικό επίπεδο, είναι η εμπειρία στην αγορά εργασίας μετά την αποφοίτηση. Όσο πιο μεγάλη εμπειρία έχει αποκτήσει πάνω σε κάποια εργασία ένας απόφοιτος, τόσο πιο πιθανό είναι να ενταχθεί με μεγαλύτερη ευκολία σε σταθερή απασχόληση. Όταν αυτό συμβαίνει σε ένα μεγάλο αριθμό αποφοίτων, τότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι και το ποσοστό απασχόλησης των νέων θα ανεβαίνει και το αντίθετα το ποσοστό του ύψους της ανεργίας να κατεβαίνει [13]. 3.4 Οικονομική θεωρία και χαρακτηριστικά της μετάβασης Στη δεκαετία του 1970 την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης ακολούθησαν όλα εκείνα τα φαινόμενα που είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας της οικονομίας να λειτουργήσει ομαλά. Οι επιχειρήσεις περιόριζαν τη προσφορά εργασίας, οι εργαζόμενοι μπροστά στο φόβο της ανεργίας αναγκάζονταν να βολεύονται σε προσωρινή εργασία ή άλλαζαν από εργασία σε εργασία τις πιο πολλές φορές άσχετης με τις σπουδές που είχαν κάνει. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα να μεγαλώσουν τα διαστήματα ανεργίας αυτής της περιόδου μετάβασης των νέων από το εκπαιδευτικό σύστημα στην επαγγελματική ένταξη. Βέβαια αυτά τα φαινόμενα είχαν αρχίσει να εμφανίζονται και πριν την κρίση, γιατί ήδη οι μισθοί των νέων ήταν πολύ χαμηλότεροι από τους μισθούς των παλαιοτέρων στην εργασία ακόμη και από αυτούς που είχαν πτυχία κατώτερου επιπέδου των δικών τους. Και τότε ακόμη υπήρχε πολύ κινητικότητα εργασίας καθώς οι νέοι έψαχναν το καλύτερο γι

22 22 αυτούς μένοντας πολλές φορές άνεργοι για σύντομα χρονικά διαστήματα. Έτσι η οικονομική επιστήμη χρειάστηκε και να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα και να ερευνήσει αυτά τα φαινόμενα αναπτύσσοντας αρκετές θεωρίες που διαφοροποιούνται μεταξύ τους ανάλογα με τις διαφορετικές παραδοχές ως προς τη λειτουργία της αγοράς. 3.5 Αμοιβές, ανεργία, κινητικότητα Η επιμήκυνση της περιόδου μετάβασης οδήγησε τους ερευνητές της οικονομικής επιστήμης να διατυπώσουν ο καθένας μέσα από διαφορετική προσέγγιση μοντέλα ερμηνείας των χαρακτηριστικών αυτής της φάσης των νέων. Όσοι από αυτούς προσεγγίζουν το φαινόμενο της επιμήκυνσης της περιόδου μετάβασης μέσα από τις θεωρίες του ανθρώπινου κεφαλαίου, της αναζήτησης εργασίας, της σύζευξης μέσω ανακύκλησης και της κινητικότητας, λαμβάνουν ως δεδομένο ότι οι μισθοί δεν είναι άκαμπτοι προς τα κάτω όταν η προσφορά εργασίας είναι μεγαλύτερη από τη ζήτηση και ως εκ τούτου υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός μεταξύ εργαζομένων και ανέργων. Όσοι από αυτούς προσεγγίζουν το ίδιο φαινόμενο μέσα από τη θεωρία του εργασιακού ανταγωνισμού, λαμβάνουν ως δεδομένο ότι οι μισθοί είναι άκαμπτοι προς τα κάτω, όταν η προσφορά εργασίας είναι μικρή και η ζήτηση μεγάλη. Τα βασικά μοντέλα ερμηνείας των χαρακτηριστικών μετάβασης από την εκπαίδευση στην εργασία με τα βασικά θεωρητικά επιχειρήματα για το ποιες είναι οι συνέπειες των πρώτων εμπειριών των νέων από την ανεργία στην επαγγελματική τους ένταξη, είναι τα παρακάτω: α) Θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου Η θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου δίνει μεγάλη σημασία τόσο στη διάρκεια της εργασιακής εμπειρίας ενός εργαζόμενου όσο και στην ηλικία του εργαζόμενου. Υποστηρίζει, δηλαδή, ότι ένας εργαζόμενος, που έχει εργαστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα σε κάποια δουλειά, έχει αποκτήσει περισσότερες παραγωγικές γνώσεις και δεξιότητες στη συγκεκριμένη δουλειά από κάποιον άλλο με μικρότερης διάρκειας εργασιακής εμπειρίας. Επίσης ο παλιός υπερτερεί του νέου σε εμπειρία. Όταν μάλιστα ο νέος υποψήφιος σε κάποια εργασία έχει διανύσει μεγάλο διάστημα από την αποφοίτησή του χωρίς να έχει δουλέψει πουθενά, υπολείπεται κατά πολύ η αξία του σε σχέση με κάποιον που έχει δουλέψει έστω και για λίγο. Στηριζόμενη πάνω σε αυτές τις διαφορές του ανθρώπινου κεφαλαίου η θεωρία αυτή ερμηνεύει και τις υψηλότερες αμοιβές των ενηλίκων

23 23 απέναντι στους νέους, [6]. Ο νέο-προσληφθείς εργαζόμενος κατά τη διάρκεια της εκμάθησης λογικό είναι να έχει χαμηλή παραγωγικότητα και έτσι ο μισθός του πρέπει να είναι χαμηλότερος από τους παλιούς συναδέλφους του στην αρχή και να αυξηθεί μετά την περίοδο κατάρτισης. Μπορεί όμως ο νέος εργαζόμενος να αμείβεται λίγο παραπάνω από την παραγωγικότητά του στην αρχή και στη συνέχεια αφού αποκτήσει εμπειρία να αμείβεται κατά τι λιγότερο από την παραγωγικότητά του για κάποιο χρονικό διάστημα. Αυτό εξαρτάται από την πολιτική που ακολουθεί η επιχείρηση απέναντι στους νέους εργαζόμενους. Η θεωρία του ανθρώπινου κεφαλαίου στηρίζεται στην ανταγωνιστικότητα και στην αγορά εργασίας. Υποστηρίζει, δηλαδή, ότι μπορεί να διατηρείται ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης μέσα από τη δυνατότητα της αυξομείωσης των μισθών. Η ίδια θεωρία εξηγεί και το πότε μπορεί να εμφανιστεί ανεργία στους νέους. Όταν οι νέοι εργαζόμενοι αμείβονται παραπάνω από ότι αξίζουν, δηλαδή, η χαμηλή παραγωγικότητά τους δεν δικαιολογεί υψηλές αμοιβές, τότε οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να οδηγηθούν σε απολύσεις αυτών των νέων εργαζομένων με αποτέλεσμα την αύξηση της ανεργίας στους νέους. Η κατάσταση αυτή δυσχεραίνεται, όταν το κράτος θεσπίζει κατώτατους μισθούς και έτσι οι μισθοί είναι άκαμπτοι προς τα κάτω. Το ότι το ποσοστό των νέων ανέργων είναι υψηλότερο από αυτό των μεγάλων σε ηλικία εξηγείται από τη θεωρία αυτή ως το αποτέλεσμα της αναντιστοιχίας μεταξύ της παραγωγικότητας και του ύψους της αμοιβής ανάμεσα στους νέους εργαζόμενους με χαμηλή εμπειρία και στους μεγάλους σε ηλικία εργαζόμενους με υψηλή εμπειρία. Οι επιχειρηματίες κρατούν αυτούς που έχουν περισσότερη εμπειρία και παράγουν περισσότερο. β) Θεωρία της κινητικότητας Η θεωρία της κινητικότητας στην εργασία, δηλαδή, η θεωρία που εξετάζει τη μετάβαση των νέων στην αγορά εργασίας μέσα από τη συχνότητα μεταπήδησης ενός εργαζόμενου για διάφορους λόγους από τη μία εργασία στην άλλη, εντοπίζει την κινητικότητα της εργασίας κυρίως στους νέους όταν εισέρχονται στην ενεργό ζωή και την αποδίδει στην έλλειψη εργασιακής εμπειρίας. Τα νέα άτομα μπροστά στο φόβο της ανεργίας εργάζονται προσωρινά πότε στη μία δουλειά και πότε στην άλλη. Βέβαια, σύμφωνα και με τη θεωρία αυτή, ο νέος αποκτά διάφορες δεξιότητες και εμπειρίες που θα του χρησιμεύσουν αργότερα όταν θα διεκδικεί μια καλύτερη δουλειά έχοντας περισσότερα

24 24 προσόντα έναντι άλλων. Η θεωρία της κινητικότητας στην εργασία αναπτύχθηκε από τους Rosen (1972), Sicherman και Galor (1990) ως προέκταση της προηγούμενης θεωρίας του ανθρώπινου κεφαλαίου [5]. γ) Θεωρία αναζήτησης εργασίας Η θεωρία αυτή εξηγεί τη μεγάλη διάρκεια μετάβασης των νέων από το εκπαιδευτικό σύστημα στην αγορά εργασίας καθώς και το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας των νέων σε σχέση με τις μεγαλύτερες ηλικίες με το ότι οι νέοι δεν ξέρουν πού και πώς να ψάξουν για εργασία. Αυτοί που για πρώτη φορά αναζητούν εργασία δε γνωρίζουν πού βρίσκονται οι επιχειρήσεις όπου το είδος της εργασίας σε αυτές να ταιριάζει με το αντικείμενο των σπουδών τους.. Θεωρεί επίσης πως είναι δύσκολο για έναν νέο που εργάζεται προσωρινά σε κάποια εργασία να αναζητά ταυτόχρονα την εργασία που του ταιριάζει. Οι άνεργοι νέοι τις περισσότερες φορές βάζουν στον εαυτό τους ένα όριο κατώτατου μισθού με τον οποίο θα δεχθούν να δουλέψουν, υπολογίζοντας να τα βγάλουν πέρα με το συνολικό ποσό που θα αποκτήσουν από την προσφερόμενη εργασία και το διάστημα που θα μείνουν άνεργοι ως την επόμενη απασχόλησή τους σε εργασία. Αυτός ο μισθός επιφύλαξης όπως λέγεται, δεν αντιστοιχεί στα προσόντα που έχουν, είναι πάντα μικρότερος από ό,τι αξίζουν. Αυτό συμβαίνει, γιατί έχουν ανεπαρκή πληροφόρηση και διαπιστώνεται ότι όσο πιο ατελής είναι η πληροφόρηση τόσο μεγαλύτερα είναι και τα διαστήματα της ανεργίας άρα και πιο μεγάλη η διάρκεια μετάβασης [5]. δ) Θεωρία της σύζευξης μέσω ανακύκλησης Η θεωρία της σύζευξης μέσω ανακύκλησης εξηγεί γιατί οι νέοι παρουσιάζουν μεγαλύτερη κινητικότητα από τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας, εργαζόμενοι μια φορά στον ένα εργοδότη και μια σε έναν άλλο [9]. Αυτή η θεωρία εξετάζει επίσης και τη συμπεριφορά των εργοδοτών και των νέων εργαζόμενων κάτω από συνθήκες ατελούς πληροφόρησης. Πώς, δηλαδή, συμπεριφέρονται οι εργοδότες προς τους εργαζόμενους εκείνους για τους οποίους γνωρίζουν ότι εργάζονται προσωρινά σ αυτούς και έχουν σκοπό σε λίγο καιρό να φύγουν και πώς συμπεριφέρονται οι εργαζόμενοι εκείνοι που έπιασαν δουλειά προσωρινά για να αποκτήσουν μόνο εμπειρία και επομένως δεν τους ενδιαφέρει η παραγωγικότητά τους. Οι νέοι γνωρίζοντας ότι θα προσληφθούν σε κάποια καλή δουλειά πιο εύκολα αν έχουν και τη σχετική εμπειρία, σκέφτονται να την αποκτήσουν εργαζόμενοι

25 25 πότε στη μια και πότε στην άλλη εργασία. Επενδύουν, λοιπόν, σε πληροφόρηση μέσα από τη δοκιμή και έτσι δικαιολογείται η κινητικότητά τους μεταξύ διαφορετικών εργοδοτών. Αν θεωρούν ότι χρειάζονται επιπλέον εμπειρία, σίγουρα θα αναζητήσουν άλλη απασχόληση. Αν όμως νομίζουν πως απέκτησαν πια την εμπειρία που χρειάζεται κάποιος για να θεωρείται υπερ-εκπαιδευμένος, τότε θα παραμείνει στη δουλειά αν τον ικανοποιεί ο μισθός ή θα αναζητήσει άλλη αντάξια της εμπειρίας του. Πολλές φορές η αναζήτηση νέας εργασίας γίνεται κατά τη διάρκεια της απασχόλησης. Όταν αυτή επιτευχθεί, ο εργαζόμενος φεύγει από τον ένα εργοδότη στον άλλο χωρίς να μεσολαβήσει κατάσταση ανεργίας. Μπορεί όμως κάποιος εργαζόμενος, επειδή παίρνει πολύ χαμηλό μισθό, να παραιτηθεί. Τότε οι πιθανότητες για το πέρασμα στην κατάσταση της ανεργίας αυξάνουν σημαντικά, [5]. ε) Θεωρία του εργασιακού ανταγωνισμού Ο Thurow (1975), [9] ανέπτυξε τη θεωρία του εργασιακού ανταγωνισμού ως ένα εναλλακτικό μοντέλο λειτουργίας της αγοράς εργασίας απέναντι στο μοντέλο του μισθολογικού ανταγωνισμού που κυριαρχούσε. Ο Thurow υποθέτει πως είναι θέμα των επιχειρήσεων το πώς θα οργανωθεί η αγορά εργασίας βάσει των δικών της αναγκών και των δικών της διεργασιών πάνω στις εσωτερικές, δηλαδή, αγορές εργασίας. Οι εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις, σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, νιώθουν ασφάλεια, γιατί η μισθολογική τους εξέλιξη γίνεται ομαλά ανάλογα με τα χρόνια υπηρεσίας έχουν. Οι επιχειρήσεις από τη μεριά τους, όταν κρίνουν πως είναι απαραίτητο να γίνουν απολύσεις, δεν απολύουν από τους παλιούς και έμπειρους αλλά μόνο από τους νεοπροσληφθέντες. Αλλά και οι άνεργοι εργαζόμενοι σε αυτή την περίπτωση δεν διεκδικούν τις θέσεις των ήδη εργαζομένων ζητώντας να τους προσλάβουν οι εργοδότες έστω και με χαμηλότερη αμοιβή, γνωρίζοντας ίσως το καθεστώς που υπάρχει ή σεβόμενοι την ασφάλεια των εργαζομένων, κάτι που θα ήθελαν να ισχύει και γι αυτούς. Σε κάποιες όμως θέσεις καίριες για την επιχείρηση, όπου χρειάζεται εξειδικευμένη εμπειρία ή πολλά προσόντα, επιτρέπουν οι επιχειρήσεις τη διεκδίκησή τους από ανέργους αυτής της κατηγορίας. Επειδή, μάλιστα, οι θέσεις αυτές αμείβονται με υψηλότερους μισθούς, ο ανταγωνισμός είναι πολύ μεγάλος. Σχηματίζονται μάλιστα ουρές αναμονής από άτομα που βλέπουν μια τέτοια πρόσληψη σαν τη είσοδο στην επιτυχία. Οι επιχειρήσεις, όταν πρόκειται να προσλάβουν κάποιους από την ουρά αναμονής, λαμβάνουν υπόψη τους γι αυτή την πρόσληψη πόσο θα κοστίσει η κατάρτισή τους. Λαμβάνουν,

26 26 δηλαδή, ως κριτήριο να επιβαρυνθεί η επιχείρηση όσο το δυνατό λιγότερο. Γι αυτό το λόγο ελέγχουν πρώτα την επαγγελματική τους εμπειρία, το εκπαιδευτικό του επίπεδο, το βαθμό του πτυχίου, την ηλικία, το φύλο, τη βαθμολογία σε ψυχολογικά τεστ κ.ά. Όλα τα παραπάνω χρησιμοποιούνται ως έμμεσοι δείκτες του κόστους κατάρτισης ενός υποψήφιου εργαζομένου για να είναι σίγουροι στην επιχείρηση ότι θα αποδώσει τα μέγιστα στη διεκδικούμενη θέση εργασίας, [5]. Επομένως το μοντέλο του εργασιακού ανταγωνισμού έχει σχέση με: 1) Τη λειτουργία της εκπαίδευσης, αν δηλαδή το επίπεδο των σπουδών είναι τέτοιο, ώστε να εφοδιάζει τους απόφοιτους με πτυχία αναγνωρισμένης αξίας που θα αναδεικνύουν τις γνώσεις και τις ικανότητές τους. Για το λόγο αυτό οι εργοδότες παρακολουθούν με ενδιαφέρον το επίπεδο σπουδών που προσφέρει η πολιτεία με την πολιτική της [4]. 2) Τη θεωρία των ικανοτήτων, που υποστηρίζει ότι υπάρχει ευθεία σχέση μεταξύ των στοιχείων της προσωπικότητας του ατόμου και της απόδοσής του στην εργασία [7]. 3) Τη θεωρία των στατιστικών διακρίσεων σε βάρος των γυναικών και άλλων ομάδων (Phelps 1972), [5]. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία οι εργοδότες αποφεύγουν να προσλαμβάνουν γυναίκες, γιατί θεωρούν πως εκτός από την αναμενόμενη χαμηλότερη απόδοση από τους άνδρες, θα κοστίσει στην επιχείρηση περισσότερο η πρόσληψή τους με τις άδειες κυοφορίας, τεκνογονίας, επιδόματα παιδιών. Επίσης θεωρούν πως όταν κάποια γυναίκα λείπει πολλά και αρκετά μεγάλα χρονικά διαστήματα από την θέση εργασίας της για τους παραπάνω λόγους χάνει την επαφή της με το αντικείμενο της εργασίας και μειώνονται οι γνώσεις και οι δεξιότητές της. Σε επικείμενη δε επαναπρόσληψή της σε άλλη επιχείρηση η θέση της στην ουρά αναμονής υποβαθμίζεται κατά πολύ έναντι των άλλων. Σύμφωνα με τη θεωρία του εργασιακού ανταγωνισμού, όταν υπάρχει πληθώρα ανέργων νέων που διεκδικούν μια θέση εργασίας, οι εργοδότες θέτουν αυστηρά και απαιτητικά κριτήρια για την πρόσληψή τους, ενώ όταν υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικού τα κριτήρια επιλογής από τους εργοδότες γίνονται πιο χαλαρά. Αυτό που έχει σημασία είναι πως αυτές οι διακυμάνσεις της ζήτησης εργασίας δε διαμορφώνουν το ύψος των μισθών. Το μόνο που αλλάζει κάθε φορά είναι τα κριτήρια επιλογής των υποψηφίων με την εξέλιξη της τεχνολογίας, τη διαφοροποίηση των προσόντων που απαιτούνται καθώς και την πολιτική των εργοδοτών. Επομένως σύμφωνα με τη θεωρία του εργασιακού ανταγωνισμού η ανεργία δεν είναι τίποτε άλλο από μια περίοδο αναμονής για πρόσληψη με ουρές αναμονής άλλοτε μεγάλες και άλλοτε

27 27 μικρές. Το δε ποσοστό της ανεργίας εξαρτάται από τις μακρο-οικονομικές συνθήκες που επικρατούν κατά την περίοδο μετάβασης των νέων. Έτσι κι αλλιώς οι νέοι που αναζητούν απασχόληση μπαίνουν στην ουρά και με βάση τα χαρακτηριστικά τους, που αναφέραμε πιο πάνω περιμένουν να έρθει η σειρά τους. Σε αυτή τη σειρά, από άτομα που έχουν ίδιο εκπαιδευτικό επίπεδο, προτεραιότητα έχουν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία άνεργοι γιατί τους αναγνωρίζεται η μεγαλύτερη επαγγελματική εμπειρία που διαθέτουν. Μπορεί όμως κάποιος εργοδότης να προτιμήσει κάποιο νέο, όταν διαπιστώσει ότι οι γνώσεις του, τα προσόντα του και γενικά το ανώτερο εκπαιδευτικό του επίπεδο μπορούν να αντισταθμίσουν την επαγγελματική εμπειρία ενός μεγάλου σε ηλικία. Σίγουρα, βέβαια, ο εργοδότης προσδοκά στην κατά πολύ μεγαλύτερη εξέλιξη του νέου και για περισσότερα χρόνια. Η ανεργία, σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, φαίνεται να πλήττει περισσότερο τους νέους γιατί αυτοί είναι και οι περισσότεροι που μπαίνουν στην ουρά αναμονής. Το δε ύψος της εξαρτάται από τις μακρο-οικονομικές συνθήκες. Η θέση που έχει κάποιος στη σειρά αναμονής εξαρτάται μόνο από τα ατομικά ή μέσα χαρακτηριστικά που διαθέτει έναντι των υπολοίπων. Συγκρίνοντας το μοντέλο του εργασιακού ανταγωνισμού με τα προηγούμενα μοντέλα βλέπουμε πως αντιμετωπίζει πιο ρεαλιστικά τη λειτουργία της αγοράς εργασίας. Μειονεκτεί όμως στο ότι δεν μπορεί να εξηγήσει την ανεργία εκείνων των νέων απόφοιτων που ενώ έχουν βρει απασχόληση κατόπιν μένουν άνεργοι για μεγάλο διάστημα. στ) Θεωρία κατάτμησης της αγοράς εργασίας Την αδυναμία της προηγούμενης θεωρίας προσπαθεί να λύσει η θεωρία της κατάτμησης της αγοράς εργασίας (Doeringer και Piore 1971), [9]. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή η αγορά εργασίας χωρίζεται σε δύο τομείς, στον πρωτεύοντα και στο δευτερεύοντα. Στον πρωτεύοντα τομέα είναι όλες εκείνες οι καταξιωμένες επιχειρήσεις που λειτουργούν με υποδειγματικό τρόπο, έχουν σταθερούς πελάτες για τα προϊόντα τους και προσδοκούν στην αύξησή τους, γιατί χρησιμοποιούν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας για βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων τους και διαθέτουν εσωτερικές αγορές εργασίας. Προσέχουν ώστε το προσωπικό που θα προσλάβουν να έχει άριστη κατάρτιση, υψηλή απόδοση στην εργασία (παραγωγικότητα) και φροντίζουν να τους παρέχουν αίσθημα ασφάλειας με τη σταθερότητα στην απασχόληση και κίνητρα για βελτίωση της θέσης των με προοπτικές εξέλιξης. Στο δευτερεύοντα τομέα είναι όλες εκείνες οι επιχειρήσεις που δεν έχουν σταθερούς πελάτες για τα προϊόντα τους καθώς αυτά είναι κατώτερης ποιότητας, δε χρησιμοποιούν

