Τράπεζα Θεμάτων Γ Λυκείου Θεματική Ενότητα: Οικολογία (Ι) Θεματικός Άξονας: Φυσικό Περιβάλλον ΚΕΙΜΕΝΑ

Transcript

1 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 1 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ «ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ» Τομέας Νέων Ελληνικών Τράπεζα Θεμάτων Γ Λυκείου Θεματική Ενότητα: Οικολογία (Ι) Θεματικός Άξονας: Φυσικό Περιβάλλον Συντάκτης: Γιάννης Ι. Πασσάς ΚΕΙΜΕΝΑ Γιώργος Γραμματικάκης, Η δοκιμασία ενός πολιτισμού (Φάκελος Υλικού Νεοελληνικής Γλώσσας Γ Λυκείου, σσ ) Ναζίμ Χικμέτ, Μικρόκοσμος (Φάκελος Υλικού Λογοτεχνίας Γ Γενικού Λυκείου, σ. 180)

2 «Εμείς και οι άλλοι» Η δοκιμασία ενός πολιτισμού Εισαγωγικό σηµείωµα Ο Γιώργος Γραµµατικάκης, καθηγητής στο τµήµα Φυσικής του Πανεπιστηµίου Κρήτης, διερευνά τις δυνατότητες του σύγχρονου πολιτισµού να αποκαταστήσει τις σχέσεις του µε το περιβάλλον, αλλά και την ίδια την έννοια του ανθρώπου. Κείµενο Το τέλος της δεύτερης χιλιετίας παρ όλο που είναι ορόσηµο αυθαίρετο βρίσκει τη Γη και τους κατοίκους της απειλούµενους από µιαν ανάπτυξη χωρίς µέτρο που µήτε το φυσικό περιβάλλον σέβεται, αλλά και τις πραγµατικές ανάγκες του ανθρώπου αλλοιώνει. [ ] Όποιες και αν είναι πάντως οι αιτίες γι αυτήν την αλόγιστη στάση, ούτε η έκταση, ούτε οι συνέπειες της καταστροφής µπορούν να αµφισβητηθούν. Αποτελούν, άλλωστε, καθηµερινή πια εµπειρία για τον άνθρωπο, είτε στις µεγάλες πόλεις ασφυκτιά είτε στη θάλασσα ή τη φύση αναζητά τη διέξοδο. Πολλοί, ασφαλώς, δε συµµερίζονται την απαισιοδοξία ως προς τα περιθώρια που υπάρχουν να αποφευχθεί το χειρότερο και υπολογίζουν ότι η τεχνολογία, που δίκαια βρίσκεται στο επίκεντρο των επικρίσεων, θα αποτελέσει και τον κύριο µοχλό για την αναστροφή της πορείας. Το πρόβληµα είναι ότι η αναστροφή της κατάστασης αυτής προϋποθέτει τολµηρές αποφάσεις, παγκόσµια συνεργασία και ατοµική υπευθυνότητα. Ακόµη περισσότερο, προϋποθέτει αλλαγή νοοτροπίας και αξιών. «Χρειάζεται να καταλάβουµε», γράφει ο Α. Βεργανελάκης, «ότι η ανθρωπότητα µπήκε σε µια εντελώς νέα εποχή, για την οποία το παρελθόν δεν µπορεί να αποτελέσει παράδειγµα. Τα τελευταία σαράντα χρόνια ο άνθρωπος άρχισε να αλληλεπιδρά µε τη φύση και µε καινούργια µέσα και τρόπους. Η αντιµετώπιση των προβληµάτων είναι ένα συλλογικό έργο, που επιβάλλεται να γίνεται σε τοπική, εθνική και διεθνή κλίµακα». Και εδώ έγκειται η δυσκολία. ιότι ο χάρτης του πλανήτη αποκαλύπτει µια τεράστια ποικιλία κρατών και εθνοτήτων, ένα ευρύτατο φάσµα πολιτικών συστηµάτων, βιοτικού επιπέδου και βαθµού παιδείας. Το περιβάλλον της Γης αλλού θίγεται από ισχυρά συµφέροντα, κάποιες φορές από γνήσια ανάγκη και κάποτε από άγνοια ή αναισθησία. Ενώ δε τα βιοµηχανικά κράτη χρεώνονται από βουλιµία ενεργειακή και διεκδικούν την µερίδα του λέοντος σε κάθε µορφής ρύπανση, τα λεγόµενα «υπό ανάπτυξιν» κράτη σύρονται ή επιθυµούν την ίδια ταυτότητα προόδου. Το δε «σύνδροµο των συνόρων» είναι πάντοτε µια γραµµή ψυχολογικής αυτοάµυνας για τον άνθρωπο: Έξω από τη δική του περιοχή ή ιδιοκτησία, η καταστροφή δεν τον αφορά. Αυταπάτη βαθύτατη, αφού ένα πυρηνικό ατύχηµα, η ρύπανση των υδάτων ή η καταστροφή του όζοντος δύσκολα αναγνωρίζουν εθνικά και ατοµικά σύνορα. Είναι αλήθεια ότι, την τελευταία ιδίως δεκαετία, κάποια αναµφισβήτητη πρόοδος έχει συντελεσθεί. Μεµονωµένα έθνη ή σε συνεργασία µεταξύ τους έχουν νοµοθετήσει συγκεκριµένα µέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ σε διεθνές επίπεδο το πρόβληµα τίθεται µε αυξανό- µενη έµφαση. [ ] Ταυτόχρονα, υπάρχει µια θεαµατική αύξηση της ευαισθησίας των ίδιων των κατοίκων της Γης. Οικολογικά κινήµατα δραστηριοποιούνται ή πολιτεύονται σε πολλές χώρες, οι διαµαρτυρίες παίρνουν συχνά τη µορφή συγκρούσεων µε την αναπτυξιακή νοοτροπία, ενώ τα µέσα ενηµερώσεως αφιερώνουν µεγάλο µέρος στην πληροφόρηση και επισήµανση των κινδυνων. [ ] Ωστόσο, τα περιθώρια για κάποιου είδους αισιοδοξία παραµένουν αναιµικά. Ο λόγος είναι ότι ο πλανήτης έχει ήδη τραυµατιστεί σοβαρά και το κοινωνικό κόστος ή η δράση που απαιτούνται για µιαν αργή ανάκαµψη υπερβαίνουν κατά πολύ τις παρούσες δυνατότητες κινήσεων. 136

3 ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: ΦΟΒΟΙ ΚΑΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ιότι οι διεθνείς διαδικασίες είναι πολύπλοκες και χρονοβόρες, [ ] ενώ συχνά είναι ανάγκη να θιγεί το συµφέρον ατόµων, οµάδων ή εταιριών για να βελτιωθούν τα πράγµατα, και τούτο, σε µια εποχή καταναλωτισµού που εκτρέφει αντίθετες αξίες, είναι συχνά αδιανόητο. [ ] Το συµπέρασµα έχει, λοιπόν, µια δραµατική διάσταση. Για να απαλλαγεί η Γη από τους εφιάλτες της, χρειάζεται ίσως κάτι ριζικότερο από τις βραδύτατες κινήσεις σε τοπικό ή παγκόσµιο επίπεδο. Η περιβαλλοντική κρίση είναι, σε πρωτογενές επίπεδο, κρίση του σύγχρονου πολιτισµού και των αξιών του. Αυτό που χρειάζεται, συνεπώς, είναι να αµφισβητηθεί η ίδια η έννοια της προόδου και η µονοµέρεια της πρακτικής της. ιότι η πρόοδος, µέχρι τώρα, περίπου ταυτίζεται µε τα