28 28 τόσο τη σύγχρονη τεχνολογία και προσπαθούν να επιβιώσουν ή να κερδίσουν μέσα από τη μείωση του εργατικού κόστους. Εκτός από τους χαμηλούς μισθούς αδυνατούν να παρέχουν στους εργαζόμενους σταθερότητα στην απασχόληση, ασφάλεια και καλύτερες προοπτικές εξέλιξης. Σε αυτούς τους δύο τομείς οι προσλήψεις νέων εργαζομένων γίνεται με εντελώς διαφορετικά κριτήρια. Στον πρωτεύοντα τομέα οι εργοδότες ως σπουδαιότερο κριτήριο πρόσληψης χρησιμοποιούν αυτό της ηλικίας. Θεωρούν ότι για την αύξηση της παραγωγικότητας χρειάζονται άτομα με επαγγελματική εμπειρία και τέτοια είναι τα άτομα μεγάλης ηλικίας που έχουν αποκτήσει πείρα εργαζόμενοι σε παρόμοιες επιχειρήσεις. Αυτό το διαπιστώνουν ζητώντας από τα άτομα αυτά συστατική επιστολή. Για τους νέους σκέφτονται πως καλό είναι να εργαστούν πρώτα στο δευτερεύοντα τομέα της αγοράς εργασίας για να αποκτήσουν την απαιτούμενη επαγγελματική εμπειρία και έτσι να διεκδικήσουν αργότερα μια θέση στον πρωτεύοντα τομέα.. Ακόμη και οι χαμηλοί μισθοί που παίρνουν αποτελούν κίνητρο να προσπαθήσουν να αποκτήσουν περισσότερη εμπειρία και στη συνέχεια να αναζητήσουν καλύτερη τύχη σε κάποια άλλη δουλειά. Όταν αυτή η αναζήτηση γίνεται καθόσον αυτοί εργάζονται, μηδενίζεται η πιθανότητα της κατάστασης ανεργίας, γιατί από τη μία δουλειά θα πάει αμέσως στην άλλη. Εάν όμως για κάποιο λόγο παραιτηθεί αυξάνεται η πιθανότητα της κατάστασης ανεργίας και πολλές φορές μάλιστα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ενδεχόμενο απόλυσης από τον εργοδότη και άρα πιθανότητα κατάσταση ανεργίας υπάρχει στις περιπτώσεις όπου κάποια επιχείρηση δεν τα πάει καλά στις πωλήσεις των προϊόντων τις και αφού πέφτει η παραγωγή αναγκάζεται να μειώσει το εργατικό κόστος με αυτόν τον τρόπο. Με αυτήν τη θεωρία επομένως μπορούμε να εξηγήσουμε γιατί υπάρχει αυτή η κινητικότητα των νέων μεταξύ διαφορετικών εργοδοτών και την κατάσταση ανεργίας των κατά τη διάρκεια μετάβασής τους από την αποφοίτηση στην σταθερή απασχόληση. Για τη θεωρία της κατάτμησης της αγοράς εργασίας όμως καλό είναι να μην μεταπηδούν οι νέοι από τον ένα εργοδότη στον άλλο, όταν με τα προσόντα που έχουν αξίζουν μια καλύτερη θέση εργασίας.. Αυτή είναι και η βασική της διαφορά από τις θεωρίες της κινητικότητας και τη θεωρία της σύζευξης. Σε αντίθεση με αυτές βλέπει την κινητικότητα σαν ένα αρνητικό φαινόμενο. Λόγω της κινητικότητας της εργασίας παρατηρείται το φαινόμενο της προσωρινής απασχόλησης. Όσοι είναι με σύμβαση εργασίας ή έργου μετά τη λήξη της αναγκάζονται να δουλέψουν προσωρινά πάλι σε κάποια άλλη εργασία. Και τίθεται και εδώ ο προβληματισμός κατά πόσο αυτό είναι καλό ή όχι. Άλλες θεωρίες υποστηρίζουν ότι σπαταλάται το δυναμικό τους σε θέσεις κατώτερες του επιπέδου τους και άλλες πως αυτό τους κάνει καλό καθώς αποκτούν την

29 απαραίτητη εργασιακή εμπειρία που θα τους χρησιμεύσει αργότερα. 29

30 30

31 31 4. Μεθοδολογία της έρευνας Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται η μεθοδολογία και η διαδικασία που ακολουθήθηκε για να ολοκληρωθεί η έρευνα. Γίνεται συνοπτική αναφορά για τη δημιουργία του ερωτηματολογίου, το μέγεθος του εξεταζόμενου πληθυσμού και του δείγματος,τη διαδικασία συλλογής των ερωτηματολογίων και τέλος το τρόπο στατιστικής επεξεργασίας των δεδομένων για την διεξαγωγή συμπερασμάτων. 4.1 Ερωτηματολόγιο Το ερωτηματολόγιο της έρευνας προήλθε στο μεγαλύτερό του μέρος από το ερωτηματολόγιο της έρευνας [5] που πραγματοποιήθηκε το 2008, με σκοπό να πραγματοποιηθούν άμεσα και εύκολα συγκρίσεις ανάμεσα στους απόφοιτους τμημάτων Διοίκησης Επιχειρήσεων τότε και τώρα. Στην έρευνά μας συμμετείχαν αποκλειστικά απόφοιτοι του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών. Συγκεκριμένα συμμετείχαν απόφοιτοι από το 2003 έως και το 2010 δηλαδή δείγμα από το σύνολο των αποφοίτων της σχολής καθώς το 2003 αποφοίτησαν οι πρώτοι πτυχιούχοι του συγκεκριμένου τμήματος. Ο συνολικός αριθμός των αποφοίτων του τμήματος μέχρι τη στιγμή της έρευνας ήταν 863 άτομα. Η έρευνα διεξήχθη από τον Απρίλιο του 2011 έως τον Ιούλιο του ίδιου έτους με κοινή μεθοδολογία (ερωτηματολόγιο, εννοιολογικό πλαίσιο, τρόπος υπολογισμού του δείγματος ανά έτος αποφοίτησης). Το ερωτηματολόγιο της έρευνας της απορρόφησης των πτυχιούχων Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών δημιουργήθηκε με το ελεύθερο λογισμικό Lime Survey. Το σύνολο των ερωτηματολογίων στάλθηκαν και απαντήθηκαν ηλεκτρονικά μέσω s και sites κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο η συλλογή των s έγινε κυρίως τηλεφωνικά. Η μέθοδος που εφαρμόστηκε ήταν αυτή της τυχαίας δειγματοληψίας από ξεχωριστούς καταλόγους αποφοίτων ανά ημερομηνία ορκωμοσίας, τους οποίους αναζητήσαμε στην γραμματεία του τμήματος. Στις περιπτώσεις μη ανταπόκρισης των ερωτηθέντων επαναλαμβάναμε την δειγματοληψίας με την επανάληψη της διαδικασίας μέχρις ότου να συλλέξουμε τον ελάχιστο απαιτούμενο αριθμό

32 32 ερωτηματολογίων. 4.2 Βασικοί άξονες της έρευνας Σκοπός και βασικός στόχος της έρευνας, όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή, ήταν η διερεύνηση τριών γενικών ερευνητικών ερωτημάτων που σχετίζονται με την απορρόφηση των πτυχιούχων του τμήματος στην αγορά εργασίας. Επιμέρους, τα τρία αυτά ερευνητικά ερωτήματα είναι ο βαθμός ένταξης, η ποιότητα της ένταξης και η διαδικασία της μετάβασης από την εκπαίδευση στην εργασία. Τόσο το ερωτηματολόγιο όσο και η ανάλυση των αποτελεσμάτων κινήθηκε γύρω από αυτούς τους τρεις αυτούς άξονες αξιολογώντας επιπροσθέτως διάφορους προσδιοριστικούς παράγοντες που ενδεχομένως να επηρέαζαν στατιστικά σημαντικά τα τρία αυτά ερωτήματα. Στον πίνακα που ακολουθεί παραθέτουμε τις μεταβλητές που χρησιμοποιήσαμε στην έρευνα χωρισμένες στις ομάδες στις οποίες χωρίστηκε το ερωτηματολόγιο. Στον πίνακα παρουσιάζονται σε τμήματα όπως ακριβώς τις χωρίσαμε τις ομάδες κατά τη δημιουργία του ερωτηματολογίου. Πίνακας 1: Μεταβλητές της έρευνας Γενικά στοιχεία αποφοίτων Ηλικία Φύλο Ύπαρξη τέκνων Αριθμός τέκνων Εκπλήρωση στρατιωτικών υποχρεώσεων Διάρκεια στρατιωτικής θητείας Επίπεδο εκπαίδευσης πατέρα Επίπεδο εκπαίδευσης μητέρας Κατοίκιση αποφοίτων Στοιχεία σπουδών αποφοίτων Έτος εισαγωγής Έτος αποφοίτησης Επιλογή τμήματος με βάση τις δηλώσεις προτίμησης

33 33 Ενδιαφέρον για το επιστημονικό αντικείμενο του τμήματος Βαθμός πτυχίου Βαθμός ικανοποίησης από τις σπουδές Κατάταξη τομέων ως προς τη σημαντικότητά τους για την επαγγελματική αποκατάσταση. Συμμετοχή σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης Εμπειρία εργασίας κατά τη διάρκεια προπτυχιακών σπουδών Περιστασιακή η συνεχόμενη εργασία κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών Γεωγραφική μετακίνηση για σπουδές Ολοκλήρωση / πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών Λόγοι πραγματοποίησης μεταπτυχιακών σπουδών Εμπειρία εργασίας κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών Περιστασιακή η συνεχόμενη εργασία κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών Μερική ή πλήρης απασχόληση κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών Σχέση απασχόλησης κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών και μεταπτυχιακών σπουδών Απόκτηση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος Σημερινή κατάσταση απασχόλησης Απασχολούμενος, άνεργος, μη οικονομικά ενεργός Ετήσιο ατομικό εισόδημα Αντιμετώπιση οικονομικών δυσκολιών Απασχολούμενοι απόφοιτοι Μορφή της εργασίας Είδος εργασίας Οικονομικός κλάδος απασχολούμενων στον οποίο ανήκει η επιχείρηση/υπηρεσία Βαθμός ευχαρίστησης από την εργασία Γεωγραφική μετακίνηση εργασίας Διάστημα μεταξύ σημερινής και προηγούμενης εργασίας ή αποφοίτησης Αριθμός εργασιών πριν από τη σημερινή απασχόληση των απασχολούμενων των

34 34 Περιστασιακή απασχόληση πριν τη σημερινή απασχόληση Δυσκολίες εύρεσης εργασίας λόγω του φύλου Φορές που οι απασχολούμενοι απόφοιτοι έμειναν άνεργοι Συμμετοχή σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης ή σε επιδοτούμενη θέση εργασίας Τρόπος εύρεσης της σημερινής εργασίας Βοήθεια της πρακτικής άσκησης στην εύρεση της εργασίας Είδος της σημερινής απασχόλησης Πλήρης η μερική απασχόληση Αριθμός ατόμων που απασχολεί η επιχείρηση που εργάζονται οι απασχολούμενοι Ανασφάλεια της εργασίας για το άμεσο μέλλον Θετικές προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης της εργασίας Προτίμηση ενός συγκεκριμένου φύλου για την εργασία Καθαρές μηνιαίες αποδοχές εργασίας Βαθμός αντιστοιχίας των σπουδών με τη σημερινή απασχόληση Κατάταξη τομέων ως προς τη σημαντικότητά τους στη σημερινή εργασία Η θέση εργασίας θα μπορούσε να καλυφθεί και από έναν απόφοιτο ΤΕΙ Βασικές πηγές οικονομική στήριξης αυτοαπασχολούμενων Αριθμός μισθωτών που απασχολούν οι αυτοαπασχολούμενοι με προσωπικό απόφοιτοι Προοπτικές εξέλιξης της επιχείρησης των αποφοίτων που διατηρούν επιχείρηση Βαθμός ικανοποίησης/ δυσαρέσκειας ως προς διάφορα χαρακτηριστικά της εργασίας Άνεργοι Διάρκεια της ανεργίας Λόγοι της ανεργίας Τρόπος αναζήτησης εργασίας Ενέργειες αναζήτησης εργασίας τον τελευταίο μήνα Εμπειρία εργασίας στο παρελθόν Αριθμός εργασιών στο παρελθόν Συμμετοχή σε πρόγραμμα κατάρτισης η σε επιδοτούμενη θέση εργασίας Μη οικονομικά ενεργοί

35 35 Λόγοι μη ενεργοποίησης Εμπειρία εργασίας στο παρελθόν Αριθμός εργασιών στο παρελθόν Συμμετοχή σε πρόγραμμα κατάρτισης η σε επιδοτούμενη θέση εργασίας Εμπειρία σημαντικής απασχόλησης Εργασία και ζωή εκτός εργασίας Εργασία συντρόφου/συζύγου Η εργασιακή ζωή και η ζωή στο σπίτι αποτελούν δύο κόσμους χωριστούς Θα ήθελα η εργασιακή ζωή και η ζωή στο σπίτι να αποτελούν δύο κόσμους χωριστούς Βαθμός στον οποίο η εργασία βοηθάει ώστε να επιτευχθεί μία ισορροπία ανάμεσα στις εργασιακές απαιτήσεις και της απαιτήσεις της ζωής εκτός εργασίας Βαθμός στον οποίο υπάρχει ένα σαφές όριο ανάμεσα στην εργασιακή ζωή και τη ζωή εκτός εργασίας Βαθμός ικανοποίησης από τη σημερινή ισορροπία ανάμεσα στην εργασιακή ζωή και την οικογενειακή σας ζωή Κατά πόσο το ωρολόγιο πρόγραμμα εργασίας και η ευελιξία του είναι σύμφωνο με τις ανάγκες των απασχολούμενων Κατά πόσο το ωρολόγιο πρόγραμμα εργασίας και η ευελιξία του είναι σύμφωνο με τις ανάγκες των συζύγων/συντρόφων Κατά πόσο το ωρολόγιο πρόγραμμα εργασίας και η ευελιξία του είναι σύμφωνο με τις ανάγκες των παιδιών των απασχολούμενων Βαθμός πίεσης από την εργασία Ευκολία απομόνωσης της σκοτούρας της δουλειάς στο σπίτι Παράπονα των οικείων εξαιτίας της υπερβολικής αφοσίωσης στη δουλειά Διαρκή απασχόληση με θέματα που αφορούν την δουλειά κατά τη διάρκεια ολόκληρης της μέρας Οι απαιτήσεις της εργασιακής ζωής μπλέκονται με τις απαιτήσεις της εξωεργασιακής ζωής Ο χρόνος που καταλαμβάνει στη καθημερινή ζωή η εργασία δεν επιτρέπει να ικανοποιούνται εύκολα άλλες απαιτήσεις Δεν γίνονται πράγματα στην εξω-εργασιακή ζωή εξαιτίας των υποχρεώσεων που προκύπτουν από τη δουλειά

36 36 Δυσκολία ικανοποίησης άλλων απαιτήσεων εξαιτίας του άγχους Αλλαγή σχεδίων για εξω εργασιακές ασχολίες εξαιτίας των επαγγελματικών υποχρεώσεων Για την στατιστική ανάλυση των δεδομένων της έρευνάς μας δημιουργήσαμε επιπρόσθετα κάποιες ψευδομεταβλητές οι οποίες κατηγοριοποιούσαν κάποιες από τις μεταβλητές που αναφέρονται στον πίνακα 1. Για την αξιολόγηση του βαθμού ένταξης των αποφοίτων εξετάσαμε τις αναλογίες απασχολούμενων,ανέργων και μη οικονομικά ενεργών καθώς επίσης και τη σταθερότητα της εργασίας που δήλωσε ο καθένας ότι ασκεί τη στιγμή της έρευνας.. Όσον αφορά την ποιότητα ένταξης των αποφοίτων, αυτή εξετάστηκε με ερωτήσεις σχετικά με την ικανοποίηση από την εργασία που δήλωσε το δείγμα ότι επαγγέλλεται. Συγκεκριμένα θέσαμε και αξιολογήσαμε τα ερωτήματα σχετικά με το ωράριο εργασίας, το ύψος της αμοιβής που προέρχεται από την εργασία, τις επαγγελματικές προοπτικές που χαρακτηρίζουν την εργασία, την αντιστοιχία των σπουδών με το αντικείμενο εργασίας και τέλος την σαφή οριοθέτηση της εργασίας από τη προσωπική ζωή. Επίσης σημαντικό είναι να αναφέρουμε πως για την αξιολόγηση της ύπαρξης προσδιοριστικών παραγόντων για την μετάβαση, ελέγξαμε τις υποθέσεις εργασίας ως προς τον βαθμό πτυχίου, την εργασιακή εμπειρία κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών, τη συνεχόμενη απασχόληση κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών, την καθυστέρηση ολοκλήρωσης των σπουδών. Τέλος να αναφέρουμε πως η στατιστική επεξεργασία και η ανάλυση των αποτελεσμάτων έγινε ως προς τους τρεις άξονες που αναφέρθηκαν παραπάνω. Σημαντικό θεωρήσαμε, να συγκρίνουμε τα αποτελέσματα της έρευνας μας με την παλιότερη έρευνα ως προς τα αποτελέσματα της τελευταίας για τις σχολές Διοίκησης. 4.3 Στατιστικές Μέθοδοι Για τα δεδομένα που προέκυψαν από τη χορήγηση του ερωτηματολογίου ακολούθησε η στατιστική τους επεξεργασία. Μετά την εισαγωγή και εκκαθάριση της βάσεως δεδομένων που προέκυψε, ακολούθησαν αναγκαίοι έλεγχοι αξιοπιστίας. Έπειτα πραγματοποιήσαμε μονομεταβλητή και διμεταβλητή ανάλυση με βάση τους άξονες του σχεδίου και κάποιους παράγοντες που θεωρήσαμε σημαντικούς ως προς την επιρροή τους σε διάφορες απαντήσεις.

37 Εκλογική μεθοδολογία Borda Count Μία χρήσιμη μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τις ερωτήσεις κατάταξης του ερωτηματολογίου ήταν η μέθοδος υπολογισμού Borda ( Jean-Charles de Borda, 1770). Η μέθοδος Borda αναπτύχθηκε τον 18ο αιώνα και πήρε το όνομά της από τον μαθηματικό και πολιτικό επιστήμονα Jean-Charles de Borda ο οποίος επινόησε το σύστημα το Μέχρι και σήμερα χρησιμοποιείται σε όλο το κόσμο από ιδιωτικούς οργανισμούς και διαγωνισμούς. Η μέτρηση Borda χαρακτηρίζεται ως μία εκλογική μέθοδος κατά την οποία οι ψηφοφόροι κατατάσσουν του υποψηφίους με σειρά προτίμησης. Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή κάθε υποψήφιος συγκεντρώνει έναν αριθμό πόντων ο οποίος προκύπτει από το άθροισμα των πόντων που ερμηνεύουν τη σειρά προτίμησης από τον κάθε ψηφοφόρο. Αφού καταμετρηθούν όλοι οι πόντοι, ο υποψήφιος που συγκεντρώνει τους περισσότερους είναι και ο νικητής. Αναλυτικότερα, ο νικητής μπορεί να προκύψει δίνοντας στους υποψηφίους πόντους έτσι ώστε ο υποψήφιος να λαμβάνει n-1 πόντους για μία πρώτη θέση στη κατάταξη, n-2 για μια δεύτερη θέση και ου τω καθεξής, όπου n είναι ο αριθμός των υποψηφίων. Συνεπώς η τελευταία προτίμηση δεν θα λαμβάνει κανένας πόντο. Για παράδειγμα αν υπάρχουν οι 5 υποψήφιου που φαίνονται στον πίνακα τότε ο υποψήφιος Β θα πάρει 4 πόντους, ο D 3, ο E 2, ο Α 1 και ο C μηδέν από τη σειρά προτίμησης ενός μόνο ψηφοφόρου. Έτσι η διαδικασία πρέπει να συνεχιστεί μέχρι να συγκεντρώσουμε τους συνολικούς πόντους από τις κατατάξεις όλων των ψηφοφόρων για τους πέντε υποψηφίους, [16]. Κατάταξη Υποψήφιος Φόρμουλα Πόντοι 1ος B n-1 4 2ος D n-2 3 3ος E n-3 2 4ος A n-4 1 5ος C n-n Δείγμα Ο πληθυσμός αναφοράς της έρευνας ήταν οι απόφοιτοι του τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του πανεπιστημίου Πατρών. Με βάση αυτόν το πληθυσμό και με τον παρακάτω

38 38 στατιστικό τύπο υπολογίστηκε το μέγεθος του απαιτούμενου δείγματος. n'= όπου: [SE p 2 p 1 P ] 2 t SE είναι το επιθυμητό διάστημα εμπιστοσύνης, P η πιθανότητα εμφάνισης ενός χαρακτηριστικού στον πληθυσμό και t η διαστημική εκτίμηση. Για την έρευνα μας τέθηκε το διάστημα εμπιστοσύνης ίσο με 95%, η πιθανότητα εμφάνισης ενός χαρακτηριστικού στον πληθυσμό ίση με 30% και τέλος η διαστημική εκτίμηση ίση με 7%. Επιπρόσθετα, εφαρμόσαμε την παρακάτω στατιστική διόρθωση που αφορά πεπερασμένο πληθυσμό καθώς το μέγεθος που πήραμε από τον παραπάνω στατιστικό τύπο ήταν αρκετά μεγάλο. n= N n ' N n' όπου n είναι το τελικό μέγεθος του δείγματος μετά την διόρθωση, 'n το αρχικό μέγεθος του δείγματος και N ο πληθυσμός αναφοράς. Τέλος, στο δείγμα έγινε στρωματοποίηση με βάση το έτος αποφοίτησης των πτυχιούχων, ώστε ο τελικός αριθμός αποφοίτων ανά έτος στο δείγμα να αντανακλά τα μερίδια αποφοίτων ανά έτος στον πληθυσμό αναφοράς. Η εφαρμογή των παραπάνω τύπων οδήγησε σε ελάχιστο ικανό δείγμα 132 ατόμων. Το τελικό μέγεθος του δείγματος της έρευνας ήταν 134 απόφοιτοι του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών.

39 39 5. Ποσοτική προσέγγιση Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζεται η ποσοτική προσέγγιση της έρευνάς μας. Συγκεκριμένα παρατίθεται η μονομεταβλητή και διμεταβλητή ανάλυση ποσοτικά και ποιοτικά αφού πρώτα γίνεται μία σύντομη διαγραμματική περιγραφή του αρχικού πληθυσμού μας. Για τη μονομεταβλητή ανάλυση θεωρήσαμε σημαντικό να επισημάνουμε τις στατιστικά σημαντικές διαφορές που προκύπτουν από τη σύγκριση των αποτελεσμάτων των δύο εξεταζόμενων ερευνών έτσι ώστε να επισημάνουμε και να ερμηνεύσουμε τις διαφορές στις απαντήσεις ανάμεσα στις δύο έρευνες. Τέλος, μόνο στις περιπτώσεις που προέκυψε σημαντικά στατιστική διαφορά, παραθέτουμε και τη διμεταβλητή ανάλυση ως προς τους εξής παράγοντες: ηλικία σε κατηγορίες, φύλο, βαθμοί σε κατηγορίες, επίπεδο εκπαίδευσης πατέρα, επίπεδο εκπαίδευσης μητέρας, ηλικία αποφοίτησης σε κατηγορίες και έτη αποφοίτησης σε κατηγορίες. 5.1 Τα χαρακτηριστικά του πληθυσμού Ο πληθυσμός της έρευνάς μας, όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή, είναι οι απόφοιτοι του τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του πανεπιστημίου Πατρών, οι οποίοι μέχρι τη στιγμή της έρευνας ήταν 863. Στο γράφημα1 φαίνονται οι εισαχθέντες στο τμήμα ανά έτος από το 1999 μέχρι και το ακαδημαϊκό έτος

40 Γράφημα 1: Εισαχθέντες φοιτητές ανά έτος Βέβαια, να διευκρινιστεί πως με βάση το δικαίωμα απόκτησης πτυχίου μας ενδιέφεραν οι απόφοιτοι που είχαν εισαχθεί μέχρι και το 2006, δηλαδή 1080 άτομα. Στο γράφημα2 που ακολουθεί, παρουσιάζονται τα ποσοστά των φοιτητών που κατάφεραν να αποφοιτήσουν ανάλογα με το έτος στο οποίο αυτοί εισήχθησαν στο τμήμα.