τεχνολογικά αγαθά και τη βελτίωση των οικονοµικών παραµέτρων. Ελάχιστα αναφέρεται σε ποιοτικές παραµέτρους, στην αρµονική ισορροπία του ανθρώπου µε το περιβάλλον του, σ αυτόν καθ εαυτόν τον εσωτερικό άνθρωπο και στην ανάγκη του να υπάρξει µε τους άλλους. Η τυφλή επιδίωξη της ανόδου του ατοµικού ή εθνικού εισοδήµατος δεν οδηγεί πάντοτε στην άνοδο του βιοτικού µε την έννοια του βίου, της ζωής επιπέδου. Οδηγεί, συνήθως, σε έναν άνθρωπο χωρίς σοφία και ευθύνη, στερηµένο από την παρηγοριά της τέχνης και την ανάσα του διπλανού, έρµαιο δυνάµεων που στηρίζουν την εξουσία τους στην ισοπέδωση τη δική τους και της φύσεως. [ ] Ο πολιτισµός, ωστόσο, είναι µια πρόταση προς το µέλλον. Μια τέτοια πρόταση προς το µέλλον µπορεί να εκπορεύεται από το παρόν ή το παρελθόν. Εδώ ακριβώς έγκειται το σύνθετο του φαινοµένου. Παρόµοιες προτάσεις προς το µέλλον δε φαίνεται σήµερα να υπάρχουν ή, αν υπάρχουν, είναι επιτεύγµατα µοναχικά. Η εκπληκτική πρόοδος της επιστήµης, αυτή καθ εαυτήν, δεν αποτελεί πρόταση προς το µέλλον. [ ] Όπως τονίζει ο Κορνήλιος Καστοριάδης: «Και εδώ βρίσκεται το έ- σχατο σηµείο του προβλήµατος. Οι τεράστιοι κίνδυνοι, και ο ίδιος ο παραλογισµός που περιέχεται µέσα στην ανάπτυξη προς όλες τις κατευθύνσεις, και χωρίς κανένα πραγµατικό προσανατολισµό της τεχνοεπιστήµης, δεν είναι δυνατόν να περιοριστούν και να παραµεριστούν µε κανόνες καθορισµένους µια για πάντα, ούτε από κάποιο συµβούλιο σοφών. Αυτό που χρειάζεται είναι κάτι περισσότερο ακόµα από µια µεταρρύθµιση της ανθρώπινης διάνοιας, είναι µια αλλαγή του ανθρώπινου όντος ως όντος κοινωνικο-ιστορικού. Χρειάζεται ένα ήθος της θνητότητας και µια αυθυπέρβαση του Λόγου. εν έχουµε ανάγκη από µερικούς σοφούς. Έχουµε ανάγκη να αποκτήσουν και να ασκήσουν τη φρόνηση όλοι οι άνθρωποι, και αυτό µε τη σειρά του απαιτεί ένα ριζικό ανασχηµατισµό της κοινωνίας ως κοινωνίας πολιτικής, που θα εγκαθίδρυε όχι µόνο την τυπική συµµετοχή, αλλά το πάθος όλων για τα κοινά, για τη µοίρα της κοινωνίας και για τη µοίρα του θαυµάσιου αυτού πλανήτη, πάνω στον οποίο γεννηθήκαµε. Πλην όµως, το τελευταίο πράγµα που παράγει ο σηµερινός πολιτισµός είναι φρόνιµα ανθρώπινα όντα. Κι αν µου έλεγε κανείς: Τι θέλετε λοιπόν; Ν αλλάξετε την ανθρωπότητα; Θα απαντούσα: Όχι, κάτι απείρως πιο µετριοπαθές: να αλλάξει η ίδια η ανθρωπότητα τον εαυτό της, όπως το έχει κάνει ήδη δυο τρεις φορές στην Ιστορία». Ο µετασχηµατισµός της ανθρωπότητας, έννοια ουτοπιστική όσο και απόλυτα αναγκαία, είναι η µόνη που µπορεί