41 41 % 90% 80% 70% 60% 50% 88% 94% 90% 89% 40% 72% 79% 56% 30% 38% 20% 10% 0% Γράφημα 2: Ποσοστά φοιτητών που αποφοίτησαν ανάλογα με το έτος εισαγωγής τους Συνεπώς από τους εισαχθέντες του 1999 το 88% έχει αποφοιτήσει, από αυτούς του 2000 το 94% κ.ο.κ.. Οι φοιτητές του τμήματός μας, από την ίδρυση του έως και των εισαχθέντων το 2006, ως προς το φύλο αναλύονται σε 46% άντρες και 54% γυναίκες (γράφημα3). Άνδρες 46% Γυναίκες 54% Γράφημα 3: Αναλογία εγγεγραμμένων φοιτητών που είχαν εισαχθεί στο τμήμα μέχρι και το 2006 ως προς το φύλο

42 42 Ενώ η αναλογία αυτών που έχουν πάρει πτυχίο είναι 45% άντρες και 55% γυναίκες, (γράφημα4) Άντρες 45% Γυναίκες 55% Γράφημα 4: Αναλογία αποφοίτων ως προς το φύλο Δηλαδή, το 45% των αποφοίτων του τμήματος μέχρι τον Νοέμβρη του 2010 ήταν άντρες και το υπόλοιπο 55% γυναίκες. Τέλος, να αναφέρουμε πως ο μέσος όρος των βαθμών των πτυχίων του πληθυσμού μας ήταν Στο γράφημα φαίνονται οι μέσοι όροι των βαθμών των πτυχίων των αποφοίτων ανάλογα με το έτος εισαγωγής τους. Η πορεία των μέσων όρων βαθμολογίας των πτυχίων, που φαίνεται στο γράφημα5, είναι ελαφρώς ανοδική. 7,5 7,43 7,4 7,31 7,31 7,32 7,3 7,23 7,2 7,12 7,14 7,14 7,1 7 6, Γράφημα 5: Μέσοι όροι των βαθμών των πτυχίων ανά έτος εισαγωγής των αποφοίτων

43 Τα χαρακτηριστικά του δείγματος Φύλο Πίνακας 2: Το φύλο των αποφοίτων Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν.(%) Άνδρες 60 44,8 44,8 Γυναίκες 74 55,2 Σύνολο 134 Στην έρευνα, όπως φαίνεται και από τον πίνακα2, συμμετείχαν περισσότερες γυναίκες χωρίς ωστόσο η διαφορά των δύο ποσοστών να είναι στατιστικά σημαντική. Επίσης, η αναλογία των ποσοστών των δύο φύλων του δείγματος είναι η ίδια με την αναλογία των αντίστοιχων ποσοστών του εξεταζόμενου πληθυσμού. Το 55,2% των αποφοίτων του δείγματος ήταν γυναίκες ενώ το 44,8% άντρες. Γράφημα 6: Αναλογία των αποφοίτων του δείγματος ως προς το φύλο

44 Ηλικία Πίνακας 3: Ηλικίες αποφοίτων σε κατηγορίες Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν.(%) (20,24] 37 27,6 27,6 (24,29] ,6 (29,35] 38 28,4 Σύνολο 134 Όπως φαίνεται στο γράφημα7 υπάρχει μία συγκέντρωση των αποφοίτων, σε ποσοστό 44%, στην ηλικιακή κατηγορία από 24 έως και 29 έτη. Στον πίνακα4 που ακολουθεί παρουσιάζονται δείκτες για τις δύο συγκρινόμενες έρευνες. Γράφημα 7: Οι απόφοιτοι ανά ηλικιακή κατηγορία Πίνακας 4: Δείκτες ως προς την ηλικία των αποφοίτων των δύο ερευνών Έρευνα 2008 Μέση τιμή Διάμεσος Ελάχιστο Μέγιστο 29, Έρευνα Από το πίνακα4 φαίνεται ότι υπάρχει διαφορά στις ηλικίες των αποφοίτων στις δύο εξεταζόμενες έρευνες. Η μέση ηλικία ανάμεσα στις δύο έρευνες διαφέρει περίπου 2,5 έτη, ενώ η διάμεσος παρουσιάζεται κατά δύο έτη μικρότερη στη παρούσα έρευνα. Επίσης σημαντική είναι και η διαφορά στο εύρος ηλικιών που απάντησαν στην κάθε έρευνα καθώς στην παλιότερη έρευνα το εύρος ηλικιών των αποφοίτων ήταν 24 έτη ενώ στην παρούσα μόλις 13.

45 Απόφοιτοι με παιδιά Πίνακας 5: Ποσοστά αποφοίτων με παιδιά Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) OXI ,8 94,8 NAI 7 5,2 Σύνολο 134 Μόλις το 5% των αποφοίτων είχε αποκτήσει παιδιά μέχρι τη στιγμή της έρευνας όπως φαίνεται και στο γράφημα8. Γράφημα 8: Απόφοιτοι με παιδιά

46 46 Ανάλυση της απόκτησης παιδιών ως προς του βαθμούς των πτυχίων Γράφημα 9: Απαντήσεις αποφοίτων στην ερώτηση αν έχουν παιδιά σε σχέση με τους βαθμούς των πτυχίων τους Όπως παρατηρούμε στο γράφημα9, οι βαθμοί των πτυχίων των ατόμων που απάντησαν πως είχαν παιδιά φαίνεται να μετατοπίζονται αρνητικά σε σχέση με αυτούς που δεν είχαν Στρατιωτική Θητεία Πίνακας 6: Εκπλήρωση των στρατιωτικών υποχρεώσεων Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) OXI NAI Σύνολο 60

47 47 Όπως φαίνεται και στο γράφημα10, ένας στους πέντε άντρες απόφοιτους δεν είχε πάει στρατό μέχρι τη στιγμή της έρευνας. Παρατηρώντας τον πίνακα7, αυτοί οι οποίοι απάντησαν πως είχαν εκπληρώσει τις στρατιωτικές τους υποχρεώσεις είχαν υπηρετήσει από 6 έως και 25 μήνες θητείας. Γράφημα 10: Εκπλήρωση στρατιωτικών υποχρεώσεων Πίνακας 7: Δείκτες για τη στρατιωτική θητεία Στρατιωτική θητεία Μέση τιμή Διάμεσος Ελάχιστο Μέγιστο 11,

48 Επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα των αποφοίτων Πίνακας 8: Επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα των αποφοίτων σε κατηγορίες Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Χαμηλό 30 22,4 22,4 Μεσαίο 39 29,1 51,5 Υψηλό 65 48,5 Σύνολο 134 Παρατηρώντας το γράφημα11, φαίνεται πως το μεγαλύτερο ποσοστό των αποφοίτων είχε πατέρα με επίπεδο εκπαίδευσης υψηλό. Γράφημα 11: Επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα σε κατηγορίες Συγκρίνοντας το επίπεδο εκπαίδευσης πατέρα (γράφημα11) με αυτό της μητέρας(γράφημα14), μπορούμε να πούμε πως οι μητέρες συγκεντρώνονται εντονότερα στο μεσαίο επίπεδο εκπαίδευσης, εμφανίζοντας αρνητική απόκλιση τόσο ως προς το χαμηλό επίπεδο όσο και ως προς το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Τέλος, άξιο αναφοράς είναι ότι, ενώ στους πατεράδες δεν παρατηρήσαμε κάποια στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στις δύο προς μελέτη έρευνες, το ίδιο δεν συνέβη και με τις μητέρες. Συγκρίνοντας τα ποσοστά των δύο ερευνών παρατηρήθηκε μία θετική μετατόπιση των μητέρων από το μεσαίο επίπεδο στο υψηλότερο. Συγκεκριμένα, ενώ στην έρευνα του 2008 μεσαίο εκπαιδευτικό επίπεδο είχε το 47,9% και υψηλό το 27,9%, στη δική μας άλλαξαν αντίστοιχα σε 39% το μεσαίο και 48,5% το υψηλό όπως αναγράφεται και στο πίνακα8.

49 49 Ανάλυση επιπέδου εκπαίδευσης του πατέρα ως προς το φύλο Γράφημα 12: Επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα των αποφοίτων ως προς το φύλο των αποφοίτων Από το γράφημα12 φαίνεται πως το μορφωτικό επίπεδο του πατέρα των ανδρών αποφοίτων παρουσιάζεται θετικά μετατοπισμένο σε σχέση με το μορφωτικό επίπεδο των πατεράδων των γυναικών. Ανάλυση επιπέδου εκπαίδευσης του πατέρα ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας Γράφημα 13: Επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα των αποφοίτων ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας των αποφοίτων Το 78,2% των αποφοίτων με πατέρα με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης είχαν είχαν επίσης μητέρα με υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Καθώς το επίπεδο της μητέρας πέφτει κατηγορία, το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα των αποφοίτων μετατοπίζεται και αυτό σε χαμηλότερη κατηγορία.

50 Επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας των αποφοίτων Πίνακας 9: Επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας των αποφοίτων σε κατηγορίες Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Χαμηλό Μεσαίο Υψηλό Σύνολο 134 Γράφημα 14: Επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας των αποφοίτων σε κατηγορίες Ανάλυση του επίπεδου εκπαίδευσης της μητέρας των αποφοίτων ως προς την ηλικία

51 51 Γράφημα 15: Το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας των αποφοίτων ως προς την ηλικία των αποφοίτων Παρατηρώντας το γράφημα15 και πιο συγκεκριμένα τη μεγαλύτερη σε ηλικία ομάδα αποφοίτων σε σχέση με τις άλλες δύο, γίνεται αντιληπτό πως το μορφωτικό επίπεδο της μητέρας των αποφοίτων μετατοπίζεται προς τις χαμηλότερες σπουδές όσο αυξάνει η ηλικία των αποφοίτων. Ανάλυση του επίπεδου εκπαίδευσης της μητέρας των αποφοίτων ως προς το φύλο Γράφημα 16: Μορφωτικό επίπεδο της μητέρας των αποφοίτων ως προς το φύλο των αποφοίτων Παρατηρώντας το γράφημα16 γίνεται αντιληπτό πως οι μητέρες των γυναικών αποφοίτων μετατοπίζονται προς τις χαμηλότερες κατηγορίες επιπέδου εκπαίδευσης σε σχέση με τους άνδρες απόφοιτους.

52 52 Ανάλυση του επίπεδου εκπαίδευσης της μητέρας των αποφοίτων ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα Γράφημα 17: Επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας των αποφοίτων ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα των αποφοίτων Παρατηρώντας το γράφημα17 βλέπουμε πως το 82,2% των αποφοίτων που απάντησαν πως η μητέρα τους είχε υψηλό μορφωτικό επίπεδο,ταυτόχρονα απάντησαν ότι και το μορφωτικό επίπεδο του πατέρα τους ήταν υψηλό. Όσο το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα έπεφτε κατηγορία το ίδιο αρνητικά μετατοπιζόταν και το επίπεδο εκπαίδευσης της μητέρας των αποφοίτων Ζω με: Πίνακας 10: Ποσοστά απαντήσεων των αποφοίτων ως προς την ερώτηση με ποιους ζουν Συχνότητα Ποσοστό (%) Σύζυγο/Σύντροφο 25 18,7 Παιδί/ιά προσχολικής ηλικίας 4 3 Παιδί/ιά σχολικής ηλικίας 1 0,7 Με γονείς 50 37,3 Με ηλικιωμένους συγγενείς 56 41,8 Με αδέρφια 3 2,2 Μόνος/η 0 0 Όπως παρατηρούμε από τα ποσοστά στο πίνακα10, το μεγαλύτερο ποσοστό των αποφοίτων απάντησαν πως ζουν είτε με τους γονείς τους είτε με ηλικιωμένους συγγενείς. Μάλιστα κανένας δεν απάντησε τη στιγμή της έρευνας πως ζει μόνος του.

53 0,19 0,03 0,01 0,02 0,42 Σύζυγο/Σύντροφο Παιδί/ιά προσχολικής ηλικίας Παιδί/ιά σχολικής ηλικίας Γονείς Ηλικωμένο/ους συγγενείς Αδέρφια 0,37 Γράφημα 18: Απαντήσεις αποφοίτων στην ερώτηση με ποιον ζουν Ανάλυση των αποφοίτων που ζουν με σύζυγο/σύντροφο ως προς την ηλικία Γράφημα 19: Απαντήσεις των αποφοίτων για το αν ζουν με σύζυγο ή σύντροφο ως προς τις κατηγορίες ηλικιών 53

54 54 Γράφημα 20: Απαντήσεις των αποφοίτων για το αν ζουν με τους γονείς τους ως προς τις κατηγορίες ηλικιών Σύμφωνα με το γράφημα20, οι απόφοιτοι οι οποίοι απαντούν πως ζουν με σύζυγο ή με σύντροφο μετατοπίζονται θετικά όσο αυξάνεται η ηλικία τους. Αντίθετα υπάρχει μία αρνητική μετατόπιση στις απαντήσεις των αποφοίτων πως ζουν με τους γονείς τους όσο αυξάνει η ηλικία τους.

55 55 Ανάλυση αποφοίτων που ζουν με σύζυγο / σύντροφο ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα Γράφημα 21: Απαντήσεις αποφοίτων για το αν ζουν με σύζυγο ή σύντροφο ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης του πατέρα τους Η περίπτωση συγκατοίκησης με σύντροφο ή σύζυγο φαίνεται να μετατοπίζεται θετικά για τους αποφοίτους με πατέρα του οποίου το μορφωτικό επίπεδο χαρακτηρίζεται ως χαμηλό. Παρατηρώντας το γράφημα21, ένας στους τρεις αποφοίτους που έχουν πατέρα με χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης απάντησε πως ζει είτε με σύντροφο, είτε με σύζυγο Έτος εισαγωγής Πίνακας 11: Αριθμός και ποσοστά αποφοίτων ανά έτος εισαγωγής Συχνότητα Ποσοστό Αθροιστική Συχν ,1 29, ,5 33, ,7 46, , ,7 68, ,9 80, ,9 98, ,5 Σύνολο 134

56 56 Γράφημα 22: Απόφοιτοι ανά έτος εισαγωγής Όπως φαίνεται στον πίνακα11, το μεγαλύτερο ποσοστό που απάντησε στην έρευνά μας ήταν απόφοιτοι οι οποίοι είχαν εισαχθεί στο τμήμα το 1999, δηλαδή οι πρώτοι εισακτέοι του τμήματος, ενώ όπως είναι λογικό οι τελευταίοι εισακτέοι ήταν και οι λιγότεροι που απάντησαν καθώς τη στιγμή της έρευνας υπήρχαν λίγοι απόφοιτοι από αυτή τη φουρνιά εισακτέων Έτος Αποφοίτησης Πίνακας 12: Αριθμός και ποσοστά αποφοίτων ανά έτος αποφοίτησης Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) ,1 20, ,4 30, ,2 41, ,7 54, ,4 64, ,4 75, ,4 88, ,2 Σύνολο 134 Αν και στο έτος εισαγωγής παραπάνω παρατηρήσαμε αρκετές διαφορές στα ποσοστά ανά έτος εισαγωγής αυτό δεν συνέβη και στο έτος αποφοίτησης καθώς η επιλογή του δείγματος έγινε

57 57 επιδιώκοντας μία ομαλή στρωματοποίηση ανάμεσα στα έτη αποφοίτησης, όπως αναφέρουμε, και στη μεθοδολογία της έρευνας στο κομμάτι του μεγέθους του δείγματος. Γράφημα 23: Ποσοστά αποφοίτων ανά έτος εισαγωγής

58 Τα χαρακτηριστικά των σπουδών Διάρκεια Φοίτησης Πίνακας 13: Διάρκεια φοίτησης των αποφοίτων σε κατηγορίες Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) ,5 95,5 6 έτη ,5 7 έτη ,5 Πάνω από 7 έτη 2 1,5 Σύνολο 134 Έως και 5 έτη Πίνακας 14: Διάρκεια φοίτησης αποφοίτων σε κατηγορίες (Έρευνα 2008) Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Έως και 5 έτη ,8 53,8 6 έτη ,8 81,6 7 έτη 76 9,7 91,3 Πάνω από 7 έτη 76 9,7 Σύνολο 782 Συγκρίνοντας τον πίνακα 13 με τον πίνακα 14 διαπιστώθηκε πως τα ποσοστά των δύο ερευνών διαφέρουν στατιστικά σημαντικά. Στην πρόσφατη δική μας έρευνα μόλις το 4,5% των αποφοίτων καθυστέρησε πάνω από δύο έτη να ολοκληρώσει τις σπουδές τους ενώ αντίθετα στην παλαιότερη έρευνα καθυστέρησε το 46,2% των αποφοίτων. Είναι μία πολύ μεγάλη διαφορά και σίγουρα κρύβει αρκετούς παράγοντες, που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. Επίσης παρατηρώντας τον πίνακα15 βλέπουμε πως η μέση διάρκεια σπουδών για τη δική μας έρευνα είναι τα 4,5 έτη ενώ για τη παλιότερη τα 5,4 έτη. Πίνακας 15: Δείκτες των δύο ερευνών ως προς τη διάρκεια φοίτησης Μέση τιμή Διάμεσος Ελάχιστο Μέγιστο Έρευνα , Έρευνα ,

59 Ηλικία αποφοίτησης Πίνακας 16: Ηλικία αποφοίτησης σε κατηγορίες Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Έως ετών ετών 7 5,2 96,2 25 ετών ,2 Άνω των 26 ετών 5 3,8 Σύνολο 134 Πίνακας 17: Ηλικία αποφοίτησης σε κατηγορίες (Έρευνα 2008) Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Έως ,7 35,7 23 ετών ,1 64,8 24 ετών ,7 79,5 25 ετών 69 8,7 88,2 Άνω των 26 ετών 92 11,8 Σύνολο 782 Το μεγαλύτερο ποσοστό αποφοίτων αποφοίτησε πριν την ηλικία των 22 ετών όπως φαίνεται και στον πίνακα17. Μάλιστα, περίπου εννιά στους δέκα απόφοιτους είχαν αποφοιτήσει πριν συμπληρώσουν τα 24 έτη. Και πάλι συγκρίνοντας τα ίδια ποσοστά με την παλαιότερη έρευνα του 2008 [5] δηλαδή τον πίνακα 17 με τον πίνακα16, παρατηρούμε σημαντικές διαφορές, όπως αναμέναμε, εξαιτίας της διαφοράς στην καθυστέρηση της ολοκλήρωσης των σπουδών ανάμεσα στις δύο έρευνες. Πίνακας 18: Δείκτες των δύο ερευνών ως προς την ηλικία αποφοίτησης Έρευνα 2008 Μέση τιμή Διάμεσος Ελάχιστο Μέγιστο 23, Έρευνα , Η μέση ηλικία αποφοίτησης στην έρευνα του 2008 [5] ήταν τα 23,5 έτη και στη δική μας τα 22,4. Ενώ και πάλι το εύρος των ηλικιών αποφοίτησης ήταν μεγαλύτερο στην περίπτωση της

60 60 παλαιότερης έρευνας (22), ενώ στη δική μας ήταν μόλις 9 έτη όπως φαίνεται στον πίνακα18. Γράφημα 24: Κατηγορίες ηλικιών αποφοίτησης Ανάλυση της ηλικίας αποφοίτησης ως προς την ηλικία των αποφοίτων Γράφημα 25: Οι ηλικίες αποφοίτησης ως προς τη κατηγορία ηλικία των αποφοίτων τη στιγμή της έρευνας Παρατηρώντας το γράφημα25 φαίνεται ότι όσο η ηλικία των αποφοίτων που συμμετείχαν στην έρευνα μικραίνει τόσο μετατοπίζονται οι απόφοιτοι σε μικρότερες ηλικίας αποφοίτησης. Δηλαδή οι πιο μικροί σε ηλικία απόφοιτοι φαίνεται να αποφοίτησαν γρηγορότερα από τους παλιότερους.

61 61 Ανάλυση της ηλικίας αποφοίτησης ως προς το φύλο Γράφημα 26: Οι ηλικίες αποφοίτησης των αποφοίτων ως προς το φύλο Παρατηρούμε πως οι γυναίκες απόφοιτοι μετατοπίζονται προς τις μικρότερες ηλικίες αποφοίτησης σε σχέση με τους άντρες. Βλέποντας το γράφημα26 παρατηρούμε τα ποσοστά των γυναικών αποφοίτων είναι σημαντικά μεγαλύτερα στην έως 22 ετών κατηγορία αποφοίτησης ενώ αντίθετα τα ποσοστά των ανδρών είναι αυτά που επικρατούν στις ηλικίες αποφοίτησης από 23 και πάνω.

62 62 Ανάλυση της ηλικίας αποφοίτησης ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Γράφημα 27:Οι ηλικίες αποφοίτησης ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Όπως φαίνεται και στο γράφημα27 το 81,2% των αποφοίτων με βαθμό πτυχίου από 7,5 έως και 9 αποφοίτησαν πριν συμπληρώσουν 23 έτη. Οι χαμηλότερες βαθμολογικές κατηγορίες αποφοίτων μετατοπίζονται προς μεγαλύτερες ηλικίες αποφοίτησης.

63 Η σειρά προτίμησης του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών στο μηχανογραφικό δελτίο Πίνακας 19: Η σειρά προτίμησης του τμήματος στο μηχανογραφικό δελτίο Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Μεταξύ των 5 πρώτων επιλογών 88 65,7 65,7 Μεταξύ των 6-10 πρώτων επιλογών 34 25,3 91 Άλλη επιλογή 12 9 Σύνολο 134 Μόλις το 9% των αποφοίτων του τμήματος που συμμετείχαν στην έρευνα απάντησαν πως το τμήμα δεν ήταν στις πρώτες 10 επιλογές τους κατά την υποβολή του μηχανογραφικού (πίνακας18). Από τη σύγκριση των δύο ερευνών δεν προκύπτει κάποια στατιστικά σημαντική διαφορά στο πώς απάντησαν οι απόφοιτοι τις δύο διαφορετικές χρονικές περιόδους. Βέβαια να αναφέρουμε, πως στη παρούσα έρευνα μελετάμε ένα τμήμα στη περιφέρεια που ενδεχομένως δεν θα έπρεπε να έχει την ίδια προτίμηση με τα τμήματα του κέντρου. Γράφημα 28: Σειρά κατάταξης του τμήματος στο μηχανογραφικό

64 64 Ανάλυση της σειράς κατάταξης του τμήματος στο μηχανογραφικό δελτίο ως προς την ηλικία Γράφημα 29: Απαντήσεις των αποφοίτων στην ερώτηση για το μηχανογραφικό ως προς την ηλικία Οι απαντήσεις των αποφοίτων ως προς τη σειρά προτίμησης που βρισκόταν το τμήμα στο μηχανογραφικό δελτίο διαφοροποιούνται ως προς την ηλικία. Παρατηρώντας το γράφημα29 βλέπουμε πως η κόκκινη κατηγορία, δηλαδή οι μικρότεροι ηλικιακά απόφοιτοι είχαν στο μεγαλύτερό τους ποσοστό στο μηχανογραφικό δελτίο το τμήμα μεταξύ των πρώτων πέντε επιλογών τους. Φαίνεται ότι οι απαντήσεις των αποφοίτων μετατοπίζονται αρνητικά όσο η ηλικία των αποφοίτων αυξάνει. Ανάλυση της σειράς κατάταξης του τμήματος στο μηχανογραφικό δελτίο ως προς το φύλο Γράφημα 30: Απαντήσεις των αποφοίτων στην ερώτηση για το μηχανογραφικό ως προς το φύλο Στο γράφημα30 φαίνεται ότι οι γυναίκες απόφοιτοι, ως ποσοστό, ήταν σαφώς μεγαλύτερο από αυτό των ανδρών αποφοίτων στη κατάταξη του τμήματος μέσα στις πρώτες επιλογές στο μηχανογραφικό δελτίο. Οι απαντήσεις των ανδρών φαίνεται να μετατοπίζονται αρνητικά σε σχέση με τις γυναίκες.