να αποκαταστήσει έναν πολιτισµό σε αρµονία µε τη φύση και τον εσωτερικό άνθρωπο και να ενισχύσει ό,τι σπουδαίο συνιστά τον άνθρωπο και τις προοπτικές του, τα ίδια τα επιτεύγµατα του µέχρι τώρα πολιτισµού του. Αλλιώς, η κοκκινόχρωµη Κόµη της Βερενίκης, ενώ έχει συνείδηση των λαµπρών αστερισµών του Ωρίωνα και του Υδροχόου, θα εξακολουθεί να νοσταλγεί το κεφάλι της Βασίλισσας, τα εκφραστικά µάτια και τα χέρια της. Μόνο που η Βασίλισσα δε θα υπάρχει πια ούτε, αλλοίµονο, τα πουλιά ή τα ποτάµια των ανακτόρων. Γραµµατικάκης, Γ. (2006). «Η δοκιµασία ενός πολιτισµού». Στο Η κόµη της Βερενίκης. Ηράκλειο: Πανεπιστηµιακές Εκδόσεις Κρήτης (διασκευή). 137

4 ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ τέστρεψε ή κάπου να την καταχώνιασε και να υπάρχει. Μπορεί, πάλι, που είναι και το πιο πιθανό, να το έκανε ο πατέρας μας. Να παραδέχτηκε με τον καιρό την ήττα του ή να ήταν η πράξη του αυτή μια ακόμα τιμωρία. Ο αδελφός μου πάντως, όταν την ίδια εκείνη μέρα βρήκα την ευκαιρία και τον ρώτησα τι απέγινε η φωτογραφία, απάντησε χωρίς λόγια μ ένα ανασήκωμα των ώμων. [Συμπάρδης 2018: 21-29] 18. Ναζίμ Χικμέτ, Μικρόκοσμος Όταν ετούτο τ άστρο που το φως του Πέφτει τώρα στα μάτια μου σα μια χρυσή σταγόνα Όταν ετούτο τ άστρο πρώτη του φορά Έσκισε τα σκοτάδια του κενού Πάνου στη γης δεν υπήρχε μήτε ένα πανδοχείο Τ αστέρια ήτανε γέρικα Κι η γης ήτανε βρέφος. Είναι μακριά από εμάς τ αστέρια Μακριά-μακριά, πολύ πολύ μακριά Ανάμεσα στ αστέρια η γη μας είναι μια κουκκίδα Μια τόση δα κουκκίδα Κι η Ασία το να πέμπτο είναι της γης μας. Μια χώρα της Ασίας είναι οι Ινδίες. Μες στις Ινδίες μια πόλη είναι η Καλκούτα Ο Μπενερτζή δεν είναι παρά μοναχά ένας άνθρωπος μες στην Καλκούτα. Και να, τι θέλω τώρα να σας πω Μες στις Ινδίες, μέσα στην πόλη της Καλκούτας, φράξαν το δρόμο σ έναν άνθρωπο. Αλυσοδέσαν έναν άνθρωπο κει που εβάδιζε. Να το λοιπόν γιατί δεν καταδέχουμαι να υψώσω το κεφάλι στ αστροφώτιστα διαστήματα. Θα πείτε, τ άστρα είναι μακριά κι η γη μας τόση δα μικρή. Ε, το λοιπόν, ό,τι και να είναι τ άστρα, εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω. Για μένα, το λοιπόν, το πιο εκπληκτικό, πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο, είναι ένας άνθρωπος που τον μποδίζουν να βαδίζει, είναι ένας άνθρωπος που τον αλυσοδένουνε. [Χικμέτ 2016: 17] 180