65 65 Ανάλυση της σειράς κατάταξης του τμήματος στο μηχανογραφικό δελτίο ως προς τη χρονιά αποφοίτησης σε κατηγορίες Γράφημα 31: Απαντήσεις των αποφοίτων στην ερώτηση για το μηχανογραφικό ως τη χρονιά αποφοίτησης σε κατηγορίες Από το γράφημα31 φαίνεται ότι οι τελευταίοι απόφοιτοι του τμήματος σε σχέση με το σήμερα είχαν το τμήμα ανάμεσα στις πρώτες πέντε επιλογές τους στο μηχανογραφικό σαφώς σε μεγαλύτερο ποσοστό από τους παλιότερους. Η μετατόπιση των απαντήσεων είναι αρνητική όσο παλιότερη χρονικά είναι η χρονιά αποφοίτησης Το ενδιαφέρον των αποφοίτων για το επιστημονικό αντικείμενο του τμήματος στην αρχή των σπουδών τους Πίνακας 20: Το ενδιαφέρον των αποφοίτων για το επιστημονικό αντικείμενο του τμήματος στην αρχή των σπουδών τους Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Πολύ ,1 79,1 Λίγο 22 16,4 95,5 Καθόλου 2 1,5 97 Δεν το γνώριζα 4 3 Σύνολο 134 Παρατηρώντας το γράφημα32, είναι ξεκάθαρα φανερό πως το συντριπτικό μέρος των αποφοίτων είχαν μεγάλο ενδιαφέρον για το αντικείμενο των σπουδών του τμήματος κατά την έναρξη των σπουδών τους, κάτι που εξηγείται και από τη κατάταξη του τμήματος σε υψηλή θέση στο μηχανογραφικό δελτίο όπως είδαμε και παραπάνω. Μάλιστα συγκρίνοντας με την παλαιότερη

66 66 έρευνα, στη δική μας περίπτωση παρατηρήσαμε μία θετική μετατόπιση προς την απάντηση Πολύ ενώ ταυτόχρονα είχαμε μία αρνητική μετατόπιση ως προς την απάντηση Δεν το γνώριζα. Συγκεκριμένα από το 69,2% των αποφοίτων που δήλωναν ότι τους ενδιέφερε το επιστημονικό αντικείμενο πολύ στην έρευνα του 2008, το αντίστοιχο ποσοστό αυξήθηκε στο 79,1%. Ενώ το 8,8% των αποφοίτων που δήλωσαν ότι δεν γνώριζαν το επιστημονικό αντικείμενο στην έρευνα του 2008, στη δική μας μειώθηκε στο 3%. Γράφημα 32: Απαντήσεις αποφοίτων ως προς το ενδιαφέρον τους για το επιστημονικό αντικείμενο του τμήματος

67 Βαθμοί Πτυχίων Πίνακας 21: Βαθμοί πτυχίων - Συνήθης κατηγοριοποίηση Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν.(%) Καλώς Λίαν καλώς Άριστα Σύνολο 134 Γράφημα 33: Κατηγορίες με βάση τον χαρακτηρισμό των πτυχίων Γράφημα 34: Κατηγορίες με βάση τους βαθμούς των πτυχίων Το μεγαλύτερο μέρος των αποφοίτων του τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων Πατρών αποφοίτησε με χαρακτηρισμού πτυχίου λίαν καλώς. Μόλις το 3% των αποφοίτων είναι είτε αριστούχοι είτε με βαθμό κάτω του 7 (γράφημα33). Συγκρίνοντας τις δύο έρευνες παρατηρήσαμε μία μετατόπιση των πτυχιούχων από τη χαμηλότερη βαθμολογία πτυχίου στην κατηγορία λίαν καλώς ενώ οι αριστούχοι παρέμειναν ίδιοι σαν ποσοστό. Συγκεκριμένα οι απόφοιτοι της έρευνας του 2008 με χαρακτηρισμό πτυχίου Καλώς ήταν το 16,1% των αποφοίτων ενώ στη δική μας έρευνα 3% ενώ οι απόφοιτοι με χαρακτηρισμό Λίαν Καλώς ήταν το 79% των αποφοίτων και στη δική μας το 94%. Και στις δύο έρευνες το

68 68 ποσοστό των αριστούχων ήταν 4% και 3% αντίστοιχα. Ανάλυση των βαθμών πτυχίων ως προς την ηλικία Γράφημα 35: Κατηγορίες των βαθμών των αποφοίτων σε σχέση με την ηλικία Όπως φαίνεται και στο γράφημα35 περίπου οι μισοί απόφοιτοι της μικρότερης ηλικιακής κατηγορίας αποφοίτησαν με την υψηλότερη βαθμολογική κατηγορία. Όσο μεγαλύτεροι οι απόφοιτοι τόσο οι βαθμοί μετατοπίζονται αρνητικά.

69 69 Ανάλυση των βαθμών πτυχίων ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 36: Κατηγορίες βαθμών πτυχίων ως προς τη χρονιά αποφοίτησης των αποφοίτων Τα παλαιότερα έτη αποφοίτησης μετατοπίζονται αρνητικά ως προς τους βαθμούς των πτυχίων σε σχέση με τα έτη που είναι πλησιέστερα στο σήμερα.

70 Γεωγραφική μετακίνηση - Τόπος σπουδών Πίνακας 22: Τόπος σπουδών ίδιος με τόπο διαμονής των γονέων Συχνότητα Ποσοστό Αθροιστική Συχν. ΟΧΙ 74,6 74,6 ΝΑΙ 34 25,4 Σύνολο 134 Παρατηρώντας τον πίνακα22 και το γράφημα37 βλέπουμε ότι 3 στους 4 απόφοιτους του τμήματος σπούδασε μακριά από τον τόπο διαμονής των γονέων τους.

71 Γράφημα 37: Ποσοστά αποφοίτων που σπούδαζαν στον τόπο διαμονής των γονέων 71

72 72 Ανάλυση του τόπου σπουδών σε σχέση με τον τόπο όπου διαμένουν οι γονείς των αποφοίτων ως προς την ηλικία Γράφημα 38: Οι απαντήσεις των αποφοίτων για το αν σπούδασαν στον τόπο όπου διέμεναν οι γονείς τους ως προς την ηλικία Είναι ξεκάθαρο πως τα άτομα μικρότερης ηλικίας μετατοπίζονται θετικά ως προς το αν σπούδασαν στον τόπο που διέμεναν οι γονείς τους. Παρατηρήσαμε ότι οι απαντήσεις διαφοροποιήθηκαν εξαιτίας του συστήματος των μεταγραφών. Ανάλυση του τόπου σπουδών σε σχέση με τον τόπο όπου διαμένουν οι γονείς των αποφοίτων ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 39: Οι απαντήσεις των αποφοίτων για το αν σπούδασαν στον τόπο όπου διέμεναν οι γονείς τους ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Όσο πιο πρόσφατοι είναι οι απόφοιτοι του τμήματος τόσο μετατοπίζονται αρνητικά ως προς τη γεωγραφική μετακίνηση για σπουδές. Δηλαδή τα τελευταία χρόνια φαίνεται όλο και περισσότεροι απόφοιτοι να διαμένουν με τους γονείς τους κατά τη διάρκεια των σπουδών τους.

73 73 Πίνακας 23: Γεωγραφική μετακίνηση - Ενοικίαση σπιτιού κατά τη διάρκεια των σπουδών Συχνότητα Ποσοστό Αθροιστική Συχν. ΟΧΙ 43 32,1 32,1 ΝΑΙ 91 67,9 Σύνολο 134 Γράφημα 40: Ποσοστά αποφοίτων που νοίκιασαν σπίτι κατά τη διάρκεια των σπουδών τους Παρατηρώντας τον πίνακα και το γράφημα40 βλέπουμε ότι περίπου ένας στους τρεις αποφοίτους του τμήματος μας δεν είχαν νοικιάσει σπίτι ή διαμέρισμα κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Συνεπώς μπορούμε να χαρακτηρίσουμε μεγάλη τη γεωγραφική μετακίνηση των αποφοίτων του τμήματος. Μάλιστα μελετώντας τα αντίστοιχα ποσοστά της παλαιότερης έρευνας διαπιστώσαμε πως δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές για τη γεωγραφική μετακίνηση.

74 74 Ανάλυση ως προς την ηλικία Γράφημα 41: Ποσοστά αποφοίτων που σπούδαζαν εκεί που διέμεναν οι γονείς τους ως προς την ηλικία Ως λογικό επακόλουθο από τη προηγούμενη ανάλυση της ερώτησης του τόπου σπουδών και τόπου διαμονής των γονέων, προκύπτει ότι τα άτομα μικρότερης ηλικίας μετατοπίζονται αρνητικά. Ανάλυση ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 42: Ποσοστά αποφοίτων που σπούδαζαν εκεί που διέμεναν οι γονείς τους ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Ως λογικό επακόλουθο από τη προηγούμενη ερώτηση γεωγραφικής μετακίνησης για σπουδές φαίνεται από το σχήμα ότι οι πιο πρόσφατοι απόφοιτοι μετατοπίζονται αρνητικά ως προς την ενοικίαση διαμερίσματος κατά τη διάρκεια των σπουδών, αφού έμεναν με τους γονείς τους.

75 Βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος Πίνακας 24: Βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Πολύ ευχαριστημένος 11 8,2 8,2 Ευχαριστημένος 72 53,7 61,9 Ούτε ευχαριστημένος / Ούτε δυσαρεστημένος 39 29,1 91 Δυσαρεστημένος 11 8,2 99,2 Πολύ δυσαρεστημένος 1 0,8 Σύνολο 134 Όπως φαίνεται και στο σχήμα οι απόφοιτοι του τμήματος είχαν θετική άποψη για το πρόγραμμα το σπουδών του τμήματος. Όμως πήραμε διαφορετικά μηνύματα συγκρίνοντας τα αντίστοιχα ποσοστά με αυτά της έρευνας του 2008 [5]. Παρατηρούμε στο γράφημα43 μία αρνητική μετατόπιση της απάντησης πολύ ευχαριστημένος /η με ταυτόχρονη αύξηση των ποσοστών των ουδέτερων και των δυσαρεστημένων. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό των αποφοίτων που ήταν πολύ ευχαριστημένοι στην έρευνα του 2008 ήταν το 26% ενώ στη δική μας μόλις το 8,2%. Από 17% σε 29,1% αυξήθηκε το ποσοστό των ουδέτερων ενώ από 4% αυξήθηκε στο 8,2% το ποσοστό των δυσαρεστημένων αποφοίτων. Γράφημα 43: Βαθμός ικανοποίησης αποφοίτων από το πρόγραμμα σπουδών

76 76 Ανάλυση του βαθμού ικανοποίησης των αποφοίτων για το πρόγραμμα σπουδών ως προς την ηλικία Γράφημα 44: Ο βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος σε σχέση με την ηλικία Σε σχέση με την ερώτηση ως προς τον βαθμό ικανοποίησης των αποφοίτων από το πρόγραμμα σπουδών παρατηρούμε ότι τα άτομα μικρότερης ηλικίας παρουσιάζουν αρνητική μετατόπιση ως προς τις απαντήσεις τους. Φαίνονται λιγότερο ικανοποιημένοι από τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (γράφημα44). Ανάλυση του βαθμού ικανοποίησης των αποφοίτων για το πρόγραμμα σπουδών ως προς το φύλο Γράφημα 45: Ο βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος ως προς το φύλο Στη συγκεκριμένη ερώτηση που αφορά το βαθμό ικανοποίησης των αποφοίτων από το πρόγραμμα σπουδών, οι γυναίκες απόφοιτοι φαίνονται να μετατοπίζονται εντονότερα θετικά ως

77 77 προς την ικανοποίησή τους από το πρόγραμμα σπουδών σε σχέση με τους άντρες (γράφημα45). Ανάλυση βαθμού ικανοποίησης των αποφοίτων για το πρόγραμμα σπουδών ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 46: Ο βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Ο βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων διαφοροποιείται ανάλογα με τη χρονιά που αποφοίτησε ο καθένας. Ενώ οι πρώτοι απόφοιτοι, ως προς τις χρονιές αποφοίτησης, δείχνουν ευχαριστημένοι από το πρόγραμμα σπουδών, συγκεντρώνοντας μεγαλύτερα ποσοστά των απαντήσεών τους στο ευχαριστημένος και πολύ ευχαριστημένος, η εικόνα αυτή μετατοπίζεται αρνητικά όσο πιο πρόσφατη είναι η χρονιά αποφοίτησης.

78 Βαθμός ικανοποίησης αποφοίτων από τους διδάσκοντες του τμήματος Πίνακας 25: Βαθμός ικανοποίησης αποφοίτων από τους διδάσκοντες του τμήματος Συχνότητα Ποσοστό Αθροιστική Συχν. Πολύ ευχαριστημένος 10 7,5 7,5 Ευχαριστημένος 61 45,5 53 Ούτε ευχαριστημένος / Ούτε δυσαρεστημένος 47 35,1 88,1 Δυσαρεστημένος 15 11,2 99,3 Πολύ δυσαρεστημένος 1 0,7 Σύνολο 134 Τόσο από τον πίνακα25 όσο και από το γράφημασφάλμα: Δεν βρέθηκε η πηγή παραπομπής παρατηρούμε πως πάνω από το 50% των αποφοίτων είναι είτε πολύ είτε απλά ευχαριστημένοι ενώ και ένα μεγάλο ποσοστό (35,1%) δηλώνουν ουδέτεροι. Έτσι μόνο περίπου το 12% δηλώνει δυσαρεστημένος από τους διδάσκοντες του τμήματος.

79 Γράφημα 47: Βαθμός ικανοποίησης αποφοίτων από τους διδάσκοντες του τμήματος 79

80 80 Ανάλυση βαθμού ικανοποίησης από τους διδάσκοντες ως προς την ηλικία Γράφημα 48: Ικανοποίηση αποφοίτων για τους διδάσκοντες σε σχέση με την ηλικία Όπως φαίνεται και στο γράφημα48 κανένας από τα άτομα της μικρότερης ηλικιακής κατηγορίας δεν είναι πολύ ευχαριστημένος από τους διδάσκοντες που είχε στο τμήμα. Μάλιστα είναι οι μόνοι που απαντούν σε ποσοστό 2,7% πολύ δυσαρεστημένοι Γενικότερα, τα άτομα μικρότερης ηλικίας παρουσιάζουν αρνητική μετατόπιση ως προς τις απαντήσεις τους. Φαίνονται λιγότερο ικανοποιημένοι από τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

81 Βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από τις λειτουργικές υποδομές του τμήματος Πίνακας 26: Βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από τις λειτουργικές υποδομές του τμήματος Συχνότητα Ποσοστό Αθροιστική Συχν. Πολύ ευχαριστημένος 3 2,2 2,2 Ευχαριστημένος 10 7,5 9,7 Ούτε ευχαριστημένος / Ούτε δυσαρεστημένος 46 34,3 44 Δυσαρεστημένος 60 44,8 88,8 Πολύ δυσαρεστημένος 15 11,2 Σύνολο 134

82 82 Γράφημα 49: Ικανοποίηση των αποφοίτων από τις λειτουργικές υποδομές που είχε το τμήμα Η εικόνα ικανοποίησης αλλάζει στην συγκεκριμένη ερώτηση με το 56% των αποφοίτων να τοποθετούνται αρνητικά στην ερώτηση, το 34,3% αδιάφορα και μόλις το 9,7 των αποφοίτων θετικά.

83 Βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από τη διοικητική υποστήριξη του τμήματος Συχνότητα Ποσοστό Αθροιστική Συχν. Πολύ ευχαριστημένος Ευχαριστημένος 19 14,2 17,2 Ούτε ευχαριστημένος / Ούτε δυσαρεστημένος 61 45,5 62,7 Δυσαρεστημένος 41 30,6 93,3 Πολύ δυσαρεστημένος 9 6,7 Σύνολο 134 Αρνητική στάση των αποφοίτων έχουμε και στην ερώτηση σχετικά με την ικανοποίησή τους από τη διοικητική υποστήριξη του τμήματος. Βέβαια εδώ το μεγαλύτερο ποσοστό παρουσιάστηκαν αδιάφοροι (45,5%), ενώ το 37,3% απάντησαν αρνητικά και το υπόλοιπο μικρό ποσοστό θετικά. Γράφημα 50: Ικανοποίηση αποφοίτων από τη διοικητική υποστήριξη που παρείχε το τμήμα

84 84 Ανάλυση βαθμού ικανοποίησης από τη διοικητική υποστήριξη ως προς την ηλικία Γράφημα 51: Ο βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από τη διοικητική υποστήριξη του τμήματος σε σχέση με την ηλικία Τα άτομα μικρότερης ηλικίας παρουσιάζουν αρνητική μετατόπιση ως προς τις απαντήσεις τους. Φαίνονται λιγότερο ικανοποιημένοι από τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (γράφημα51)

85 85 Ανάλυση βαθμού ικανοποίησης από τη διοικητική υποστήριξη ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 52: Ο βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από τη διοικητική υποστήριξη του τμήματος σε σχέση με την ηλικία Παρόμοια με την ανάλυση του βαθμού ικανοποίησης των αποφοίτων από τη διοικητική υποστήριξη ως προς την ηλικίας είναι και η ανάλυση ως προς τη χρονιά εισαγωγής των αποφοίτων. Όσο πιο πρόσφατοι είναι οι απόφοιτοι τόσο εντονότερα μετατοπισμένοι προς τις απαντήσεις Πολύ δυσαρεστημένος και δυσαρεστημένος είναι.

86 Κατάταξη τομέων Σύνολο Management Οικονομικά Marketing Λογιστική Χρημ. Διοίκηση Δίκαιο Ποσοτικά Η/Υ Γράφημα 53: Βαθμολόγηση και κατάταξη τομέων ως προς τη σημαντικότητά τους κατά τη διάρκεια των σπουδών Οικονομικά Λογιστική Mangement Χρημ. Διοικ. Marketing H/Y Δίκαιο Ποσοτικές Μέθοδοι Γράφημα 54: Κατάταξη τομέων ως προς τη σημαντικότητά τους κατά τη διάρκεια των σπουδών Όπως αναφέραμε και στη μεθοδολογία, για τις ερωτήσεις ταξινόμησης χρησιμοποιήσαμε τη μέθοδο Borda. Έτσι πήραμε τα αποτελέσματα που φαίνονται στον παραπάνω πίνακα εφαρμόζοντας τον ανάλογο τύπο. Στο παρακάτω γράφημα54 φαίνεται η κατάταξη των τομέων με βάση τη σημαντικότητα ως προς την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων του κλάδου Διοίκησης Επιχειρήσεων. Εκτιμώντας τα συνολικά σκορ που προέκυψαν, πρώτο στη κατάταξη είμαι ο τομέας του management, ακολουθούν τα οικονομικά, η χρηματοοικονομική διοίκησης κ.ο.κ. με τελευταίο το μάθημα του δικαίου. Οι τομείς με το ίδιο χρώμα δεν διαφοροποιούνται μεταξύ τους στατιστικά σημαντικά ως προς τη θέση.

87 Συμμετοχή αποφοίτων σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης Πίνακας 27: Ποσοστά αποφοίτων που συμμετείχαν σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν.(%) ΝΑΙ 69 51,5 51,5 ΟΧΙ 51 38,1 89,6 Δεν με αφορά 14 10,4 Σύνολο 134 Περίπου οι μισοί από τους αποφοίτους συμμετείχαν σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης. Το 10,4% των αποφοίτων αγνοούσαν την δυνατότητα συμμετοχής τους σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης, ενώ το 38,1% δεν συμμετείχε. Αξίζει πάντως να αναφέρουμε πως παρατηρήσαμε μία στατιστικά σημαντική αύξηση των αποφοίτων οι οποίοι συμμετείχαν σε πρακτική άσκηση σε σχέση με τους αποφοίτους της προηγούμενης έρευνας στην οποία το ποσοστό που είχαν συμμετάσχει σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης ήταν περίπου ένας στους τρεις. Γράφημα 55: Ποσοστά αποφοίτων που συμμετείχαν σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης

88 Εμπειρία εργασίας κατά τη διάρκεια προπτυχιακών σπουδών Πίνακας 28: Ποσοστά αποφοίτων με εμπειρία εργασίας κατά τις προπτυχιακές σπουδές Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν.(%) ΟΧΙ 78 58,2 58,2 ΝΑΙ 56 41,8 Σύνολο 134 Γράφημα 56: Απόφοιτοι οι οποίοι εργάζονταν κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών τους σπουδών Το 41,8% των αποφοίτων απάντησαν πως είχαν εμπειρία εργασίας κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών σε αντίθεση με το υπόλοιπο 58,2% (γράφημα56). Το ποσοστό των αποφοίτων διοίκησης επιχειρήσεων που δε δούλευαν κατά την διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών ήταν στατιστικά μικρότερο στην παλιότερη έρευνα του Ενώ οι απόφοιτοι του τμήματός μας δεν εργάζονταν κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών τους σπουδών σε ποσοστό

89 89 58,2%, οι απόφοιτοι που συμμετείχαν στη παλιότερη έρευνα δεν εργάζονταν σε ποσοστό 50%. Δηλαδή 1 στους 2 παλιούς απόφοιτους Τμημάτων Διοίκησης Επιχειρήσεων δούλευε. Πίνακας 29: Περιστασιακά ή Συνεχόμενα (εμπειρία εργασίας αποφοίτων κατά τη διάρκεια προπτυχιακών σπουδών) Συχνότητα Ποσοστό Έγκυρο ποσοστό Αθροιστική Συχν. Περιστασιακά 38 28,4 67,9 67,9 Συνεχόμενα 18 13,4 32,1 Σύνολο 56 41,8 Από τα 56 άτομα που δήλωσαν πως είχαν εμπειρία εργασίας κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών, περίπου το ένα τρίτο, δούλευε συνεχόμενα ενώ τα άλλα δύο τρίτα περιστασιακά.

90 Απόκτηση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος από τους αποφοίτους Πίνακας 30: Απόφοιτοι που είχαν αποκτήσει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος μέχρι τη στιγμή της έρευνας Συχνότητα Ποσοστό Αθροιστική Συχν. ΝΑΙ 51 38,1 38,1 ΟΧΙ 56 41,8 79,9 Δεν με αφορά 27 20,1 Σύνολο 134 Το μεγαλύτερο ποσοστό δεν είχε αποκτήσει άδεια λογιστή, δηλαδή δεν είχε γραφτεί στο οικονομικό επιμελητήριο μέχρι τη στιγμή της έρευνας. Μάλιστα περίπου 1 στους 5 απάντησε πως

91 91 δεν τον αφορά η η απόκτηση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος. Συνεπώς το υπόλοιπο 38,1% των αποφοίτων είναι αυτό το οποίο έχει αποκτήσει άδεια ασκήσεως επαγγέλματος λογιστή. Γράφημα 57: Ποσοστά αποφοίτων που είχαν αποκτήσει την άδεια ασκήσεως επαγγέλματος

92 Μεταπτυχιακές σπουδές Πίνακας 31: Απόφοιτοι οι οποίοι πραγματοποιούσαν ή είχαν πραγματοποιήσει μεταπτυχιακές σπουδές μέχρι τη στιγμή της έρευνας Συχνότητα Ποσοστό Αθροιστική Συχν. ΟΧΙ 61 45,5 45,5 ΝΑΙ 73 54,5 Σύνολο 134 Περισσότεροι από τους μισούς αποφοίτους του τμήματος, σε ποσοστό 54,5%, είχαν πραγματοποιήσει ή πραγματοποιούσαν μεταπτυχιακές σπουδές τη στιγμή της έρευνας. Συγκρίνοντας και πάλι τα αντίστοιχα ποσοστά των δύο ερευνών διαπιστώσαμε πως τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί η τάση για πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών. Παρατηρήσαμε μία στατιστικά σημαντική αύξηση των ποσοστών ως προς την απάντηση ναι ανάμεσα στους αποφοίτους των δύο ερευνών. Ουσιαστικά τα ποσοστά αντιστράφηκαν ανάμεσα στις δύο έρευνες. Το 43,4% των αποφοίτων που συμμετείχαν στην έρευνα του 2008 είχε πραγματοποιήσει ή πραγματοποιούσε μεταπτυχιακές σπουδές. Στη δική μας έρευνα αυτό το ποσοστό ήταν 54,5%. Δηλαδή οι μισοί και πάνω απόφοιτοι της σχολής πραγματοποίησαν ή πραγματοποιούσαν μεταπτυχιακές σπουδές.

93 93 Γράφημα 58: Ποσοστά πραγματοποίησης ή μη μεταπτυχιακών σπουδών Ανάλυση της πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Γράφημα 59: Ο ρόλος των βαθμών των πτυχίων στη πραγματοποίηση ή μη μεταπτυχιακών σπουδών Ο βαθμός πτυχίου παίζει ρόλο στην απόφαση για πραγματοποίηση ή όχι μεταπτυχιακών

94 94 σπουδών. Φαίνεται ξεκάθαρα στο παραπάνω γράφημα59 ότι οι απόφοιτοι με τους χαμηλότερους βαθμούς δεν έκαναν ή δεν είχαν κάνει μεταπτυχιακό ενώ αντίθετα αυτοί με τους υψηλότερους βαθμούς σε πολύ μεγάλο ποσοστό έκαναν ή είχαν κάνει. Οι πτυχιούχοι της μεσαίας κατηγορίας βαθμών πτυχίου ισομοιράζονται. 1 2 Σύνολο 1ος λόγος 2ος λόγος 3ος λόγος Γράφημα 60: Λόγοι πραγματοποίησης μεταπτυχιακών σπουδών Καθώς η συγκεκριμένη ερώτηση ήταν ερώτηση κατάταξης εφαρμόσαμε και πάλι την εκλογική μέθοδο του Borda, [16]. Συγκεκριμένα όπως φαίνεται από το γράφημα61, πρώτος λόγος για τη πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών αναδείχτηκε το ότι εκτιμούσαν ότι θα χρειαστούν μεγαλύτερη επαγγελματική εξειδίκευση για καλύτερη επαγγελματική σταδιοδρομία, δεύτερος λόγος το ότι εκτιμούσαν πως χωρίς μεταπτυχιακό θα ήταν δύσκολο να βρουν εργασία που να αντιστοιχεί στις σπουδές τους και τελευταίος λόγος το ότι ήθελαν να προχωρήσουν επιστημονικά και τους ενδιέφερε το θέμα. Συγκρίνοντας το γράφημα61 με το γράφημα62 μπορούμε εύκολα να διαπιστώσουμε πως άλλαξαν σειρά κατάταξης οι λόγοι πραγματοποίησης μεταπτυχιακών σπουδών. 0,45 0,4 0,35 0,3 0,25 0,2 0,15 0,1 0,05 0 0,43 0,3 0,27 Εύρεση εργασίας Επαγγελματική σταδιοδρομία Περαιτέρω επιστημονική ενασχόληση Γράφημα 61: Ποσοστά απαντήσεων ως προς τους λόγους για τη πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών (Έρευνα 2010)

95 0,35 0,34 0,33 0,32 0,31 0,3 0,29 0,28 0,27 0,26 0, ,34 0,3 Εύρεση εργασίας Επαγγελματική σταδιοδρομία Περαιτέρω επιστημονική ενασχόληση Γράφημα 62: Ποσοστά απαντήσεων ως προς τους λόγους για τη πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών (Έρευνα 2008) Ανάλυση του πρώτου σε κατάταξη λόγου πραγματοποίησης μεταπτυχιακών σπουδών ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Γράφημα 63: Πρώτος σε κατάταξη λόγος πραγματοποίησης μεταπτυχιακών σπουδών ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Γράφημα 64: Δεύτερος σε κατάταξη λόγος πραγματοποίησης μεταπτυχιακών σπουδών ως προς τους βαθμούς των πτυχίων

96 96 Από τις εικόνες των δύο πρώτων σε προτίμηση λόγων για πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών, φαίνεται πως ανάλογα με τη κατηγορία των βαθμών πτυχίου επέλεξαν για διαφορετικό λόγο να πραγματοποιήσουν μεταπτυχιακές σπουδές. Τα άτομα με τους υψηλότερους βαθμούς πτυχίων τείνουν κυρίως στο ότι τους ενδιέφερε επιστημονικά το θέμα και ήθελαν να προχωρήσουν, ενώ οι δύο χαμηλότερες σε βαθμό κατηγορίες μετατοπίστηκαν κυρίως προς το ότι το μεταπτυχιακό θα τους έδινε μεγαλύτερη επαγγελματική εξειδίκευση για μια καλύτερη επαγγελματική σταδιοδρομία.

97 97 Πίνακας 32: Απόφοιτοι οι οποίοι δούλευαν κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών Συχνότητα Ποσοστό Έγκυρο ποσοστό Αθροιστική Συχν. ΟΧΙ 35 26,1 47,9 47,9 ΝΑΙ 38 28,4 52,1 Σύνολο 73 54,5 Γράφημα 65: Ποσοστά αποφοίτων που εργάζονταν κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους σπουδών Οριακά πάνω από τους μισούς που είχαν ή πραγματοποιούσαν μεταπτυχιακές σπουδές τη στιγμή της έρευνας και σε ποσοστό 52,1% απάντησαν πως δούλευαν κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό όχι. Τα ποσοστά αυτά δεν διέφεραν στατιστικά σημαντικά ανάμεσα στις δύο έρευνες.

98 98 Ανάλυση ως προς το αν δούλευαν ή όχι κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών σε σχέση με την ηλικία Γράφημα 66: Ποσοστά αποφοίτων ως προς το αν δούλευαν κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους σπουδών σε σχέση με την ηλικία Είναι σαφές πως τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας μετατοπίζονται προς το ότι δούλευαν κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους σπουδών ενώ οι νεότεροι σε ηλικία όχι. Τα άτομα της μεσαίας ηλικιακής κατηγορίας ισομοιράζονται ανάμεσα στο ναι και στο όχι. Ανάλυση ως προς το αν δούλευαν ή όχι κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 67: Ποσοστά αποφοίτων ως προς το αν δούλευαν κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους σπουδών σε σχέση με τη χρονιά αποφοίτησης Είναι ξεκάθαρο ότι όσο τα έτη αποφοίτησης πλησιάζουν στο σήμερα τόσο μετατοπίζονται αρνητικά οι απόφοιτοι οι οποίοι δούλευαν κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους σπουδών.

99 99 Πίνακας 33: Περιστασιακή ή συνεχόμενη εργασία; Συχνότητα Ποσοστό Έγκυρο ποσοστό Αθροιστική Συχν. Περιστασιακά 10 7,5 26,3 26,3 Συνεχόμενα 28 20,9 73,3 Σύνολο 38 28,4 Σύμφωνα με τον πίνακα33, από τα 38 άτομα τα οποία δήλωσαν πως δούλευαν κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους σπουδών περίπου ένας στους τέσσερις δούλευε περιστασιακά ενώ τρεις στους τέσσερις συνεχόμενα. Γράφημα 68: Ποσοστά περιστασιακής ή συνεχόμενης εργασίας κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών

100 Ανάλυση απαντήσεων για περιστασιακή ή συνεχόμενη απασχόληση κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 69: Περιστασιακή ή συνεχόμενη απασχόληση αποφοίτων κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους σπουδών σε σχέση με τη χρονιά αποφοίτησης Το % των πιο πρόσφατα απόφοιτων του τμήματος δούλευε μόνο περιστασιακά κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους σπουδών. Όσο παλιότεροι ήταν οι απόφοιτοι που απάντησαν στην έρευνα τόσο λιγότερο απασχολούνταν σε περιστασιακή εργασία. Πίνακας 34: Μερική ή πλήρης απασχόληση; Συχνότητα Ποσοστό Έγκυρο ποσοστό Αθροιστική Συχν. Μερική ,6 31,6 Πλήρης 26 19,4 68,4 Σύνολο 38 28,4 Όπως παρατηρούμε και στο γράφημα70 παραπάνω από 2 στους 3 απόφοιτους εργάζονταν με πλήρη απασχόληση. Το ποσοστά δεν διέφεραν στατιστικά σημαντικά ανάμεσα στις δύο έρευνες.

101 Γράφημα 70: Ποσοστά μερικής και πλήρης απασχόλησης κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών 101

102 102 Ανάλυση πλήρους ή μερικής απασχόλησης κατά τη διάρκεια μεταπτυχιακών σπουδών σε σχέση με την ηλικία Γράφημα 71: Πλήρης ή μερική απασχόληση κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών σε σχέση με την ηλικία Το 87,5% των μεγαλύτερων σε ηλικία αποφοίτων εργαζόταν σε πλήρη απασχόληση. Όσο κοιτάμε τους μικρότερους σε ηλικία απόφοιτοι διαπιστώνουμε ότι μετατοπίζονται προς τη μερική απασχόληση. Μάλιστα για τους μικρότερους σε ηλικία απόφοιτους οι 8 στους 10 από αυτούς εργάζονται μερικώς. Τα άτομα μικρότερης ηλικίας διαφοροποιούν τις απαντήσεις τους ξεκάθαρα αρνητικά από τις άλλες δύο ηλικιακές κατηγορίες. Ανάλυση πλήρους ή μερικής απασχόλησης κατά τη διάρκεια μεταπτυχιακών σπουδών ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 72: Πλήρης ή μερική απασχόληση κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Σύμφωνα με το γράφημα72, οι τελευταίοι χρονικά απόφοιτοι της σχολής κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών τους απασχολούνταν μόνο με μερική απασχόληση. Η μετατόπιση των απαντήσεων είναι αρνητική όσο πιο πρόσφατα αποφοίτησαν οι απόφοιτοι.

103 103 Πίνακας 35: Βαθμός αντιστοιχίας της εργασίας κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών με τις μεταπτυχιακές σπουδές Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) ΟΧΙ 18 13,4 47,4 47,4 ΝΑΙ 20 14,9 52,6 Σύνολο 38 28,4 Σχετικά με τη συνάφεια του αντικειμένου εργασίας με τις μεταπτυχιακές σπουδές βλέπουμε πως από τα 38 άτομα που δήλωσαν πως εργάζονταν κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών, τα 20 εργάζονταν σε θέση εργασίας σχετική με τις μεταπτυχιακές σπουδές, ενώ 18 σε εργασία χωρίς στενή σχέση με τις μεταπτυχιακές σπουδές. Πράγματι βλέπουμε και σε ποσοστά μία μικρή διαφορά και κοντά στο 50%. Γράφημα 73: Σχέση της εργασίας με τις μεταπτυχιακές σπουδές των αποφοίτων

104 104 Ανάλυση του βαθμού αντιστοιχίας των μεταπτυχιακών σπουδών με την εργασία ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Γράφημα 74: Ο βαθμός αντιστοιχίας των μεταπτυχιακών σπουδών με την εργασία ως προς τη κατηγοριοποίηση των βαθμών των πτυχίων Η σχέση των μεταπτυχιακών σπουδών με την εργασία των αποφοίτων φαίνεται να επηρεάζεται από το βαθμό των αποφοίτων σε προπτυχιακό επίπεδο. Οι απόφοιτοι με τους μεγαλύτερους βαθμούς πτυχίων στην πλειοψηφία τους εργάζονταν σε εργασία που δεν είχε σχέση με τις μεταπτυχιακές τους σπουδές. Ακριβώς αντίθετη εικόνα βλέπουμε για τη μικρότερη σε βαθμό κατηγόρια, οι απόφοιτοι της οποίας δούλευαν σε εργασία που είχε άμεση σχέση με τις μεταπτυχιακές τους σπουδές. Ανάλυση του βαθμού αντιστοιχίας των μεταπτυχιακών σπουδών με την εργασία ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 75: Ο βαθμός αντιστοιχίας των μεταπτυχιακών σπουδών με την εργασία ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Όσο τα έτη αποφοίτησης πλησιάζουν το σήμερα μετατοπίζεται αρνητικά η αντιστοιχία της εργασίας με το αντικείμενο των μεταπτυχιακών σπουδών. Μάλιστα οι τελευταίοι απόφοιτοι του τμήματος, τη στιγμή της έρευνας, κανένας τους δεν απάντησε πως η εργασία τους είχε κάποια

105 105 σχέση με το αντικείμενο του μεταπτυχιακού του. Άρα ο μεταπτυχιακός τίτλος γίνεται χρησιμότερος μετά από τη πάροδο ορισμένων χρόνων.

106 Η κατάσταση απασχόλησης Η εργασιακή κατάσταση των αποφοίτων τη στιγμή της έρευνας Πίνακας 36: Οι απόφοιτοι ως προς την εργασιακή τους κατάσταση Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Απασχολούμενος 84 62,7 62,7 Άνεργος 26 19,4 82,1 Μη ενεργός 24 17,9 Σύνολο 134 Όπως φαίνεται και από τον παραπάνω πίνακα36 τη στιγμή της έρευνας οι απόφοιτοι που απάντησαν πως ήταν απασχολούμενοι ήταν το 62,7% του δείγματος, το 19,4% άενργοι και το 17,9% μη οικονομικά ενεργοί. Σημαντικότερες είναι οι διαφορές των αντίστοιχων ποσοστών ανάμεσα στις δύο έρευνες. Σε σχέση με τη παλαιότερη έρευνα οι απασχολούμενοι μειώθηκαν από 85% περίπου στο 62,7% ενώ ταυτόχρονα αυξήθηκαν στατιστικά σημαντικά τόσο οι άνεργοι, όσο και οι μη οικονομικά ενεργοί. Μάλιστα το ποσοστό ανεργίας από 4,9% έφτασε στο 19,4%. Γράφημα 76: Η εργασιακή κατάσταση των αποφοίτων τη στιγμή της έρευνας

107 107 Ανάλυση της εργασιακής κατάστασης των αποφοίτων τη στιγμή της έρευνας ως προς την ηλικία Γράφημα 77: Η εργασιακή κατάσταση των αποφοίτων σε σχέση με την ηλικία Είναι λογικό οι απαντήσεις των αποφοίτων ως προς την εργασιακής τους κατάσταση να αλλάζει από την ηλικία που είχαν τη στιγμή της έρευνας. Είναι λογικό άτομα μικρότερης ηλικίας να είναι άνεργοι ή μη οικονομικά ενεργοί εντονότερα από τους υπόλοιπους Το ετήσιο ατομικό εισόδημα των αποφοίτων Πίνακας 37: Οι απόφοιτοι ανά κατηγορία ετήσιου ατομικού εισοδήματος Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Μέχρι ,8 41,8 Από έως ,6 81,3 Από έως ,7 94 Από έως Από έως ,7 97,7 Πάνω από ,2 Σύνολο 134 Είναι ξεκάθαρα φανερό πως το ετήσιο οικονομικό εισόδημα των πτυχιούχων του τμήματός μας συγκεντρώνεται στις χαμηλότερες κλίμακες. Το 81,3 των αποφοίτων έχει ετήσιο οικονομικό εισόδημα έως και ευρώ.

108 108 Γράφημα 78: Το ετήσιο ατομικό εισόδημα των αποφοίτων Ανάλυση του ετήσιου ατομικού εισοδήματος ως προς την ηλικία Γράφημα 79: Το ετήσιο ατομικό εισόδημα σε σχέση με την ηλικία των αποφοίτων Σύμφωνα με το γράφημα79, 3 στους 4 απόφοιτους της μικρότερης ηλικιακής εντάσσονται στη χαμηλότερη κατηγορία ετήσιου ατομικού εισοδήματος. Τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας μετατοπίζονται θετικά, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων της μικρότερης ηλικιακής κατηγορίας τοποθετούνται στο εισόδημα της μικρότερης εισοδηματικής κλίμακας.

109 109 Ανάλυση του ετήσιου ατομικού εισοδήματος των αποφοίτων ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 80: Το ετήσιο ατομικό εισόδημα σε σχέση με τη χρονιά αποφοίτησης Είναι σαφές από το γράφημα80 ότι όσο παλιότεροι είναι οι απόφοιτοι τόσο μετατοπίζονται προς τα πάνω τα ετήσια ατομικά εισοδήματα των αποφοίτων Πως ανταπεξέρχονται οι απόφοιτοι στις υποχρεώσεις τους Πίνακας 38: Βαθμός ανταπόκρισης των αποφοίτων απέναντι στις υποχρεώσεις τους Συχνότητα Ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Πολύ δύσκολα 13 9,7 9,7 Σχετικά δύσκολα 31 23,1 32,8 Ούτε δύσκολα/ Ούτε εύκολα 58 43,3 76,1 Σχετικά εύκολα 27 20,1 86,2 Πολύ εύκολα 5 3,7 Σύνολο 134 Όπως φαίνεται και στον πίνακα38, οι περισσότεροι απόφοιτοι απάντησαν πως αντιμετωπίζουν τις οικονομικές υποχρεώσεις ούτε εύκολα αλλά ούτε και δύσκολα. Επιπλέον,

110 110 ένας στους τρεις απάντησε πως τις αντιμετωπίζει είτε πολύ δύσκολα είτε σχετικά δύσκολα, ενώ σε μικρότερο ποσοστό,περίπου ένας στους τέσσερις απάντησαν πως τις αντιμετωπίζουν είτε σχετικά εύκολα είτε πολύ εύκολα. Γράφημα 81: Απαντήσεις αποφοίτων ως προς την ευκολία/δυσκολία ανταπόκρισης των αποφοίτων στις υποχρεώσεις τους Ανάλυση της ευκολίας/δυσκολίας ανταπόκρισης των αποφοίτων στις υποχρεώσεις τους ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 82: Απαντήσεις αποφοίτων ως προς την ευκολία/δυσκολία ανταπόκρισης των αποφοίτων στις υποχρεώσεις τους σε σχέση με τη χρονιά αποφοίτησής τους Οι απόφοιτοι οι οποίοι αποφοίτησαν χρονικά κοντύτερα στην παρούσα ύφεση της

111 111 οικονομίας μας μετατοπίζονται αρνητικά ως προς την ευκολία αντιμετώπισης των οικονομικών τους υποχρεώσεων. Αυτό προκύπτει φυσικά και στο γεγονός ότι είναι είτε άνεργοι είτε μη οικονομικά ενεργοί αλλά και στην αρνητική μετατόπιση των ετήσιων οικονομικών εισοδημάτων που είδαμε παραπάνω.

112 Απασχολούμενοι Μορφή εργασίας των απασχολούμενων αποφοίτων Συχνότητα Ποσοστό (%) Μισθωτός στον ιδιωτικό τομέα ,5 65,5 Μισθωτός στον δημόσιο τομέα 10 7,5 11,9 77,4 Συμβασιούχος έργου απασχολούμενος κυρίως σε έναν εργοδότη (ιδιωτικός τομέας) 1 0,7 1,2 78,6 Συμβασιούχος έργου απασχολούμενος κυρίως σε έναν εργοδότη (δημόσιος τομέας) 5 3,7 6 84,6 Αυτοαπασχολούμενος χωρίς προσωπικό 3 2,2 3,6 88,2 Αυτοαπασχολούμενος με προσωπικό (εργοδότης) 6 4,5 7,1 95,3 Βοηθός στην οικογενειακή επιχείρηση 4 3 4, ,7 Σύνολο Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Η πλειοψηφία των αποφοίτων που είναι απασχολούμενοι εργάζονται ως μισθωτοί στον ιδιωτικό τομέα σε ποσοστό 65,5%. Σημαντικό είναι να αναφέρουμε πως οι μορφές εργασίας δεν διαφέρουν στατιστικά σημαντικά ανάμεσα στις δύο έρευνες. Συνεπώς η μορφή εργασίας των αποφοίτων του τμήματος μας σήμερα δεν διαφέρει από τις μορφές εργασίας άλλων τμημάτων 10 χρόνια πριν.

113 113 Γράφημα 83: Μορφές εργασίας Ανάλυση των μορφών εργασίας ως προς την ηλικία Γράφημα 84: Οι μορφές εργασίας των αποφοίτων ως προς την ηλικία Η μορφή εργασίας των αποφοίτων του τμήματος φαίνεται να αλλάζει ανάλογα με την ηλικία τους. Οι μικρότεροι σε ηλικία απόφοιτοι φαίνεται να μετατοπίζονται από θέσεις μισθωτών στον ιδιωτικό και κυρίως στον δημόσιο τομέα σε άλλες μορφές εργασίας.

114 114 Ανάλυση των μορφών εργασίας ως προς το φύλο Γράφημα 85: Μορφές εργασίας σε κατηγορίες ως προς το φύλο Για τη διμεταβλητή ανάλυση ως προς το φύλο χρησιμοποιήσαμε το σχήμα των μορφών εργασίας σε κατηγορίες καθώς φαίνεται πιο ξεκάθαρα η διαφοροποίηση των δύο φύλων. Οι άντρες βλέπουμε να τοποθετούνται περισσότερο από τις γυναίκες και σε άλλες μορφές εργασίας πέραν των μισθωτών. Ανάλυση των μορφών εργασίας ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Γράφημα 86: Μορφές εργασίας σε σχέση με τις κατηγορίες των βαθμών των πτυχίων Τα άτομα που ανήκουν στη μεσαία βαθμολογική κατηγορία φαίνεται να διαφοροποιούνται από τις άλλες δύο κατηγορίες βαθμολογίας των πτυχίων. Μετατοπίζονται και σε άλλες μορφές εργασίας εντονότερα από τις άλλες δύο κατηγορίες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι οι καλύτεροι σε βαθμολογία απασχολούμενοι απόφοιτοι και οι χειρότεροι ταυτίζονται ως προς τη μορφή εργασίας που είχαν τη στιγμή της έρευνας.

115 115 Ανάλυση των μορφών εργασίας ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 87: Οι κατηγορίες των μορφών εργασίας ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Οι απασχολούμενοι απόφοιτοι των τελευταίων ετών φαίνεται να μετατοπίζονται και σε άλλες μορφές εργασίας πέραν αυτών των μισθωτών. Ειδικότερα, βλέπουμε μία έντονη μετατόπιση προς τους αυτοαπασχολούμενους Δημόσιος και ιδιωτικός τομέας Πίνακας 39: Ποσοστά απασχόλησης στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Ιδιωτικός τομέας 69 51,5 82,1 82,1 Δημόσιος τομέας 15 11,2 17,9 Σύνολο 84 62,7 Η πλειοψηφία των απασχολούμενων αποφοίτων εργάζεται στον ιδιωτικό τομέα σε ποσοστό 82,1%. Η αναλογία αυτή ανάμεσα στους δύο τομείς συγκρίνοντας τις δύο έρευνες μεταξύ τους δεν έχει αλλάξει. Το ποσοστό των απασχολούμενων αποφοίτων και συμμετείχαν στην έρευνα του 2008 δούλευαν στον ιδιωτικό τομέα σε ποσοστό 84% και το υπόλοιπο 16% δούλευε στον δημόσιο.

116 116 Γράφημα 88: Τα ποσοστά εργαζομένων αποφοίτων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα Ικανοποίηση των απασχολούμενων αποφοίτων από τη σημερινή τους απασχόληση Πίνακας 40: Οι απαντήσεις των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς το βαθμό ικανοποίησής τους από την απασχόληση που είχαν τη στιγμή της έρευνας Συχνότητα Ποσοστό (%) 21 15, Ευχαριστημένος 38 28,4 45,2 70,2 Ούτε / Ούτε 17 12,7 20,2 90,4 Δυσαρεστημένος 5 3,7 6 96,4 3 2,2 3, ,7 Πολύ ευχαριστημένος Πολύ δυσαρεστημένος Σύνολο Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Σύμφωνα με τον πίνακα40 και το γράφημα89 που ακολουθεί, μόλις το 9,6% δηλώνει είτε δυσαρεστημένο είτε πολύ δυσαρεστημένο από την απασχόληση που είχε τη στιγμή της έρευνας. Μάλιστα 7 στους 10 απαντούν θετικά στην ερώτηση και μόλις 2 στους 10 απαντούν ουδέτερα.

117 117 Γράφημα 89: Ο βαθμός ικανοποίησης των απασχολούμενων αποφοίτων από την απασχόλησή τους τη στιγμή της έρευνας Ανάλυση του βαθμού ικανοποίησης των απασχολούμενων αποφοίτων από την εργασία ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 90: Οι απαντήσεις των απασχολούμενων αποφοίτων σχετικά με το βαθμό ικανοποίησης τους για την εργασία τη στιγμή της έρευνας σε σχέση με τη χρονιά αποφοίτησης Όσο νωρίτερα αποφοίτησαν οι απασχολούμενοι απόφοιτοι τόσο φαίνεται να μετατοπίζονται αρνητικά ως προς την ευχαρίστησή τους για την εργασία που είχαν τη στιγμή της έρευνας.

118 Γεωγραφική μετακίνηση για την εύρεση εργασίας Πίνακας 41: Τόπος εργασίας απασχολούμενων αποφοίτων σε σχέση με τον τόπο διαμονής των γονέων τους Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) ΟΧΙ 33 24,6 39,3 39,3 ΝΑΙ 51 38,1 60,7 Σύνολο 84 62,7 Το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολούμενων αποφοίτων του τμήματος εργάζεται στον ίδιο τόπο όπου διαμένουν οι γονείς τους. Ωστόσο, συγκρίνοντας τις δύο έρευνες παρατηρήσαμε ότι υπάρχει μία στατιστικά σημαντική αύξηση του ποσοστού των απασχολούμενων αποφοίτων οι οποίοι εργάζονται σε διαφορετικό τόπο από αυτόν που διαμένουν οι γονείς τους. Συγκεκριμένα, ένα στους τέσσερις απόφοιτους που συμμετείχαν στη παλιά έρευνα εργαζόταν σε διαφορετικό τόπο από τον τόπο διαμονής των γονέων τους, ενώ οι απόφοιτοι του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Πατρών σε ποσοστό 39,3%.