5 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 2 ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ Α. (μονάδες 15) Με ένα σύντομο σημείωμα σας (60 έως 80 λέξεις) και χωρίς δικά σας σχόλια να παρουσιάσετε τους λόγους που καθιστούν δύσκολη την αποκατάσταση της διαταραγμένης οικολογικής ισορροπίας, σύμφωνα με τον Γιώργο Γραμματικάκη. ΘΕΜΑ Β1. (μονάδες 15) Το βασικό οργανωτικό πρότυπο του κειμενικού είδους της επιχειρηματολογίας είναι: (1) Παρουσίαση του ζητήματος, (2) Λόγος / επιχειρήματα, (3) Αντίλογος & αντίκρουση, (4) συμπέρασμα / ισχυρισμός & προτάσεις. Να εντοπίσετε το πρότυπο αυτό στο κείμενο του Γιώργου Γραμματικάκη, κάνοντας και συγκεκριμένες αναφορές σε χωρία του. ΘΕΜΑ Β2. (μονάδες 15) «είναι ανάγκη να θιγεί το συμφέρον ατόμων, ομάδων ή εταιρειών για να βελτιωθούν τα πράγματα, και τούτο, σε μια εποχή καταναλωτισμού που εκτρέφει αντίθετες αξίες, είναι συχνά αδιανόητο». Ποια είναι η δική σας άποψη στο θέμα αυτό; (80 έως 100 λέξεις) ΘΕΜΑ Β3. (μονάδες 10) [α] Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τους τρόπους με τους οποίους διατηρείται η συνοχή των νοημάτων μεταξύ των περιόδων της 5ης παραγράφου («Το συμπέρασμα έχει λοιπόν τη δική τους και της φύσεως») του κειμένου του Γιώργου Γραμματικάκη. (μονάδες 6) [β] Να ξαναγράψετε τις προτάσεις που ακολουθούν από το κείμενο του Γιώργου Γραμματικάκη, αντικαθιστώντας καθεμία από τις υπογραμμισμένες λόγιες λέξεις με μία λαϊκή. και κάνοντας όλες τις αναγκαίες αλλαγές. (μονάδες 4) Το τέλος της δεύτερης χιλιετίας -παρ όλο που είναι ορόσημο αυθαίρετο- βρίσκει τη Γη και τους κατοίκους της απειλούμενους από μιαν ανάπτυξη χωρίς μέτρο. Και εδώ έγκειται η δυσκολία. Το πρόβλημα τίθεται με αυξανόμενη έμφαση Οδηγεί, συνήθως, σε έναν άνθρωπο έρμαιο δυνάμεων που στηρίζουν την εξουσία τους στην ισοπέδωση τη δική τους και της φύσεως. ß

6 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 3 ΘΕΜΑ Γ. (μονάδες 15) Ποιο είναι, κατά τη γνώμη σας, το θέμα του ποιήματος του Ναζίμ Χικμέτ; Πώς συνδέεται με τον τίτλο του; Πιστεύετε πως διατηρεί την επικαιρότητά του στις μέρες μας; (150 έως 200 λέξεις). ΘΕΜΑ Δ. (μονάδες 30) Στο κείμενό του ο Γιώργος Γραμματικάκης παρατηρεί: «η πρόοδος, μέχρι τώρα, περίπου ταυτίζεται με τα τεχνολογικά αγαθά και τη βελτίωση των οικονομικών παραμέτρων. Ελάχιστα αναφέρεται σε ποιοτικές παραμέτρους, στην αρμονική ισορροπία του ανθρώπου με το περιβάλλον του, σ αυτόν καθ εαυτόν τον εσωτερικό άνθρωπο και στην ανάγκη του να υπάρξει με τους άλλους». Σε ένα κείμενο 350 έως 400 λέξεων να καταθέσετε τις προσωπικές σας απόψεις για τον ισχυρισμό αυτό. Επιλέξτε ελεύθερα την περίσταση επικοινωνίας.