119 119 Γράφημα 91: Ποσοστό απασχολούμενων αποφοίτων που εργαζόταν σε τόπο διαφορετικό από το τόπο διαμονής των γονιών τους τη στιγμή της έρευνας Πίνακας 42: Τόπος εργασίας απασχολούμενων αποφοίτων σε σχέση με τον τόπο σπουδών Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) ΟΧΙ ΝΑΙ 21 15,7 25 Σύνολο 84 62,7 Μόλις ένας στους τέσσερις, τη στιγμή της έρευνας, είχε εργασία στη Πάτρα. Το υπόλοιπο 75% των απασχολούμενων αποφοίτων δήλωσαν πως η εργασίας τους βρισκόταν σε διαφορετικό τόπο από τον τόπο των σπουδών τους. Το αντίστοιχο ποσοστό στην έρευνα του 2008, [5] ήταν 58,2%. Και στη προκειμένη περίπτωση, συγκρίνοντας τις δύο έρευνες, παρατηρήθηκε μία

120 120 στατιστικά σημαντική αύξηση στο ποσοστό των απασχολούμενων οι οποίοι εργάζονταν σε διαφορετικό τόπο από τον τόπο των σπουδών τους. Από τον πίνακα41 και πίνακα42 συμπεραίνουμε πως η γεωγραφική κινητικότητα της εργασίας έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια με σημαντικότερο αίτιο την αύξηση της ανεργίας. Γράφημα 92: Ποσοστό απασχολούμενων αποφοίτων που εργάζονταν σε διαφορετικό τόπο από αυτόν των σπουδών κατά τη διάρκεια της έρευνας

121 121 Ανάλυση της γεωγραφικής μετακίνησης από τον τόπο σπουδών ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 93: Η γεωγραφική μετακίνηση των αποφοίτων από τον τόπο σπουδών για την εύρεση εργασίας σε σχέση με τη χρονιά αποφοίτησης Το μεγαλύτερο ποσοστό των δύο πρώτων ως προς τις χρονιές αποφοίτησης κατηγοριών δεν εργαζόταν σε εργασία μακριά από τον τόπο των σπουδών τους. Αντίθετα όσο πιο πρόσφατοι ήταν οι απόφοιτοι τόσο μεγαλύτερο ήταν το ποσοστό αυτών που αναγκάστηκαν να βρουν δουλειά διαφορετικό από αυτόν των σπουδών τους.

122 Το διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ της σημερινής και της προηγούμενης απασχόλησης ή μεταξύ της σημερινής απασχόλησης και της αποφοίτησης, εάν η σημερινή απασχόληση ήταν η πρώτη απασχόληση. Πίνακας 43: Χρονικό διάστημα ανάμεσα στη προηγούμενη εργασία από αυτή κατά τη στιγμή της έρευνας ή της αποφοίτησης Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Μέχρι 1 μήνα 21 15, Από 1 έως 6 μήνες 21 17,2 27,4 52,4 Από 6 έως 12 μήνες 15 11,2 17,9 70,2 Από 1 έως 2 χρόνια 10 7,5 11,9 82,1 Πάνω από 2 χρόνια 4 3 4,8 86,9 Ξεκίνησε κατά τη διάρκεια των προπτυχιακών σπουδών 11 8,2 13,1 Σύνολο 84 62,7 Όσον αφορά το διάστημα που μεσολάβησε μεταξύ της σημερινής απασχόλησης με τη προηγούμενη ή μεταξύ της σημερινής και της αποφοίτησης βλέπουμε ότι λίγο πάνω από το 50% των απασχολούμενων αποφοίτων περίμεναν λιγότερο από 6 μήνες ενώ περίπου το 30% των αποφοίτων περίμεναν πάνω από ένα χρόνο ώστε να βρουν τη δουλειά που είχαν τη στιγμή της έρευνας.

123 123 Γράφημα 94: Διάρκεια μεταξύ της προηγούμενης και της σημερινής εργασίας ή της σημερινής από την αποφοίτηση Αριθμός εργασιών που άλλαξαν οι απασχολούμενοι πριν τη σημερινή εργασία Πίνακας 44: Αριθμός εργασιών που άλλαξαν οι απασχολούμενοι πριν τη σημερινή εργασία Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) ,9 33,3 33, ,9 28,6 61, , ,7 6 86, ,5 96, ,7 1,2 97, ,5 2,4 Σύνολο 84 62,7 Ένας στους τρεις απασχολούμενους αποφοίτους δεν είχε εργασθεί σε κάποια άλλη εργασία πριν από τη σημερινή μέχρι τη στιγμή της έρευνας. Κατά μέσο όρο οι απασχολούμενοι απόφοιτοι είχαν αλλάξει 1,45 εργασίες πριν από τη σημερινή με εύρος απαντήσεων 7 εργασίες. Στην έρευνα του 2008 ο μέσος όρος εργασιών που άλλαξαν οι τότε απασχολούμενοι απόφοιτοι ήταν 2,1, με εύρος απαντήσεων 10 εργασίες.

124 124 Πίνακας 45: Δείκτες των δύο ερευνών ως προς των αριθμό εργασιών που άλλαξαν οι απασχολούμενοι πριν την εργασία που είχαν τη στιγμή της έρευνας Μέση τιμή Διάμεσος Ελάχιστο Μέγιστο Έρευνα , Έρευνα , Γράφημα 95: Ιστόγραμμα αριθμών εργασίας που άλλαξαν οι απασχολούμενοι απόφοιτοι πριν την εργασία που δήλωσαν ότι είχαν τη στιγμή της έρευνας

125 125 Ανάλυση αριθμού εργασιών πριν τη σημερινή εργασία ως προς το φύλο Εικόνα 1: Ανάλυση αριθμού εργασιών πριν τη σημερινή εργασία ως προς το φύλο Παρατηρούμε μία μετατόπιση των ανδρών προς τα πάνω. Φαίνεται πως οι άντρες είχαν αλλάξει περισσότερες δουλειές από τις γυναίκες. Πίνακας 46: Περιστασιακή απασχόληση απασχολούμενων πριν τη σημερινή τους εργασίας και μετά την αποφοίτησή τους Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) ΟΧΙ 44 32,8 52,4 52,4 ΝΑΙ 40 29,9 47,6 Σύνολο 84 62,7 Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό της τάξης 47,6% είχαν περιστασιακή απασχόληση πρίν την εργασία που είχαν τη στιγμή της έρευνας και μετά της αποφοίτησή τους. Συγκρίνοντας μάλιστα με τη παλαιότερη έρευνα διαπιστώσαμε μία στατιστικά σημαντική αύξηση των ατόμων που είχαν περιστασιακή απασχόληση πριν την εργασία που δήλωσαν και μετά την αποφοίτησή τους.

126 126 Εικόνα 2: Ποσοστά απασχολούμενων αποφοίτων που δούλευαν περιστασιακά πριν την εργασία που δήλωσαν ότι είχαν και μετά την αποφοίτησή τους

127 Αντιμετώπιση προβλημάτων στην εύρεση εργασίας εξαιτίας του φύλου τους για τους απασχολούμενους αποφοίτους Πίνακας 47: Ποσοστό αποφοίτων που απάντησαν πως αντιμετώπισαν πρόβλημα κατά την εύρεση εργασίας εξαιτίας του φύλου τους Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) ΟΧΙ 80 59,7 95,2 95,2 ΝΑΙ 4 3 4,8 Σύνολο 84 62,7 Η συντριπτική πλειοψηφία των απασχολούμενων αποφοίτων δεν θεωρεί πως αντιμετώπισε δυσκολίες στην εύρεση εργασίας εξαιτίας του φύλου τους.

128 128 Γράφημα 96: Ποσοστό αποφοίτων που απάντησαν πως αντιμετώπισαν πρόβλημα κατά την έυρεση εργασίας εξαιτίας του φύλου τους

129 Συμμετοχή αποφοίτων σε πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης ή κάποια επιδοτούμενη θέση Πίνακας 48: Απόφοιτοι οι οποίοι συμμετείχαν σε πρόγραμμα επεγγελματικής κατάρτισης ή κάποια επιδοτούμενη θέση Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) ΟΧΙ 65 48,5 77,4 77,4 ΝΑΙ 19 14,2 22,6 Σύνολο 84 62,7 Λιγότεροι από το ένα τέταρτο των απασχολούμενων αποφοίτων είχαν συμμετάσχει σε πρόγραμμα κατάρτισης ή σε επιδοτούμενη θέση εργασίας μέχρι τη στιγμή της έρευνας. Γράφημα 97: Ποσοστό των αποφοίτων οι οποίοι συμμετείχαν σε πρόγραμμα επεγγελματικής κατάρτισης ή κάποια επιδοτούμενη θέση

130 130 Ανάλυση των απαντήσεων ως προς το αν συμμετείχαν σε κάποιο πρόγραμμα κατάρτισης ή επιδοτούμενη θέση σε σχέση με την ηλικία Γράφημα 98: Ανάλυση των απαντήσεων ως προς το αν συμμετείχαν σε κάποιο πρόγραμμα κατάρτισης ή επιδοτούμενη θέση σε σχέση με την ηλικία Παρατηρούμε μία θετική μετατόπιση των απαντήσεων των μεγαλύτερων σε ηλικία αποφοίτων. Το % των αποφοίτων της μικρότερης ηλικιακής ομάδας δεν έχουν συμμετάσχει σε πρόγραμμα κατάρτισης ή σε κάποια επιδοτούμενη θέση. Ανάλυση των απαντήσεων ως προς το αν συμμετείχαν σε κάποιο πρόγραμμα κατάρτισης ή επιδοτούμενη θέση σε σχέση ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 99: Ανάλυση των απαντήσεων ως προς το αν συμμετείχαν σε κάποιο πρόγραμμα κατάρτισης ή επιδοτούμενη θέση σε σχέση ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Η προηγούμενη ανάλυση της ερώτησης ως προς την ηλικία επιβεβαιώνεται και από την ανάλυση ως προς τα έτη αποφοίτησης κάτι που είναι λογικό.

131 131 Ανάλυση των απαντήσεων ως προς το αν συμμετείχαν σε κάποιο πρόγραμμα κατάρτισης ή επιδοτούμενη θέση σε σχέση σε σχέση με το φύλο των αποφοίτων Παρατηρούμε μία ξεκάθαρη θετική μετατόπιση των γυναικών απασχολούμενων αποφοίτων προς τη συμμετοχή σε κάποιο πρόγραμμα κατάρτισης ή σε κάποια επιδοτούμενη θέση. Συχνότητα Έγκυρο ποσοστό (%) Πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης 12 63,2 Επιδοτούμενη θέση από ΟΑΕΔ 5 26,3 STAGE 9 47,4 Στον παραπάνω πίνακα φαίνονται οι απαντήσεις των απασχολούμενων αποφοίτων οι οποίοι απάντησαν πως είχαν συμμετάσχει είτε σε πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης είτε σε κάποια επιδοτούμενη θέση. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών απασχολήθηκε σε πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης, έπειτα σε πρόγραμμα απόκτησης εργασιακής εμπειρίας (STAGE) και τέλος με το μικρότερο ποσοστό συμμετοχής σε επιδοτούμενη θέση από τον ΟΑΕΔ.

132 132 0,7 0,6 0,5 0,4 0,63 0,3 0,2 0,47 0,26 0,1 0 Επιδοτούμενη θέση από ΟΑΕΔ Πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης STAGE Ανάλυση των απαντήσεων των ατόμων που συμμετείχαν σε κάποια από τον ΟΑΕΔ επιδοτούμενη θέση ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Γράφημα : Ανάλυση των απαντήσεων των ατόμων που συμμετείχαν σε κάποια από τον ΟΑΕΔ επιδοτούμενη θέση ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Κυρίως τα άτομα που ανήκουν στην ομάδα με τους χαμηλότερους βαθμούς πτυχίου συμμετείχαν σε κάποια επιδοτούμενη από τον ΟΑΕΔ θέση. Σε μικρότερο βαθμό συμμετείχαν τα άτομα της μεγαλύτερης βαθμολογικά κατηγορίας, ενώ αυτά της μεσαίας δεν είχαν συμμετάσχει καθόλου μέχρι τη στιγμή της έρευνας.

133 Από που βρήκαν την εργασία οι απασχολούμενοι πτυχιούχοι: Πίνακας 49: Τρόπος εύρεσης της εργασίας των αποφοίτων που δήλωσαν ότι απασχολούνταν τη στιγμή της έρευνας Συχνότητα Έγκυρο ποσοστό (84 απόφοιτοι) (%) Οικογενειακές γνωριμίες / φίλοι 24 28,6 Προηγούμενοι εργοδότες ή συνάδελφοι 3 3,6 Συστάσεις καθηγητών 5 6 Διαγωνισμός 9 10,7 Αγγελίες από τον τύπο / διαδίκτυο 30 35,7 Άλλο 10 11,9 Βλέπουμε τα ποσοστά για το πως βρήκαν τη δουλειά τους οι 84 απασχολούμενοι απόφοιτοι που συμμετείχαν στην έρευνα. Με το μεγαλύτερο ποσοστό 35,7% απάντησαν πως βρήκαν την εργασία μέσω αγγελιών από τον τύπο ή το διαδίκτυο. Έπειτα αξιοσημείωτο είναι το ποσοστό των απασχολούμενων που βρήκαν την εργασία μέσω οικογενειακών γνωριμιών ή φίλων. Οι προηγούμενοι εργοδότες και οι συστάσεις καθηγητών ήταν αυτοί που βοήθησαν ώστε να βρουν οι απόφοιτοι εργασία έχοντας τα χαμηλότερα ποσοστά δια δίκ τυ ο θη γη τώ ν πό το ντ ύπ ο/ κα Αγ γε λ ίε ςα Συ στ άσ εις Οι κο γε νει ακ ές γν ωρ ιμί ες / Φί λο ι 0 Γράφημα 101: Τρόποι εύρεσης της εργασίας

134 Βοήθεια της πρακτικής άσκησης στην εύρεση της σημερινής εργασίας για τους απασχολούμενους πτυχιούχους Πίνακας 50: Αριθμός αποφοίτων που τους βοήθησε η συμμετοχή τους σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης να βρουν την εργασία που είχαν τη στιγμή της έρευνας Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) ΟΧΙ 31 23,1 77,5 ΝΑΙ 9 6,7 22,5 Σύνολο 40 29,9 Παρατηρώντας τον πίνακα50 και το γράφημα102 παρατηρούμε ότι μόλις το 22,5% των αποφοίτων απασχολούμενων που συμμετείχαν σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης θεώρησε πως αυτό τους βοήθησε στην εύρεση της σημερινής τους εργασίας. Γράφημα 102: Ποσοστό αποφοίτων που τους βοήθησε η συμμετοχή τους σε πρόγραμμα πρακτικής άσκησης να βρουν την εργασία που είχαν τη στιγμή της έρευνας

135 Είδος σύμβασης μισθωτών εργαζομένων αποφοίτων τη στιγμή της έρευνας Πίνακας 51: Μισθωτοί απόφοιτοι ανά είδος σύμβασης Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Σταθερή απασχόληση (σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου) ,5 77,5 Δημόσιος υπάλληλος 6 4,5 8,5 85,9 Προσωρινή απασχόληση (σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου) 6 4,5 8,5 94,4 Προσωρινή απασχόληση (σύμβαση έργου) 4 3 5,6 Σύνολο Η συντριπτική πλειοψηφία των μισθωτών απασχολούμενων αποφοίτων εργάζεται σε σταθερή απασχόληση με σύμβαση εργασίας αορίστου χρόνου σε ποσοστό 77,5%. Δεν υπάρχουν στατιστικά σημαντικές διαφορές στα αντίστοιχα ποσοστά συγκρίνοντας το είδος των συμβάσεων των μισθωτών τότε και τώρα. Γράφημα 103: Ποσοστά μισθωτών αποφοίτων ανά είδος σύμβασης

136 136 Πίνακας 52: Μισθωτοί απόφοιτοι σε σταθερή ή επισφαλής εργασία Συχνότητα Ποσοστό (%) Σταθερή απασχόληση 61 45,5 85,9 85,9 Επισφαλής απασχόληση 10 7,5 14, Σύνολο Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Όπως παρατηρούμε και από το σχήμα που ακολουθεί το μεγαλύτερο ποσοστό των μισθωτών που απάντησαν στην έρευνα απασχολούνταν σε σταθερή απασχόληση. Παρόλα αυτά ο έλεγχος των αντίστοιχων ποσοστών της έρευνας του 2001 μας έδειξε ότι στη δική μας έρευνα μειώθηκε στατιστικά σημαντικά το ποσοστό των σταθερά απασχολούμενων και αντίστοιχα αυξήθηκε το ποσοστό των επισφαλών. Έτσι ενώ το ποσοστό σταθερών απασχολούμενων φαίνεται μεγάλο, ταυτόχρονα η σημαντική πτώση του σε σχέση με τη παλιότερη έρευνα αποτελεί δυσμενές γεγονός. Γράφημα 104: Ποσοστά μισθωτών σε σταθερή και επισφαλή εργσία Πίνακας 53: Είδος της εργασίας των απασχολούμενων αποφοίτων Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Πλήρης 66 49, Μερική 9 6,7 12 Σύνολο Το 88% των απασχολούμενων αποφοίτων τη στιγμή της έρευνας απασχολούνταν σε πλήρη

137 137 εργασία ενώ μόλις το 12% σε μερική. Ανάλυση του είδους εργασίας των αποφοίτων τη στιγμή της έρευνας ως προς την ηλικία Γράφημα 105: Πλήρης ή μερική απασχόληση των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς την ηλικία

138 138 Ανάλυση του είδους εργασίας των αποφοίτων τη στιγμή της έρευνας ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 106: Πλήρης ή μερική απασχόληση των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Πίνακας 54: Κατανομή μισθωτών στον ιδιωτικό τομέα ανάλογα με τα άτομα που απασχολεί η επιχείρηση που εργάζονταν Συχνότητ α Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Μέχρι 4 άτομα 4 3 5,6 5,6 Από 5 έως 9 άτομα 5 3,7 7 12,6 Από 10 έως ,2 9,9 23,5 Από 20 έως ,5 14,1 37,6 Πάνω από ,1 60,6 98,2 Δεν με αφορά 2 1,5 2,8 Σύνολο Παρατηρώντας τη στήλη του έγκυρου ποσοστού του πίνακα54 βλέπουμε πως η πλειοψηφία των μισθωτών αποφοίτων εργάζονταν τη στιγμή της έρευνας σε εταιρία που απασχολεί πάνω από 50 εργαζομένους. Και πάλι τα αντίστοιχα ποσοστά στην παλαιότερη έρευνα δεν διαφέρουν στατιστικά σημαντικά.

139 139 Γράφημα 107: Εργαζόμενοι μισθωτοί ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων που απασχολούσε η επιχείρηση στην οποία εργάζονταν Ανασφάλεια μισθωτών για την εργασίας του στο άμεσο μέλλον Πίνακας 55: Απασχολούμενοι απόφοιτοι που φοβούνται ότι θα χάσουν την εργασία τους στο άμεσο μέλλον Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) ΟΧΙ 46 34,3 64,8 ΝΑΙ 25 18,7 35,2 Σύνολο Ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό, της τάξης του 35,2%, νιώθουν ανασφάλεια για την εργασία τους στο άμεσο μέλλον όπως φαίνεται στο γράφημα.

140 140 Γράφημα 108: Ποσοστό απασχολούμενων αποφοίτων που νιώθουν ότι θα χάσουν σύντομα την εργασία τους Θετικές προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης των μισθωτών για την εργασία που είχαν τη στιγμή της έρευνας Πίνακας 56: Θετικές προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης για την εργασία των απασχολούμενων αποφοίτων Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) ΟΧΙ 25 18,7 33,3 ΝΑΙ 50 37,3 66,6 Σύνολο Ένας στους τρεις μισθωτούς πιστεύουν πως δεν υπάρχουν θετικές προοπτικές εξέλιξης για την εργασία που απασχολούνταν τη στιγμή της έρευνας. Οι προσδοκίες έχουν μειωθεί

141 141 συγκρίνοντας τα αντίστοιχα ποσοστά της ίδιας ερώτησης στην έρευνα που πραγματοποιήθηκε μία δεκαετία πριν τη δική μας. Τότε λιγότερο από ένας στους πέντε πίστευαν πως η εργασίας τους δεν είχε προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης. Γράφημα 109: Απαντήσεις των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς τις θετικές προοπτικές επαγγελματικής εξέλιξης Πίνακας 57: Απασχολούμενοι απόφοιτοι που θεωρούσαν ότι ο εργοδότης του έδειχνε συγκεκριμένη προτίμηση ως προς το φύλο Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) ΟΧΙ 58 43,3 81,7 ΝΑΙ 13 9,7 18,3 Σύνολο Μόλις το 18,3% των μισθωτών θεωρεί πως ο εργοδότης προτιμούσε να απασχολεί

142 142 εργαζόμενους ενός συγκεκριμένου φύλου για την θέση εργασίας που κατείχαν τη στιγμή της έρευνας. Αν και το αντίστοιχο ποσοστό αυξήθηκε σε σχέση με τα αποτελέσματα της παλιότερης έρευνας δεν κρίθηκε στατιστικά σημαντική αυτή η αύξηση. Γράφημα 110: Ποσοστά απασχολούμενων αποφοίτων που θεωρούσαν ότι ο εργοδότης έδειχνε συγκεκριμένη προτίμηση ως προς το φύλο

143 143 Γράφημα 111: Ποσοστά του φύλου στο οποίο απάντησαν οι απασχολούμενοι ότι προτιμούσε ο εργοδότης τους Από τα 13 άτομα που απάντησαν πως ο εργοδότης προτιμούσε κάποιο συγκεκριμένο φύλο στην θέση εργασίας τους οι 8 υποστήριξαν πως το ευνοούμενο φύλο ήταν οι άντρες και οι άλλοι 5 οι γυναίκες.

144 Καθαρές μηνιαίες αποδοχές των μισθωτών Πίνακας 58: Μισθωτοί απόφοιτοι ανά κατηγορία μηνιαίων αποδοχών Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν (%) Έως 500 ευρώ 4 3 5,6 5,6 Από 501 έως ,6 11,2 Από 701 έως ,7 18,3 29,5 Από 901 έως ,4 19,7 49,2 Από 1101 έως ,7 29,6 78,9 Από 1301 και πάνω 15 11,2 21,1 Σύνολο Όπως βλέπουμε στον πίνακα και στο σχήμα που ακολουθεί οι περισσότεροι απόφοιτοι μισθωτοί του τμήματος συγκεντρώνονται κυρίως στους μισθούς από 901 ευρώ και πάνω. Αφού κατηγοριοποιήσαμε τις παραπάνω κατηγορίες μισθών σε τρεις επιμέρους, έπειτα συγκρίναμε και πάλι τα αντίστοιχα ποσοστά των δύο ερευνών. Παρατηρήσαμε μία οριακή αλλά στατιστικά σημαντική μετατόπιση των μισθωτών από τη κατηγορία 901 έως 1 ευρώ στην κατηγορία με μισθούς άνω των 1101 ευρώ. Γράφημα 112: Ποσοστά μισθωτών αποφοίτων ως προς τις καθαές μηνιαίες αποδοχές τους

145 145 Ανάλυση των καθαρών μηνιαίων αποδοχών ως προς την ηλικία Γράφημα 113: Καθαρές μηνιαίες αποδοχές μισθωτών ως προς την ηλικία τους Είναι ξεκάθαρη η μετατόπιση των μισθωτών σε ανώτερες εισοδηματικές κλίμακες όσο αυξάνει η ηλικία τους.

146 146 Ανάλυση των καθαρών μηνιαίων αποδοχών ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 114: Καθαρές μηνιαίες αποδοχές μισθωτών ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Αντιστοιχία εργασίας των απασχολούμενων αποφοίτων με τις σπουδές τους Πίνακας 59: Βαθμός αντιστοιχίας των σπουδών με το αντικέιμενο εργασίας των εργαζομένων αποφοίτων Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν. (%) Πολύ 14 10,4 18,7 18,7 Αρκετά 33 24, ,7 Λίγο 23 17,2 30,7 93,3 Καθόλου 5 3,7 6,7 Σύνολο Όπως φαίνεται και στο γράφημα115, το 93.3% των εργαζόμενων μισθωτών θεωρεί ότι υπάρχει έστω και ένας μικρός βαθμός αντιστοιχίας των σπουδών τους με την εργασίας τους.

147 147 Γράφημα 115: Απαντήσεις ως προς τον βαθμό αντισοτιχίας των σπουδών με το αντικέιμενο εργασίας

148 148 Ανάλυση του βαθμού αντιστοιχίας των σπουδών με το αντικείμενο της εργασίας ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 116: Ανάλυση του βαθμού αντιστοιχίας των σπουδών με το αντικείμενο της εργασίας ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Καθώς κοιτάμε τους απασχολούμενους απόφοιτους από τους παλαιότερους ως προς τους πιο πρόσφατους παρατηρούμε μία αρνητική μετατόπιση ως προς τον βαθμό αντιστοιχίας των σπουδών τους με την εργασία τους Ταξινόμηση 8 τομέων εκπαίδευσης από τους απασχολούμενους αποφοίτους ως προς τη σημαντικότητά τους για την εργασία που έκαναν τη στιγμή της έρευνας Σύνολο Management Οικονομικά Marketing Λογιστική Χρημ. ΔιοίκησηΔίκαιο Ποσοτικά Η/Υ Πίνακας 60: Βαθμολογία κατάταξης των 8 τομέως ως προς τη σημαντικότητα τους στην εργασία των απασχολούμενων αποφοίτων Οι απόφοιτοι που ήταν απασχολούμενοι τη στιγμή της έρευνας ταξινόμησαν τους 8 τομείς εκπαίδευσης ως προς τη σημαντικότητα τους για την εργασίας τους. Πρώτος τομέας σε κατάταξη ήταν αυτός των οικονομικών, δεύτερος του management, τρίτος της λογιστικής, ακολουθούν με τους ίδιους βαθμούς ταξινόμησης η χρηματοοικονομική διοίκηση και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, ακολουθεί ο εκπαιδευτικός τομέας του marketing και στο τέλος βρίσκονται οι ποσοτικές μέθοδοι

149 149 και τελευταίος το δίκαιο. Η ταξινόμηση, όπως αναφέραμε και στις δύο προηγούμενες έγινε με τη μέθοδο Borda, [16] και τα αποτελέσματα των ψήφων φαίνονται στον παραπάνω πίνακα. Στο γράφημα117 που ακολουθεί φαίνεται η τελική σειρά κατάταξης Management Χρηματοοικονομική Διοίκηση Οικονομικα Λογιστική Η/Υ Marketing Δίκαιο Ποσοτικές Μέθοδοι Γράφημα 117: Κατάταξη τομέων από τους απασχολούμενους αποφοίτους ως προς τη σημαντικότητά τους στην εργασία Βαθμός εργασιακού ανταγωνισμού με τους αποφοίτους των ΤΕΙ Πίνακας 61: Απαντήσεις απασχολούμενων αποφοίτων ως προς τη δυνατότητα να καλυπτόταν η θέση εργασίας τους από απόφοιτους των ΤΕΙ Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν. (%) Ναι 26 19,4 36,6 36,6 Μάλλον ναι 22 16, ,6 Όχι ιδιαίτερα ,9 84,5 Όχι 11 8,2 15,5 Σύνολο Στον παραπάνω πίνακα φαίνονται οι απαντήσεις των 71 μισθωτών που συμμετείχαν στην έρευνας στην ερώτηση σχετικά με τον ανταγωνισμό για τη θέση εργασίας τους με τους απόφοιτους των ΤΕΙ. Παραπάνω από 2 στους τρίτους μισθωτούς θεωρούν ότι ο εργοδότης θα μπορούσε να προσλάβει έναν απόφοιτο ΤΕΙ για το αντικείμενο της εργασίας που είχαν τη στιγμή της έρευνας. Επιπρόσθετα να πούμε πως για την ίδια ερώτηση τα ποσοστά αυξήθηκαν στατιστικά σημαντικά για την απάντηση μάλλον ναι ενώ μειώθηκαν εξίσου το ποσοστό της απάντησης όχι συγκρίνοντας

150 150 τις δύο έρευνες. Στην έρευνα του 2008 [5], λιγότεροι από τους μισούς είχαν απαντήσει ναι ή μάλλον ναι. Συνεπώς οι απόφοιτοι του τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων νιώθουν σήμερα πιο έντονα τον εργασιακό ανταγωνισμό από τους αποφοίτους των ΤΕΙ. Γράφημα 118: Απαντήσεις απασχολούμενων αποφοίτων ως προς τη δυνατότητα να καλυπτόταν η θέση εργασίας τους από απόφοιτους των ΤΕΙ

151 Ο βαθμός ικανοποίησης / δυσαρέσκειας απασχολούμενων από τη θέση εργασίας τους συνολικά Πίνακας 62: Κατηγοριοποιημένες απαντήσεις απασχολούμενων αποφοίτων ως προς την ικανοποίησή τους από τη θέση εργασίας συνολικά Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν. (%) Ικανοποιημένοι 45 33,6 53,6 53,6 Ουδέτεροι 35 26,1 41,7 95,2 Δυσαρεστημένοι 4 3 4,8 Σύνολο 84 62,7 Μόλις το 4,8% των απασχολούμενων αποφοίτων δήλωσαν δυσαρεστημένοι από τη θέση εργασίας τους συνολικά τη στιγμή της έρευνας. Περισσότεροι από τους μισούς δήλωσαν πως είναι ευχαριστημένοι, ενώ ένα μεγάλο ποσοστό, της τάξης του 41,7%, απάντησαν ουδέτερα στη συγκεκριμένη ερώτηση. Γράφημα 119: Ποσοστά κατηγοριών ικανοποίησης των απασχολούμενων από τη θέση εργασίας συνολικά

152 152 Ανάλυση βαθμού ικανοποίησης των απασχολούμενων απόφοιτων για τη θέση εργασίας συνολικά ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Γράφημα 120: Βαθμός ικανοποίησης των αποφοίτων από τη θέση εργασίας συνολικά ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Παρατηρούμε μία αρνητική μετατόπιση των απασχολούμενων πτυχιούχων που ανήκουν στην ομάδα με τους μεγαλύτερους βαθμούς πτυχίων ως προς τη θέση εργασίας συνολικά. Ενώ αντίθετα τα άτομα της μεσαίας κατηγορίας μετατοπίζονται ξεκάθαρα θετικά.

153 Ο βαθμός ικανοποίησης / δυσαρέσκειας απασχολούμενων από το περιεχόμενο εργασίας Πίνακας 63: Κατηγοριοποιημένες απαντήσεις απασχολούμενων αποφοίτων ως προς την ικανοποίησή τους από το περιεχόμενο της εργασίας Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν. (%) Ικανοποιημένοι 44 32,8 52,4 52,4 Ουδέτεροι 35 26,1 41,7 94 Δυσαρεστημένοι 5 3,7 6 Σύνολο 84 62,7 Οι απαντήσεις των απασχολούμενων ως προς την ικανοποίηση ή τη δυσαρέσκεια τους από το περιεχόμενο της εργασίας τους δεν διαφέρει σημαντικά από τα ποσοστά της αμέσως προηγούμενης ανάλυσης. Μόλις το 6% των απασχολούμενων δήλωσαν δυσαρεστημένοι από το περιεχόμενο της εργασίας τους. Και πάλι περισσότεροι από τους μισούς δήλωσαν ικανοποιημένοι. Γράφημα 121: Ποσοστά κατηγοριών ικανοποίησης των απασχολούμενων από το περιεχόμενο της θέσης εργασίας

154 154 Ανάλυση βαθμού ικανοποίησης των απασχολούμενων αποφοίτων για το περιεχόμενο της εργασίας ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Γράφημα 122: Η ανάλυση του βαθμού ικανοποίησης των αποφοίτων για το περιεχόμενο της εργασίας τους ως προς τους βαθμούς των πτυχίων Ως προς τον βαθμό ικανοποίησης από το περιεχόμενο της εργασίας βλέπουμε να μετατοπίζονται εντονότερα αρνητικά τα άτομα με τους χαμηλότερους βαθμούς πτυχίων. Και πάλι τα άτομα της μεσαίας βαθμολογικής κατηγορίας διαφοροποιούνται από τις άλλες δύο καθώς μετατοπίζονται θετικά ως προς την ικανοποίηση από το περιεχόμενο της εργασίας τους Βαθμός δυσαρέσκειας/ικανοποίησης απασχολούμενων από τις φυσικές συνθήκες της εργασίας Πίνακας 64: Οι απαντήσεις των απασχολούμενων αποφοίτων σχετικά με την ικανοποίησή τους από τις φυσικές συνθήκες τις εργασίας Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν. (%) Ικανοποιημένοι 58 43, Ουδέτεροι 19 14,2 22,6 91,6 Δυσαρεστημένοι 7 5,2 8,4 Σύνολο 84 62,7 Οι απασχολούμενοι στη πλειοψηφία τους εμφανίστηκαν ικανοποιημένοι ως προς τις φυσικές συνθήκες της εργασίας που είχαν τη στιγμή της έρευνας. Μόλις το 8,4%, δηλαδή λιγότερο από έναν στους δέκα των απασχολούμενων αποφοίτων δήλωσαν δυσαρεστημένοι.

155 155 Γράφημα 123: Η ικανοποίηση/δυσαρέσκεια των αποφοίτων απασχολούμενων για τις φυσικές συνθήκες εργασίας Βαθμός ικανοποίησης/δυσαρέσκειας των απασχολούμενων από τις προοπτικές εξέλιξης που τους παρείχε η εργασία Πίνακας 65: Κατηγορίες ικανοποίησης/δυσαρέσκεια των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς τις προοπτικές εξέλιξης που παρέχει η εργασία Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν. (%) Ικανοποιημένοι 44 32,8 52,4 52,4 Ουδέτεροι 30 22,4 35,7 88,1 Δυσαρεστημένοι 10 7,5 11,9 Σύνολο 84 62,7 Και στη προκειμένη ερώτηση οι απασχολούμενοι πτυχιούχοι ήταν ικανοποιημένοι από τις προοπτικές εξέλιξης που τους παρείχε η εργασία τους τη στιγμή της έρευνας. Βέβαια και το ποσοστό των ουδέτερων απαντήσεων είναι αρκετά μεγάλο. Γράφημα 124: Η ικανοποίηση/δυσαρέσκεια των αποφοίτων απασχολούμενων για τις προοπτικές εξέλιξης που παρείχε η εργασία

156 156 Ανάλυση του βαθμού ικανοποίησης των απασχολούμενων αποφοίτων για τις προοπτικές εξέλιξης ως προς την ηλικία Γράφημα 125: Ανάλυση του βαθμού ικανοποίησης των απασχολούμενων αποφοίτων για τις προοπτικές εξέλιξης ως προς την ηλικία Όσο αυξάνει η ηλικία των απασχολούμενων αποφοίτων τόσο αυτοί μετατοπίζονται θετικά ως προς την ικανοποίηση τους από τις προοπτικές εξέλιξης που ένιωθαν πως είχε η εργασία τους τη στιγμή της έρευνας. Ανάλυση του βαθμού ικανοποίησης των απασχολούμενων αποφοίτων για τις προοπτικές εξέλιξης ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 126: Ανάλυση του βαθμού ικανοποίησης των απασχολούμενων αποφοίτων για τις προοπτικές εξέλιξης ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Τα άτομα των δύο μεσαίων κατηγοριών των ετών αποφοίτησης φαίνονται εντονότερα αρνητικά μετατοπισμένοι ως προς την ικανοποίηση από τις προοπτικές εξέλιξης της εργασίας τους σε σχέση με τις άλλες δύο κατηγορίες.

157 Βαθμός ικανοποίησης/δυσαρέσκειας των απασχολούμενων από το ύψος των αποδοχών τους Πίνακας 66: Κατηγορίες ικανοποίησης/δυσαρέσκεια των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς το ύψος των αποδοχών τους Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν. (%) Ικανοποιημένοι 35 26,1 41,7 41,7 Ουδέτεροι 40 29,9 47,6 89,3 Δυσαρεστημένοι 9 6,7 10,7 Σύνολο 84 62,7 Ως προς την ικανοποίηση ή τη δυσαρέσκεια των απασχολούμενων αποφοίτων από το ύψος των αποδοχών τους από την εργασία ήταν σε μεγαλύτερο ποσοστό ουδέτερες οι απαντήσεις τους. Περίπου ένας στους δέκα δήλωσε πως ήταν δυσαρεστημένος από τις αποδοχές της εργασίας του και οι υπόλοιποι δήλωσαν ικανοποιημένοι. Γράφημα 127: Η ικανοποίηση/δυσαρέσκεια των αποφοίτων απασχολούμενων για το ύψος των αποδοχών

158 Βαθμός ικανοποίησης/δυσαρέσκειας των απασχολούμενων από τις ώρες εργασίας Πίνακας 67: Κατηγορίες ικανοποίησης/δυσαρέσκεια των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς τις ώρες εργασίες Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν. (%) Ικανοποιημένοι 39 29,1 46,4 46,4 Ουδέτεροι 39 29,1 46,4 92,9 Δυσαρεστημένοι 6 4,5 7,1 Σύνολο 84 62,7 Όπως παρατηρούμε οι απαντήσεις των 84 απασχολούμενων ως προς το βαθμό ικανοποίησης με τις ώρες εργασίας ισομοιράζονται στην συντριπτική πλειοψηφία τους ανάμεσα στο ικανοποιημένοι και ουδέτεροι. Μόλις το 7,1% των 84 απασχολούμενων δήλωσαν πως ήταν δυσαρεστημένοι από τις ώρες εργασίας που τους επέβαλαν στην δουλειά τους. Γράφημα 128: Η ικανοποίηση/δυσαρέσκεια των αποφοίτων απασχολούμενων για τις ώρες εργασίας

159 Βαθμός ικανοποίησης/δυσαρέσκειας των απασχολούμενων αποφοίτων από τα πνευματικά ερεθίσματα που τους παρέχει η θέση εργασίας Πίνακας 68: Κατηγορίες ικανοποίησης/δυσαρέσκεια των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς τα πνευματικά ερεθίσματα που τους παρείχε η εργασία Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν. (%) Ικανοποιημένοι 32 23,9 38,1 38,1 Ουδέτεροι 38 28,4 45,2 83,3 Δυσαρεστημένοι 14 10,4 16,7 Σύνολο 84 62,7 Το μεγαλύτερο ποσοστό απαντήσεων ως προς την ικανοποίησης των απασχολούμενων από τα πνευματικά ερεθίσματα που τους παρείχε η εργασία τους βλέπουμε πως είναι αυτών με ουδέτερη στάση. Ιδιαίτερα αυξημένο σε σχέση με τα προηγούμενα, αλλά και πάλι το μικρότερο, είναι το ποσοστό των δυσαρεστημένων στην προκειμένη περίπτωση. Γράφημα 129: Η ικανοποίηση/δυσαρέσκεια των αποφοίτων απασχολούμενων για τα πνευματικά ερεθίσματα που παρείχε η εργασία

160 Άνεργοι απόφοιτοι Διάρκεια ανεργίας Πίνακας 69: Άνεργοι απόφοιτοι ανά Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστ. Συχν. (%) Ως 6 μήνες 14 10,4 43,8 43,8 Από 6 έως ,2 21,9 65,6 Από 12 έως ,2 21,9 87,5 Πάνω από 24 μήνες ,5 Σύνολο 32 23,9 Στον πίνακα69 βλέπουμε τα ποσοστά των ανέργων ως προς τη διάρκεια που ήταν άνεργοι μέχρι τη στιγμή που συμμετείχαν στην έρευνα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο πίνακας70 που ακολουθεί και μας δείχνει τη μακροχρόνια ανεργία, δηλαδή τα ποσοστά των ανέργων οι οποίοι ήταν άνεργοι για περισσότερο από 12 μήνες. Επίσης δίνουμε και τα ποσοστά της παλιότερης έρευνας ώστε να συγκρίνουμε τη διαφορά των ποσοστών. Πίνακας 70: Ποσοστά μακροχρόνιας ανεργίας των δύο ερευνών Ποσοστά μακροχρόνιας ανεργίας Έρευνα /32 = 42,3% Έρευνα /38 = 42,1% Έλεγχος ποσοστών Δεν υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά ανάμεσα στα δύο ποσοστά Όπως βλέπουμε η μακροχρόνια ανεργίας παραμένει στα ίδια ποσοστά για τους απόφοιτους τμημάτων Διοίκησης Επιχειρήσεων ανάμεσα στις δύο έρευνες, όπως και τα επιμέρους ποσοστό του πίνακα 57. Έτσι, αν και στο κομμάτι της εργασιακής κατάστασης είδαμε ότι αυξήθηκε ο αριθμός των ανέργων για τη δική μας έρευνα, αυτό δεν επέδρασε αρνητικά στη χρονική διάρκεια της ανεργίας και ιδιαίτερα στη μακροχρόνια ανεργία.

161 161 Εικόνα 3: Η διάρκεια ανεργίας των άνεργων αποφοίτων Πίνακας 71: Μακροχρόνιοι και βραχυχρόνιοι άνεργοι Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αθροιστική Συχν. (%) Βραχυχρόνια άνεργοι 21 15,7 65,6 65,6 Μακροχρόνια άνεργοι 11 8,2 34,4 Σύνολο 32 29,9 Παραπάνω είδαμε ότι σχεδόν το 30% των αποφοίτων δήλωσαν άνεργοι τη στιγμή της έρευνας. Από αυτούς το 65,6% ήταν άνεργοι για χρονικό διάστημα μικρότερο των 12 μηνών ενώ το 34,4% δήλωσαν άνεργοι για διάστημα μεγαλύτερο του έτους. Εικόνα 4: Ποσοστά μακροχρόνιων και βραχυχρόνιων ανέργων

162 Λόγοι της ανεργίας Πίνακας 72: Οι λόγοι ανεργίας που επικαλέστηκαν οι άνεργοι Συχνότητα ποσοστό (%) Δεν υπάρχουν πολλές θέσεις για την ειδικότητά μου 19 59,4 Οι εργοδότες προτιμούν περισσότερη εμπειρία από τη δική μου Οι εργοδότες προσλαμβάνουν άτομα με περισσότερη κατάρτιση ή δεξιότητες 4 12,5 Οι εργοδότες θεωρούν μειονέκτημα το φύλο μου 0 0 Στον πίνακα72 υπάρχουν τα ποσοστά που προκύπτουν από τους 32 ανέργους της έρευνάς μας. Φαίνεται ότι ο σημαντικότερος λόγος που θεωρούν πως είναι άνεργοι είναι με μεγάλη διαφορά ότι οι εργοδότες προτιμούν άτομα με περισσότερη εμπειρία από την δική τους και έπειτα ως δεύτερο λόγο το ότι δεν υπάρχουν πολλές θέσεις για τη δική τους ειδικότητα. Σημαντικές είναι και οι διαφορές που προκύπτουν από τη σύγκριση των δύο ερευνών και χρήζουν περαιτέρω μελέτης. Παρατηρήσαμε μία στατιστικά σημαντική αύξηση των δύο πρώτων λόγων ως τους κύριους λόγους ανεργίας, ενώ ταυτόχρονα μειώθηκε στατιστικά σημαντικά ο τρίτος και εξαλείφθηκε ο τέταρτος Τρόπος αναζήτησης εργασίας από τους ανέργους Πίνακας 73: Οι τρόποι αναζήτησης εργασίας από τους ανέργους απόφοιτους Συχνότητα Έγκυρο ποσοστό (%) Οικογενειακές γνωριμίες / φίλοι 21 65,6 Προηγούμενοι εργοδότες ή συνάδελφοι 1 3 Διαγωνισμός 14 43,8 Αγγελίες από τον τύπο / διαδύκτιο 28 87,5 ΟΑΕΔ 12 37,5 Γραφείο Διασύνδεσης 2 6,2 Άλλο 4 12,5 Όπως βλέπουμε και στο πίνακα έχουμε τα ποσοστά των απαντήσεων των 32 ανέργων ως

163 163 προς τον τρόπο αναζήτησης εργασίας. Πολύ μεγάλο ποσοστό των ανέργων φαίνεται αν αναζητούσαν εργασία μέσα από αγγελίες στο τύπο και στο διαδίκτυο, ενώ αρκετά μεγάλο είναι επίσης το ποσοστό των ανέργων το οποίο απευθύνθηκε στις οικογενειακές γνωριμίες και σε φίλους. Το γραφείο διασύνδεσης και οι προηγούμενοι εργοδότες και συνάδελφοι είναι οι λιγότερο δημοφιλής τρόποι αναζήτησης εργασίας για τους ανέργους σύμφωνα με τα ποσοστά Άνεργοι που έκαναν ενέργειες να βρουν δουλειά κατά τον τελευταίο μήνα πριν την έρευνα Πίνακας 74: Αριθμός ανέργων που έκανε ενέργειες ώστε να βρει δουλειά τον τελευταίο μήνα πριν την έρευνα Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) ΟΧΙ 6 4,5 18,8 ΝΑΙ 26 19,4 81,2 Σύνολο 32 23,9 Πάνω από 80% των ανέργων είχε κάνει ενέργειες ώστε να βρει εργασία των τελευταίο μήνα πριν τη συμμετοχή τους στην έρευνα.

164 164 Γράφημα 130: Ποσοστό άνεργων αποφοίτων που έκανε ενέργειες τον τελευαταία μήνα πριν την έρευνα ώστε να βρει δουλειά Εμπειρία προηγούμενης εργασίας για τους ανέργους Πίνακας 75: Άνεργοι με προηγούμενη εμπειρία εργασίας Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) ΟΧΙ 7 5,2 21,9 ΝΑΙ 25 18,7 78,1 Σύνολο 32 23,9 Το 21,9% των απόφοιτων ανέργων απάντησαν πως δεν είχαν εργασθεί στο παρελθόν μέχρι τη στιγμή της έρευνας. Από τους υπόλοιπους ζητήσαμε και τον αριθμό των εργασιών πουν έχουν αλλάξει και πήραμε τις εξής τιμές : 1,2,3,4,7. Το 88% των ανέργων που είχαν εργασθεί συγκεντρώνονταν στις απαντήσεις μία, δύο και τρεις διαφορετικές εργασίες.

165 165 Γράφημα 131: Ποσοστά ανέργων με προηγούμενη εμπειρία εργασίας Συμμετοχή ανέργων σε πρόγραμμα κατάρτισης η σε κάποια επιδοτούμενη θέση Πίνακας 76: Συμμετοχή ανέργων αποφοίτων σε πρόγραμμα κατάρτισης ή επιδοτούμενη θέση Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) ΟΧΙ 28 20,9 87,5 ΝΑΙ ,5 Σύνολο 32 23,9 Μόλις το 12,5% των ανέργων είχε απασχοληθεί σε πρόγραμμα κατάρτισης ή σε κάποια επιδοτούμενη θέση εργασίας μέχρι τη στιγμή της έρευνας.

166 166 Γράφημα 132: Ποσοστό άνεργων απόφοιτων που συμμετείχε σε πρόγραμμα κατάρτισης ή σε κάποια επιδοτούμενη θέση

167 Μη οικονομικά ενεργοί απόφοιτοι Λόγοι μη ενεργοποίησης Πίνακας 77: Απαντήσεις μη οικονομικά ενεργών απόφοιτων ως προς τους λόγους μη ενεργοποίησής τους Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Στρατιωτική θητεία 2 1,5 11,1 Οικογενειακές υποχρεώσεις 1 0,7 5,6 Μεταπτυχιακές σπουδές 14 10,4 77,8 Άλλο 1 0,7 5,6 Σύνολο 18 13,4 Η συντριπτική πλειοψηφία των μη οικονομικά ενεργών αποφοίτων του τμήματος, τη στιγμή που απάτησαν απάντησαν σαν λόγο μη ενεργοποίησης τις πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών. Συγκρίνοντας και πάλι τα ποσοστά των δύο ερευνών επιβεβαιώνεται για δεύτερη φορά η αυξημένη τάση των αποφοίτων του τμήματός μας για πραγματοποίηση μεταπτυχιακών σπουδών. Γράφημα 133: Λόγοι μη ενεργοποίησης

168 Εμπειρία προηγούμενης εργασίας των μη οικονομικά ενεργών Πίνακας 78: Μη οικονομικά ενεργοί απόφοιτοι με προηγούμενη εμπειρία εργασίας Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) ΟΧΙ 3 2,2 16,7 ΝΑΙ 15 11,2 83,3 Σύνολο 18 13,4 Από το σύνολο των μη οικονομικά ενεργών αποφοίτων του τμήματος το 16,7% δεν είχαν εργασθεί στο παρελθόν μέχρι τη στιγμή της έρευνας. Οι απαντήσεις που πήραμε από αυτούς που είχαν απασχοληθεί σε κάποια εργασία πριν ήταν πως είχαν απασχοληθεί σε 1,2,3 και 7 διαφορετικές εργασίες με τους 14 από τους 15 να μοιράζονται στις τρεις πρώτες απαντήσεις. Γράφημα 134: Ποσοστά μη οικονομικά ενεργών αποφοίτων με εμπειρία εργασίας

169 Απασχόληση των μη οικονομικά ενεργών αποφοίτων σε προγράμματα κατάρτισης ή κάποια επιδοτούμενη θέση εργασίας Πίνακας 79: Συμμετοχή μη οικονομικά ενεργών αποφοίτων σε προγράμματα κατάρτισης ή σε κάποια επιδοτούμενη θέση εργασίας Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) ΟΧΙ 16 11,9 88,9 ΝΑΙ 2 1,5 11,1 Σύνολο 18 13,4 Γράφημα 135: Ποσοστά μη οικονομικά ενεργών αποφοίτων που συμμετείχαν σε πρόγραμμα κατάρτισης ή σε κάποια επιδοτούμενη θέση Μόλις ένας στους δέκα μη οικονομικά ενεργούς απόφοιτους που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν πως είχαν απασχοληθεί σε πρόγραμμα κατάρτισης ή σε κάποια επιδοτούμενη θέση μέχρι τη στιγμή της έρευνας.