7 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 4 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α. Θεματικοί άξονες: Αντικρουόμενα εθνικά συμφέροντα δυσκολία διεθνούς συνεργασία ( 3). Σοβαρές βλάβες του φυσικού περιβάλλοντος ( 4). Γραφειοκρατικές διεθνείς διαδικασίες ( 4). Ισχυρή επιθυμία ατόμων για ευημερία ( 4). ΘΕΜΑ Β1. Παρουσίαση του προβλήματος ( 1): Η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη υποβαθμίζει τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και τον εαυτό του («βρίσκει τη Γη και τους κατοίκους της απειλούμενους από μιαν ανάπτυξη χωρίς μέτρο»). Αντίλογος ( 2): Ως λύση προβάλλεται η διεθνής συνεργασία και η ατομική υπευθυνότητα («η αναστροφή της κατάστασης αυτής προϋποθέτει τολμηρές αποφάσεις»). Αντίκρουση ( 3): Η διεθνής συνεργασία αποδεικνύεται ανέφικτη («Και εδώ έγκειται η δυσκολία»). Αντίλογος ( 4): Έχει σημειωθεί πρόοδος στα περιβαλλοντικά ζητήματα («Είναι αλήθεια ότι, την τελευταία ιδίως δεκαετία, κάποια αναμφισβήτητη πρόοδος έχει συντελεσθεί»), Αντίκρουση ( 4): Ο συγγραφέας θεωρεί την πρόοδο αυτή ανεπαρκή («Ωστόσο, τα περιθώρια για κάποιου είδους αισιοδοξία παραμένουν αναιμικά»). Επιχείρημα ( 5): Απαιτείται αμφισβήτηση της ποσοτικοποίησης της προόδου («Αυτό που χρειάζεται, συνεπώς, είναι να αμφισβητηθεί η ίδια η έννοια της προόδου και η μονομέρεια της πρακτικής της»). Επιχείρημα ( 6): Για συμβεί αυτό απαιτείται αλλαγή του ίδιου του ανθρώπου («Αυτό που χρειάζεται είναι κάτι περισσότερο ακόμα από μια μεταρρύθμιση της ανθρώπινης διάνοιας, είναι μια αλλαγή του ανθρωπίνου όντος ως όντος κοινωνικό-ιστορικού»). Συμπέρασμα / ισχυρισμός: Απαραίτητη προϋπόθεση για την αποκατάσταση της αρμονίας στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και τον εαυτό του είναι ο μετασχηματισμός της ανθρωπότητας («Ο μετασχηματισμός της ανθρωπότητας, έννοια ουτοπιστική όσο και απόλυτα αναγκαία, είναι η μόνη που μπορεί να αποκαταστήσει»).

8 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 5 ΘΕΜΑ Β2. Ισχυρισμός: Η καταναλωτική κουλτούρα εμποδίζει την υιοθέτηση στάσεων και πολιτικών για την προστασία του περιβάλλοντος. Απόδειξη: 1) Δημοφιλείς πολιτικές ανάπτυξης και ευημερίας πολιτικό κόστος από τον περιορισμό τους. 2) Διεθνής οικονομικός ανταγωνισμός εμπόδιο τα αντικρουόμενα συμφέροντα των ισχυρών. Συμπέρασμα: Η επίλυση της οικολογικής κρίσης είναι ζήτημα βαθιά πολιτικό. ΘΕΜΑ Β3. [α] 1-2: Σημασιολογική σύνδεση. Εννοείται από την ερμηνεία των δύο περιόδων πως 2η επεξηγεί τη «δραματική διάσταση» του συμπεράσματος. Απουσιάζει άλλη λεξικογραμματική σύνδεση. 