170 Εργασία και ζωή εκτός εργασίας Εργασία συζύγου ή συντρόφου των απασχολούμενων αποφοίτων Πίνακας 80: Είδος εργασίας της/του συζύγου/συντρόφου Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Μισθωτός στον ιδιωτικό τομέα 9 6,7 42,9 Μισθωτός στον δημόσιο τομέα 3 2,2 14,3 Συμβασιούχος έργου απασχολούμενος κυρίως σε έναν εργοδότη (ιδιωτικός τομέας) 2 1,5 9,5 Συμβασιούχος έργου απασχολούμενος κυρίως σε έναν εργοδότη (δημόσιος τομέας) 1 0,7 4,8 Αυτοαπασχολούμενος χωρίς προσωπικό Αυτοαπασχολούμενος με προσωπικό (εργοδότης) 1 0,7 4,8 Βοηθός στην οικογενειακή επιχείρηση 1 0,7 4,8 Σύνολο 21 15,7 Στον παραπάνω πίνακα παρουσιάζουμε τις μορφές εργασίας των συζύγων ή συντρόφων των αποφοίτων που δήλωσαν απασχολούμενοι τη στιγμή της έρευνας. Η επικρατέστερη μορφή εργασιών των συζύγων ή συντρόφων είναι μισθωτοί στον ιδιωτικό τομέα. Γράφημα 136: Γραφική απεικόνιση του είδους εργασίας του/της συζύγου/συντρόφου

171 Η εργασιακή ζωή και η ζωή στο σπίτι των απασχολούμενων αποφοίτων Πίνακας 81: Απόψεις των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς την εργασιακη ζωή και τη ζωή στο σπίτι Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αποτελούν 2 κόσμους χωριστούς 30 22,4 35,7 Ενδιάμεση κατάσταση 36 26,9 42,9 Δεν μπορούν να διαχωριστούν 18 13,4 21,4 Σύνολο 84 62,7 Το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολούμενων απόφοιτων υποστήριξαν πως υπήρχε μία ενδιάμεση κατάσταση ως προς τον διαχωρισμό της εργασιακής ζωής από τη ζωή στο σπίτι. Δεύτεροι σε ποσοστό ήταν οι απόφοιτοι που απάντησαν ότι αποτελούν δύο κόσμους χωριστούς ενώ τέλος το 21,4% υποστήριξαν ότι δεν μπορούν να διαχωρίσουν την εργασιακής τους ζωή από αυτή στο σπίτι. Γράφημα 137: Βαθμός διαχωρισμού της εργασιακής ζωής από τη ζωή στο σπίτ για τους απασχολούμενους απόφοιτους

172 Επιθυμητά όρια εργασιακής ζωής και ζωής στο σπίτι των απασχολούμενων Πίνακας 82:Τα επιθυμητά όρια της εργασιακής ζωής από τη ζωή στο σπίτι Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Αποτελούν 2 κόσμους χωριστούς 53 39,6 63,1 Ενδιάμεση κατάσταση 19 14,2 22,6 Μη μπορούν να διαχωριστούν ,3 Σύνολο 84 62,7 Το 63,1% των απασχολούμενων αποφοίτων θα ήθελαν η εργασιακή τους ζωή και η ζωή στο σπίτι να αποτελούν 2 ξεχωριστούς κόσμους. Ακολουθούν με ποσοστό 22,6% αυτοί που θα προτιμούσαν μία ενδιάμεση κατάσταση και τελευταίοι σε ποσοστό εμφανίζονται αυτοί που θα ήθελαν η εργασιακή ζωή και η ζωή στο σπίτι να μη μπορούν να διαχωριστούν. Γράφημα 138: Επιθυμητά όρια εργασιακής ζωής και ζωής στο σπίτι των απασχολούμενων

173 Βαθμός στον οποίο η εργασία βοηθούσε τους απασχολούμενους να επιτύχουν μία ισορροπία ανάμεσα στις εργασιακές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις της ζωής εκτός εργασίας Πίνακας 83: Ισορροπία ανάμεσα στις εργασιακές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις της ζωής Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Θετικοί 37 27,6 44 Ουδέτεροι 24 17,9 28,6 Αρνητικοί 23 17,2 27,4 Σύνολο 84 62,7 Σε ποσοστό 44%, οι απασχολούμενοι απόφοιτοι εμφανίζονται θετικοί στο ότι η εργασία τους τους βοηθούσε να επιτύχουν μία ισορροπία ανάμεσα στις εργασιακές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις της ζωής εκτός εργασίας. Δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά στα ποσοστά των απασχολούμενων με ουδέτερη και αρνητική στάση ως προς αυτή την ερώτηση. Συγκεκριμένα το 28,6% των απασχολούμενων αποφοίτων απάντησαν μέτρια στη συγκεκριμένη ερώτηση ενώ το υπόλοιπο 27,4% απάντησαν λίγο ή καθόλου. Γράφημα 139: Βαθμός στον οποίο συμφωνούν οι απασχολούμενοι άνεργοι ότι υπάρχει μία ισορροπία ανάμεσα στις εργασιακές απαιτήσεις και τις απαιτήσεις εκτός εργασίας

174 Βαθμός στον οποίο υπήρχε ένα σαφές όριο ανάμεσα στην εργασιακή και οικογενειακή ζωή των απασχολούμενων αποφοίτων Πίνακας 84: Σαφές όριο ανάμεσα στην εργασιακή και οικογενειακή ζωή Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Θετικοί 47 35,1 56 Ουδέτεροι 20 14,9 23,8 Αρνητικοί 17 12,7 20,2 Σύνολο 84 62,7 Περίπου ένας στους πέντε απασχολούμενους αποφοίτους απάντησε πως δεν υπάρχει ένα σαφές όριο ανάμεσα στην εργασιακή και οικογενειακή τους ζωή ή πως υπάρχει αλλά σε μικρό βαθμό. Λίγο μεγαλύτερο, 23,8%, είναι το ποσοστό των απασχολούμενων που απάντησαν μέτρια στην ερώτηση, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολούμενων απάντησαν πως ο βαθμός που υπάρχει σαφές όριο είναι αρκετός έως πολύς. Ανάλυση του βαθμού στον οποίο συμφωνούν οι απασχολούμενοι απόφοιτοι με την πρόταση ότι υπάρχει ένα σαφές όριο ανάμεσα στην εργασιακή και οικογενειακή ζωή ως προς το φύλο Από το σχήμα διαπιστώνουμε πως οι γυναίκες μετατοπίζονται θετικά σε σχέση με τους άντρες ως προς τον βαθμό στον οποίο υπήρχε ένα σαφές όριο ανάμεσα στην εργασιακή και

175 175 οικογενειακή τους ζωή Βαθμός ικανοποίησης από την ισορροπία ανάμεσα στην εργασιακή και οικογενειακή ζωή των απασχολούμενων αποφοίτων Πίνακας 85: Ισορροπία ανάμεσα στην εργασιακή και οικογενειακή ζωή Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Θετικοί 44 32,8 52,4 Ουδέτεροι 27 20,1 32,1 Αρνητικοί 13 9,7 15,5 Σύνολο 84 62,7 Όπως βλέπουμε και στον παραπάνω πίνακα, παραπάνω από τους μισούς απόφοιτους έδωσαν θετική απάντηση ως προς την ικανοποίησή τους από την ισορροπία που υπήρχε ανάμεσα στην εργασιακή και οικογενειακή τους ζωή. Περίπου ένας στους τρεις εμφανίζεται μέτρια ικανοποιημένος ενώ μόλις το 15,5% των αποφοίτων εμφανίστηκε δυσαρεστημένος στην προκειμένη ερώτηση.

176 Κατά πόσο το ωρολόγιο πρόγραμμα εργασίας και η ευελιξία του ήταν σύμφωνο με τις ανάγκες των απασχολούμενων αποφοίτων Πίνακας 86: Βαθμός στον οποίο το ωρολόγιο πρόγραμμα ήταν σύμφωνο με τις ανάγκες των απασχολούμενων αποφοίτων Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Καθόλου 5 3,7 6 Λίγο 6 4,5 7,1 Μέτρια 23 17,2 27,4 Αρκετά 37 27,6 44 Πολύ 13 9,7 15,5 Σύνολο 84 62,7 Όπως μπορούμε να αντιληφθούμε από τον πίνακα, αλλά ακόμα καλύτερα από το σχήμα, υπάρχει μία σαφής θετική τοποθέτηση των απασχολούμενων ως προς το ωρολόγιο πρόγραμμα της εργασίας αλλά και την ευελιξία του σε σχέση με τις ανάγκες τους. Συγκεκριμένα, το 59,5% των αποφοίτων θεωρούσαν είτε αρκετά είτε πολύ ευέλικτο το πρόγραμμα εργασίας και σύμφωνο με τις ανάγκες τους. Μόλις το 13,1% των απασχολούμενων είχε μία αρνητική στάση, ενώ λίγο πάνω από το ένα τέταρτο των απασχολούμενων αποφοίτων απάντησαν πως το ωρολόγιο πρόγραμμα και η ευελιξία του συμφωνούσε με τις ανάγκες τους σε μέτριο βαθμό. Γράφημα 140: Άποψη ασχολούμενων αποφοίτων ως προς το ωρολόγιο πρόγραμμα

177 177 Πίνακας 87: Κατά πόσο το ωρολόγιο πρόγραμμα εργασίας και η ευελιξία του ήταν σύμφωνο με τις ανάγκες του/ης συζύγου/συντρόφου Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Καθόλου Λίγο 3 2,2 14,3 Μέτρια 6 4,5 28,6 Αρκετά ,1 Πολύ Σύνολο 21 15,7 Από μία γενική ματιά παρατηρούμε και πάλι πως υπάρχει μία θετική στάση των απασχολούμενων αποφοίτων που ζουν είτε με σύζυγο είτε με σύντροφο ως προς το ωρολόγιο πρόγραμμα και την ευελιξία αυτού. Κανείς δεν έδωσε την απάντηση καθόλου όπως φαίνεται και στον παραπάνω πίνακα. Ενώ τέλος το 28,6% των αποφοίτων που απάντησαν στην ερώτηση αυτή θεώρησαν πως το ωρολόγιο πρόγραμμα της εργασίας τους είναι σύμφωνο με τις ανάγκες τους ή της συζύγου/συντρόφου σε μέτριο βαθμό. Γράφημα 141: Ωρολόγιο πρόγραμμα και ανάγκες συζύγου/συντρόφου

178 Βαθμός πίεσης από τις υποχρεώσεις της δουλειάς Πίνακας 88: Νιώθω εύκολα πιεσμένος από τις υποχρεώσεις της δουλειάς Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Διαφωνώ απόλυτα 5 3,7 6 Διαφωνώ 20 14,9 23,8 Ουδέτερος/η 28 20,9 33,3 Συμφωνώ 20 14,9 23,8 Συμφωνώ απόλυτα 11 8,2 13,1 Σύνολο 84 62,7 Το 36,9% των απασχολούμενων αποφοίτων συμφωνούν πως νιώθουν εύκολα πιεσμένοι από τις υποχρεώσεις της δουλειάς τους. Ένα στους τρεις απάντησε ουδέτερα σε αυτή την ερώτηση ενώ το υπόλοιπο 29,8% διαφωνούν με το ότι νιώθουν εύκολα πιεσμένοι από τις υποχρεώσεις της δουλειάς τους. Γράφημα 142: Πίεση από τις υποχρεώσεις της δουλειάς

179 179 Πίνακας 89: Όταν επιστρέφω στο σπίτι, μπορώ εύκολα να ξεχάσω τις σκοτούρες της δουλειάς και να χαλαρώσω. Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Διαφωνώ απόλυτα 11 8,2 13,1 Διαφωνώ 17 12,7 20,2 Ουδέτερος/η 22 16,4 26,2 Συμφωνώ 24 17,9 28,6 Συμφωνώ απόλυτα 10 7,5 11,9 Σύνολο 84 62,7 Ένας στους τρεις απασχολούμενους απόφοιτους δεν πίστευε ότι μπορούσε να ξεχάσει εύκολα τις σκοτούρες της δουλειάς και να χαλαρώσει από τη στιγμή που επέστρεφε σπίτι. Το 26,2% θεωρούσε πως αυτό μπορεί να το καταφέρει σε μέτριο βαθμό ενώ το υπόλοιπο 40,5% πίστευε πως όταν επέστρεφε στο σπίτι μπορούσε να ξεχάσει τις σκοτούρες της δουλειάς και κατάφερνε να χαλαρώσει. Γράφημα 143: Άποψη απασχολούμενων αποφοίτων ως προς το αν μπορούν εύκολα να ξεχάσουν τις σκοτούρες της δουλειάς Πίνακας 90: "Οι οικείοι μου παραπονιούνται ότι αφιερώνω υπερβολικό χρόνο στη δουλειά μου." Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Διαφωνώ απόλυτα 16 11,9 19 Διαφωνώ 21 15,7 25 Ουδέτερος/η 25 18,7 29,8 Συμφωνώ 13 9,7 15,5 Συμφωνώ απόλυτα 9 6,7 10,7 Σύνολο 84 62,7

180 180 Το 44% των απασχολούμενων αποφοίτων απάντησαν πως οι οικείοι τους δεν παραπονευόντουσαν ότι αφιερώνουν υπερβολικό χρόνο στη δουλειά τους. Αντίθετα το 26,2% συμφωνούσαν ή συμφωνούσαν απόλυτα με αυτό. Τέλος, το 29,8% δεν είχαν μία ξεκάθαρη γνώμη πάνω στη φράση αυτή αλλά απάντησαν ουδέτερα. Γράφημα 144: Απόψεις απασχολούμενων αποφοίτων ως προς το κατά πόσο οι οικείοι τους παραπονευόντουσαν για τον υπερβολικό χρόνο που αφιέρωναν στην δουλειά

181 181 Πίνακας 91: "Από το πρωί που σηκώνομαι, ως το τέλος της ημέρας με απασχολούν θέματα που έχουν σχέση με τη δουλειά μου." Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Διαφωνώ απόλυτα 17 12,7 20,2 Διαφωνώ 26 19,4 31 Ουδέτερος/η 15 11,2 17,9 Συμφωνώ 16 11,9 19 Συμφωνώ απόλυτα 10 7,5 11,9 Σύνολο 84 62,7 Όπως βλέπουμε και στις κατηγορίες του σχήματος που ακολουθεί, περισσότεροι από τους μισούς,σε ποσοστό 51,2%, απάντησαν πως δεν τους απασχολούσαν θέματα σχετικά με τη δουλειά κατά τη διάρκεια ολόκληρης της μέρας. Αντίθετα ένα σημαντικό ποσοστό της τάξης του 30,9% απάντησαν πως αυτό συνέβαινε. Γράφημα 145: Κατά πόσο απασχολούν τους εργαζόμενους αποφοίτους όλη τη μέρα θέματα που έχουν σχέση με τη δουλειά τους

182 182 Ανάλυση των απόψεων των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς το φύλο Γράφημα 146: Απαντήσεις αποφοίτων σχετικά με το κατά πόσο απασχολούν τους απόφοιτους θέματα σχετικά με τη δουλειά τους ως προς το φύλο Παρατηρούμε μία μετατόπιση των απαντήσεων των γυναικών προς το διαφωνούν. Πίνακας 92: Οι απαιτήσεις της εργασιακής μου ζωής εμπλέκονται με τις απαιτήσεις της εργασιακής μου ζωής. Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Διαφωνούν 35 26,1 41,7 Ουδέτεροι 33 24,1 39,3 Συμφωνούν 16 11,9 19 Σύνολο 84 62,7 Το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολούμενων δεν πίστευε πως οι απαιτήσεις της εργασιακής του ζωής εμπλέκονταν με τις απαιτήσεις της εξω-εργασιακής τους ζωής. Επίσης ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ήταν ουδέτερος ως προς την ερώτηση αυτή, ενώ το 19% των απασχολούμενων αποφοίτων θεωρεί πως αυτό συνέβαινε εξ αιτίας της δουλειάς τους.

183 183 Γράφημα 147: Βαθμός στον οποίο εμπλέκονται οι απαιτήσεις της εργασιακής ζωής με τη ζωή έξω από την εργασία Ανάλυση απόψεων των απασχολούμενων απόφοιτων στο κατά πόσο εμπλέκονται οι απαιτήσεις από την εργασία στις απαιτήσεις της ζωής εκτός εργασίας ως προς το φύλο Και πάλι φαίνεται μια μετατόπιση των απαντήσεων προς το ότι διαφωνούν με το ότι οι απαιτήσεις της εργασιακής τους ζωής εμπλέκονταν με τις απαιτήσεις της εξωεργασιακής τους ζωής σε σχέση με τις απαντήσεις των ανδρών.

184 184 Πίνακας 93: "Ο χρόνος που καταλαμβάνει στην καθημερινή μου ζωή η δουλειά μου δεν μου επιτρέπει να ικανοποιώ εύκολα άλλες απαιτήσεις." Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Διαφωνούν 34 25,4 40,5 Ουδέτεροι 34 25,4 40,5 Συμφωνούν 16 11,9 19 Σύνολο 84 62,7 Τα ποσοστά στη προκειμένη ερώτηση δεν φαίνεται να διαφοροποιούνται καθόλου με αυτά της προηγούμενης. Το 40,5% των ατόμων και πάλι δεν πίστευαν πως ο χρόνος που καταλάμβανε η δουλειά τους τους επηρέαζε αρνητικά. Ακριβώς το ίδιο ποσοστό απάντησε ουδέτερα,ίσως ότι ίσχυε κάποια ενδιάμεση κατάσταση. Και πάλι, όπως και στη προηγούμενη ερώτηση, το 19% των απασχολούμενων αποφοίτων αντιλαμβανόταν πως ο χρόνος που απαιτούσε η δουλειά του δεν του επέτρεπε να ικανοποιεί εύκολα άλλες απαιτήσεις. Γράφημα 148: Απαντήσεις απασχολούμενων αποφοίτων ως προς το κατά πόσο επηρεάζει ο χρόνος της δουλειάς άλλες απαιτήσεις

185 185 Ανάλυση απαντήσεων των απασχολούμενων αποφοίτων ως προς το κατά πόσο ο χρόνος της δουλειάς τους επηρέαζε άλλες απαιτήσεις σε σχέση με το φύλο Πίνακας 94: " Κάποια πράγματα που θέλω να κάνω στην εξω-εργασιακή μου ζωή δεν γίνονται λόγω των υποχρεώσεων που προκύπτουν από τη δουλειά μου." Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Διαφωνούν 31 23,1 36,9 Ουδέτεροι 30 22,4 35,7 Συμφωνούν 23 17,2 27,4 Σύνολο 84 62,7 Ένα ποσοστό της τάξης του 36,9% δεν πίστευαν πως οι υποχρεώσεις της δουλειάς δεν τους επέτρεπαν να κάνουν άλλα πράγματα στην εξω εργασιακή τους ζωή. Σε περίπου ίδιο ποσοστό κάποιοι απασχολούμενοι απόφοιτοι ήταν ουδέτεροι απέναντι σε αυτή την ερώτηση ενώ τέλος με το μικρότερο ποσοστό, αλλά αρκετά σημαντικό, ήταν οι απόφοιτοι που ένιωθαν πως δεν μπορούσαν να κάνουν πράγματα που ήθελαν στην εξω-εργασιακή τους ζωή εξαιτίας των υποχρεώσεων που προέκυπταν από τη δουλειά τους.

186 186 Γράφημα 149: Κατά πόσο οι απασχολούμενοι δεν έκαναν πράγματα που ήθελαν εξαιτίας των υποχρεώσεων της δουλειάς τους Πίνακας 95: "Λόγο του άγχους που μου προκαλεί η δουλειά μου, μου είναι δύσκολο να ικανοποιήσω άλλες απαιτήσεις." Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Διαφωνούν 38 28,4 45,2 Ουδέτεροι 34 25,4 40,5 Συμφωνούν ,3 Σύνολο 84 62,7 Ένα αρκετά μικρότερο ποσοστό σε σχέση με τις προηγούμενες ερωτήσεις δήλωσαν πως τους ήταν δύσκολο να ικανοποιήσουν άλλες απαιτήσεις εξαιτίας του άγχους που πήγαζε από τη δουλειά. Και πάλι το 40,5% απάντησε στη προκειμένη φράση ουδέτερα, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των απόφοιτων απασχολούμενων διαφώνησαν πως το άγχος της δουλειάς τους απέτρεπε να ικανοποιούν άλλες απαιτήσεις. Γράφημα 150: Κατά πόσο οι απόφοιτοι δυσκολεύονταν να ικανοποιήσουν διάφορες απαιτήσεις εξαιτίας του άγχους

187 187 Πίνακας 96: "Εξ αιτίας των επαγγελματικών μου υποχρεώσεων, αναγκάζομαι να αλλάζω τα σχέδιά μου για εξω-εργασιακές δραστηριότητες." Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Διαφωνούν 34 25,4 40,5 Ουδέτεροι 36 26,9 42,9 Συμφωνούν 14 10,4 16,7 Σύνολο 84 62,7 Το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολούμενων ήταν ουδέτερο ως προς τα αν οι επαγγελματικές υποχρεώσεις τους ανάγκαζαν να αλλάζουν τα σχέδια τους για διάφορες έξωεργασιακές δραστηριότητες. Το 40,5% διαφωνούσε με αυτή τη φράση ενώ το υπόλοιπο 16,7% δήλωσε πως ένιωθε αυτό να συμβαίνει. Γράφημα 151: Κατά πόσο οι απασχολούμενοι απόφοιτοι άλλαζαν τα σχέδιά τους εξαιτίας των απαιτήσεων της εργασίας τους Ανάλυση απαντήσεων του πίνακα96 ως προς το φύλο Οι απαντήσεις των γυναικών απασχολούμενων αποφοίτων φαίνεται να μετατοπίζονται εντονότερα προς το διαφωνούν σε σχέση με τις απαντήσεις των ανδρών.

188 188 Πίνακας 97: "Εξαιτίας των απαιτήσεων της δουλειάς μου, όταν επιστρέφω σπίτι είμαι ευερέθιστος/η." Συχνότητα Ποσοστό (%) Έγκυρο ποσοστό (%) Διαφωνούν 30 22,4 35,7 Ουδέτεροι 35 26,1 41,7 Συμφωνούν 19 14,2 22,6 Σύνολο 84 62,7 Το 22,6% των απασχολούμενων αποφοίτων δήλωσε πως όταν επέστρεφαν στο σπίτι ένιωθαν ευερέθιστοι και για αυτό ευθύνονταν οι απαιτήσεις της δουλειάς τους. Το 35,7% δήλωσε πως δεν ίσχυε κάτι τέτοιο για τη δική τους περίπτωση, ενώ και πάλι το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολούμενων αποφοίτων απάντησε ουδέτερα. Γράφημα 152: Απαντήσεις απασχολούμενων απόφοιτων ως προς το κατά πόσο ήταν ευερέθιστοι όταν επέστρεφαν στο σπίτι από την εργασία τους Ανάλυση των απαντήσεων του πίνακα97 ως προς τη χρονιά αποφοίτησης Γράφημα 153: Κατά πόσο επέστρεφαν ευερέθιστοι οι απασχολούμενοι απόφοιτοι μετά τη δουλειά ως προς τη χρονιά αποφοίτησης