2-3: Σημασιολογική σύνδεση. Εννοείται από την ερμηνεία των δύο περιόδων πως 3η αιτιολογεί τον λόγο για τον οποίο απαιτείται «κάτι ριζικότερο» προκειμένου να προστατευτεί το περιβάλλον. Απουσιάζει άλλη λεξικογραμματική σύνδεση. 3-4: Γραμματική σύνδεση. Η διαρθρωτική λέξη «συνεπώς» δηλώνει σχέση αιτίου - αποτελέσματος / συμπεράσματος. 4-5: Γραμματική σύνδεση. Η διαρθρωτική λέξη «Διότι» δηλώνει σχέση αιτίου - αποτελέσματος. 5-6: Γραμματική σύνδεση. Έλλειψη της λέξης «πρόοδος». 6-7: Λεξική σύνδεση. Αντίθετες φράσεις «ποιοτικές παραμέτρους» «τυφλή επιδίωξη του ατομικού ή εθνικού εισοδήματος». 7-8: Λεξική σύνδεση. Επανάληψη της λέξης «οδηγεί». [β] Το τέλος της δεύτερης χιλιετίας -παρ όλο που είναι ορόσημο παράλογο- βρίσκει τη Γη και τους κατοίκους της απειλούμενους από μιαν ανάπτυξη χωρίς μέτρο. Και εδώ βρίσκεται η δυσκολία. Το πρόβλημα παρουσιάζεται με αυξανόμενη έμφαση. Οδηγεί, συνήθως, σε έναν άνθρωπο ελεγχόμενο από δυνάμεις που στηρίζουν την εξουσία τους στην ισοπέδωση τη δική τους και της φύσεως.

9 ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 6 ΘΕΜΑ Γ. Θέμα: η δύναμη της ανθρώπινης ψυχής, το πάθος του ανθρώπου για ελευθερία. Τίτλος: Ο τίτλος («Μικρόκοσμος») αναφέρεται στον Μπεναρτζή, έναν «ασήμαντο» άνθρωπο μπροστά στη μεγάλη πόλη (η Καλκούτα των περίπου 15 εκατ. ανθρώπων), στη δεύτερη σε πληθυσμό χώρα του κόσμου (Ινδία, 1,5 δισ. άνθρωποι), σε έναν ολόκληρο πλανήτη (Γη, 8 δισ.), ασήμαντο και νέο αυτόν μπροστά στο αχανές και προαιώνιο σύμπαν. Ωστόσο, ο μικρόκοσμος του Μπεναρτζή και το πάθος του ανθρώπου για ελευθερία είναι για τον ποιητή «το πιο επιβλητικό, το πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο», γι αυτό και αδιαφορεί για το μεγαλείο του σύμπαντος («εγώ τη γλώσσα μου τους βγάζω»). Επικαιρότητα: θαυμασμός στη δύναμη (πλούτος, δόξα) και όχι στη δύναμη της ανθρώπινης ψυχής αναπαραγωγή της καταπίεσης ανθρώπου από άνθρωπο. απειλές κατά της ανθρώπινης ελευθερίας: ανισότητες, ρατσισμός, φτώχεια, προκαταλήψεις, κλειστά κέντρα εξουσίας κτλ. ανάγκη αλληλεγγύης στον πάσχοντα και αγωνιζόμενο άνθρωπο. ΘΕΜΑ Δ. Θεματικοί άξονες: Βιομηχανικό μοντέλο ανάπτυξης: ποσοτικοποίηση της ανάπτυξης (αυτοσκοπός) μέσω της καλύτερης δυνατής αξιοποίησης των συντελεστών παραγωγής (κεφάλαιο, εργασία, φύση). Αποτελέσματα: καταστροφή του περιβάλλοντος (απειλή της ζωής στον πλανήτη, αλαζονεία, φτώχεια και πείνα κτλ.), αλλοτρίωση (καταναλωτισμός, υπερεργασία κτλ.), αποξένωση (ανταγωνισμός, επιφανειακές σχέσεις κτλ.) Πρόταση: ανθρωπιστική παιδεία αναθέρμανση ανθρωπιστικού ιδανικού βελτίωση ποιότητας ζωής του ανθρώπου.